장음표시 사용
181쪽
veluti adamantes debiliores scintillant, et a mangoniabus, quod paullo ante dixi, pro his iactitari, et emistoribus cupidis, nec nisi rariora amantibus, carissimovenditari solent. Ceterum Sapphiris scalpendis multum operae impenderunt prisci artifices, quod e dactyliothecarum indicibus satis apparet. Sequitur, ut de Smaragdo nonnihil exponam, cui, viriditate suavi hilarique bene saturo, mangones quam tum inter gemmas locum deserunt, quemque Nitrum quamosum viride appellandum censuit Linnaeus. De hoe lapillo disputat Brii chmannus Celeb. l. c. p. IOI .ss. et Append. I. p. 3 1. ss. II. p. 36. sc) qui paucis persequutus, quae Theophrastus l. c. g. 44. p. I 3 q. sis. et Plinius H. N. l. XXXVII. c. I. et s. p. 6 s. et 7 Tq. coli. Iannon di Laurent l. c. c. I 8. g. To. g. p. 69. se. de eodem tradidere, gemmam esse ait pellucidam, quaretosam, quae effracta e silire, seu matrice alia, vitro similis, crystalli figura, et colore gramineo nitidissimo sit, atque pulcerrime scintillet, duritie t men Rubino et Sapphiro multum cedat, ignique vehementiori imposita colorem prorsus, et magnam duritiei partem amittat, quin tandem, et per se sola, et per chrysocollam admixtam, colliquescere et in vitrum permutari soleat. Quae ad illius solum pa. trium, ad probabilem coloris, quo nitet, caussam, ad reliquas proprietates pertinent, de industria non tango, propterea quod ea libelli huius consilium non necessario requirit ; ideoque hoc unum reor memoratu dignum esse, smaragdos reperiri, alios viriditate hilari et iucunda, pallente sere, sed nihilo secius vehementer radiante; alios viriditate satura, austero, et vere gramineo colore, sed propter hanc ipsam aust
182쪽
Is 3ritatem minus scintillante; illosque his Ionge praeserriselere tam a mangonibus, quam a viris harum rerum peritis. Ceterum eiusmodi Smaragdos praestantiores a priscis artificibus scalptos caelatosue non facile repeiarias: quibus num per decretum, a Plinio indicatum, H. N. l. XXXVII. c. s. p. 774.3 peiercerint, an aliam ob caussam, non liquido constat. Fieri potest, quod nonnulli pro vero assirmant, ut eis aeque a reliquis gemmis pulcerrimis, pellucidis et colore suauissimo bene saturis, ut, Rubinis, Sapphiris, mitis, de industria parcere voluerint, nequid praestantiae
suae naturalis amittere viderentur, manu humana vel
minimum inde demente. Quodsi qui ex his Plinii verbis l. c. scalpentibusque gemmas non alia gratio oculorum refectio es: ita viridi lenitate lasitudinem
mulcent, opinionem plane oppositam essicere solent risti, me iudice, non perviderunt, scriptorem Rom. verbis illis, qua via et ratione tales artifices oculos, a diuturno scalpendi labore et contentione sessos, reficere et recreare sueuerint, indicare voluisse. Qui pictorum nostrorum morem non ignorant, eos mihi facile adstipulaturos opinor. Tandem non verae, sed pseudo- smaragdi olim fuisse, aut hodie esse videntur, quarum altitudo et crassitudo praedicata est, et cum maxime praedicatur V. Theophr. l. c. g. 44. p. I 35 I g. 43. p. M a. si ; cons. Hili. Obseruare. ad h. l. p. I 39. et Baumgariner. not. p. I 4 a. .
Hyacinthum, quantum instituti nostri ratio postulat, describere adgredior. Eum, a Linnaeo inclyto Nitrum quamosum fulvum appellatum, ita definit RC. Bruchmannus, l. c. p. a o 9.) ut sit lapillus pellucidus, perdurus, rubedine flavescente, ex quarZO natus, qui defractus vitri naturam et crystalli figuram prae se fert, chalybi illisus scintillas igneas spargit, igni S s vehemen.
