장음표시 사용
81쪽
6 liter laborant, sumi ascendentes litot eho ad ecrebrum sunt valde calidi, & subtiles, ideo sunt magis apti ad exalandum per
poros apertos in labore, quam ad occupanaum cerebrum , cum autem cessamus a labore, in frigidantur partes exter torcs, & clauduntur pori, & non possunt tu mi evaporare, ideo tendunt omneSad cerebrum, & manent ibi, unde fiunt grassiores . Et consequenter postssint magis oppilare cerubrum , & ligare, itaui non derivetur ab eo virtus ad partes sensitivas. & somnum caulare. Nonnulli ubi s e 1bmno tradiderint confestim sudant. Quia calor intro evocatus per somnum, humores diffusi per cutim Ela huntur , & id maxime accidit si corpus excrementis repletum suexit a
Unde Hippocrates, sudor multus absque causa manifesta , corpus uti pluri cibo significat, si vero cibum non accipienti hoc
accidat, scire oportet, quod corpus evacuatione indigct. Somnus senum quacunque hora dici bonus cst.Longa aclectatio , poma sub prunis cocta , vinum dulce, lac, lotio pedum ante cenam, vel a pauco cibo post cenam , letus iiunctus post tristitiam , & blanda verba, solcnt somnum parere, dc Ova etiam conciliant somnum.
Vigilia est familiaris senibus, non solum ob siccitatem , sed
ob abundantiam cruditatum, de humorum acrium, & scrosorum . Vigiliae si sint ex cholera rubca, prodest lavare caput cum aqua , ubi papaveri, lactucae semen ,& violae sint cocta, dc cum his ungere frontem, & tempora. Item , & sternutatio cum oleo violacco& lactucae succo, & si vigiliae in frenesi ad lint, prodest, si pannus
subtilissimus, & vetus infusus in oleo rosaceo , vel violacco, acc-to, lacte mulieris &c. super totum caput ponatur.
Somnus immoderatus, & profundus inducitur a vaporibus crassis phlegmaticis, qui opilant arterias capitis, & impediunt decursum spirituum, quorum privatione cerctrum congelatur , & languens moritur, nisi expcrgiscatur, & vigilet. Divertuntur vapores clamoribus, punctionibus, & si nares aceto abluantur. Ad provocandum vero somnum pro his, qui dormire non possunt, prodest bis cotta , quae post cascum ex aqua lactis colligitur. i se multo, ac praesertim vario cibo ingurgitant somnum aegrὸ capescunt; quia, ut ignis congestu lignorum obruitur, & su CDcatur, sic calor a copia, de varietate ciboium tarde concoquit,& sic tarde oritur evaporatio 'Propria causa vigiliae est quidquid exagitat nimis spiritum ani-
82쪽
malem, ut Ira corporis, dolores vehementes magna ealiditas
aut siccitas cetabri, Sc abundantia acrium humorum . Ad conciliandum 1omnum nares, & lcmpora oleo violaceo inungantur. Melancholicos, & vehementer aestuantes Insomnia.tenent. Alteros, quia refrigeratus humor penitus est. Alteros, quia nullus
Schola salernitana docet, quod somnus meridianus est cau - . sa febris, quia acrcs, & fumosae exalationes, quae vigiliis dispergi so-knt somno diurno non modo retinentur, sed etiam augcntur; iis, itaque retentis, ac una cum spiritibus permixtis , contingit ut calor inde extraneus collectus , febrilis fiat. , Cum humores sint in corpore , qui cjici postulant, ut in laborantibus tussi, & gravedine, nocebit somnus , & debilitabitur calor a materia retcnta . Caeterum somnus est vita senum, recreat enim vires, lastas crigit, corpus impinguat, coctiones adiui vat, hilaritatem, & gaudium praestat. . Et pigrities ex eodem fonte manat. Grossi namque, & vaporosi spiritus plus , eoque cerebrum humectant, eo au em luimmectato, nervi quoque, qui a cerebro propagati per corporis I partes se diffundunt plurima humiditate replentur , unde pigriti δsequitur. Somnus tamen nacridianus conceditur, ut docent alii, Medici, si usitatus sit, & consuetus, & cum antea nox fuerit in . scimois, & incommode transacta . Qui metiendus est pro natura. . & etiam pro copia cibi assumpti. Nam certa regula praescribi nem; quit. In Estate sotularibus, & caligis omnino remotis, est dormiendum . Nam si haec retineantur, fumi reflectuntur ad totum . propter quod turbatur corpus & impeditur per sepe digestio. Et si- cuti a caena non statim confugiendu est ad libros, nisi forte historia sit legenda , vel aliquid iucundum, & cognitu facite: unde spiritus: non avocentur, dc concoctio impediatur , ita non nisi post cillem unam horam somnus est admittendus, ac tunc aut stando , alit domi lcniter deambulando, de jucundis rebus, ac gratis est colloquendum .
