장음표시 사용
31쪽
13. Genus est attriautum unisersale commune pluribus di Ventilus specie. Hiijusmodi est ratio animalis, si ad homines, atque belluas res ratiir. Communis quippe illis omnibus ea est. Verum ita ad eorum essent am spectat, ut adhuc tamen inter se mutuo essent aliter distriamineimir. D cie porro differre dicuntur , quae sub eodem genere posita , natura , sive essentia sunt inter se diversa . Sic homo & equus specie differunt , quia licet lint sub eodem genere an malis , in eoque plane conveniant, adhuc tamen essentialiter inter se discrepant.1 I. I 4. Generica itaque ratio , qtiae maxime universalis est, determinatur, atque ad pauciora subjecta contrahitur per attributum, quod ad ipsorum subjectorum essentiam itidem spectat. Rationanias enim, per quam genericum animatis attributum contrahitur ad solos homines, ita ad eorum essentiam pertinet, ut illam intrinsecus constituat.
Is . Genus dividitur primo in proximum de remotum . Genur proxiamum dicitur illud, quod ita enuntiatur de pluribus differentibus spe- eis, ut nullum aliud attributum habeat infra se , quod de illis subgenevis itidem ratione dici possit. Remotam vero est illud, quod aliud genus sub se continet. Sic, cum homo,& bellua immediate sint sub
genere animatis, mediate vero sub genere viventis , animal est genas proximum ι remotum autem vivens, v ad hominem, atque belluas alis tributa ipsa referantur.
16. Dividitur secundo in supremum , medium, ac iasimum . Supremum est, quod supra se nullum habet attributum , cui vera generis ratio competat. Medium , quod tam supra , quam infra se habet alterum genus. Insmum vero, sub Pio genus aliud non reperitur. Sic attributum substantia a plerisque dicitur genui supremum , quod , e rum sententia, nihil sit supra substantiam , cui generas ratio conveniat. Zυent vero est genus mediam, de animal genus in kms cum scilicet medium inter attributum substantia,&attributiim animalis I cum teneat, contra vero sub animati genus alterum non inveniatur. 17. Ota
32쪽
rm obseruandum porro illud attributum dici superius alio,
od illo universalius est, seu quod majorem extensionem habet. Sic, attributum eoπονιι dicitur superius attributo et/iventis 3 quia sunt longe plura, quibus competit ratio corporis, quam ea sint, quae vita dolia
x8. D erentia nomine id omne venit, per quod res una ab alter differt. Duplex idcirco rerum disserentia est, essentiaIis, de accidem palis. Disserentia essentialis, quae sola nobis modo consideranda occurrit, dicitur illud attributum, per quod una res ab alia, cum qua in genere convenit, essentialiter discriminatur. Huiusmodi idcirco in homine est rationalitas. Per hanc enim homo a bellula essentialiter, ut omnibus notum est, distinguitur. I I. Ist. Hine disserentia essentialis reserri potest tum ad genur, quod dividit, tum ad totum, quod cum genere constituit . Si reseratur ad genus, rationem habet attributi determinatisi. Habet vero rationem parιis essentialis, si cum toto, quod ex illa fit, conseratur. III.
ao. Quoniam autem in eo attributo plura eonvenire simul possunt, per quod ab aliis essentialiteν distinguuntur, ut patet de rationalitate, quae omnibus hominibus communis est, & per quam homines a bellu is differunt, ideo etiam di erentia essentialis inter ideas univer sales locum tenet , seu peculiare universale ipsa quoque constituit. Definitur propterea: attributum essentiale commune pluribus sub eodem genere po*is, per quod tamen ab aliis sub eodem genere constitutis essem ιialiter discrepantis IRar. Dividitur porro disserentia essent aues primo in remotam, dei proximam. Prior est illa, quae genus remotam, posterior, quae proximmum dividit. Sic eorporeitas est disrentia remota s proxima vero rationalitas. Illa namque remotum suistantia genus , haec autem ge nus proximum distribuit. aa. Di.