183쪽
vehementiori adustus colore nativo priuatur, neque tamen in eo per se solus liquescit. Hanc gemmam veteribus satis cognitam nille, sed Lyncuriam ab eis nuncupatam, existimauit Hillius Obseruati. ad Theophr. I. so. p. 166. is , nec repugnat dux, quem sequor, intelligentissimus. Is, descriptionibus Theophrasti et Plinii nonnihil oppositis, quantum fieri potest, conciliatis, lapilli, de quo quaeritur, natales, varias proprietates, diuisionem duplicem, quin veri- sim in coloris caussam, ac poliendi rationem indicat, et guintuplex ipsius genus, ex coloris diuersi rationena1cens, esse demonstrat. Primus est hyacinthras me- cinei eoloris, qui haud dubie pulcerrimus, rarissimus, ac splendore maxime igneo, quam proxime accedit ad coccineam scintillantemque austeritatem. Alter est coloris crocei, antegresta nonnihil cedens nitore igneo, sed pulcer tamen et gratiosus: tertius citrei coloris. quem non male ad Topazii classem referre possis rquartus colora succineo, quo est electrum, siue succunum furuum, quem ideo Plinii Cis electrum esse, putant nonnulli: quintus denique eolore melleo, qui propter coloris vitiositatem minoris pretii est, et tan- tu in non despicitur. Priscos artifices hyacinthos ad scalpendum et caelandum adhibuisse, loquuntur gemmae in dactyliothecis compluribus adhuc superstites. Plura de hoc loco disputare non necesse est
Topasio, seu Topazio, paucis iam dς scribendo,
cognomenta dedi ite varia scriptores veteres, eX eorum
libris apparet: appellatur enim Chrysesithus, Chrys leotrum, Leucotarbus, Capnias, siue morio cet. Linnaeus eum Nitrum quar sum luteum, et, mutata posthac sententia, Muri lapideam pellucidam sanam nominauit. Est autem lapillus pellucidus, flavus, qui quarti naturam, et defractus ex sua quasi matrice, vitri
184쪽
vitri speciem ae erystalli figuram habet, igni adussus colorem amittere, neque tamen ipse per se liquescere solet. Sic eum deseribit Briicianannus U. C. p. II s.s . : qui, allatis, quae de ipso memorauit Plinius, copiose disputat l. c. p. 67. s . it. App. I. p. 67. g. et H. p. 66. s) de eius solo patrio, et insigni, qua colorem, bonitatem atque praestantiam, di1GL 'mine inde pendente, de figura varia, de probabili
colorum diuersorum caussa, ac reliquis proprietatibus mutationibuSque, quas ignis vehementioris aestu et vi in eo essici, complura pericula chemica docuerunt.
Haec omnia ut ad του Antiqui cognoscendi studium non pertinent, ita hoc loco stentio praetermitti posse arbitror. Quare non nisi de vario Topasiorum col re pauca in medium profero. Qui in regionibus, solem orientem spectantibus . inueniuntur, colore sunt flauo, eoque austero, flavo viridante, suffusculo, rufo fere diluto: quos Brasita fert, igneo flavescente
vel citreo: alii rubro, croceo, flavo viridante, subflauo et albicante. Qui a multis capulas, moris,pramnion vocatur, et Topasiorum generi adnumeraturs Rauchiopas ), is 4 Plinio l. XXX VII. c. Io. dicitur
gemma Indica, nigerrimo colore translucens: Brii ch- mannus eum ait colore esse fusco, plus, minus, saturo. Omnibus quasi palmam praeripit Brasilianus flammei et citrei coloris, propter scintillantem, quo radiat, nitorem et duritiem, ad Rubini et Sapphiri quam proxime accedentem. Quos habuere, frequenter scalpere non dubitarunt prisci artifices. Topasium illico excipiat cir folithus, eoque ma- sis, quo saepius Graeci et Latini scriptores utrumque Nomen promiscue usurparunt. Quem hodie Chryso-Athum appellant viri, sarum rerum prudentes, iS colore est aureo viridante, ideoque a Linnaeo dic tus, Nitrum
