장음표시 사용
61쪽
in idem respectu eiusdem sit simul pater, & ius, adeo nimirum ut illius sit flius, cujus est pater , aut vicissim.
Lex oppositorum velatsve. . Io . Inter opposta relative datur mediam per utriusque exclusionem.
Sie lapis neque est, neque servus P non est Iliar, neque pater. Oppostio privativa.
ros. Attributa prisalsis opposita dicuntur illa, quorum unum est privatio alterius. Definitur autem privatis r earentia forma, seu aris tributi in subjedio, tui debetur, sive, quemadmodum ajunt Scholae, in subieeto apto nato ad illam habendam . Ut enim inquit Τullius, eam non haleas, quod tibi nee usa, nee natura fit aptam, non ea reas, etiam si se tias, te non habere sa) . Hoc itaque modo opponuntur in homineti caecitas. Lex privative oppositorum. Io6. Inter privat die opposita datur medium, quod utramque excludit. Cum enim non omne attributum sit cuilibet subjecto convenietis, non omnis carentia formae in subjecto prisaιis est. Sic lapis neque caecus est, neque videns, nam licet υ one careat, privatus tamen visione, sive eaetur, dici nequit, cum viso non sit forma, quae illi jure
Io7. Contradictoris opposta vocantur illa , quorum unum est negatio alterias, ut album, & non album, homo, & non homo , & his similia. Duplex porro distingui solet negatio. Una quippe extra genus, altera negatio in genere nuncupatur. Prima est negatio termini fine ordine ad subjrctum, ut non ens, non homo , non animal &c. Secunda est negatio termini in subbee io, ut negatis albedinis in pariete , saporis in lapide &c. Cavendum tamen , ne attributum , quod negatur de subj cto, sit illi conveniens s quippe tunc hujusmodi carentia , si proprie loqui velimus, negatio non est, sed vera privatio a) Lib. I. qq. Tuscia. cap. Lex Diuitigod by Corale
62쪽
Lex eontradictoris oppositorum. Io8. Inter eontradictivis opposita non datur medium , quod vel atrum que oppositorum exesidat, ve de utroque participet . Omne enim vel est, vel non est. Hinc oppositio contradictoria est omnium maxima.
xost. His alia addi solet opposis , quae disparata dicitur. Ea itaque censentiir disparate opposita , quae ita pugnant inter se, ut eodem modo cum quovis tertio pugnent. Sic opposita disparate sunt Iigna,& lapis , homo & equus, atque id genus alia. Lignum quippe ita op. ponitur lapidi , ut eodem pIane modo cuilibet alio corpori advers tur. Uerum haec pugna nonnisi improprie potest oppositio nuncupari. Quae namque hac ratione inter se mutuo pugnare dicuntur, ab e dem subjecto, prout vera postulae oppotio, minime, ut patet, se soriciudunt.
De rerum prioritate, posterioritate , or simultate.
aro. Dotest unum esse prius aIlo tempore, natura, ordine, dignis te, & causa - Dicitur prius tempore, quod aliquo temporis intervallo aliud praecessit. Sic Adam fuit prior tempore Eva. Dicitur prius natura, quod ita ex alio insertur , ut illud minime ex ipse colis ligatur. Sic genus est prius natura, quam species s quia posita specie, ponitur ar non vicissim. Dicitur priar ordine, quod in aliquae serie aliud praecedit. Sic sinamias in hac numerorum serie T. 8. I 6. est ον me prior quaternaris. Dicitur prius dignitate, quod aliis hono. re praeest.. Sic Episcopus Presbyteris omnibus prίον dignitate esto Dicitur postremo prius causa, quod alterum reipsa efficit. Sic patee iaereatis est prior causa filio .
