Angeli Dalla Decima ... De facultatibus remediorum recte investigandis specimen

51쪽

5ais ut in alicujus sanctionis organo habeantur, tune

,singularis natura existit, cui idiOSyncrasiae nomeni est. Disserentias istas j aut inde ab origine sua homines sortiuntur, at longus tamen rerum usus, nimirum consuetudo ita mutare potest virium', atque stimulorum proportionem, quae primitus indita est, ut et novae idiosyncrasiae, et novae quasi generales naturae oriantur. Quare recte Celsus dixit medicum amicum extraneo praestare. Cum autem remedia externis rebus adnumerentur, sequitur ex iis genus quoddam incitatilentor uua, quae vel vires ipsas vivi animantis, quas, Si perius indicavi, quod perinde estae dicere ipsum fluidum nervosum, vel vulgares cor- poris particulas chiniica aliqua, atque Communi amnitate proxime afficiunt , vel aliis stimulis , , quos inter vias offendunt, addita novam simul agendi rationem componunt. vii amobrem et pro varietate tum virium, aut particularum assectarii ui, tum stimulorum congredientium, et pro varia istius aut a Lfectionis, aut societatis natura diversi essectus pro

Iam vero sedulo animum advertere debemus duplex remediorum esse actionis genus, quippe cum eurum alia fluidiam nervosum proxime assiciunt, et illius motum aut augent, aut minuunt, aut turbant, ac pilinam aequilibritatem tolIunt: alia autem ex sua cum primordiis partium, quibus admoventur,

52쪽

ehimica innitate istarum conditionem mUtant, vel mutare conantur. Primam illarum actionem Di talem seu animialem nomino , alteram chimicam. Vitalis autem actio nervosi fluidi ope per universum corpus diffunditur, et saepenumero fit, ut illius clariores, atque insigniores effectus in parte aliqua appareant dissita ab illo loco, cui remedium admotum est; ita ut partem illam remedium quovis modo adhibitum deligere videatur. Ita hydrargirum quocumqΠe modo usurpatum glandulas salivae petit, atque salivae profusionem parit; Cantharides vesicam afficiunt, et

urinae dissicultatem, ac strangurium gignunt; Digitalis purpurea singi lare nitan cor atque renes potestatem ostendit, quare et urinam movet, et sanguinis ceIeritatem minuit . Hanc autem remediorum Proprietatem , qua in certa quadam praefinita corporis parte constantem aliquem ess c um produnt, seu interius adsumantur, seu exterius apta copia, atque ratione admoveantur, seu venis injiciantur, cuIta tem electi m. nuncupo. De hac Vero facultate plura sunt animadvertenda. Primo unde ipsa oriatur; se clando utrum ad Omnia remedia, quae potestate vitali instruuntur , scilicet quae fluidum nervosum proxime afficiunt, conveniat; tertio quid inter ipsam, et aliam illam, cui speciscae cognomen est, intersit; quarto demum quanta sedulitate opus sit, ne istius esectivae saeuitatis effectus cum iis eventis

53쪽

e onmndantur, quae vel a singulari hominum nainra, aut consuetudine, vel a varia ipsius morbi conditi

me emanant.

Quod ad illius electione iscultaris caussam attinet , hanc in quadam fluidi mervosi turbatione a υι- tali actione adhibiti remedii orta sitam esse existimo. Remedium enim praedicta sua actione illius fluidi motrim, vel potius minimarum suarum particula-Tum tremores pluribus modis permutat , videlie et istorum aut celeritat m, aut robur, aut ordinem mutat. Haec autem commotio ad sensorium per nervos Propagatur, inde e trirbata cerebri energia, istius actionis in diversas corporis partes susae ratio ad primam illorum tremorum Ex remedio proxime natam mutationem vertitur. Quare mutato illius energiae

ordine, nil mirum, si aliquae corporis partes, vel functiones singulyri aliquo, ac ex diversa remedii potestate praesentio modo assiciantur, unde certi quidam effectus oriantur. Neque vero Putandum est, eum quin dam essectum definite in aliqua parte gi-

gni videmus, nihil aliis partibus accidere ex eadem ipsa potestate remedii eodem tempore posse. Nam crim virtus illius energiae in universum corpus dinfundatur, statim ac illa turbata est, oportet, ut ipsa suae distributionis rati, in diversis partibus diverse Inritetur. Quare ex eadem ipsa prima, atque simplici remedii actione et universum corpus modo Duili do by Cooste