185쪽
Nitrum quaretosum pellucidum ex flauo Diria remis. Descriptionem pleniorem suppeditat V. C. Briichmamnus l. c. cap. II. p. ia . s): qui, Est, inquit, lapiulus quaretosus, pellucidus, colore flavo vel aureo viridante, qui defractus vitri naturam, et crystalli figuram habet, sed parum durus, ita, ut lima facile nomnihil ex eo abradere possit. Certissimus, quem sequor, viae dux plura de eiuS patria, natura, verisi. mili coloris origine, proprietatibus aliis disserit, quae transscribere instituti nostri ratio haud permittit. S perant in dactyliothecis Chrysolithi affabre scalpti. Granati vocabulum, quo hodie singulare gemm rum genus designant, nec Plinius usurpauit, nec Theophrastus: qui, uterque, ut alii scriptores prisci,
plerosque lapillos rubro colore nitentes, atque adeo Granatos etiam nonnullos, eartantulis consociasse Creduntur: ut, carbunculis Milesiis, Orchomeniis,
Λrcadicis, Chiis, quos Theophrastus l. c. g. 3 a. p. 99. 6 a. p. I94.); ut, lithizontibus, qui languidius ac liuidius lucent, Carthedoniis, et Alabanditis colore nigriori, quos Plinius l. XXXVII. c. T. p. TT9.
cons. Jannon di Laurent l. c. cap. I 6. g. 66. p. 64.ss. deseribit. Ita quidem iudicat Hillius obseruati. p. roo. 3 9 s. atque Bruchmannus l. c. p. i a T). Eiusmodi lapillus, Boraxgranatur a Linnaeo dictus est colore rubro, pellucidus, natura quaretosus, qui e caute vel silice defractus, adspectu vitreus, et crystalli figura praeditus est; in flamma mediocri colorem non amittit, in vehementiori autem, per se solus liquescens, in viatrum transmutatur. Eorum de solo patrio, matrice Communiori, proprietatibus aliis, per pericula chemica exploratis, qui plura cognoscere auet, is Commentarium Briichmannianum p. I a T. et Append. I.
p. 8 o. is item II. p. 74. ss) euoluat, necesse est.
186쪽
Nos, quoniam eis pepercisse artifices vetustos credunt plerique viri, τὼ Antiqui peritiores, de iis, praeter colorum diuersitates, nillil exponere volumus. Nimirum Granati alii sunt colore rubro austero et nugrescente, quo fere esse solent mora. sed qui luci soliue adueruis positi, nitore igneo radiant, adeoque probabiliter ii, qui priscis carbunculi Carchedonici, Maba dici et Garamantici vocabantur: alii colore suta fusco rubenti, et hinc minus iucundi et aestimati: alii colore balaustino, qui ut pulcerrimi, ita pretiosissimi putantur: alii colore sere croceo, vel hyacinthino, quales veterum granati Sorani, qui posteriores, si bene translucidi sunt, facile cum hyacintho permutari possunt: alii colore cyaneo vel violaceo, quos Itali maxumi faciunt, et vulgo Rubini di Eoeta vocare solente alii denique colore nigricante, eoque nec puro, nec pellucido, et hanc ob caussam ex gemmarum numero excludendi. Atque haec de Granatis sufficiant. Progredimur ad Amethi sum, quem Nitrum qua assum pellaeidum purpureum vocat Linnaeus. Is i pillus est violaceus, translucidus, quareto quam procis me accedens, qui effractus vitri adspectu et crystalli figura praeditus est, ac si ignis vehementioris aestu afficitur, colorem quidem amittit, neque tamen per se
