장음표시 사용
61쪽
de vino ad extinguendum sitIin , quam praedeptum de
vinum facit aquam citius penetrare, unde humectando sitis citiust
Aqua insuper potest propinari ad potum in magna quantitate
ratione medicamenti, data enim ad satietatem, α siti, & febri confert. Unde experientia compertum est febrem extingui subito per potum aque figidae. Dicunt enim Medici, quod quando ac cidit febris sola, praetEr quam cum ea sit indispotitio alia; cui sit possibile evenire ex potu aquae stigidae nocumentum; tunc si aliquis febricitans utitur aqua frigida, non solum est impossibile eit noceat, sed iuvamentum est eius magnum, si bibatur cum mensura, qua possibile est, ut satiet eum. Sitim extinguunt eruna damascena , quae si fuerint sicca, infundantur in aqua tepida, dc trito saccharo conspergantur, α quaecunque humectant mitigant sitim,sed somnus penitus eam au reri et sitienti ultra quantitatem naturalem prodest lactuca, paucus cibus, quies , & taciturnitas. Sal famem, dc sitim compescit. Cardanus cum historia Caroli V. p. a a. de sanitate tuenda. Exterius ad sitim extinguendam applicantur unguenta refrigerantia, dc humectantia, qualia sunt oleum rosaceum, dcvi.
Cur metuentes sitis invadat causa est 1 quia collecto intro sum calore, ardent viscera, humidumque absumitur, ex quo frigidi, dc humidi appetitio, quae sitis est. Cur vehementer illi sitiant , quorum ventrem inferiorem suxus exercet; quia humoribus deorsum collapsis, stomachus ausiccatur; sitim autem oriri, non ni si per siccitatem solita est . Cur assiduε sitiant, qui aqua inter cutem laborant, di abundant, cum ea sint pleni. sti iam humor, qui in hidropicis non digeritur, corrumpitur,dc salsus efficitur, stomachumque resiccare valet, unde tristis sensatio, dc sitis. Qui se vario, dc multo cibo ingurgitant sitiunt. Quoniam ubi stomacus laborat, de aestuat in digerendo cibo, calor nativus turbatur, de a sua temperie decedit, hinc augetur, dc auctus mi
tit vapores siccos in os ventriculi, qui causentes humidum
62쪽
A Sthma, videlicet anhelitus difficultas dicitur, & Asthma
est assectus, qui respirandi dificultatem cum magno conamine praesciuri. Per fauces intelligimus internum oris locum , ubi simul conveniunt , & gulae , & gutturis partes , hae interdum tumescunt,& innamantur a calida nussione biliosa a capite, dc interdum 1 flussione pituitosia, ex crassis, viscosisque humoribus, dc talis tumor praeter naturam, dc inflammatio dicitur argina, de causatura fluxione calida, atque frigida. Respiratio secundum naturam est motus dilationis, dc compressionis pulmonis pro cordis caloris conservatione. Sunt autem respirationis partes duae, respiratio scilicet ac expiratio, quarum alterius munus est refrigerare, alterius vero fuliginosum expellere. Interdum a materia crassa inhaerente facta, interdum ab odore rerum pectus constringentium proveniens; dc interdum provenit a mala intemeerie frigida coarctante, vεl obstruente, vel a materia, ut plurimum pituitosa in pulmone. vel ejus brachiis
inhaerente. Et quandoque provenit a ventositate contracta in membranis anhelitus.
Conferunt almae allium coctum, dc hettonica. Rasis inquit, quod Amma est veraciter, cum in eanalibus pulmonis habet humiditates multas viscosas , prohibentes eae ipsarum viscositate, ne aer trahatur quantitate opportuna . Quando pulmo propter imbibitos crassios, viscidosque huia mores dilatari, dc contritat nequit, necessarium est, ut quod robori deest id frequentia compenset. Unde sunt illae anhelationes
crebrae indE ea angustia pectoris, dc quasi quaedam ansietas, inde illud pondus, quod continue in tali earte sentitur. Quando diaphragma comprimitur, Sc impeditur in dilata, tione, adestque difficultas anhelitus, si flatus sunt in causa , dolor non multum durat, quia flatus cito discutiuntur, secus si ea abundantia materiae proveniat .
