Elementa metaphysicae mathematicum in morem adornatorum ab Antonio Genuensi .. Antonii Genuensis ... Elementorum metaphysicae tomus quartus De principiis legis naturalis

121쪽

LEa I NATURALIS. 'da partevi sub lege ergo aut praecipiente , aut vetante cadere nequeunt. Quare quoniam pulcherrimum hoc yllam sevendum omnino est in quoad in nobis est , promovendum, conabimur paullo clarius Principium istud benevolentiae amoris expedire

atque confirmare , ac ab objectionibus vindicare 3. IX Renatus Cartesius pari. I. Epistolarum Epiit xxxv quae data ei ad Canutum Reginae Sueciae ad minuirum , praeclare distinguit inter Am rem pure intelleei lem, live rationalem , atque eum Amorem, qui naturae animalis commotis et Prior

inquit , non mih videtur aliud esse , cum quod ubi anima dira bonum aliquod sis praejens, sis absens percipit, quod sibi conveniens esse judicat, se cum illo voluntate conjungit , hoc es se inam quam bono oeconsiderat eluti totum aliquod, cujus illud es pars una, i a vero pars altera. Deinde s praesens es , hoc es sillud posidet, vel ab illo possidetur, aut denique Amin conjuncta es , non solum voluntate , sed etiam reali-ιer, o de fati , eo modo, quo D conisest conjungi

motus voluntatis ejus, qui eam cognitionem comitatur

qua scit hoc esse sibi bonum, si ejus laetitia. Si τι-

ro Mens si motus voluntatis ejus, qui eam cognitionem comitatur , qua scit se illo priviri , es ejus risitia. Motus autem ille, qui cognitionem Viam comitarum, qua scit adquistionem ejus fore ibi bonam , es

ejus es tertio . Omnesque hi voluntatis motus, in quibus con diis amor , laetitia, risitia, oderium , quatenus sunt rationales cogitationes , non ero,quatenus passones, possent in anima nostra, quamvis corpore nudata, locum habere. Haec ille . lnde vero Cumberlandia. no systemati lumen' vis aἡdenda est. . . Scilicet lex naturae, quod saepius a nobis dictum est, quae Dei aeterna ratione is voluntate constat, non alia ratione homini est necellari , nisi ut contendenti illi ad beatitudinem , quae ei naturaliter est proposita , brevitas rationis, Qvoluntatis inconstant: non obsint . Adpetit quidem homo beatitudinem

122쪽

nem suam naturaliter, neque ut eam amet lege ulla indiget, quippe ad quam necellario rapit urci sed ut recte amet, id nisi lex illa accedat, non Libet a natura, cujus ratio brevis e to depravationi obnoxia Ergo, ut rite atque recte amet praecipit lex naturae recte autem amat quam intelligit, quae si it vera media, quibus illa obtinetur, atque ad ea media,

motus suos voluntarios dirigi d ea ergo media , ut lex naturae explicet necesse eli Sunt autem ea media amor DG amor noliri, amor aliorum,. qui de amor rationalis eius naturae , quae a Cartesio

explicata el . Hic amor sub Iege ista cadere potest quae tum praecipit, quum docet vera bona , atque ut ad ea seramur, sanctionem adiungit. Ad triplicem igitur amorem sum lex naturae nos obligat. Quumoque poli quam eum amorem docuerit , deii Menderit ex eo tantum nobis felicitatem provenire posse, quam nobis naturaliter proponit, nisi amemus, cognitione , voluntate nostra abutemur jure crim mi nobis verti poterit ejus amoris violatio , ob eam violationem iuste plecti polsumus. Atque hunc in modum pilo objectio refellitur. Opponunt deinde, in hoc ystemate omnes natuis rae leges ex utilitate nostra derivari . Scilicet eo to tum spectat, ut nos felicitatem nothrum adipiscamur. Omnia autem ad utilitatem nostram conferre periculi, pei turbationis humanae vitae plenum est. Sed huic obje hioni non est necesse, ut pluribus respondeamus,

quando constat, utilitatem nostram veram non esse

ubi aut publicam utilitatem prodimus , aut de obsequio in Deum supremum nostri legislatorem quidquam imminuimus . Quod quoniam per se perspicuum est, demonstratione nulla indiget. Non igitur Cumberlandi , me in eccii systemate leges naturae omnes ex privat nostri utilitate derivantur , sed ex communi nec privatam spectant, sed publicam f. XI. Quaeret autem hoc in loco quisquam, quomodo ex superior systemate in singulis vitae humanae