solus liquescit. Ac quem hodie Amethytum vocant, eumdem prisci quoque scriptores hoc nomine ornasse videntur. Theophrastus describit eum l. c. g. 34. colli. Hili. Obss. p. r7s. IT 8. e plenius adhuc Plinius i. XXXVII. c. s. p. 788. Tὶ quorum e verbis emcit cogitque V. C. Bruchmannus, utrumque granatos quosdam, aliosque lapillos, Λmethystis adnumerasse. Idem vir eruditissimus de eorum solo patrio, diuersa
natura et figura, antequam poliantur, item colore et
verisimili huius cauila, duritie, aliis, copiose dispu-
187쪽
38 i E E mmE tat quae, a consilio nostro aliena, praetermittenda duco. Ceterum lapillorum istorum alii colore sunt rubro austero vel purpureo, quos, sunt, qui Rubinos violareos appellare malint; alii violaceo, eodeinque bene saturo, quos, si quidem purissimi sunt et luct- dissimi, pulcerrimos esse censent; alii violaceo diluto et pallido, qui nonnunquam in candidum transit; alii tandem subfusculo et ferreo, qui, utpote vitiosi, despiciuntur. Λc quoniam Amethystus aeque, ac Sa' pl1irus et Smaragdus, ignis vehementioris vi aestuque colore suo priuatur, is pomaac, si quidem ex orientalium genere sit, e flammis prodit eodem prorsus, quo adamas, nitore et splendore radians, et huic adeo similis est, ut mangones et gemmarii vel acutissimi in
eo discernendo Deile labi queant v. Hill. Obis ad
Theophr. p. IT9. et Bruchmann. l. c. p. I 39. s. . Quod eorum caussa monitum volo, qui dactyliothecas instruere parant. Supersunt Amethyti, quos scalpserunt pri lci artifiees: quin hos Lippertus, nostras, et vir prorsus singularis, pluribus obseruat locis sui, Dactyliothecae, vernacula ab eo ipso scriptae, vol. Lp. I9s. 2 a 2. it. II. p. ao6. alibi) si1nili in lapillo 1calpsisse figuras, quibus maximopere delectati essent. Vnum si adhuc moneo, nemo, reor, me facile reprehendet. Nimirum lapilli, de quo quaerimus, nomen factum est ex α privativo, et μεθυω ebrius sum, propterea quod eum homines, a quibus in annuli palagestabatur, aduersus ebrietatem munire, temere Creodebant Graeci. Quo spectat Platonis, iunioris, epigramma Antholog. QV. tit. I 8. p. m. 33o. scriptum in Bacchum, amethysto incisum: ο λίθος γ ἀμεΘυσος' ἐγω y ο ποὶης Διονυσος.
188쪽
Instituti ratio postulat, ut in gemmis describendis sequatur Ber sysius, quem Itali aqua marina, Galli
alve marine vulgo nuncupant; Linnaeus ο πανυ,
nomine Nitri quaraos pellucidi ex viridi eaerulei o nauit. Est lapillus pellucidus, caeruleus viridescens, i. e. qui viriditatem puri maris imitatur , defractus vitri 1peciem ac crystalli figuram prae se sere, ignis aestu et violentia colorem amittit, et solus per se liquescit. Ex his , quae Plinius de illo H. N. l. XXXVII. c. 6. p. 776.) memorat; Theophrastus
enim ne nominat quidem: satis perspicuum est, veteres scriptores eumdem quem nos , hoc nomine designasse; alios eius colorem non temere cum eo, qui in anguilla cernitur, comparasse. Haec omnia demonstrat V. C. Briichmannus l. c. p. 342. U. , qui plura alia de eius natalibus, duritie perquam exigua, discrepantia a topasio , variisque affectionibus aliis tradit i L c. p. 143. s. it. App. I. p. 93. U. et II. p. 83. S. quae ad institutum nostrum non pertinent. Ipsius viriditas discrepare solet: in aliis est color admodum satur et austerus, ideoque minus hilaris et scintillans; in aliis dilutior et iucundior. Quorum viriditas adeo diluta et pallida est, ut in candorem transiens vix animaduerti queat, ii, si quidem satis mundi beneque politi sunt, uitendo et scintillando itidem quar
189쪽