63쪽
PUlsus est motus dilationis, ac contractionis arteriarum: VEIpullus est cordis, arteriarumque dilatatio, ac contractio. Arteriae sunt organa concava in longitudine extensa nervorum, per quas cor eventatur a suis fumis 3 dc respirat calor natu ratis ; distribuuntur spiritus membris, quae sunt post ipsum. Unda Vocantur venae, quae calore naturalem a corde ad omnia dese
Pulsus causa emciens est vitalis virtus, & cor ad ipsius aeris attractionem, ac ejus inutilis expulsionem. Finalis est ad cordis, dc arteriarum refrigerium, dc fumorum expulsionem, ne spiritui, dc calori accidit suffocatio; quemadmodum candelam accensam a fumo circumvolutam, dc aeri libero non expositam suffocari contingit . Unde haec tria pullum constituunt, scilicet virtus vitalis , Inciumentum, vel arteriae, dc necessitas eventandi, dc mundisi candi. Expulsio vaporum,dc fuliginum fit per constrictionem in pulsu, attractio vero fit per dilatationem ad attrahendum novum aerem, ad refrigerandum calorem dcc Pulsus velocitatis causa est multitudo necessitatis eventandi, tardus pulsus magno perficitur tempore, propter defectum humiditatis naturalis arteriarum, aut qui diminuta sit necessitas dcc. Spissitudinis causa est debilitas virtutis, aut multa necessitas, aut multa calidito. Spissitudo enim restaurat id, quod deficit ex magnitudine; sicuti, cum homini necesse est rem serre ponderosam, quam si poteri r , totam una vice seret, si vero non, di videt in duas partes, dc festinabit ue dc si non poterit, in multas partes dividet , dc teret quamcunque partem, cum Velocitate in Raritatis pulsus plures assignantur causae 3 prima e st ortitudo virtutis, re necessitas parva: nam virtus fortis magnificando pulsum necessitatem superat s una etenim vice plus de aere attrahit, quam sit pro refrigerio debito necessarium. Unde quia necessitatem non habet, magnam interponit quietem ι sicque raetificatur pulsus. Sed advertendum, quod cum mors appropinquat, pulsus ex frequenti fit rarus ex debilitate virtutis.
Pulsus tremulus provenit a sortitudine virtutis, & a duritie
64쪽
ε3 InstrumentI, aeneeessitate aucta. Nam tremor est motus compositus ex motu deorsum, in quo nec virtus est totaliter potens supra resislantiam, sive membri gravitatem, nec totaliter impotens Q pra resistentiam, & si necessitas non esset acuta, virtus suum co- , natum contra duritiem non faceret.
