Angeli Dalla Decima ... De facultatibus remediorum recte investigandis specimen

21쪽

bem illam arcere, et morbo mederi aliquando depretion diutus, id non illa via gari anti septica lacultate, sed peculiari sua in nervos actione efficere putandum

est.

Major quidem utilitas percipitur ex rebus in nonnullis animantium generibus vario modo adhibitis: atque hanc medicas iacultates explorandi rationem plurimi clarissimi viri sequuti sunt, Baglivus de cantharidibus, Menghini de camphora, Meadius, Bergerius, Fontana de opto, aliique multi. Verunt anten neque i,ta ita certa sunt , Di iis omnino fidere, atque

in iis solis prorsus acquiescere debeamus. Nam cum non eandem vitae vim diversis animantium generibus natura tribuerit, et erim ob diversam illorum constructionem ipsa eadem vis per eorum partes diversarratione dispertiatur, sequitur, ut ex rebus externis

diverse assiciantur, ita ut alia prae aliis ejusdem rei usum aegrius, vel facilius serant. Sic canes majorem opii copiam, quam homines tolerant, uti ex pharibus

clarissimoriam virorum observationibus patuit; seles ex odore mari in miras eoricitationes incidunt i psitta ei a petroselino necantur; sturnis, atque Donnullis aliis animantibus cicutam innoxiam esse serunt, unde

illa Lucretii carmina: Quippe videre licet pinguescere saepe cicuta Barbigeras pecudes, homini quae est acre Uenenum. Diqitigod by Gorale

22쪽

De summis differentiis, quae peculiari hominilan

natura, aut consuetudine innituntur, adeo multa adeo omnibus vulgata specimina habemus, ut super vacaneum plane judico in his considerandis in oras nectere. Ita saepe fit, ut aliquis a certa quadam re longe diverse, ac caeteri, afficiatur, aliquis vero longo usu sine ullo conspicuo salutis detrimento tantam alicujus rei eximia virtute instructae, exempli caussa opii, aut cicutae copiam sumere queat, a qua ejus rei insueti citissime necarentur. Istae tamen differentiae non admodum magnum negotium in explorandis remediorum facultatibus lacessunt, nam eas facile medici aegrotantes percontando cognoscere Possunt, quin etiam plerumque sponte ab ipsis aegris admonentur. At non ita iacile est abditam morborum omnium naturam cognoscere , atqrie alterum ab altero discernere. Multi enim morbi sunt, qui forma quidem satis CODS ruunt, natura autem ut eum ' maxime disserunt, at contra multi diversam speciem prima fronte pra serunt, quibus plane eadem natura est. Ista autem

ignoratio in definienda remediorum potestate aditum satis amplum errandi patefacit. Nam non raro contingit, ut aliquod remedium non eundem essectum in omnibus morbis edat, et effectus isti non solum vi, quod creberrime accidit, verum etiam qualitate disserant. Ita tartarum emeti eum incertis quibusdam inorbis iacultatem vom,tus ciendi penitus ammittere

23쪽

videtur, et optum, quod sudori admostum favere

compertum est, phthisicorum sudores potius cohibet, atque sistit. Praetereo jam illas Virtutes, quibus non- inulla remedia ad certos morbos sanandos abdita quadam suaque propria actione maxime valere existi

mantur , quae proinde specisca appellari consueverunt. Etenim facile est intelligere ea exitus habitura diversos, si in morbis adhibeantur sorma quidam similibus, at natura ab illo discrepantibus, cui actio illa est apprime acco inodata. Inde illa Celsi sententia: Non omnibus aegris eadem auxiIta conveniunt. Ex quo incidit, ut alia atque alia summi auctoreS, quasi sola venditaverim, prout cuique cesserant. Oportet autem , ubi citiquid non respondet , non tanti pistare auctorem, quanti aegrum, et experiri aliud atque aliud.

Ambiguitatem porro eventuum valde auget neglecta temporum morbi, et aeris circumfusi animadversio. Veteres medici sapientissime morbos omnes bre- .ves a diuturnis distinxerunt, et primos cum vitae discrimine conjunctos acutos, secundos vero chronicos nominarunt. Exinde totum acutorum curriculum in

quatuor partes, sive tempora diviserunt , quorum primum initium vocarunt, secundum incrementum , tertium statum, postremum inclinationem vel terminum. Νeque Vero in quovis morbi tempore eadem ab aliquo quodam remedio essiciuntur, neque saePenu-

24쪽

a5 vni ero ea, qnae fiunt, dum morbus incipit, cum illa

plane congruunt, quae contigunt, dum ipse aut in- Crescit, aut consistit, aut minuitur, aut ad proximum interitum properat. Atque istius varietatis duas p tissimi in esse caussas puto; scilicet corporis in diversis morbi temporibus conditio diversa, et mutationes, quae sponte ex ipsius morbi natura eveniunt. Etenim initio morbi non ea clem est corporis conditio, a si illo tempore, quo morbus aut consistit, aut ad exitum vergit, ac pro ista suae conditionis varietate corpus ah admotis remediis diverse assici lateamur necesse est. Quare remedii potestas cum iis concitationibus, quae ex natura morbi eo sui cursus tempore proficiscuntur, consociata tertiam quandam actionem com

ponit , quae ad illam potestatem similitudine accedit,

aut ab illa abest, prout ista praedictis concitationibus aut favet, aut adversatur. Ita aliquando si exigua