irria Tot similiter modis unum posterius assio, vocatu . Cumquae trias ,δc posterius opposita sint inter se , perceptis modis, quibus unum prius Diuitiaco by Corale
63쪽
pr usaliero quoque mente comprehendi saeile possunt, quibus unum est alio posterius. Opposita quippe oppolitis rationibus expli
111. Τribus modis duo simul esse dicuntur, nimirum tempore, na- rara, de divisone. Dicuntur simul tempore , quae eodem tempore in rerum natura posita sunt, sinuitque existunt, ut duo gemelli. Simul natura, quae ita e X istunt sinuit, ut uno polito, alterum quoque p natur, necesse sit , neutrum tamen illorum est caula alterius, neque ratio , eur illud existat . Hoc modo dicuntur esse simul duo similia. Simul demum diυ one vocantur illa , quae idem genus dividunt, ut homo, & bellua, si ad animal, cujus species sunt , reserantur.
De Meiurum signis, sive de terminis mocasibus.
I 3. Um humanae mentis cogitationes intus lateant, aliqua re sensibili opus est, ut palam fiant. Inter plura autem, quae ad id praestandum idonea esse possunt, ambiget nemo, quin voκ principem locum iure ac merito teneat. Illa siquidem nobis semper praesto est, iacile sermatur, infinitis prope modis, pro rerum, idea ruinque varietate, inflectitur, simulque a pluribus, etsi una sit , exeipi potest. Hoc uno propterea, inquit Tullius , praestamus -I maxia me feris, quod eouoquimur inter nos , ct quod exprimere dicendo sensa possumus a . Sicuti ergo Logicae munus est, latentes humanae mentis operationes dirigere, ita ad eam pertinere videtur , voces , quibus cogitationes ipsae palam fiunt, considerare.
De signo sensibili generatim sumto, ejusque assectistribus.
sr . Cluum sensisse, quod etiam mater ale dici solet, definitur ao S. Aligustino et id, quod prater speciem sui , quam ingerit Ie Iur, aliis abeata facit in cognitionem vestre i*..Sic fumus est su
64쪽
gnum latentis ignis. Quandoquidem, viso sumo, subesse ignem, cognoscimus. COROLLARIUM.ris. Hine non solum aliqua signum inter, & rem signatam connexio requiritur, verum etiari ipsa connexio debet nobis esse nota, ut illud sub ratione signi percipiatur. Neque enim, si secus, ut patet, viso signo, res lignata perciperetur. Quoniam autem connexio signi cum re significata potest esIe tum ex ipsa rerum natura, tum ex libera inistelligentis institutione, fgnum propterea a Philosophis in natarale,& aν ιι rarium satis apte dividitur.
II 6. Signum natuνale dicitur illud, quod natura sua cum re signata ita connexum est, ut rem ipsam vel contineat, vel efficiat, vel sequatur. Sic sumus est signum naturale ignis, quemadmodum etiam respiratio est naturale signum vitae in animalibus. Fumus enim eri ne oritur, & a respiratione, ut cuique constat, animalium vita necessario dependet.
I 7. Sisna idcirco naturalia rem eandem, de quidem necessario, adeo lue semper, apud omnes lignificant.
II 8. Signum aνόstrarium vocari illud solet, quod a libera dumtaxat Dei, vel hominum voluntate id habet, ut rem a seipso diversam designet, nobisque exhibeat. Sic hedera ad fores appensa non est signum vini vendibilis, nisi arbitrarium, sive ad placitum. Nulla enim ex lege naturae inter res hujusmodi connexio est, sed tota ipsa significatio a libera hominum institutione dependet.
COROLLARIUM.IIy. Hinc rina arbitraria mutari facile possitiit, adeo nempe ut modo unam, modo aliam rem, etiam plane contrariam , nobis e hibeant. Omnes siquidem res, ab hisce signis ex aequo respiciuntur. 1ao, C Diuitiaco by Corale
65쪽
1 V. 11 o. Celebris est divisio signῆ in demonsiratisum, pro nosticum Acrememorativum. Demo Hait Uum dicitur, quod rem praegentem - prognostreum , quod rem futuram: rememoratiuum, quod rem praeteriis
inin nobis delignat, & exprimit. μ
rar Proprietates porro geni sunt wrisas, de Distat, tertisuri tam ieeνιrtu si 'probabititas. Herum dicitur, si res ita se habeat. ut ab ipso signo exprimitur. Contra vero fessum, si res illi mini moecongruatia COROLLARIUM.