FEbris natura ignea est, utpotE quia corpus febrIcitans ardet. i& servet more ignis , unde a Latinis proptEr fervorem febris
A' servore caloris accidentalis accensi in corde, qui cum spiritu ,& sanguine per arterias venas in totum corpus diffunditur Calor naturalis, & accidentalis sunt idem subjecto, sed differunt, quia calor naturalis bonis alitur humoribus, accidentalis vero a putredine, vel malis qualitatibus humorum, & membro
Febris dividitur in ephimeram , humoralem, & Ethicam , Humoralis autem, aut est sanguinea, aut cholerica, aut phlegmatica,aut melancholica. Humores putrefiunt propter prohibitam transpirationem, & transpiratio vaporum prohibetur ab oppil tionibus , & oppilationes fiunt ex multitudine , & crassitie humorum' a frigore. Unde iebris accidit illis, qui post laboriosum exercitium fessi, & calidi requiescunt in loco frigido, aut aqua sti-gida abluuntur, vel liberius potant. Licet pituita , & melancholia sint humores frigidi, tamen quando putrescunt acquirunt caliditatem per accidens, scilicet per putredinem. Fchricitans ex labore quieti,&suavitati siudeat cum fricationibus suaviter, cum oleo violaceo, sive rosaceo. Quando sebris incipit cum frigore conferuntstictiones manuum, & pedum cum aqua vite. Pro sedatione caloris febrilis in aestate, prodest Iavare manus, faciem, & pedes cum aqua rosata modico aceto mixta. Sest liniantur tempora, Dons, & manus cum unguento rosato: sed non iaaccensione paroxismorum, ne distrahatur natura a pugna; qui1
linimenta stigida magis oppilant , dc prohibent resolutionem. F a Item
65쪽
ItEm somnus in principio parorismorum est malus, prohibet
In principio Febris, quae cum pedum rςfigeratione accidere
solet ante accensionem, ipsi pedes maxime calefaciendi sunt; ut calor extraneuS, calorem intcrnum ad se trahat, & ne major nazxetractio caloris ad intentiora. Et ordinarie pedes convenit scrvare calidos, siccosque, & praestet calefacere motu non igne, maxime enim naturalis calor, Qui motu moderato excitatur: nerVi quoque exercentur, emolliunturque, congelata sunt, dc sterhitur, quod deterius est, atque crassior pars sanguinis attenuatur.
Febris sine rigore est, quando humores sunt mites ac faciles Izuando Vero talcs non sunt, cum rigore est ι solentque istinire cum sudore, in quem convertuntur himiditas, & putredo humorum, aut etiam insensibiliter exhalant. Febres autem continuae non incipiunt cum horripilatione , neque frigore; quia earum humores sunt calidiores , cum contineantur in venis, nec iaciunt sudorem; quia puri ida humiditas ob duritiem, densamque textaturam Venarum non potest exire , & nisi per sudorem resolvi. Quartana praecipue Oritur ab humore frigido, & multo: nam ex multo humore in corporibus hominum calor debilitatur, suffocatur, ideo dum accenditur, debilis febris generatur, quae non potest consumere multum humorem, sui in corpore stabulatur: ideo arte febris eadem augenda est, ut victu Theriaca veteri, vino meraco, & similibus. Auctus cnim calor in febre quartana humores multos atque frigidos consumit; quemadmodum in lucernula accidit, ubi multus ignis perflagrat, oleum cito consumitur, Sflamma extinguitur. Ergo multus ignis accendendus in corpore est, ut quod cxiguum febris continet, extinguatur 'uartana, pro qua etiam exercitatio prodest ea ratione, nam exercitatio exiccat,& corpus robustum facit.
Ignis definitur a Philosopho, quod sit superabundantia caliditatis, dc sicut ignis urit, & incinerat, sic etiam febris, cum
maximum progressum fecerit. Galenus sebrem esse mutationem nativae caliditatis quae ad igneam na turam desinit,vel totius animalis immodicum calorem. Avicenna item, quod sit calor extraneus accensus in corde, & missus in totum corpus per arterias, & venas, cumissione naturalium operationum amrmat. Et sic concluditur a Medicis, quod febris est calor in naturalis a corde exiens, & per totum corpus in diffundens, ipsius corporis actiones impediens, atque turbans: Sc
quia in corporibus humani* tria sunt, scilicet quaedam subtilia
66쪽
sicuti sunt spiritus ἰ qui sunt partes subtiliores saluuinis: quaedam
liquida, sicuti sunt humores, & quaedam tblida licuti sunt mem-hra : ideo triplex febris in corpore generatur, una quae fit ex calefactione, dissolutione spirituum, quae dicitur Ephemera a belua
marina, quae Ephemera vocatur; quae eadem die qua nascitur etiam moritur: sic ista febris non durat ultra diem ; aut enim e Ttoto deficit, aut in putridam, dc ethicam convertitur. Quidam tamen Mcdici docent eam posse durare, etiam per tres dies. Putrida , quae sit per corruptionem membrorum.