33쪽
aa. Dividitur seeundo in supremam , .nediam , ct infimam. Supi Mina est , quae nus supremum s media, quae medium , in a vero, quae genus infimum dividit. Sic corporeitas, si substantia pro supremo genere habeatur , suprema differentia est , animalitas differentia media , in a vero vationalitas , quippe eorporeitas se premum genus stantiae , animal tar genus medium viventis 3 & rationalitas infimum animatis genus secat & contrahit. V I. 23. Dividitur postremo in generisam , & specificam. Generita dicitur differentia, quae ita dividit genus, ut totum ex illa, atque ex ipso genere consurgens, si cum illis , quae subjecta eidem sunt , comparetur, veram adhuc rationem retineat. Deci a vero diLIerentia vocatur, quae ita genus distribuit , ut nonnisi speciem constituat. Hinc diserentiatam suprema, quam mediagenerica est,he- ei a vero differentia infima. De Specie.
24. Decias est attributum eo ans genere er disserentia , eommane pluribus solo numero di erentibus, de quibus propterea ut tota eorum essentia enuntiatur. Sic natura humana speetes vere est, iureque dicitur. Ex genere siquidem,&d ferentia, nempe ex animalitate, Sc rationa. Iitate , intrinsecus constat; totaque eorum omnium essentia est, quae
21. Solo autem numero discriminari dicuntur inter se mutuo, quae species proxime subsunt. Nullum quippe est illorum discrimen, si penes essentiam inter se mutuo conserantur. Indisidua vocari etiam solent, propterea nimirum quia nullum eorum in plura talia, quale ipsum est, secari potest. Hinc individuum satis apte definiunt Logicitia, sub quo nihil reperitur , de quo inad υel ut tota essentia , vel at essentia pars valeat enuntiari.
as. Porro licet indidis ua ejusdem speciei in tota essentia conveniant a Diuitiam by Corale
34쪽
niant, aliquid tamen in ipsis est, per quod unum ab altero differt. Hoc igitur indiυidualem disserentiam vulgo appellant Scholastiei.
Omissis autem tricis, dico, eam optime designari per talem quarundam proprietatum, circumstantiarumque congeriem, ut eadem oni. nino in duobus reperiri minime possit. En, quae individualem hominis di ementiam de lignant & exprimunt rForma, Figura, Locus, Tempus, Stirps, Patria, Nomen . Per formam intelligitur temperamentum . Per Aguram externa paristium dispositio. Per locum ea terrae pars, in qua ortum duxi r. Per tempus momentum, quo conceptus homo fuit, atque in lucem ediutus. Per parentes. Per patriam civitas , provincia, vel regnum. Per nomen postremo vocabulum illud, quod sibi quisque imp nit. Nemo autem est, qui non videat, fieri neutiquam posse, ut duo homines in hisce omnibus plane conveniant. IV.
27. Cum species subjiciatur generi, simulque indisidua sibi sibiecta rospiciat, duplicem denominationem illa sortita est. Suhsellia ssi quidem dicitur, si comparetur s praedicatilis vero, si ad in-ἀυidua reseratur. Non enim de genere , cui subest , sed de indiυAduis, quibus praeest , enuntiari species legitime potest . Hinc species,
non qua, sed cibi a praedicabiais, rertium Aniversati consti
a 8. Triplicem postremo numerant Logici, supremam, meo diam, & insmam. Supremam vocant, quae supremo generi immediate subjicitur, ut corpus; me iam, quae sub genere medio posita est, atque adeo que ita est species, ut generis etiam rationem retineat, sicuti annmali, insinam vero, simulque , & speciali mam, quae nullam sub se continet speciem, sed tantum individua, ut homo. v I. ast. Ex his apparet eam supremam, quam mediam non hahere rationem speciei, nisi subjicibilis, atque adeo ad primum tantummodo universale utramque pertinere. Sola igitur speetes in a, sive pradicabilis, ea est, quae peculiare spee ei universale constituit, utpote quae sola ita est speciei, ut generis ratio illi prorsus repugnet. sCHO. Diqitirco by Corale
35쪽
3O. Ceterum, ut quae de genere,specie , de disserent a diista hacte. nus sunt, altius animo infigantur, Prophyrii arborem breviter conis siderandam subjicimus. SuasTAN TIA Corporei tas Spiritualisar
Paulus . Franciseus. Tres itaque in ea lineae distinguuntii r . Quae medium Ioeum tenet, reeiam vocant Scholastici, eouateraler , quae iacent utrinque . Linea