Iaa. S gna natavalia semper sunt sera . Arsirearia vero humana falsa esse possunt. Illa enim rebus ipsis ex Iege naturae, quae nunis quam filiit, connexa sunt. Haec vero ex fallaci hominum volunt te unice dependentia v Lxa 3. Sstnum certum dicitur illud, quod nunquam fallit. Incertum, sive quod toties ex aequo fallit. Pr abiae vero , quod raro fallit. Sic respiratio est Agnum eertum vitae, quia fieri nequit, ut animal reIpiret, quin vivatia Rusedo vero serasina coeli est senam tantum pνοsaliae matutinae serenisatim quia ut plurimum dumtaxat L nomautem semper, res itλ contingit.. COROLLARI π Miara . Cert' sunt omnia signa naturalia , quemadmodum etiam illa, quae a Deo sunt instituta. Semper quippe ωνα sunt scum fieri haua Possit, ut De us, de naturae nos. fallantia
generatim sumta, est sonus animalis ore prolatuviav Dividitur in & non articulatam . Prior eae illan
66쪽
illa, quae per syllabas , veluti per articulos , distinguitur , ut vox Deo, homo &c. Posterior vero ea est, quae per syllabas distingui nequit, ut sunt latratus, hominum quoque grini ur, atquesus
I 26. Inari calatas voces eniat tere hominibus omnibus ., bellu isque ex aequo commune est s loqui vero articulate hominis proprium. Hoeenim uno, ut superiori etiam loco cum Tullio diximus , prastamur veI maxime feris , quod colgoquimur inter nos, er quod exprimere dicendo sensa possumur sa). Utraque igitur vox latentem mentis OperatiOnem, passionemque occultam in aperto ponit; quippe loquendo nos docere velle, inquit S. Augustinus, mani bitum est b). At non eodem modo utraque vox, quod intra nos latet, significat . Articulata siquidem voces ad mentis cogitationes exprimendas ordinatae sunt. Acianimi vero , corporisque passiones manifestandas inarticutita inser
I 27. Illud proinde inter utramque Meens quammaxime discriminis est , ut voces aut cuiata sint signa prorsus arbitraria , naturalia vero voces inarticulata, Ac quidem poti sumum gemitus, atque suspiria. Neque enim eadem idea ab omnibus una eademqtie voce exprimitur 3 neque pro rerum discrimine sunt voces diveris. Dixi autem,
gemitus potissimum , atque suspiria inter signa passionum naturalia posse referri. Quippe de dolore plerumque, vel inviti , gemendo conquerimur 3 qi que cupimus, suspiriis, inscii prorsus, quando que indicamus. Non inficior tamen, a libero voluntatis arbitrio illa interdum dependere, ac saepe illorum ope nos salti . . IV. 28. Quod de voce articulaea modo diximus, de scriptura quoque,s3mbolis, aliisque id genus signis, sunt intelligenda . Videlicet haec
omnia non sunt ligna idearum, nisi ad piaestum. Quoniam vero inter omnia θmloia peculiare scripturae est, ut articulata vocis vicem gerat, eamque certo quodam modo, veluti ob oculos, ponat, nobisque exhibeat, non immerito a plerisque vox permaneny, atque 'a,
ad a Lib. I. de Oratore cap. g. l0 Lib. de Magistro cap. I.
67쪽
us posteros se aventes faede eommeans , scriptura nuncupatur. Unde Tullius, mera, inquit, posteritatis eausa reperta sunt, qua oblivioni
s fidis esse posse t μ . . ARΤICULUS III.