Galenus primam sebrem comparat vento calido 1 quo Iocus in quo fuerit, incalescit. Putridam similem esse dicit aquae calidae , quae posita in vasis frigido, ipsum facit calefieri. Ethicam vero comparat vasi calido, quod aquam frigidam immissam calefacit, membra calefaciunt cor , cor spiritus, dc humores in Ethica . Spiritus generatur ex subtiliori parte sanguinis, de dividitur
in animalem, naturalem & vitalem. vitalis generatur in corde, animalis in cerchro, & naturalis in hepate . Febres dividuntur in continuas, & interpolIatas; si humores intra venas putrefiant, faciunt continuas; si vero extra faciunt ia- tappollatas: Docent tamen Medici,quod non inconvenit aliquam matcriam intra vasa contentam facere interpoliatam febrem , propter paucitatem ejus, ita quod interponet tempus, donec aggreget rantam quantitatem, quae sussciat de novo ad febrem causandam.
Et ita similiter non inconvenit materiam ad extra vasa existe tem aliam a sanguine, in loco, scilicet propinquo cordi, facere cor continue febri re. Galenus causam intermissionis, & continuitatis febris ad locum resert dicens : quod si humores putrefiant intra Venas&C. Quam sententiam con firmat Avicetina multis modis, & primo ue cum humores sunt intra venas, fumum, seu Vaporem putrem continuata alteratione ad cor transmittunt, n m foras transimittere non possunt propter obstructionem; at cum sunt extra venaS non necessario petunt cor,sed aliis pluribus viis possunt insensibiliter transpirare; sicuti v.g.fumi intra caminum existentes necessitate quadam camini columen scrire debent, extra caminum vero positi nequaquam. Secundo humores intra venas existentes, inter se, vel sunt continui, vel summa vicinitate conjuncti, ac propterea ex unius corruptela, lacile putredinem concepit reliquus, atque ita continuatim usque ad cor. Tertio humores intra venas existente4 , multo sero perfunduntur, ratione cujus copiosum fumum ad
67쪽
46 . cor emictere valent; quod satis patet exemplo lignorum aqua madefactorum. Secus humores existentes in habitu corporis . Tamen etiam ex materia existente extra venas possunt excitari febres continuae: si v. g. humor fit copiosus, & per cutim trans pirare non possit, dc cor versus nullum impedimentum habeat.
Sanguis potest dupliciter peccare, scilicet in quanto, & in
quali. In quanto quidem; cum venae sunt adeo repletae naturali sanis guine, ita ut respiratio debita prohibeatur propter quod sanguis c bu lit, & inflammatur, α febris inde generatur. In quasi vero cum non fuerit debitae qualitatis: in eo enim putrefactio interdum accidit propter humoris admixtionem, ut puta cholerae, dc tunc redditur debito subtilior, aut phlegmatis grossi ι & tunc debito grassior. Constrictio, si ve obstructio ex quacunque istarum causarum excitetur; sive humor sit crassus, qualis proprie est melancholia ,sive viscidus, ut pituita, sive copiosus, ut saepe contingit in bile , dc sanguine; cohibita transpiratio febrem excitat, eo prorsus mO- do, quo cubicula calidiora redduntur,si foramina obstructa fuerint, testu Caleno. Et sciendum, quod retrocessus caloris ad intra potest fieri dupliciter, scilicet affatim, & subito, lentE, & paulatam zsi fiat primo modo, ut si quis in pratis dormiat, & in aqua frigida
emergatur, protinus febricitabit. Febris licet ex sua natura, & per se noceat, tamen aliquando opem ferre potest; ut quando suo calore humores Crassos, ac
Docent etiam Medicinae prolatares, quod sicut aliis humoribus a sanguine , incst per eorum intrinsecam naturam habere periodos , ut cholerae de tertio in tertium phlegmati de die in diem melancholiae de quarto in quartum, ita sanguini inest continue affligere. Nam cum sit thesaurus vitae, & a natura maxime dilectus: non quiescit natura in movendo, & agitando eum, ut ipsum re-tificet, & ipsum sic conservet; quam sollicitudinem non habet de aliis humoribus. Unde ex bile, tertiana, ex melancholia quartana, eae pituita, quotidiana excitatur, ex sanguine vero
Phlegma febrim excitat, quae singulis diebus accenditur; tum suae quantitatis in corpore multitudine; tum putrefacti'nis acceleratione, humiditatis causa ; tum etiam evacuationis mora , propter suam viscositatem . Cholera vero nigra febrem facit, quae iuro die accenditur ex duobus; non eo, quod tarde ad unetur ,
68쪽
propter quantitatis suae paucitatem, & dissicile putrescit, propter
1uam siccitatem , celeris autem evacuationis est, quia minime viscosa est. Petiodus significat ordinatam repetitionem de die In diem; de tertio in tertium , de quarto in quartum &c. De causa humoris seriodorum maxima est inter medicos controverita.