iecta continet genera, quae humanae speciei praesunt. D erentias ve. rci, quae illis respondent, utraque collateralium linearum comple. stitur. Igitur in ianea redia ad verticem occurrit supremum genus sisHiantia, sub quo immediate iacet corpus , deinde ponitur υιυens, tum animal, postremo homo. Unde apparet, eorpus esse speciem suis premam, medias viυens, Sc animal, infimam hominem , atque insuper corpus, & visens esse genera media, & animaI infimum, cum sub animaIi non nisi atoma hominis species reperiatur . In tineis auistem eoliatoaluas summum locum tenent differentiae supremae ,eyn-νeitas scilicet, atque Disi ualisas, medium occupant mediae , nempe vitalitas, de animalitas, quiluus subjicitur infima, scilicet rationalitas,
quae sola Dee ea differentia est , cum e contrario difrentia , quae superiori loco occurrunt, generica sint , & recte dicantur. Hinc etiam constat, diserentiar omnes esse dis ιυas, si ad attributum immediate in linea recta; esse vero constis utivas, si ad illud, Diqitirco by Corale
36쪽
quod in eadem linea immediate inserius est, singulae respectise reserantur. Corporeis as enim dividit substantiam, &constituat eouus; via talisar dividit eorpus, de constituit visens s animalisar dividit visenso constititit animais rationalitas dividit animal, Se constituit hominem ia
3I. Porphyrii arborem aeeusant nonnulli, quod spiri uatis sal an. t a nulla prorsus mentio in ea fiat s neqite viventia , quae ratione deis stituta sunt, exhibeantur. Eidem quoque vitio vertit nonnemo, quod in altera collateralium linearum differentiae negatiυa sint , positiaua in altera. Verum utraque haec criminatio iniusta plane eit . Cum enim non fuerit Porphyrii mens, divisionem substantia in hoe schemate tradere, sed tantum eorum spectinen exhibere , ac veluti ante oculos ponere , quae de genere , Ipecie , & disserentia iam ipsed uerat, necesse illi certe non fuit, omnium generum,specierumque senealogiam, ut ita dicam, recensere ac texere . Nihil quoque officit, di erentias in collateralium linearum altera negativis vocibus designasse. Quandoquidem nemo est, qui nesciat, positivas rationes, etsi nobis plane ignotae sint, sub illis terminis contineri. De Proprio.
32. Quadruplex est proprium apud Porphyrium. Proprium primo modo dicitur attributum, quod soti speeiei conoenit, sed non omni , ut
esse Medicum . Licet enim Medicina hominibus tantum' competat, non tamen quivis homo ea arte pollet. Secundo modo Vocatur pro.
prium, quod accidit toti speeisi , sed non soli, ut duos habere pedes. Id quippe omnibus quidem hominibus convenit, sed non illis tantum. Tertio modo proprium dicitur, quod omni quidem, ct soli speciei
aceidit, sed non semper . Hac ratione proprium est homini canescere. Mario demum, modo propriam nuncupatur, quod eo etit omni , sol
que speciei, is quidem semper . Sic proprietas , quae homini competivquarto modo, est veri inquirendi investigandique cupiditas. I I. 33. Proprium quarto modo sumtum , de quo dumtaxat hoc loco agendum occurrit , dividi solet in geneVisum , & spee cum . Primum dicitur , quod rebus competit ratione attributi . Secundum
37쪽
dum, quod illis eonvenit ratione differentiae speesca. Sic Impenetrabilitas , ut aiunt Scholae , gener ea corporum proprietas est , quia i' illis inest , quatenus praecise sunt corpora, atque adeo Iicet specie inter se differant. At veri investigandi cupiditas est proprietas Φomi. num specisca, utpote illis conveniens, quia ratione donantur. III. 3 . Cum itaque plura convenire inter se mutuo optime 'possint
penes proprietatem tum Senericam , tum etiam speciscam, ideo proprium quartum universale constituit . Desinitur proptereat attributum pluribus numero, vel specie disserentibus eommune, de quibus enumtiatur in quale necessario θ reciproce. Dicitur, proprium enuntiari de
pluribus in quale, videlicet sub ratione attributi, quod ad essentiam subiecti, de quo dicitur, minime spectat, unde patet discrimen hujusce universalis a genere, specie, & disserentia. Hisce siquide in modis ea attributa de subjecto dicuntur , quae subjectum ipsum essentialiter constituunt. Dicitur: necessario de reciproces quia heri nequi ut res priventur attributo, quod illarum proprium est; cumque s lis ipsis rebus conveniat, proprietas ex re, resqtie ipsa ex proprietate recte colligitur. Valet enim es homo est, sermocinatur s & vicissim, si sermocinatur, est homo. De Accidente.