54쪽

plus modo minus assci, atque turbari , et insignia aliquis effectus in quadam parte, et plures diversi, uel etiam adversi in diversis partibus una existere' queunt; quamobrem pluribus eodem tempore electivis saeuitatibus remedium pollere videatur. Hoc pacto digitalis purpurea et rini versam vitae vim adoriri clanculum videtur, et cordis, atque renum iunctiones diverse turbat ; alteram enim imminuit, alteram auget. Fateor quidem aliquando in eodem remedio, nimirum in diversis principiis, quorum concilio proxime constat, diversas inesse posSe vitales potestates, quarum actiones diversis trmporis punctis exsuscitem

tur. Etsi difficile est cognitu, quando multiplices ejusdem remedii effectus non quidem ex unica, sed ex mnltiplici illius potestate oriantur; tamen hanc Pervestigationem duplici via aggredi, atque ambigua

talem illam aut omnino, aut saltem aliqua ex parte tollere possumus, scilicet attente animadvertendo,

qua ratione effectus illi progrediantur, et separatim singillorum principiorum, unde rvmedium constat, periculum faciendo. Etenim si multiplex remedii prutestas illius varietatis caussa fuerit, effectus isti progrediendo se se mutuo implicabunt, atque impedient.

et praeterea facilius a mutata corporis conditione eo. rum ordo turbatur, atque vertitur.

. His satis cognitis, quae jam explicata sunt, sequitur, ut de electivae facultatis latit adine pauca die

55쪽

mus Si ea, quae renaedior Im usum consequuntur . oscitanter intueamur multa eorum omni prorsus sa- . miliaiς electiva vac re, sed . aequabiliter in una ver . a m corpus dispergi, et tota aut in extollenda, aut in deprimenda vitae vi esse prima fronte videbuntur. Attamen si rem attentiore animo Gntemplentur, id nunquam examussim contingere certe intelligemus. Etenim si ea, quae adsumuntur, aequabiliter universum corpus adoriantur, atque ita moderate rini versam vitae vim aut extollant, aut imminuant, ut nul-.Ia inde in. diversarum partium pei supctionibu atatio , seu ordinis .inversio aut turbat io. sequatur; ea profecto a remediorum numero ablegare, et potius in alimenta, aut condimenta referre decet. Quod si remedium ita. fluidum nervosum seriat, ut magna in

isto alit concitatio, aut ad torpedinem proclivitas oria. tur, id certe seri haud poterit, quin si minus omni .um, at nonnullarum partium functiones, aliquo. modo turbentur, indeque electivae remedii facultatis

modo plus modo minus clarum, atque apertum indi. tium sume iacit. Nam ita lium ani corporis partes aDMUra comparatae sunt, ut inter certos quosdam incitationis fines earum functiones sibi mutuo exacte respondeant, atque ita nexae alia ex alia sint, atque simul colligatae, ut ad constitutam a natura paca tam , atque tranquillam vitae progressionem conjunctim eonspirent. At extra illos terminos neque com

56쪽

nune impetum aeque sustinent, neque incita iocii Iam ianini Nutae aeque auscultant; q rare a similibus incitamentorum mutationibus. dissimili ιmodo. as ciantur negesse est. Nos tamen sal Iere saepenumero potest ipsa facultatis electivae species. Cum enim remedium ista sua facultate magis conspicuos effectus edit in partibus longe lateque in universum corpus diffusis exempli gratia aut in musculis, aut in sanguinis vasis, aut in nervis, eadem actio in toto codipore landi sortasse videbitur, tametsi nonnisi aliquas illius partes assectet. Inde conficitur, ut cum a Te medio aliquo sanguinis motus concitat tu, omnes Cor. Poris vires auctae esse videantur, propterea quia ex

vasis distentis habitiis universi corporis plenior appa I et , et sanguinis citatior motus partibus, ad quas a' pellit, incitamento est. Itaque etiamsi eodem tempore ob perturbatam a remedii actione praedictam cer bri energiam nervorum praestantia imminuta esset, ista imminutio, vel dejectio tum demum perspicua evaderet . eum aut ipsa per sese eo eresceret, ut illi vel aucto stimulo minus obsequens fieret, aut ipse stimulus, nempe sanguinis impetus postquam ad maximum incrementi terminum pervenisset , paulatim adeo decresceret, ut non valde a naturali, aut pri re sua conditione abesset. Quibus animadversis, tuto assirmari posse existimo omnia medicamenta., quae Proxime fluidum nervosum inciunt, aliqua electiva

57쪽

saeultate instrui, quamvis haec non semper aeque clara sit, et in aperto posita; atque ex partium, aut functi omini varietate, ad quas facultas illa respicit, ipsam modo roborantem, vel tonicam, modo debilitantem, modo excitantem, modo deprimentem, veIsedativam, modo calefiac ιentem, modo frigerantem, modo istiusmodi alio suo proprio cognomine appellar a

Specifica autem virtus ea dicitur, qua remedium peculiari, atque abdita agendi ratione certum quendam morbum tollere valet. Ejusmodi porro potestate nonnulla remedia excellere usus Cliinae adversus intermittentes sebres, et usus hydrargiri adversus si fi- Iidem aperte, ut arbitror, demonstrant. Neque vero opinionem istam infirmare queunt commentitiae,

atque hiulcae explicationes a nonnullis proditae, qui ea, quae miniis intelligunt, rejicere solent. Atque inter Illam speciscam potestatem et facultatem electi m id interesse censeo, quod morbi, ad quem illa Valet, natura, atque sedes ignorantvi'. Nam si et Pars, et vitii natura, unde morbus ille ortum ducit, cognoscerentur, tum illa potestas specifiea similitudianem gereret, ac speciem iacultatis electivae, quae ad illam partem vergeret actione illi vitio contraria. De reliquo facultas electiva multo magis elucet, si tam pars, quam remedium proxime aggreditur, tum