123쪽

Lvors NATURA I s. friae actionibus intelligi potest, quae sint iusta aut in-

Iustari honesta aut turpia Nempe nullo negotio . Nam quum aliquid agendum occurrit , tum conlultabimus i. necessarium ne sit ad amorem erga Deum conser- .vandum , an ei adversetur , an neutrum Nam si necessarium esse deprehendatur, agendum est si contrarium , omittendum si neutrum, dum ne amori nostri aut aliorum adversetur, permissum intellige i. Necessarium id sit ad rettum nostri anaorem , contra Tium , neutrum i Primum imperatur iaciendum : alterum ne fiat vetatur e tertium permi latur , modo ne Dei is aliorum amori sit contrarium . I i. Necessa rium rursus sit ad amorem erga proximum, contra rium , an neutrum ' Primum praecipit urci alterum

amori ullitiae adversetur, vetatur ut injustum I 'neficentiae in humanitati, prohibetur ut turpe . Si neutrum , dum ne Dei aut nostri amori rationali iaficiat , per milium est. Sed haec latius diducere eorum est, qui de ossiciis disserunt.

Superius Uema nova ratione domatur, ac notiones primae' generisae legis naturae proponuntur.

f. I. DAucis ego nunc quid super principiis lex is naturae sentiam explicabo . Videri quidem possum in hoc capite ab iis dissentire , quae in priori parte Elementorum Metaphysicae Prop. 8.setipsi . Sed qui utrumque locum diligenter conserent, . ii intelligent, me hic non novam doctrinam cudere, sed veterem expedire latius , atque e novis fundamentis excitare. Conseram autem rem omnem in haec

theoremata , latius , si vita suppetat, diducturus in Ethicis f. II. Prop. I. Homines natura aequales nascuntur. Id est inter perspicua , si naturam humanam in in- ntibus, in quibus totain sola inest, contemplari, Tom. IV. limus.

124쪽

81 DE PRINCIPIIS limus. Nam quod in adultis ei di lcrimen ab educa. ione, arte, vitae commercio totum est Naturae enim constitutio, vires , propensiones, dispositiones , si quid est aliud, quod a natura proficiscitur , in omnibus infantibus aut eadem , aut pene eadem de-.prehenduntur iis quod discriminis quod ad corporis' temperiem aut habitum climata faciunt, quod tale non est, ut idcirco ad plures species homines pertinere

in quo magni quidam philosophi ineptiverunt , assim

mare possimus. Hujus ego rei testem do totam generis humani historiam : nationum enim omnium infantes, utcumque habitu corporis aut temperamento discriminati omnes easdem habent insitas propensiones eorumdem capaces affectuum , iisdem mentis aut corporis ha-hitibus apti Promptius quidem alii, alii tardius, ne

mo tamen non omnino.

f. III .Prop.2. Homines ad mutuam Acietatem a natura generantur Argumento est, quod instrumentis societati aptissimis nascuntur omnes praediti, non modo ad loquendum apti, quod prosecto esse nequit, nisi societatis ergo , quod acute vidit Aristoteles , sed etiam iis affectibus obnoxii, qui nisi in societate hominis

cum homine locum habere nequeunt, quali amor misericordia, caeteri. Sed hoc ipsum infantium item natura, quae nondum nec adultis affectibus, nec pravis motibus, falsique opinionibus est depravata, declarat. Statim enim infantes , ubi alii aliis ignoti conveniunt, primum omnium in mutuam quamdam admirationem rapiuntur, tum in complexum ruunt, ac tandem socialem vitam instituunt id quod esse nequit nisi a Natura , quae homini hominem conciliet. Quod si obiecto infantibus praemio indiuiduo animis distaciantur, ac in partes diversas distrahuntur, id non inde est, quod integrum singuli obtinere velint, sed quod aequam partem , quam ubi singulis tribueris pacati statim sunt amici. Quod demonstrat ita singulos se

suaque amare , ut aequalem aliis curam amoremque

non invidcant, obstatur alioquii majori , quae sibi nocere possit. f. IV.