Sermes mineralis copia, quae initio febris gastricae

millum con, picuum effectum prodere potis est , eo tempore capiatur, quo morbus consistit, et putridamat rie stomachus turget, magnas atque valde salutares perturbationes gignit, nam et alvum tum Vomitione, tum dejectione vehementer purgat, et P stea st dorem satis copiosum movet. Quare sapienter

Hippocrates dixit is ouo natura vergit, eo ducendum e t per loca conferentia, , . E contrario Cantharidesinitio morbi alieni eorporis parti impositae illam r

25쪽

26hesaciunt, et exedunt, sanguinem commovent, vires excitant, vesicam inflammatione afficiunt, at ad finem morbi, fractis jam vitae viribus, nullam mutationem pariunt, ac ignavae peni tusque inanes evadunt. Initio labris intermittentis, cum aegrotantes horrore ac frigore totius corporis, et molesta stomaehi aegritudine, nausea, sitique vexantur , optum vomitionem creat ; at cum febris consistit, aestum auget, immo

vero non raro furorem parit; inclinata jam febre,

somnum arcessit, et sudorem ciet. Naturales autem

et propriae morbi mutationes facile minus cautis sci- cum sacere queunt, quamobrem remedio attribuant, quod naturae morbi proprium est. Itaque si in pleraritide, cum morbus in salutem vergit decim olerato die

a prima illius aggressione, perturbatio illa accidat, quae morbum jamjam per sudorem desiturum prae nuntiat, et aliqua res prorsus i Ders capiatur, et exinde sudor existat, male sudorem hunc illius rei potestati medicarum rerum imperiti, inopinatis illis perturbationibus territi ascriberent. Iam vero multa Sunt, quibus hoc pacto quaedam virtutes assignante fuere, , quibus aut prorsus carent , aut quae longe ab illis

absunt, quibus re Vera pollent. Inde etiam conficitur, ut identidem res, quae perturbationes conCita xunt, morbum sanasse judicentur, quod valentior na- . tura, suis Viribus ordinato, ratoque processu eVolutis, .et noxae remedii obsistere, et morbum depellere P

26쪽

a Ttis suerit. Sed et quam saepe in cujusdam remedii

actionem veItitur caussa alicujus eventus, qui ex aliis rebus, cum quibus illud remedium conjunctum erat, ortum omnino duxit i Quam saepe ex diversis remediis una mixtis res alia existit, cujus facultates ab illis disserunt, quae singulorum illorum remediorum, an te quam simul congrederentur, propriae erant i Itaopii potestas somnum adducendi minuitur ex ipe carnant ae societate, et copiosior inde sudor corpore manat. Tartarum emeticum ex sua cum chinae uni

Ne vim suam vomitiones creandi animittit. Atque Ilaec sortasse aliquando caussa fuit , quare in quodam morbo lim genere remedium aliquod vi diversa, atque

solet, pollere nonnulli judicarint. Nam fieri potest,iat ex iis rebus, quae in stomacho non minquam versantur, remedii adhibiti potestas mutetur, quae mutatio morbi illius ingenio attribuatur, atque eam virtutem nonnulli Iatius producant, et eodem modo ad plures alios morbos pertinere putent, quos elim illo primo natura congruere salso arbitrantur. Aer antem pluribus modis differre potest, nam modo plus aequo frigidus est, modo calidus, modo siccus, modo Immidus, et praeter istas, quae sensibus plane patent, qualitates, plures alias res continet, quae pro sua varietate aeri illi alias aliam potestatem in hominis qua sani, qua aegrotantis corpus sufficiunt. Quale merito Boerha avius inquit. ,, Aera igitur recte

27쪽

28 qui considerat chaos cogitat uniuersale, in quo omnis

ferme generis corpuScula simul confusa constituunt aggregatum diversissimis constans rebus: et Hippocrates is Considerandae sunt aeris conditiones, et quibus temporibus magis, aut minus contingant se Aer quidem aestuosus isscitat, frigidus stiras contra iit, robur corpori addit, attamen si frigus istud nini iii iri suerit, humores cogit, illorum motum sistit, a nervisffensum tollit, soporem proximae mortis ni ritium adducit. Aer autem sicus caecam perspilationem auget,

humidus illi ossicit. Itaqne Hippocrates nonniallas sententias de hisce aeris conditionibus protulit, quarum auctoritatem plurium saeculorum observationes confirmarunt. Quare in septimo Sectionis secundaeaphorismo dixit,, magnis ciccitatibus febres acutae sunt ,, in aphorismo declinos esto, , Per Siccitates morbi tabiflci, ophtalmiae, articulorum dolores, stillicidia urinae, et dissenteria,, in aphorismo quinto , Si aquilonia tempestas fuerit, tusses movet, fauc&sexaverat, alvum indurat, urinam supprimit, horrore1 excitat, lateris et pectoris dolores facit ,, inaphorismo decimoseptimo se Quotidianae tempestales aquiloniae cogunt corpora, frmantque, mobiliora, item et coloratiora, et Guditu valentiora reddunt. Aluos praeterea eae iccant, et si dolor aliquis thora- cem prius habuerit, exasperant ,, ad laaec in eodem quinto, quem superius memoravi aphorismo,, Auster