Major pars medicorum tenet, quod prius sit dormiendum
super latus dexterum , nam melius cibus ad fundum stomachi pel litur, cum magis versus dexterum latus declinet. Et nota quod
epar existit sub stomacho, veluti ignis lub lebete. Cumque digcstio fuerit quasi finita, super latere sinistro debet qui dormit jacere. Naua tunc clivus tanta caloris intentione non indiget, & potius
83쪽
iunc sub latcre dextero in sumositates converteretur , sicuti in stomacho calido de re tacitis digestionis conligit. Post expergcfactionem resupiim iacere laudatur. Quia membra omnia melius quiescunt. Perviqilium fit calefacto, dc exiccato cerebro 3 Et quia pervigilium est coctionis ciborum impcdimentum , hinc vigilanti vox alpci; or redditur ex cruditatibus, quae 1 capite distillant.. Cum somnus per opilationem Viarum primi ventriculi cere-hri fiat, cujus potissima causa est frigiditas, & humiditas appostam sibi vigiliam per deoppilationem viarum illarum , aut aperitionem necesse est fieri. Et hujus causa generalis existit siccitas , atque caliditas, potior tamen est caliditas, quia spiritus igniendo
mobiles valde eos efficit. Supinus cubitus est vitandus, ne peccans humor in posterio rem partem, dorsalem medullam deseratur. Ea enim pars cum manifesto careat meatu, quo materia excernatur, periculum est, ne ad nervos penetrans convulsionem, aut paralysim generet. Somnus tandem concoctionem adjuvat, dc cerebrum roborat , & vaporum resolutionem perficit.
C A P. XXVII. De Fame, Siti, Appetitu Canino ,
ARistoteles a. de anima docet, quod fames cst appetitus calid L
Sitis Digidi, & humidi. Per siccum oportet intelligere soliduni, per humidum liquidum.
Omne restigerans appetitum confortat, quae frigiditas partes sanguinis per stomachi venas coagulat, & sic cxinanit omnia loca antea plena, quae dum natura implere queat, appetitum rC-plentium generat ciborum. Calor autem facite contra, cum enim liquefaciat, &. disepergendo loca Impleat exinanita, necesse est fastidium faciat. Acetosi humores, si ori stomachi dominabuntur, crescit appetitus , quia a cetositate sua pungunt, & commovent stomacum , & quia cum sua frigiditate constringitur, adeo cibus, ut in parvo stomachi loco conglobatus consistat: unde reliquis partibus vacuis existentibus natura appetit cibum , quo impleantur.
84쪽
Proindὶ omnes antiqui cum Galeno , & Hippocrate concordant,& dicunt. Omne acetosin appetitus est augmentativum , α omne univosum, calidum, & dulce, sicut butirum . lac, caro crassa, & similia ; cito, & velociter est saturativum. Qitia venas inflat, & implet, & calore membrorum concavitates fulciuntur.