125쪽

LEGI NATURALI s. I AU. Prop. 3. Totum ergo genus humanum unum est veluti corpus, cujus singuli membra sunt, una civitas, cujus singuli cives, Deus vero impcrator supremus. Nam in mutuam societatem facti sunt in eundem finem deitinati in communium vitae humanae utilitatum gnari , similibus propensionibus , viribus habitudinibus instructi in ita tandem comparati, ut alii ab aliis segreges vitam agere nequeant, nisi miseram , sibique nocere plurimum possint coniuncti vero possint sibi prodesse plurimum, ac eis beati

Nam quo ego altero argumento conficiam , plures lapides ad eundem fornicem spectare, aut plura membra ad idem corpus, nisi quia video, iis ea esse figuris conformata, ut, in unum coire pollint,in natura sua exigant, separata inutilia, conjuncta tan

dem aliquid esse Ps.U.Pr in Tota haec Civitas quum ad communem, tum ad singulorum felicitatem constituta est. Nam Jane selicitatem singuli natura ipsa: neceisario appetunt, conserre ad eam plurimum os uni , ubi in mutuam opem, vitam conspiraverint. Quare falluntur

prosecto ii , qui in mutuo bello homines nasci putant,

idest in mutuam perniciem a natura armari id enim si esset non in mutuam societatem homi aes generarentur, quae in communi omnium cumbmnibus bello esse nulla potest. f. VI. Prostis. Haec ita esse a Deo constituta , dubitare non possumus nam leges, quibus systema mundanum compactum est regitur, a Deo sunt, ut ex superioribus constat. Itaque huic ordini' nos consentaneam vitam agere debemus , ne supremo Dei imperio adversemur, frustraque nitendo nihil aliud nil nostram miseriam nobis consciscamus. Nam quid aliud agit, qui naturae adversatur Hoc ergo summi Imperatoris imperium lubenter agnoscere debemus eique laeti parere. Et quamquam ad id ipsum nostra quoque natura utilitate rapimur, consert tamen

plurimum a id incitata etiam reverentia Principis

P a ipsius:

126쪽

8 PRINCIPII sipsius e trandoquidem fieri non potest , ut qui Ciuitatis alicujus Principem nec reveretur nec amet, commmunia Civitatis jura servet. q. VH. Prop. 6. Debemus Deo primamin maximam amicitiam, sed eam, quae praestanda et supremo omnium domino, benefactori liberali lii mo , providentussimo gubernatori, patri amantissimo. Nam Deusin lupremus dominus est benefactor gubernator in pater. Q rare quum ab eo tantum simus quidquid sumus, ejus tantum V conservemur , ab eo tantum plenam beatitudinem speremus, nihil prius neque maius habere possumus , quod amemus quatenus scimus. possumus colamus Enimvero cui alteri is esse se poterit amicus , qui Deo non sit Nam nemo alius est in quo plures maiores sint rationes, quamobrem cum eo perfectam amicitiam habeamus. pervigilantissime cullodia must. Naturae igitur ordiniin rerum relationibus ad vel satur, oui Dei amicitiae & cultui quidquam aliud anteponit, id est legi ipsi naturae primatiae, quae rerum ordinem sarcium tectum servandum iubet.

