장음표시 사용
41쪽
tia suavilis esse, amabilius, honorificentiusque . Profecto tepidus Visamον , inquit Vir veritate n prosequimur , nos e cit in vero a falso discernendo plerumque minui sollicitos. Apertis via is in fimum ad
mittimus promiscuam ratiociniorum ct axiomatum farraginem. H. ee malumus pro veris sιιpponere , quam a examen vocare . Sι non capimur
ps, credere volumus ab aliis eapi , ct sic memoriam infinita reram sal saVum, obscurarum, ct non intellectarum suppellectile oneramus , e quiastis, tamquam indubitatis principiis , conclusiones postea deducimus , nequaquam ad ea attendentes, qua vel dicimus, vel egitamus sa). ANIMADUERs Io III. Cum in earum rerum consideratione versari debemus , quae vel spiristiales sunt, vel sensuum organis, licet eorporeae, percipi haud possunt, eaUeamus oportet, ne imaginem quamdam in cerebro sibi moninostra ormet , in qua, perinde atque in speculo , res ipsas expendat , meditetur, atque consideret. Hinc enim certo ericitur , ut non solum rerum toto coelo dissimilium proprietates, & attributa consendantur, verum etiam ut id earum mi plerumque tribuatur, quod
illi prorsus repugnat. ANIMADVERSIO IV.
s. Cavendum quoque summo surio est, ne re , quas, contemplamur, deis nostris ita accommodemus, ut persuasum nobis sit, eas retiera esse huismodi, eidumodi in ipsis ideir esse videntur. Nulla certe major pernicies accidere potest Philosophiae, quam quae ex hac fingendi licet tia in eam derivatur. Non enim res ab ideis nostris , sed ideae a robus ipsis dependent. Itaque ne in hoc vitium, quod ex mentis praecipitatione potissimum oritur, incauti labamur, necesse est, res non
solum attente, verum etiam iterato saepius examine consideremus o
hod semel fecimus, inquit Vir Cl. , id si iterare placeat, facilius si Goz et, ct perfectius exibit, multoque magis, si sapius fuerit usurpatum, adeo ut plura possimus eo ipso, qMos plura fecerimus, ct plus possimus eo
ipso, quod plus egerimus. Conando igitur, agendo , atque nosmet excia ιando, inteliseium comparamus capaciorem b9.
42쪽
s. Plurimum interest , rem , quam contemplamur , eum actis Iam e gnitis eonferre, easque eomparare inter se, simuI attente eonfiderando , quid illis omnibus commune fit, quidque singularaim proprium. Hoc enim modo si rerum consideratio peragatur, clara distinctaque nobis erit singularum notio, quod nempe tunc diversa earum attributa distinctis notionibus percipientur, idque nobis constabit aperte, per quod ea rum una a ceteris discrepat. ANIMADVERs Io VI. 7. Quoniam id earum confusio, atque obscuritas ex eo tissimum oritur, quod rerum discrimen menti attendenti non satis pareat, di absque certa lege & ordine cuneta sese nobis spectanda exhibeant,
danda est opera , ut perceptiones nostrat praeerit idonea quadam rerum diversaram in eartas classes distributio , eaque omnia ad certa veluti sin prema capita revocento, qua in una eademque re fimaI permixta menti confideranti occurrunt. Primo itaque generalem entis divisionem 3 tum Aristotelis eategorias, viilM praedicamenta, trademus, eaque omnia, quantum Logico satis est, explicabimus. At vero, quoniam, si Quintiliano credimus, qua recte divise it, nunquam puerit in verum ordineeννare sa , nonnulla de divi ne in genere primo videamus, oportet.
suid, oe quotuplex sit misio, quaeque observanda sint, ut recte fiat.
8. Ion est, cur de Hussionis utilitate in quavis tradenda arte, L l atque scientia plura verba faciam. Satis est enim dixisse, d visionem, communi Philosophorum calculo, modum Mendi nuncupari.
s. Diviso itaque generatim sumta non est, nisi totius is suas partes digributio. Hinc tot uplex est diviso, quotuplex est totum, quod potest dividi. Cum ergo totum aliud dicatur potentiale , aliud esse 'Phil. Ment. T. I. B 3 tiale
M Lib. XI. Iustis. Orator. cap. a.