58쪽

re vita fruantur, aut inter se ad illi Q sacrillatis r tionem consentiant, sive singularis hominis natura, aut consuetudo, sive morbiis ipse illi sacultati aliquomodo faveat . Veruntamen quas res electivam facultatem juvare diximus, eaedem si parum ad illam sa- cultatem accomodatae sint, ipsi quam maxime adve

sari, ipsamque aut penitus ignavam reddere , aut o cultare queunt. Immo vero saepenumero st, ut quae ex adhibito remedio eveniunt, electivam facultatem mentiantur, quae tamen ad illam sive partium conditionem, sive hominis naturam, sive consuetudinem, sive praesertim ad morbi genus atque statum pistianent, indeque aut sponte, aut data remedii occasi ne oriuntur. Attamen facile, ut opinor, facultatem

a te medii electiDam. a. caeterarum caussaIum Varietate secernere, et internoscere possumus. Nam ea quae

facultatis electicae sunt, perpetua Sunt, modo paucos aliquos casus excipias, quorum caussa haud valde

disti cilis est cognitu, adhibita diligentia ; at quae ab

aliis caussis existunt, ea inordinata sunt, incerta, vaga, inconstantia. Atqui fieri potest, ut ea sit alicujus electivae facultatis natura, ut nonnisi in certo quodam morbo, ac sub definita aliqua corporis condi. tione patefiat. Tunc etsi facile illa facultas electiva cum morbi natura, vel actione confundi queat, ta-inem facultatem illam internoscere saepenumero Pos-amnus, si et ad ea, quae exsilio remedio, et ad ea,

59쪽

6omae ex pluribus aliis eaeterum eodem potestatum genere praeditis eveniunt , sedulum animum attendamus. Etenim si, illo adhibito remedio, certus quidam effectus in eodem morbi genere seu per existat, neque idem contingat, quando aliis, etsi earum denisse reliqno virium, remediis utimur, necesserest concludere essectum illum ab electiva primi rentedii saeuitate ortum ducere , ' quae tamen. saeuitas silet, usque donec ab illa 'corporis . conditione exsuscitetur. Adde quod Ilauc operam conferre potest actio. aliquRehimica', scilicet remedium illud potest cum aliquo vulgari initio , qliod in illo corporis statu extricatu ', vel emeitur, consociari, et ex ista unione iacultatem illam electivam acquirere. Sed haec plerumque pate fient, si medicis illius remedii perieulis inquisitiones et, inlicae adjiciantur. Sed transeamus jam ad alteram remediorum agendi Tationem, quam chimicam appellavi. Mutationes, quas ejusmodi actio gignit, ab iis, quae ex actione sive potestate animali existunt, in duobus geoeratim disserunt; qilippe cum primae et eaedem prope sint in partibus vita liuentibus, ac in iis, quae Vita carent, et iis partibus definiantur,. quibus remedia proxime admoventur, quasque propterea tangunt. Neque vero ista nimium stricte accipienda sunt; nam in vivo animali vis vitae omni ope obsistit iis mutationibus , quae per satis eo itas eommunes, ac pervulδatas na- Duili od by Corale

60쪽

turae leges naturalem vitae cursum inrbare aliquomodo valent, quare clat mica in adhibitarum rerum actionem modo delet, modo' minuit; quin etiam ex adverso istarum actionum nisu aliqua actio vitalis exsuscitatur, quae crini chimica componitur, quamobrem et in parte ipsa chi inicae potestatis effectus intenditur, aut invertitur, et in dissitis etiam modo majores , modo minores perturbationes concitantur. Ista tamen nullam ambiguitatem asserunt, nam aut levia sunt, aut tum demi m contingunt, cum vel

pars, quae primitus chimice asticitur, muneribus ad vitam proxime necessariis sungitur , et remedium ejusmodi potestate instruitur, ut partem illam quam

maxime vexare, atque destruere queat, perinde ac ea sacere solent, quae caustica dicuntur; Vel re me dium praeter ii Iam chimicam qualitatem, aliquam etiam Ditalem potestatem continet. Haec tamen faciis Ie internosci queunt, et praeterea essectus chimicae actionis magis conspicuus in eo extabit loco, cui remedium impositum est. Atqui aliquam etiam varietatem affert ipsa per sese partium communio. Namque in homine multo clarius apparet, quod de rerum universitate adeo concinne olim effatus est Cicero.

Est enim admirabilis quaedam continuatio seriesque rerum, ut alia eae alia nexa, et omnes inter se aptae Colligataeque uideantur. Triplex porro est partium , unde humanum corpus constat, conjunctio vel per