Iroxime ad adamantas accedunt. Supersunt hodie apilli inges, artificum priscorum manu eximie scalpti, in dactyliothecis. iΛ gemma, de qua diximus, quam proxime abest Carrinoberylδιιs, re discrepans nulla, nisi quod ipsius viriditas nonnihil caerulei 1lauique admixtum habet, quod oculos suauiter assicit. Theophrastus eius mentionem fecit nullam. Plinius H. N. l. XXXVII. c. 6. p. 776.ὶ plura de ipso et ipsius, qua colores, discre pantia litteris consignauit; quae breuiter strictimque persequitur V. C. Bruchmannus l. c. p. I 46. una eum reliquis, quae de lapilli patria, natura, propri tatibus, cet. tenenda sunt. Quem, ut et Hillium obff. ad Theophr. p. Ia6. I 3 o. I 34.176. euoluant, qui haec ἰ omnia prorsus perscrutari cupiunt. Gemmarios veteres ad sigilla conficienda, in aliis, Crystallos scalpsile, auctor est Theophrastus l. c. g. sq. p. 17s : itaque nonnihil de eis disserendum videtur. Viri, harum rerum intelligentes, Crystablum esse dicunt quamum crystallifatum p Linnaeus, Nitram quaretosum: Itali Crisalla di Rocea, ut Francogalli CrsaI da recti, solent appellare. Eam plenius describit Brii chmannus l. c. cap. ι 6. p. IAT. T , qui gemmam esse ait pellucidam, quae inareti natura praedita, et e sua quasi matrice defracta niteat, et vet. Hi vitrum scintillet, figura hexagona sit, limae probatioris vim facile sentiat, in ignem abiecta per se non
liquescat, et chalybi illisa, sicut lapilli huius generis
omnes, scintillas excutiat creberrimas. Quo dicto, descriptionem eius Plinianam persequitur , eX eaque essicit, veteres lapilli huius naturam et proprietates bene exploratas habuisse, eum prudenter usurpare, et varios ad usus recte aptare potuisse: super quo ei adstipulati video Ian. di Laureat cl. c. 6. 4o. U. . Tum
190쪽
addit multa, eaque valde exquisita, de ipsius ortu probabili, solo patrio, multiplici, qua defrangitur, figura, variis, quibus hic, illic, inficitur coloribus. et inde factis cognomentis, aliis proprietatibus, et vario via, cui bene polita destinari solet I. c. it. App. I. p. 96. sim et II. p. 89. U. : sed haec omnia, ut ad τῶ
Antiqui rationem et praestantiam cognoscendam parum faciunt, siquidem non nisi L dis protomen ex ea fabricatam nouimus v. Borioni Collectanea Antiis quitatum Rom. tab. II. , ita non temere, me quidem iudice, silentio praetermitti possunt. Sunt, praeter gemmas, de quibus adhuc exposui, aliae, itidem quaretosae vel sticeae, sed tantum semiis pellucidae, vel prorsus opacae, nec unquam crystal lorum natura , figura et proprietatibus praeditae. Harum omnium rationem breuiter strictimque exponit Brii chmannus Celeberr. l. c. p. ISo. it.) : quisngulas posthac recenset. De his igitur etiam paucis differamus. Ac primum quidem in eis locum tenet
Prassus, seu gemma pra ina: quem lapillum Italivulgo Prasina, et Plasma nuncupare solent. Quae,
praeter Theophrastum et Plinium, Les singius de eo scripsit, dux noster prudentissimus l. c. p. I 8a.) M- tulit. Est autem viriditate diluta' et fere candescente, quam ex admixtis cupri, serrive particulis habere, idem ille contendit, qui plura etiam de eius duritie, natalibus, affectionibus aliis tradit l. c. p. I 83. si it. Append. I. p. 3a9. Q et II. p. 89. Superant in dactyliothecis complures, a priscis artificibus scalpti.
Antegresso prorsus similis, Mn simillimus est Chrysoprases, seu Chrysopratius, nisi quod est 1lauedine plus, min , hilari et iucunda; vel . Solino auctore, eA amo et Porraceo mixtam lucem trahit.