43쪽
tiale , integrais aliud, & aliud accidentale , ipsa itidem Hvisio vel po.
ientialis est , vel essentialis, vel integralis accidentalis. II. o. Totum potentiale , quod etiam Logicum vocari solet , dicitur attributum quodcumque universale, quod per differentias ad plura determinatur, ac in illa veluti distribuitur. Sic animal dicitur totum aliquod quia per rationalitatem , dc irrationalitatem in homines, atque belluas certo quodam modo dividitur . Divisio ergo potentialis est distributio superioris in inferiora, nimirum generis in spe
II. Totum essentia e vocatur id omne, cuius natura, sive essent a ex pluribus intrinsecus coalescit. Sic homo dicitur totam essentiale, si spectetur, quatenus ex anima rationali,& organico corpore essentialiter constat. Hinc disso essentialis est partitio rei in eas partes, sive principia, ex quibus res ipsa essentialiter componitur. IV. a. Quoniam vero duplex in rebus solet vulgo a Philosophis ecimis possitio distingui scilicet,& metaphsica, essentialis quoque dia visio in physicam, M metaphsicam distribuenda est. Diviso metaphsca est distributio rei in illa ejusdem essentiaIia attributa , quae mente dumtaxat comprehendi possunt, cuiusmodi sunt genus, & disserentia, sive, loquendo de homine, animalitas, ut ajunt Scholastici,&rationa- Iitas. Diviso vero ph fica est partitio rei in ea realia principia, ex quiabus res ipti essentialiter coalescit, cujusmodi in homine sunt anima rationalis , & corpus , plurimis dissimitibusque organis instruem .
13. Totum integrale vocatur illud, quod ex pluribus constat non sol una extra se invicem positis, verum & ejus naturae , ut illorum unum ab altero in existendo nequaquam dependeat. Hujusmodi autem partes, quae integrales dici solent, vel sunt homogenea , vel hete νogenea . Prioris generis dicuntur illae , quarum eadem natura est 3 posteriODiuiti sed by Corale
44쪽
sterioris vero, quartim natura est diversa. Sic ligni frusta sunt illius - partes inlegrales homogenea . At vero caput, brachia, ossa, neνυι caro &e.1unt partes integrati s humani corporis heterogenea. Divisio igitur integratis est totius in suas partes integrales distributio , & quidem vel in partes integratis homogeneas, vel in partes integraser heterogeneas.
accidente consurgit. Voco autem accidens, quidquid eontingenter ad lenit rei, eamque denominat, ut doctrina in homine, auedo in pariete, atque id genus alia. Triplex itaque accidentalis disso est. Vel enim dividitur accidens per , quibus reipsa inest , aut convenit , ut cum dividitur sonum in bonum anima, de in bonum eorpor s. Vel dividitur subjectum per illa accidentia, quae ipsi inesse possunt; ut cuna ratione alle sinis, & nigredinis dividitur eorpus in altum, Seni. grum. Vel demum dividitur totum accidentale in accidentalia, ut cum distribuitur allum in dulce,& amarum.
ys. Divis fit irevior, quo fieri potest . Ut enim egregie advertie Seneca, idem habet vitii nimia, quod nulla diυisios cum scilicet similest eo tiso, quidquid in pumerem secium es sa). Dividi ergo debet res,
at non in partes minutulas, quae mentis aciem fugiant. D υidi enim IIam, non concidi, utile est, inquit idem Seneca . Nam eo rehendere, quemadmodum maxima , ita minima, dissicile est. Didquid in majus er
vir , facilius agnoseitur, si discessit in partes, quas, ut dixi, innumerabia Ier esse, ct parvas, noet oportet ib). REGULA II. 36. Diviso fit adaequata, talis nempe, ut membra dis fionis simul
stinata neque totum divisum excedant, neque ab illo deficiant. O nitendum , ut egregie monet Quintilianus, ne quid in ea desit, ne quid superfit . Superest autem se fere, cum aut in species partimur, quod in genera partiri sit satis 3 aut genere posito, subjicitur species , ut e dicam de virιute,Justitia, ct continentias eum justitia, atque continentia vim. B tutis Epist. so. bl Ibidem. Dissiliaco by Gorale
45쪽
rutis simi species sa). Contra vero imper se sta est, sive manea, divisio viυentis in hominem, atque leuuam; cmia scilicet etiam planta vita praeditae sint, ac proinde sub tamquam una illius species, liniae quoque consistant.