as. Quamvis id omne, quod ad rei essentiam non pertinet', aeeiadens dici possit,& saepe dicatur, quo sensu etiam proprium potest acincidens nuncupari, hoc tamen loco accidentis nomine illud dumtaxad attributum intelligitur, ita contingenter rei advenit, eique inest, ut separari queat a re, deque ipsa negari, tutus essentia incolumi pνον- μι existente. Sic doctrina in homine dicitur accidens, quia sic tiomuini advenit, per suam essentiam, atque intimas proprietates iam constituto, ut ea carere, penitusque privari homo possit, quin labes vel minima illius essentiae inseratur. Sive porro hujuscemodi attributum sit aliquid per se consistens, sive non, perinde est. Suffcit enim, ut rei adveniat, deque ipsa enuntietur penitus contingenter . Et hinc patet discrimen accidentis logici , sive praedicat Iis , de quo loquimur modo, ab accidente physiuo , de quo suo loco agemus.
38쪽
I L36. Quoniam itaque hi litiscemodi attributum pluribus potest esse commune, ut patet de doctrina, qua plures simul homines pollent,
ideo aceidens suum inter pradicabilia locum tenet, jureque ac merito inter universalia numeratur. Definitur ergo accidens hoc modo sumistum: attributum commune pluribus, de quibus enuntiatur in quale omnino
eontingenter ι videlicet tali ratione atque modo, ut de iisdem, salva penitus eorum essentia, omnibusque positis eorundςm proprietatibus , ne ari possit. III. 37. Porro cum plura differre queant inter se, non solum in essen.
tia, verum etiam tum penes proprietatem, tum penes accidens, ideo triplex , auctore Porphyrio , diserentia est, scilicet communis, pro . pria, & maxime propria. Dicitur eommunis illa disserentia, qua plura discriminantur penes accidens. Hoc modo dii seri homo albus antro. Propria vocatur, qua unum ab alio distinguitur ratione proprietatis , ut homo a belluis per sermocinationem . Demum maxime propria, qua plura differunt in essentia, ut homo a bellu is per ratio. nalitatem . Haec proinde facit rem aliam , hoc est, a rebus ceterisnattira & essentia discrepantem. Illae vero faciunt rem alteram, ubdelicet diversam quidem, at non in sentia.
De veritate oe falsitate, claritate oe disinctione
38. TErisas eCn iunis est illius consormitas cum re cognita. δε- rκm est, inquit S. Augustinus, quod ita se habet, ut eo niatori videtur , si velit possisque cognoscere 'st . Igitur e contrario illud erit falso cognitum , quod reipsa secus est , atque cognoscenti videatur. Hinc vera erit idea, si res hujusmodi fiterit, cujusmodi in idea nostra relucet . Erit vero fassa , si res non fuerit in se , ut in idea nobis apparet. Heram posse esse ideam , inficias ibit nemo, nisi denomine litem movere velit. Num vero illa possit esse fassa, non est hujus loci inquirere . Id unum omnibus certum arbitror , ex malo Phil. Ment. T. L. B per-
39쪽
perceptis rebus ea omnia oriri iudicia , qua falsa, temerariaque dicuntur, ac proinde plurimum operae cursque in eo a nobis esse ponendum, ut veras rerum ideas acquiramus.
quod acies mentis nostrae tota dirigitur. At contra obscura, si nihil, aut parum, quod in ea attenditur, apparet sa) . Obscure nimirum percipitur res, cum neque omnino cognoscitur , instar evidentis 3 neque omnino nescitur, instar ignoti. Sic clara est notio , in qua reis lucet trianguIum, ut figura plana tribus tantum lateribus undique terminata , tresque dumtaxat angulos continens 3 quippe non Q. Ium id cognoscimus, quod cognoscendum a nobis est , ut trianguis tam percipere dicamur, verum etiam ea ratione illud percipimus, ut in ipsa cognitione mens plane quiescat. Contra vero obscara est notio Dei; quam modo habemus ; quia neque Deum per eam ita attingimus, ut hac una cognitione mens nostra contenta sit, neque Deum penitus ignoramuS.