28쪽

29 auditum hebetat, eaIiginem visui obducit, caput graυat, membris tarditatem, et languorem conciliat is et in decimo sexto is morbi per assiduos imbres magna ex parte sunt febres longae, alvi defluxiones,

putredines, comitiales morbi, anginae, , et in decim septimo,, Tempestates austrinae corpora Ianguidae ciunt, et humectant, auditum hebetant, caput gravant, vertiginem Oculis, tarditatem, et languorem corporibus afferunt, et alvum humectant se Praeterea electricitas, quae in aere continetur, pro Varia sua conditione qnasdam tum in sanis , tum in aegrotantibus, et praesertim in iis, qui exquisitiore sensu pol

lent, non mediocres certe concitationes, atque Per

turbationes gignit, etsi non tantas, quantas nonnulli novis rebus nimium studiosi arbitrati sunt. De iacultatibus, quas aer a rebus, quas continet, mutuatur,

nihil certe desiniri potest, quippe erim res illae fortui tae sint, alias aliae, et plerumque in occulto latentes. At ex varia ejusmodi societate aeris conditionem mutari, ill uinique novas aliquas iacultates adipisci, quibus vel magnas aliquando perturbationes in aegrotantis hominis corpore excitare valeat, Pe no, ut opinor, inficiabitur. Atque ne subtilitatibus inhiare videar, o inmitto illud in humanum corpus imperium, quod Soli, et Lunae Meadius aliique clarissimi viri tribuerunt. Hisce animadversis, facile patet, magnam omni tempore in remediorum praescriptione aeris r -

29쪽

3 tionem habendam esse. Etenim et, mutata corpor; sconditione, saepenii mero ipsius remedii actio mutetur oportet, et praeterea concitationes, quae ex aeris ingenio existunt sucum sacere minus cautis tactu pos Mint, qita mobrem adhibito remedio attribuant, quin illius aeris est. Atque ex diverso hoc aeris statu saepe fit, ut idem remedium modo vomitione, aut dejectione purget, modo sudorem cieat, modo urinam. Verunta inen ad aeris potissimum vicissitudines sedulum 'ttendere animum debemus, nam quo majores istae unt, et quo promptius accidunt, eo majores in humanis corporibus mutationes, ac perturbationes Pa- aiunt: unde illustres duae illae Hippocratis sententiae, se mutationes temporum potissimum pariunt morbOS,

et in ipsis temporibus magnae mutationes aut frigoris, aut aestus, caeterorumque ad proportionem Hryespondentium, , et alibi se In constantibus temporibus cum tempestiue tempestiva redduntur, morbi constantes , et boni judieii stant: in inconstantibus autem inconstantes, et mali judicii.

Tantae istae difficultates, quibus septa, ac obvallata est remediorum pervestigatio, adeo diversae, atque

inter se repugnantes clarissimorum visorum observationes, tam varii, tamque incerti remediorum exitus hanc cognoscendi recteque definiendi remediorum facultates, ac vires rationem maxime et longam , et

asperam effecerunt. Itaque aliqui suerunt, qui iris Disilired by Coos e

30쪽

nio, et saepe etiam doctrinae varietate praestantes aliam ingressi sunt viam, qua et citius et melius sui voti compotes fieri arbitrabant tir. Isti paucis, quin etiam aliquando vagis observationibus contenti omnia ad quasdam clariores suae aetatis opiniones ac com dare, amplissimamque disciplinam quam maxime contrahere studuerunt.

Enimvero antiquitus cum nie dicornm principes omnes humani corporis partes ex quatuor humoribus

constare judicarent, scilicet ex bile va, ex bile nigra,

ex ὀanguine, ex pituita, quatuor etiam remediorum genera statuerunt, quibus singulis sibi amnem hum rem educendi munus demandarunt. Hinc longius pringressi singulis corporis partibus, immo vero singulis Prope morbis propria remedia praesecerunt, unde Cardiaca extiterunt, stomachica, hepatica, cephcllica, spIenica, emmenagoga, a Ieaei teria, aristOIOchica, anthelm intica, et sexcenta hoc gentis alia. At Methodici aliaeque medicorum sectae , quae magis generales doctrinas persequutae frant , istas multiplices, atque peculiares obscuras virtutes penitus repudiarunt. Itaque Caelius Aurelianus ait, , Quod neque alia jecinoris , alia Iienis esse medicamenta re cie senserint. Omnia enim Omnium corporis partium εunt communia, quando simili fuerint adfecta pas- ione . Regulantur enim sive diriguntur eorum virtur non natura patientis Ioci, sed genere passionis em