REGULA III. 1 . Memira dis Ilinis sese mutuo exeMant, videlicet hujusmodi ea
snt, ut illorum uiuim in altero minime contineatur. Ut enim egregie advertit Tullius, vitiosum est in dιυidenaeo, partem in genere nume- ναν b). Idem quippe bis tunc sumitur , semel nempe explieite , &iterum implicite . Hujus ergo animadversionis desectu peccat divisio animaIis in sensitivum , 8 crationale , cum rationale, ut est evidens ,senia fulvum complectatur. Nullum enim est animal, quod ratione praeditum sit, vique sentiendi haudquaquam polleat. REGULA IV.
38. Disssis sat in membra proximiora,fυe immediata. Nimirim in omni diυUtane ea primo numerentur, quae ipsum totum ιmmediate dividunt, vel constituunt si tum ea, quae nonnisi mediate illud respicii int. Sic diviso substantiae in spiritualem, de corpoream optima est , illegitima vero divisio viυentis in homιuem, uuam, plintam. Etenim spiritualitas, de corporeitas, ut cuique constat, genus immediaιe distribuunt. At sub vivente proxime jacet an acu clini
plantis, & sub animali, veluti sub genere proximo, homo, de leuua
Generalis entis realis divisio breviter explicatur.
19. I Ni reale id omne dicitur, cui non repugnat esse , seu quod
nullam terminorum pugnam sua in essentia involvit..Hinc notio entis maxime universalis est, Sc apprime confusa. omnia enim, quae sunt, vel possunt esse, id habent commune, ut sint ens s atque in hac ratione ita conveniunt, ut, si penes illam dumtaxat percipiantur, etsi quam maxime diversa sint, nullum prorsus discrimen, dimini- Iitudo nulla inter ipsa appareat. 6o. Pria a Lib. IV. Institur. Orator aru/n cap. s. O Lib. II. de Finibus cap. 2. Diuitiaco by Corale
46쪽
II. 6o. Prima porro, sive immediata realis entis divisio est in substan. tiam, dc accidens , sive , ut Recentiores ajunt, in rem ,& modum. Dicitur quidquid alio non indiget, in quo sit, ut existat. Aecidens vero, seu ν-us, id omne vocatur, quod nequit existere , nisi in alio sit, & quidem ea ratione, ut illud determinet, certoque modo assiciat. igitur simi Deus, homo , bellua &c. At vero actariatia, sive modi , aloedo , gura , sapor dcc.
6 r. Stilliantia dividitur primo in spiritualem, de corpoream. Quod enim est, inquit Seneca, aut corporale est, aut incorporale Dis tualis dicitur si ibstantia, quae natura sita vi cogitandi donata est,ea- que pollet intrinsecus, ut anima vationalis. Corporea vero, seu mat vialis , quae tactui natura sua resistit, reque ipsa, sive quoad suam entitatem, ut Scholae ajunt , extensa est, ut lignum, lapis , aliaci in id genus plurima.
62. Fateor, divisionem substantiae in eogitantem, de extensam non esse idoneam, nisi perspicuum primo fiat, cogitandi vim cum entitatiυa extensione componi in eadem re nequaquam posse. Verum cum hujuscemodi inquisitio ad Metaphysicum pertineat, id modo nobis pro comperto sit, praesertim cum jam doctissini quique hac in re
II. 63. Substantia spiris uani vel est summe persecta de omnino inde. pendens; vel est imperfecta, sta ita scilicet, omnique in genere limitibus circumscripta . Prima una est, eaque dicitur DEUS. Secunda est duplex. Altera enim est natura uia completa , dc vocatur angelus. Altera vero eκ se incompleta est,& hominem constituit, unde anima rationalis nuncupatur. 64. Susia a) Epist. 9. Diqitigod by Corale
47쪽
III. 6 . Substantia corporea, si ve torpus dividitur in Hispox, de compostum. Simplex est, quod ex pluribus natura dissimilibus intrinsreus non coalescit. Compositum vero, quod ex pluribus diversae rationis i
Corpus compositum distribui solet in vivens, 3c non visens, sive in anιmatuin, de inanimum. Inanimum, iit ait Tullius, est omne , quod pussu Misatur externo. autem est animatum, id motu eietur interiore os suo sa).