h. VIII. Prop.7. Quilibet homo studere debet, ut possit elle sibi amicus. sibi amicus omnino elle debet. Nam quilibet homo ad beatitudinem a natura gignitur ergo quihbet a natura ipsa incitatur B ut sit, Qui bene beateque sit , quae sunt duae primae ac maximae naturae humanae propensiones ingenitaein communes Ut autem sit, ac bene beateque sit, in id se Comparare perpetuo debet, ut se conservet, ac excolendo perficiat . perficit aut cm se quisque iis habitibus, quibus privata , publicaque vita tranquilla & beata

efficitur. Quum autem eae sint virtutesci virtute se perficcre ac beatum facere homo potest . Id quum es-fficit, amieus sibi est nisi uiciat, ne dignus quid enisu amicitia quippe amicitia esse nequit , nisi inter bonos. Itaque sic vivere quisque debet, ut nihil in se admittat, quod vereatur amico faceres nihil omittat, quod amicitia exigit . Distinguendum igitur est inter hanc , de qua loquimur, amicitiam, lamorem,

127쪽

L sors NATURA Os. 8squo omnes naturaliter se amant. Est enim amor ille naturae quidem impetus haec vero amicitia rationis electionis. Illo rapimur in naturam conservandam; hac in virum bonum efficiendum . Quocirca quamquam nemo est, qui odisse se potest plures tamen sunt, qui nec amice sibi vivunt, nec sunt ea amicitia digni quandoquidem qui si ut secum , ita eum aliis vivant, jure illis inimicit simi esse videantur Hinc ego omnia hominis adversus seipsum ossicia deduco. Quumque hanc amicitiam natura ipsa praecipiat, ut demonstravi ea quoque omnia ossicia praecipit, quae inde consequuntur. f. IX. Prop. 8. Ex iure naturae omnes homines mutuam sibi debent amicitiam . Primum amicitia inter aequales est homines omnes natura aequale nascuntur ergo in naturali alii erga alios amicitia quam adulti non de lare, nec foedare, sed fovere debent, si secundum naturam vivere volunt . Deinde omnes homines in mutuam societatem generantur quae sine mutua amicitia vera esse nequit. Tum sibi

debent amicitiam ergo sibi debent ut sint viri boni;

inter honos vero natura ipsa communis amicitia est Tandem in mutuam felicitatem conspirare debent quae sine mutua amicitia obtineri nequi . Ac vero pone omne sibi mutuo esse amicos, erunt omnes viri boni, omnesque beati nam quae vitam humanam misere miseram faciunt , ea sunt mala , quae aut nostra nobi ignorantia, vel malitia procreat, aut alii alii inimicissime inserimus. Quae a natura sunt, neC

mala sunt, ut ego alias demonstravi quam paucissima sunt. Pone item omnes sibi mutuo esse inimico infestos, quid vita hum in turpius ac miserius' uocirca si natura ipsa rerum nostri felicitatem exigere videtur eam appetimus omnes; eaque habetur, ubi omnes omnibus amici fuerint , sisterminatur, ubi alii alii mutuo sint infesti; haec erit verum praesentis vitae tranquillitati adipiscendae medium , illudque propterea natura ipsa praeceptum

128쪽

Qua vero ratione ex reciproca ac omnium eum omnis bus amicitia ossicia hominis adversus homines conrivari possint, id non est huius loci. f. X. Ac ossicia hominum ab his principiis , quae

suapte natura clara sunt, derivari facile poliunt. Sed illud animadvertendum it, quae actiones humanae

rure naturae reguntur , non omnes eodem modo Ggi. Nam sunt quas abscisse lex naturae praecipit, aut prohibet sunt quas resariis tantum sunt item quas suadet, aut dissuadet tandem quas permittit. Alteri iniuriam facere praeci se absolute prohibet, ut nul lo casu liceat. Nuptias inter fratresin sorores relatiave tantum, ut tales supervenire causae possint , cuibus liceant, veluti si ad fratrem & sororem genus'

manum reseratur totum , ut suum homines esse corpere . duobus bonis melius eligere suadet, non prae

cipit. Nuptias adulto humano genere singulis non praecipit, sed permittit. Haec philosophus accurate e pendere debet ut scilicet quoto gradu honestatis vel turpitudinis actio sit discernere possit. f.XI. Illud dissicile definitu vidatur, quae regulae .servandae sint, ut id dignoscatur. Ego ad sequentes

I. Quae cum amicitia Deo, nobis, aliis debita ediametro pugnant , abscisse iure naturae vetantur . Nam eam amicitiam absolute naturae lex praecipit. II. Quae talia sunt, ut ne iis amicitia ilia consistere nequeat, lex naturae praecipit absolute. Ratio est eadem a III. Ouae hanc amicitiam intensiorem, perseolore essicere apta sunt , sed omista non dirimunt, de naturae suadet. Nam sine illis legis naturalis fimis hi ineri potest. IV. Ea, quae talia sunt , ut si adsint amicitiam quidem illam noti dirimunt, sed non sinunt esse lenam i persectam, ex naturae dissuadet. Ex eadem

ratione.