. De nomine, sive de termino vocali.
ras. Tο1nen, sive terminus mea51, est vox articulata, qua menistis notiones , earumque objecta a nobis exprimuntur. Huiusmodi sunt voces Deus, homo, lapis, album, Sc hisce similes. Dividitur terminus vocalis in eategorematicum , dc θncategoΥematicum. Categor ematicus dicitur ille, qui solus & per se ideam aliquam designat & exprimit, ut vox homo . SIneategoνematicus vero , qui solus nihil signiticat, bene vero, si cum eategor ematico conjungatur, ut omnis, nullus, quidam &c. I. I 3 o. Terminus eategarematitur dividitur primo in simplicem, de eomplexum. Prior est, qui ex pluribus non constat. Posterior, qui simul plures terminos comprehendit. Sic vox Deur terminus smplex est , complexas vero homo albus . . IIarat. Dividitur secundo in substantivum, & afectivum. Siab Ianι
vas dicitur, qui rem significat per se stantem, ut vox homo. Afee Avus vero , qui rem delignae alteri adbaeentem , ut vox auus in hoc termino complexo homo albus. Hinc substantivum terminum vocant alii, qui rems adbeetivum vero, lai modum rei exprimit. III. I 32. Dividitur tertio in concretor, Se abstractum . Terminus ranis Getur vocatur ille, qui significat formam in subjecto , vel , ut aliis placet, subjectum affectum forma, ut aliam, dulce &c. Contra vero abstras as nuncupatur, qui formam exprimit sine subjeeio , cujus est forma, ut humanitas, dulcedo dic. I 33. Di. a) Pro Sysa. Disiligod by Corale
68쪽
I 3 3. 'Dividitur quarto in absolutum, & respectivum . Assolutas di eitur, qui rem designat sine ordine ad aliud ab ea distinctum, ut ho mo , aliam &c. Respeetivus autem, qui rem exprimit, quatenus dicit ordinem ad aliud, ut simile, aquale &α
et 34. Dividitur quinto in Initum, & ia itum . Terminus finitus
vocatur illa, qui significat rem certam , & determinatam, ut homo, lapis &c. In itus vero, qui per particulam non sibi praepositam nihil determinate exprimit, ut non homo. VI.ras. Dividitur sexto in unisoeum, aquisoeum, & analogum. Aiseus est, qui tribuitur pluribus secundum eandem signis attonem.
Sic terminus homo uni voce dicitur de Petro, Paulo, Sc Francisco, qtlia idem in omnibus significat. Contra vero aequiυoeus, qui plane 4 iversa exprimit, ut voκ eanis, quatenus tam animal domesticum , quam
marinum, & etiam θdus quoddam , ipsa una voce designatur. Hi ne aequivo us etiam dicitur terminus , qui diversa prorsus significatione pluribus simul tribuitur. Analogus postremo terminus ille vocatur, qui pluribus tribui solet , quatenus vel eandem rem diverso modo, vel eodem modo res diversas illa respiciunt. Is propterea duplex est, analogus scilicet analogia attributionir, & analogus analogia proportis. nis. Terminus' analogia attributionis est ille , qui tribuitur pluribus, quatenus ideam ipso nomine significatam diverso modo respiciunt. Sic nomen sanum didum analogice analogia attributionis de homine, de medie na, & de urina. Dicitur namque de homine, quatenus sanitatis subjecium est s de medietna , quatenus est illius eatiis sa , de arina vero, quatenus est ejusdem signum. Terminus autem analogus analogia proportionis vocatur ille, qui dicitur de pluribus,
quatenus eandem ad diversa relationem habent. Sic nomen eaput convenit analogice analogia proportionis sit premae parti hominis,
69쪽
Iuid Ο quoiuplex sit desiuitior, cyt aeque observanda sint,
Unitio est Hur, quod in re, vel Anomiae osseurum, θ I tolutum est, perspicua explicatio. Dicitire quod in re , vel in nomine obscurtim, ct invalutum est , quia aliud est cognoscere, quid res sit; aliud vero scire, quidnam determinato aliquo vocabulo lib. telligatur ia Hinc desinitio estera vel est,. altem nominia.