i Trallianus causam assignat humorum abundantiae hoc ordine : quod cum major sit in nostro corpore sanguinis copia, quam aliorum humorum ex eo fit synoca, quae nullum habet periodum. Pos anguinem abundantissimam esse ait pituitam; & proptere1 haec parum intermittit, & facit febrem de die in diem: & Avicenna tu cap. de humorib. dicit, quod phlegma nullum proprium habenς receptaculum intes venas, sanguinem concomitatur , ut necessitatis tempore in sanguinem convertatur, cum sit sanguis diminute decoctus, & cum hoc ut humectet iuncturas, & membra , quae multae existunt motionis. Post pituitam bilis, &haec paulo magis intermittens, de tertio in tertium . Ultimum locum tenet melancholia, quae adhuc magis intermittens sebrem excitat quartanam , quae repetit de quarto in quartum. Avegoar, quem sequuntur fero omnes Arabes, causam periodorum aptitudini humorum assignat ad putrescendum ea ratio ne, ut qui naturaliter sunt humidiores ad putrescendum sint faciliores ; & quia omnium humidissima est pituita de die in diem
accenditur. Siccissima vero melancholia non nisi de quarto in quartum . Bilis vero , quia medium Iocum tenet de tertio in tertium periodum facit. Avicenna adscribit hoc proprietati occulti humorum. Et sciendum, quod proprietas occulta non est aliud, quam intrinseca quaedam inclinatio unius rei ad unum effectum, potiusquam ad alium. Item , est notandum, quod sicut nimius motus est causa febris, ita etiam nimia quies ex Galeno. Siquidem nimia segnitiae retinentur excrementa in corpore, quae meatus obstruentia febrem
Idem Galenus deficientes cibos febrem excitare docet, quando asserit inedia bilem confluere in ventriculum, & ex hoc cono fluxu incendi spiritus, & consequenter febres fieri. Principium febris judicatur a frigore extremorum, pedum manuum, narium &c. Unde Galenus rigorem proprium esse a
sc it tertianae horrorem quartanae, α frigefactionem quotidianae Rigor
69쪽
Rigor est injucundi frigoris sensus. eum inequali totius corporis concussione, qui fit dum humor molestus celerrime defertur per corpus, & tali rigore superveniente significatur materiam pec cantem extra Venas impetuose , & velociter expelli, qui super musculos ruulsa, rigorem causat, & est signum dominii virtutis
Horror definiri potest, quod sit injucundi frigoris sensus ocum solius cutis inequali frigiditate, unde videntur pili erigi.