Calor etiam cum corpori dominatur, poros aperit, & humoribus diisolutis, corpus necessc est, ut desiccetur, & sic appetitus canini est causa , & in tali casu prodest , si patiens ungatur ex oleo rosato P vel violato, si quiescat, dc dormiat. Si autem proveniat propter defectionem contenti vae , qua cibi in stomacho non morantur prodelt vinum forte , & calefactivum. Quia hoc vinum cito in sanguinem convertitur, & impletis ex co Venis, corpus nutritur , dc confortatur. Quatuor sunt, quae corporis viventis constItutionem materialiter concurrunt, scilicet calidum, frigidum, siccum , dc humidum. De his quatuor partibus continuo actione caloris naturalis consumitur , propterea facultas vegetativa continuo has easdem quatuor substantias reparare, & reproducere appetic, qui quidem apperitus restaurationis partium calidae, dc siccae fames dicitur: frigidae vcro , & humidae sitis. Si vero plus humidi,& frigidi dictorum deperdatur, quia calor ctiam praeternaturalis addictarum partium perditionem concurrat, tunc appetitus restau rationis major excitatur, atque sitis praeternaturalis a Medicis appellatur. Medicorum quidam volunt, habentem appetitum corruptum appetere similia, alii vero contrarias dicunt namque primi, quod si tales appetunt sicca , humor sicccus erit in causa scilicet melan. cholicus.Si appctunt acetosa,accrosit phlegma, vel melacholia acris,
sive a cetosa &c. At Avicenna dicit, quod si stomachus pinguia desiderat, illic est ei stiplicitas, dc siccitas . . Si natura declinat ad frigida, timc illic est caliditas. Et si appetit res calidas , timc illic est frigiditas, & si appetit incisiva, acetosa, timc illic cst humor viscosus. Quod autem aliqui appetunt faetida provenire potest, quia
in eis quaedam qualitas virtualis continetur contraria numori corrupto existenti in corpore . 'Frigiditatis ventriculi causta interna est materia melancholica, materia pituitosa, materia flatu lenta. Nam hae materiae sua frigiditate reddere possunt ventriculum frigidum. Externa causa
esse potest stigidus cibus, stigidus potus, frigida medicamenta .
85쪽
Siccitatis ventriculi causa interna est haepar, dum calore suo immodico sanguinem consumit. Externa causa cit dicta, 1 unt cibi conditi, Aromatici. cibi salati, agrumina, & similia. Causa humiditatis copiosioris est sanguinis copia peccans, pituita humidior, & similia. Externa, ut cibi humidiores, fructus , potus aquae &C. dc eius intemperies calida indicatur; si noceant
tantum calida, & si frigida iuvant. Res grossae, & viscosae iaciunt sitim, quia natura quaerit ipsos expellere lotione, incisione, dc subtiliatione, ad quae peragenda quaerit potum in auxilium . Subita sitis ablatio sine manifesta causa in febricitante pessima est. Quia significat virtutis sensibilis mortificationem .
Modo dicendum est de inappetentia, quae cx multis causis feneratur, aut quia corpus non evacuatur, nec ulla fit rem utio, aut quia omnium operationum instrumentum, nempe calor laeditur, vel quia peccatur in cibis, quantitate, qualitate, aut condimento. In febri inappetentia fit ore ventriculi repleto,& conspurcato humiditatibus excrementitiis, vaporosis scilicet,vel humoralibus. Plerique cibos concoctu facile non concoquunt, concoctrivero non dissici lcs valenter concoquunt . Nim qui caloria abundant naturali per coctionem eos adurunt, co quia agcns inproporticinatum est passis. At vero concoctu dissiciles concoqα-unt, eo quia calor Vcgetus correspondet pascto . Aliqui priusquam cibos edant, non appetunt, . quam primum autem edere incipiunt, statim appetunt. Et exadverso alii priusquam edant appciunt, ubi vero edere incipiunt, statim appetitus sedatur. Avicennas dicit hoc provenire , quia per cibos noviter ingestos, abster itur materia illa , quae in tunicis ventriculi continebatur causa in appetentiae; & sic appotitus insurgit Et quia ab ingesto cibo attratrix facultas ventriculi excitatur ad