137. De isto nominis est iisa, qua id palam sit, quod ipse nominae
intelligitur , ut cum dico , nomine quantitatis me intelligere id, pones quod dua aqualia dicuntur inter se, υeI inaequalia. Nulla enim tunet explicat ut res, sed determinatur dumtaxat, quaenam notio illi vocabulo tribuatur. Donitio idcirco , de qua modo loquimu ,. ab ea vocabulorum explicatione quam maxime differt, quam GranimaticI eumaugiam appellant. Per hanc enim ea non determinatur notio, quae tali vocabulo alligatae est, sed illae dictiones traduntur, eκ quibus rei vocabulum derivatur , ut inde scilicet pateat, cur res. ipsa tali vocabulo expressa ab initio suerit , ut cum dicitur, qui pr est Reipublicae, ob id consul vocari, quiae munus. illius. est, Re
138 Dos,nitis vero rei est ii Ia, qua latens rei natura explicaturi Quoniam autem rei. cujusvis essentia exponi dupliciter potest, nimirum pr o per attributa, quae essentiain ipsam ingrediuntur, eamque constituunt secundo per attributa, quae ad rei essentiam non spectant, duplex propterea νει de itio vulgo distinguitur, nempe,& accidentalis. Prior est illa , qua rei na νa per ea explicatur,. ex quibus egentia ipsa consurgit,. ut cum homo dicitur esse animia ratio. nais. Posterior vero ea est, qua per attributa externa & adventitiae res palam etficitur, ut cum homo describitur ex Tullio: anima Ipνουλ misDigitigoo by Corale
70쪽
dum,sagax, multiplex, acutum , memor , plenum rationis θ' confos sar. Haec porro posterior rei explicatio descriptio potius, quam de isto, vocari a plerisque solet, propterea nimirum quia rei esentia palam Per eam nequaquam fit, sed illius tantum proprietates indicantur.
r 3 . His ea addi potest definitio, quam Cl.Volfius genetisam vocat s b .. In eo autem genetica de nitio consistit, ut res explicetur modum determinando, quo res ipsa fit, vel fieri potest, ut cum eis cuius definiture Agara plana genita ex completa revolutione uenea rectata eodem plano existentis circa alterum sui extremum penitus immobile.
I o. Ex his manifeste apparet, nullam rem definiri a nobis ponse, nisi nobis nota res ipsa fuerit. Quod namque nobis plane ignotum est, explicari alteri nequit. Non video propterea, quonam jure modus scienia , sive medium acquirendi scientiam, vulgo a Scholasticis de nitio dicatur. Fieri siquidem nulla ratione potest, ut mens per id scientiam obtineat, quod scientia posterius est, eamque requirit. ANIMADUERSIO I. I r. De itis nominis arbitraria prorsus est, minime vero de Leis rei. Videlicet, ut nominis de nitio sit vera, id totum ex loquentis arbitrio dependet s seciis vero, ut vera sit de isto rei. Cum enim voces non sint signa idearum nisi ad piaeitum g. ra7. , liberum est cuique, ea vocabula ad ideas significandas assiimere, quae sibi magis placent, dummodo eos, quibuscum agit, de ejusmoὸi determinatione commonefaciat. At, cum non dependeat ab hominum arbitrio , ut res quaelibet, sputi in se est, percipiatur, liberum nobis iure es.se nequit, rem ipsam, prout nobis arridet, definire. Accedit, ad veram rei de itionem condendam satis non esse, ut res definiatur, prout cognoscitur, sed necessario requiri, ut, qualis revera res ipsa sit, a nobis cognostratur.
a) Lib. I. vi legibus cap. 7. M IG. Luicae s io . edit. Veronensis III1.