66. Corpus υλens vel est praeditum principio motus progressivi, vel liiijiiscemodi principio destitutum est. Hoc dicitur planta, cujus innumerae plane Lint species. Illud vero animal nuncupatur aut est rationis particeps, Sc dicitur homo; aut ratione caret , & selis lua vocatur. Homo non nisi in iυidua sub se continet ueat bellua plures species, ut omnibus notum est, comprehendit.
67. Non convenit inter omnes, eus reale primo dividi in suistantiam, de accidens , absurduin scilicet plerisque arbitrantibus , Deum sub genere substantia collocari. Uerum, cum ratio substantia , perinde ac ratio entis, a finitate, de in itate, illorum sententia , praescii dat, aut neque sub ratione ensis Deus statuendus est , aut etiam subratione substantia ille constitui sine piaculo potest . Sed hac de re alibi iusius. Interim eam susssantia divisionem breviter considerare ne pigeat, quam tradit Cl. Purchotius. Illud enim consideratione dignum quam maxime in ea est, quod homo medium inter spiritum, atque corpus locum teneat, sicuti ex utroque ille vere componitur. Infert propterea Vir Cl. , nullum, proprie loquendo, haberi genur, diversum ab attributo substantia, sub quo homo constitui jure ac meri-ro possit. Cum enim, ait, eorpus dicitur iuius genus , id quidem eoncedi potest,s comparetur eum rebquis corporibu ,sed per hoc ipsum a spiritibur discrepat . inci sim , si mens appelletur , is ipsi cum spiritibur commune est, sed per hoc differt a rebus plane corporeis . Nullam qu que assignari posse contendit completam dosferentiam , qua ab omnia
50쪽
Iur prorsus entitus, tum eorporeis, tum spiritualitur secernatur, nisi utram que naturam, tum spiritualem, tum corpoream participare .rmetur sa). At vero, quemadmodum hoc recte ab eo observatum arbitror, ita minime illi dandum puto, plane idoneam esse substantia divisionem, quam tradit. Peccare quippe illa in eo videtur , quod eorpus in vivens, & non vivens immediate discretii in exhibeat . Illud enim priamo dividendum est in simplex, & compositums tum corpus compostuum in visens, Se non vivens, cum nullum sit corpus vita donatum, quod ex pluribus natura diversis intrinsecus non coalescat. Divisis Mecidentis.
68. Quemadmodum omnis substantia vel spiritualis est, vel empa vea, ita omne accidens vel est hujusmodi , ut substantiam spiritualem , vel est tale, ut materialem substantiam assiciat. Illud ergo spirituale, lioe vero materiale , sive corporeum , nuncupatur. I L69. Aceldens tam spirituale , quam eorporeum dividitur a Scholasticis in absolutum, de rupediivum. Absolutum vocant, quod concipitur in subjecto, quin necesse sit, si ibjectum ipsum ad aliud referre, cujusmodi sunt colores, sapores, aliaque id genus plurima. Contra vero vespectivum appellant, quod in subjecio concipi haud potest, quin ipsum subjectum cum altero comparetur , atque ad illud referatur, ut similitudo, aqualitas &c. I I I. o. Aceldens absolutum distribui ab iisdem solet in modale, & non morige. Aceldens morio, sive vel modus , id omne, eorum sententia, est, quod ita dependet a si ibjecto, quod assicit , ut nec esse, neque concipi possit, quin in ipso sit bjecto existat, atque in illo concipia. tur . Sic rotunditas est modus corporis , cum percipi minime possit votunditas , quin corpus, sive subjectum, in quo illa sit, mens quoque concipiat . Accidens vero absolutum non modati vocant illud, quod non solum percipi a nobis potest independenter a subjecto,