Contra autem contingit, vel appetitus, qui prius aderat destruatur, Vcl quia cx cibo ingesto vaporcs clevantur, qui os Uentriculi inficientes appetitum destruunt, vel quia cibi praecipitati infundum ventriculi humores ibi existentes, sursum attolli faciunt,& appetitum prosternunt. Quanquam etiam potest' id ipsum evenire propter qualitates ipsorum ciborum, ut si cibi naturae adversae
Menstruata cibos fastidit, qui natura mulieris temporc menstruorum magis ad expulsionem laborat, quam digestioni vacet, ideo
86쪽
ideo ne inconcoctus remaneat cibus . provida elim fit illud non
admittit. Maturae ficus admodum nutriunt, quia dulcia natura sanguinis nostri, & carnis proxime congruunt, Carnem tamen non. Coinpactam, nec firmam generant, ut panis, dc suilla, sed sub laxam, ut fabae. Et quia sanguinem non admodumprobrum gignunt 3 hinc fit, ut ipsarum usu pediculorum multitudo proveniat . Pro terminatione huius capitis notandum est ex schola, quod contra nauseam marinam prodest panis assatus, si ex vino aquoso, dc odorato maceratus ingeratur , & omnia poma, quae Os ventri culi corroborant, & humorem sursum repentem deorsum revellunt, & per ventrem evacuant, nucntemque stomachum sistunt. Tamen vomitionibus primum abborrentibus , nec facile, ne utiliter resistitur , quae omnino magna ex parte praesidio esse sole. ant contra magnas , & Vchemcntcs aegritudines. Appetitus Caninus, vel fames canina est aegritudo eomedendi, cujus non satiatur mens, dc qui hoc morbo laborant immoderate appetcntes , tantum 1 aeph sumunt, quod digerere nequeunt. ut canes: Virde per vomirum , aut secessum eum emittere ncccsse est . Quo emisso iterum comedere appetunt. Item appccitus caninus excitatur multoties ex debilitate etiam rcicuta in corpore, dc a vcrinibus cibum assumptum de
Caulae primitivae bolismi sint. motus per loca nevola, &frigida, vel mala ventriculi intemperies, vel frigiditas virtutem attractoriam, & iansibilem mortificans &c. cum morbus fit afiigore exteriori, prodest sumere panem infusum in vino odori-stro. Frigiditas interior erit, vel ab acri pituita, vel a meIancholia. Si fiat a pituita, utendum est his, quae incidunt, ac abis stergunt, & desiccant, ut sunt dulcia, & salsa. Prosunt etiam calida pinguia. sicut butyrum cum ρο brodis pinguibus VCauiae appetitus canini plurEs sunt; prima est membrorum superflua resistutio, propter quam membra inanita a venis con tinue attrhaunt, venae ab hepate, hepar a stomacho, dc per istos motus causatur hujusmodi appetitus. Et quando appetentihus continue cibus afferatur, ex ipso tamen non nutriuntur, ut inquit Galen. Quia non transglutitis, sed bene digestis nutritur
Talis membrorum resolutionis causa esse potest intrinseca, 13c extrinseca, ut evacuationes superfluae, sudores supernui, sat
87쪽
66 pcilluus fluxus ventris , &stomachi, aut totius contentiva dcbialitas. ΙtEm bolismus bovis fames interpretatur, & Arist. docet , homines in frigiditate, 6c hieme plus bolismum pati, quam inestate, cujus causa esse dicit frigiditatem, quae diminutam efficiens caliditatem, non potest tantum cibum immutare, quod membris sufficiat. At hoc est intelligendum in corporibus debilis caloris, quia in robustis, ventres hieme calidissimi sunt, &natura de cibo plus immutat, quam in estate. Bolismus est fames immoderata membrorum, cum appotitus cessatione. Membra enim inanita , & nutrimento carentia avenis sugunt, venae autem a stomacho, stoniachus autem inanitionem non percipit, vel si percipit, ita debiliter , quod uno holo satiatur . Nam ubi os stomachi stupidum fuerit, suam inanitionem plus non percipit, qu1m si esset satiatus, licet sit ina
Et intensa membrorum , aut stomachi caliditas famis synco fialis causa esse potest. Nam propter ipsam velox sit virtutis reso-utio, Ac nisi statim cibus offeratur, quo virtus ipsa refocilletur, di caliditas illa aliqualiter remittatur, grande nocumentum prae
sentit, & illud cordi communicans, syncopis inducit.