6Ο. Cavendum tamen est, ne cura rei notio cum cognitione eiusdem eo rehens a confundatur. Etsi enim omnis cognitio comprehen ast etiam elara , non proptera Omnis cognitio clara pro comprehen
va habenda est. Clare siquidem percipi potest res, quin omni plane modo, quo cognosci absolute potest, a nobis percipiatur. IV. I. D stincta dicitur notio rei, si ita nobis res ipsa in ea reluceat, ut a ceteris omnibus discernatur. Dicitur vero confusa , si plura diversa nobis in illa occurrant. Sic distincta est cognitio, qua hominem percipimus sub ratione animalis rationalis: confusa vero, qua noninnisi ut animal, ipsum attingimus. In illa quippe nobis occurrit homo , ut a ceteris discrepat ; in hac vero , quatenus tantum cum aliis pluribus convenit, menti relucet. Exigit ergo distincta cognitio, ut diversa rei attributa distinistis notionibus percipiantur, atque adeo ut mente veluti separentur a se mutuo , quae sunt in objecto conjunina. Itaque, ut clara distinctaque rei notio acquiratur, animadvertenda sunt, qtiae subjicimus.
40쪽
2. Unum dumtaxat oleertam, non plura simul contemplari di lemur. Cum enim vis perceptiva non finita solum in nobis sit, ve-rtim etiam tenebris undique circumfusa, mittisque obstaculis praepedita, rerum multitudine adeo illa opprimitur, ut ad eas distincte percipiendas incapax prorsus sit,& plane inepta. Profecto non magis potest mens nostra, ut ait Vir Cl. , pluribus rebus adesse per operationem sit ulta. neam, quam potest corpus pluribus locis adaequalis smul adesse per coemtensonem. Saepius tamen in plura objecta fertur cursu adeo praecipis i , ut plura etiam simul attigisse videatur. Inde autem maxima oritur idea-vum obscuritas. Rod enim υulgo usurpatur de sensibus : pluribus intentus, minor est ad singula senstis, in mentem humanam etiam quadrat propter ejus sinitudinem. Ima hae mentis, plura oleeia quasi in transecursu adspicientis , inconsiderantia origo est confusionis mustipticis. Tune enim mens non satis distinguit varia objecta , quia plura in unum quas compingit, ipsa etiam corpora miscet incorporeis a . ANIMADVERs Io II.
43. In rebus: considerandis eaυenda summo stario est prae pisatio memris. Neminem fugit, perperam semper a nobis percipi , quae cursim spectantur. Non enim tanta mentis nostrae vis est, non ea illius virtus, atque potentia, ut omnia valeat, quemadmodum sunt in seipsis, uno simplici intuitu plane attingere. Solius Dei id proprium est, sicuti illi soli competit mentis infinitas . Egregie propterea sic olim seripserat Ti illis r omnes trahimur c ducimur ad cognitionis erscientia cupiditatem, in qua excellere pulchrum putamus s la ibi autem e errare , nescire di decipi, malum turpe ducimus. In hoc genere hoe vitium notandum est, ne incognita pro cognitis supponamus , hisque t meνe assentiamuν : quod vitium erigere, qui volet somner autem velle
debent in adhuebit ad considerandas res ct tempus diastentiam sta). Id
porro ut jucunde a nobis fiat , res, quas considerare volumus, proponendae nobis sunt, ut eximiae, magnique momenti. Compertum quippe experientia cuique est , attentius nos ea contemplari , quae
magni facimus. Plurimum quoque juvabit, illud nobis cordi alte infigere, ignorantiam esse maximam peccati poenam, nihilque sapien-B a tia
a Chauvin Levie. Nil. verbo Perceptio. ib) Lib. I. de Osciis cap. o.