Humores, qui horrorem faciunt crassiunculi sunt, hinc, cum nec pes memora deambulare possint, nec per cutim transpirare, vel consistunt juxta ossa, vel lente agitantur inter utramque cu tim, unde post horrorem sentitur ab aegro, veluti si ossa, essent perfracta, α ex confricatione cutis maximus dolor adest. Et
quemadmodum si super corpus fundatur aqua frigida, vel cadat super ipsum ignis scintilla, corpus horret, atque reducitur ita &c. Frigefassio fit per humorem frigidum veluti est humor melancholicus, qui est crassus, seculentus, frigidus. & mordax ,
re adstringens licui acerba, quae Arabes poatica dicunt. Cum ergo humor iste ab interioribus ad aexteriora movetur, iacit frigus magnum,quod praecipue experiuntur juvenes,in quibus natura tortis repellit materiam ad exteriora, ideo frigus insigne sentiunt ut indigeant plurimis operimentis quando febricitant. Principium aegritudinis secundum Medicos est,quando aegri ludo incipit, scilicet calor suffocatur a materia , sicut debilis flamma a lignis viridibus. Augmenti vero est tempus, quo calor naturalis movetur ad resistendum materiei. Status vero , quo tempore est fortis pugna inter naturam, & humorem. Cum autem materia expellitur, quo tempore est natura persecte vincens et tunc est declinatio.
Alii dicunt, quod Inceptio paroxismorum est in hora in qua
aggregatur caliditas, quae est in corpore, & trahitur versus cor ,&pectus, scd augmentum est quando expanditur caliditas paulatim verius extrema corporis. Hora vero status est, quando caliditas expanditur in toto corpore &c.Hac doctrina notanda est pro cibandis febricitantibus, ut inferius dicetur.
Et quoniam in principio hujus capitis laeta est mentio de venis, dc arteriis; ideo sciendum, quod venae, &arteriae differunt inter se origine, ossicio, & constructione. origine, quia venae ab hepate , & arteriae vero a corde originem habent . Ossicio . quia venae crassiorem sanguinem ad nutritionem destinatum continent spiritiosorem arteriae, ad vivificandum accomodate . Constru
70쪽
Constructione, quIa arteriae duplici eontextae fuerunt tunica . simplicem vero a natura habuerunt venae, eo quia crassiorum assexvare sanguinem habebant. Et quia hic est tractandum de pulsuum significationibus , ideo est notare, quod pulsus, qui continue sentitur calidus, significat schrcm continuam ; qui interpol late , interpoliatam. Pullus frigidus significat caloris naturalis extinctionem, &mortificationem, & si continuus fuerit, α sint alia signa desidi n-tis virtutis, tunc fugiant medici, & accedant clerici. Put1us inaequalitas provenit, quia cum cor dilatatur, ut refrigeretur, subintrant fumositates. vel fuligines faebris, quae ne cordi ossiciant, statim cor restringitur , & sic pulsus tardius cicuatur,& citius delerimitur. Unde elevatio pulsus est parva , & tarda, dc ejus deprcilio, 1cilichi constrictio est magna . Considera anhelitum in sua restrictione, & sic manifestabitur ea, quae est arteriae, quoniam anhelitus currit cursu pulsus . Pulsus, & anhelitus, cujus constrictio est velox , cst signum proprium sebris putridae, & maxima cognitio dictae febris est caloris ejus qualitas , quia est mordax , quo corrodit tactu in , sicut fumus , oculos, & nares, & anhelitus est cum fetorc, cujus causa est summa putr do. Si in acuta, & continua febre pulsu existente magno, Veloci,& stequenti, subito pulsus rarus fiat sine patientis alleviatione mortem significat ii quia ex hoc compraehenditur virtutem in ultimo debilitari.
C A P. XXI. De Febri Tertiana, duplici ἐ
HIppocrates docet, quod febris quocumque modo intermis crit pcriculum abesse significatur. Et ad faciendam febremi iucrinittentem, tria requiruntur, humoris videlicet tenuitas, viarum aperitio, & venarum robusta expulsio. Et ad continuam generandam imbecillitas venarum humoris crassities , & viarum adstrictio. ando peccat bilis sincera, vel intri, vel extra vasa, tuncolit ut febris tertiana exquisita, ac legitima, quando Vero non sin G cera