V Irtus naturalis stomachi expulsiva aliquod nocumentum sentiens, ut illud expellat naturaliter insurgit, unde propter violentiam ipsius oris stomachi fit quaedam commotio , dc quidam causatur sonus, qui singultus dicitur; stomacus enim nocumentum sentiens in se contrahitur, & ut nocumentum a se expellat, se dilatat. Et sic patet, quod in singulta duo sunt, motus contracti vus, & dilatativus . Quando in stomachi villis, seu poris infixa, atque retenta BIgiditas fuerit, si sensibile nocumentum effecerit, natura ad Urum expellendum naturaliter insurgit, & singultum causat.
Caliditas quoque superflua singultus causa esse potest. Cibi quoque mordicativi, & maxime si post talium assumptionem boni vini parum bibatur, quia eos in stomachi substantiam infigit,
α inviscat. Unde propter sensibilitatem ipsius, quia nervosus facile
88쪽
laeditur, &singultum effcit. Et generaliter , quando nervi stomachi calore, ves stigore , inanitione, Vel rcpletione contur-hantur , mndus stomachi elevatur, aerque exire compulsus, alteri aeriobujans, sonus, qui singultus dicitur generatur. Valet contra singultum provocata sternutatio, &ssibili ti
Syncopis animi deliquium est, contingens propter humores,vEt vapores maligne invadentes cor. Syncopi prosunt irroratio iaciei cum aqua rosacea, acet inque mixta, ves cum aqua stigida, vel vino, & admoveatur naribus muscus, canphora, vinum odorilarum, dc similia. Nam sv aves odores contra syncopim plurimum Valent. Item consticatio extremitatum cum provocatione sternu tationis facta cum acri aceto prodest , dc quia nisi cito succurratur, celere periculum imminet; providetur ei mica panis calidi, in vino optimo intincta , & exhibita, vel odorata. Item syncopis est absolute cordis defectio, ves subito viri tis vitalis detectio , & provenit a debilitate cordis, & aggregatione totius spiritus ad ipsum praefocante cum interius. Unde omns syncopis causas ad duas reducimus ad stistiscationem, stilicet spis rituum a multis, dc crassis humoribus, de ad eorum dissolutionem , sive deperditionem, quae syncopis resolutiva, vel resolutoria dicitur. Pro ipsa syncopi In principio eventus paroxismi instare poteris, & debes cum sticationibus . M aliis diversionibus, & si syncopis proveniat a cholera subtili putreiacta, ac de venenositate participante. motus omnino Vitetur ,& quies pro posse introducatur, neque fricationes huic conveniunt, quod si fiant sint leves in manibus,m pedibus ad introductionem somnii. Fricationes . enim fortes inflammant, dc divertunt calorem, & principium vitae sic derelinquitur. Si videris infirmum deficere sithtilitate spirituum, & humorum, qui resolvuntusa caliditate stbrili; tunc stude ingrossationi ip1hrum, cum refiigerantibus, aut flabellando, irrorando eum cum aqua, applicando Testiculis restigerantia, de circa pudibunda mulieris, aquam rosaccam acetum &c.
89쪽
De dolore Pectoris, Stomachi ,-Cordis
CUm pars subtilior, & leo inor catharripervenit ad aliquas venas , venae distenduntur. & sic causatur dolor . Postea cum sequitur fluxus, cessat dolor. quia tunc natura transmittit exac menta ad loca consueta .