V. Ea quae seu omittantur seu fiant , amicitiae

129쪽

Lgor D NATURALI s. 8 illi ne derogatur quidquam, nec additur, permittit naturali libertati. Nam ea sunt extra finem legis. VI. Quae generatim considerata amicitiam istam laedere comparata sunt, sed in quibusdam circumstan-aiis posita malignitatem illam deponunt, relative ve

tat.

VII. Quae ad amicitiam servandam generatim quiadem sunt necessaria , sed quorum in tempore , aut loco , necessitas cessat, relative praecipit.

A te Diae de lege Naturae insema. f. I. TNter eos a quidem inter primos, qui 1 stro hoc saeculo ad legem naturae explicandam magno ingenio sunt aggressi, facile ego collocaveri Wollastonum. Hic in eo opere quod haud dudum adversus Atheosin Deistas scripsit faJ, penitis me legis naturalis indolem , atque usum, vim expedivit . ollastoni doctrinam paucis complexus est shle Syches b aς nonnsillis additamentis illustravit . Utriusque igitur nos cogitata exponemus . Ac Syches alia quidem ratione exorditur, quam qua Soreseram quippe qui a regula ipsa humanarum actionum initium facit, mox humanam libertatem , atque

existentiam supremi Numinis demonstrat. Sed ego i ctoris utilitati consulam, dum inde eius systema ena rare suscipio, quod ille postremam eius partem facit. Ita intelligetur facilius,' cohaerebit arctius. f. II. Hominem inter agentia libera esse connumerandum iis argumentis demonstra Syches, quibus

O Ebauche de la Religio naturesse . tb Examen de Andemens,' de a connexion dela Religis Naturalis elee.

130쪽

serens ad varios habitus nihil exploratius esse potest inter homines : nam, nullis habitibus insormatii scimur dis paulatim plures ac diversos induimus. in obliteramus alios, alios ovemus, totique in diem quum volumus, mutamur. Persentiscit quisque inti, mitus, se natum aptum cum variis animi disciplinis excipiendis, tum etiam pluribus ac diversis habitibus

moralibus , virtutum , aut vitiorum, ac postremo h

bi tibi, corporis . Totum hoc, quidquid sumus, quod ad hujusmodi modificationes pertinet , sumus , quia volumus nec volumus nis qui intelligimus quod volumus, quod intelligimus ac volumus

possumus . Praeterea his habitibus Quiribus ita utimur, ut quandoque parte virium agamus majori , vel minori, quandoque totis . Est igitur cum ratione, stra conjunctissima agendi, atque nos pluribus tauversis modis determinandi potentia . Haec libertas est. Itaque in iis entibus, in quibus nec ratio est , nec libertas, nulla quoque huiusmodi inest indifferentia sed necessario eodemque modo semper agunt. Id quod demonstrat potentiam nos habere ad plura' diversa

f. III. Porro qui tali libertate est praeditus, ut plura ac diversa intelligere possit,' in varias partes sese determinare, is nisi ex regula certais immutabili actiones suas componat, necesse est ut per petuo aberret ab eo fine, quo natura ipsa pergit, o laque vita perturbetur. Inquiramus ergo, sit, nec ne, ulla hujusmodi in Natura certa ac constans regula oua homines actiones suas rite conformare possint debeantque, Qui sint, Qui, quoad humana natura patitur, beati sint. Nulla in terris gens est tam moribus efferata, in qua iusti ciniusti, boni mali moralis non sit aliquis naturalis sensus, non secus atq; v

a Cap. I. . . .