Et dolent lumbi contracta int-pπie calida, ab humoribus putrescentibus . , vel vaporibus . Curatur refrigc ntibus foris applicandis, &clystere immittendo. Dolor renum tacillime curaritur exercitiis, & abstinentia abundantium humorum . Applicantur foris unguentum rosaccum, oleum resaceum aqua rotacea . & similia.. Palpitatio cordis fit, dum causa morbifica cordi occurrens ita agit, ut cor motu pravo emciatur, & praeter naturae leges cle - etur, ac deprimatur, dc causa esliciens, palpitationem nihil aliud est, quam flatus, seu materia flatulenta frigida, sive sit in
corde, sive extra, ut Galen. docet in depalpitatione. Conserunt cordi inter alia, aurum, borago, acetosa . persica, vinum, ova, saccharum rosaceum, clectuarium de ci
tro, pira condita, & similia. Quid sit dolor in genere jam superius dictum est. Hic remanet notandum, quod causa doloris, . aut est calida, acuta, de subtilis, & sic facit pungitiivum dolorem, ut humor cholericus, aut salsus, aut sanguis corruptus, aut vermes suis aculeis pungentes et aut Ventositas in aliquo parvo loco inclusa &c. Sed grava. . tivi causa est materia frigida , grossa, viscosa in intestinis aggregata, sicut humor phlegmaticus, out sanguis congelatus, aut melan. cholia, quae de se dolorem talem faciunt intentivum, extensivum, aut perforativum, si in aliquo loco concluduntur. Stomachi malam complexionem frigidam, aut humidam Sgnificat paucitas sitis irritatio acris, aut insipida, & constans appetitus ad cibum . Inflatio stomachi, vel est de humoribus cru, dis , Vel de melancholicis, de crudis humoribus cst mollis, Schumida , de melancholicis est dura , dc sicca . Fex autem reiciata est causa cholicae. Item stig tas potest
facere dolorem, debilitando expulsivam tam musculorum ventris, f quam
90쪽
quam intestinorum, aut oppIlando poros: Item frigiditas imi
pressi in s snetri, sicut accidit sedentibus in terra aut super lapides. Unde conitringitur sfinetris , dc expelluntur feces sursum , & retinetur urina; dc propter hoc multiplicatur cholica in regionibus frigidis, & temporibus frigidis , & flantibus venti rigidis . Ucntositas stoinachi corpulentiam extendens, continui in
lutionem efficit, & per Consequens dolorem extensivum .
In cholica est fortis retentio secum, & ventositatum, & cum educuntur, subito dolor sedatur. Aliqui post somnum incurrunt dolorem stomachi, cuius catlia est materia catharratis descendens ad stomachum in somno . Causa quare interdum sumpto cibo dolor recedit, est quia cum cholera , vel phlegma salsum, vel alius mordicativus humor ad stomacum, sive ad os ejus tempore evacuitatis propellitur , lumpto cibo sedatur. Quia contingit, quod cibus sua qualitate humoribus illis contrarietur , aut quia in illis materiebus commi scetur, cujus causa mordicatio illa remittitur. Uel quia sumpto
cibo hujusmodi humores ad fundum stomachi propelluntur,& sic
pro tunc stomacho nocumentum nullum inferunt. At quia e magna caena stomaco fit magna poena , ideo ut sis nocte levis , si etibi caena brevis, juxta tamen corporum diversitatem major, mi norque cibi copia exhibenda est. Item corpora , aut fatigantur exercitio laborioso, vehemen ti, & continuo, aut non . Siquidem fatigantur, ut sunt eorum , qui victum manibus quaerunt, utis largius prandere, quam caenar
convenit. Expetitur enim alimentum, non tantum ut nutriat ,
sed etiam ut hunuctet, & irriget membra, ne arefiant ex forti motu, & ut resolutioni ex caloris incendio provenienti resistat. Εjus inodi enim corpora propterea, quod ita consueverint, ob exercitium a concoctionis opere non cessant. Aliis vero, qui con tinue vehementi exercitio non agitantur, vel debili tantum utuntur labore , qui utique superfluitatum copiam parit, his largiori uti caena , quam prandio andulgendus est, licet in die superfluitates melius quam in nocte: expellantur propter poros apertos, & quia coctio diurna duplex habet calidum , internum scilicet naturae ,
& externum solis. Hippocrates hor. 3 o. ait, quae ex longo tempore consuetarunt, & si deteriora sint, insuetis minus molestare sistent. Hinc Damascenus scriptu in reliquit. Mutare consuetudinem ,. praeser tina veterem, & noxium, & pestilentissimum habetur , &. Ga 'leaus. Quod consuetum est, bonum est, inconsuetum Vero m