장음표시 사용
191쪽
simulque rarior et pretiosior. De eo nihil habet Theophrastus; pauca Plinius l. c. l. XXXVII. c. s. p. 776. ,
quae V. C. Briichmannus una cum aliis memorat, qui simul obseruat, veteres lapillorum complurium genera aut temere permutasse, aut ea habuisse, quae a
nos iis hodie plus, minus, disserant cv. l. c. p. I 87. it. App. I.sp. ia 9. is; et II. p. 89.1s . Est etiam lapillus, quem Smaragdoprafum, Vel
orali profitru vocant, et qui a duobus antegressis non discrepat, nisi colore, qui gramineus et Smaragdo similis est, atque raritate. Hunc prisci scriptores audi prorsus ignorasIe, aut alio nomine ornasse videntur. Plura de eo disputare non est necesse s v. Brii chimann. ll. cc. . Contemplandus iam est Chahedonius ι ' quem ex Chalcedone, satis celebri Bithyniae oppido, nomen traxisse opinantur, auctore Plinio si. c. l. XXXVII. c. s. p. 7T . cons. Ian. di Laurent l. c. g. 49. p. 48. S.), qui eum describit, ut lapillum semper vilem, minimum, fragilem, coloris incerti, et .virentium in caudis pauonum columbarumque collo , plumarum similem, et quem se nescire ait, an aetate sua in totum exoleverit, postquam metalla aeris ibi desecissent. Alii scriptores euiri vocant Cassi uiam s. Casidonia unde Franco- gallorum Cassi ine manavit: aliis tandem, ac verius quidem, onyx candidus siue pellucidaraudit, iudice V. C. Bisichmanno l. c. p. 19 O , qui eum ait, a veteribus in onychum classe descriptum esse. Is, eodem auctore, est lapillus colore plerumque griseo, seu cinereo candescente, sed aliorum etiam, eorumdeIsque tantummodo reflexorum haud raro particeps, semipellucidus, paullulum opacus, et quasi nubecula quadain penetratus, ad quarZi, Vel silicis , naturam propiva accedens , et qui tam ex
192쪽
venis et stratis defrangitur, quam veluti silex reperitur. Qua descriptione allata, Plinii sententiam uno tangit verbo, et plura de eius formatione et natura, patria, duritie, aliis, diti erit. Praeter colorem, quem paul lo ante diximus, alius alio veluti tinctus est: ut is, qui Dis thalaed uia vocatur , cuius color. cinereus iucaeruleum transit, et qui bene politus nonnihil suta caerulei, lubitaui et violacet habere videtur, unde id cognominis traxit. Eum, priscis artificibus saepenumero scalptum, sine i ulla caussa, A methosium appellant varii viri docti, Antiqui amantes. Alius est subrufus, cuius rubor in alio, purpurae; in alio, sam dae, similis est: alius subviridis, sed qui raro inueni. tur. et ad Prasiorum classem pertinet: alius subseruus, admodum frequens, sed nullius sere pretii: alius denique colore lacteo diluto, itidem frequentior. Inueniunt praeterea lapillos, in quibus Chalcedonius cum Omyche quali concretus est, quos hodie Ortace. Esn ches vocant: eodem mo)o Amethysum cum ChaLeedonio sociatum offendis. Ex huiusmodi Chalcedoniis grandiusculis, praeter lapillos annulares talia scalptos, quam caelatos, conficiunt artifices hodie vasa, ornamenta diuersa, alia.
In gemmis, quos prisci artisces in primis scalpero,
et annulis signatoriis includere solebant, locum non postrenuim habuit Sarda, quam hodie Carneolum,
Carniolum, vocant mangones gemmarii. Theophra
p. 78 o. s. cons. Iannon di Laurent l. c. p. 49. s.) varia ide ea tradunt, a V.C. Briichmanno transieripta, quae, cui libet, cum huius commentatio l. e. p. I99. si. Comparare potest. Hoc auctore, est lapillus ruber,
iique semipellucidus, qui defractus, osse solet angula-L a tus
193쪽
tus et marginatus, qua unam quasi hontem cauatus qua alteram sere conuexus, ac qui non tantum cum
aliis sui generis lapillis in cauis et stratis, calculorum et Dullorum deformium more, sed etiam ut silex reis peritur. Is, si superincreuit onyx, Sardonychi v. Iannon di Laurent, i. c. p. o. g. , sin achates, Sardanatis nomen adipiscitur. Interim perquam raro accidit, ut Sardae, eiusdemque uno tantum et puriS-smo colore, fragmina tanta, quanta Chalce)onii, offendas: ceterum eadem, qua hic, duritie est; quinca, quam Oriens profert, nonnihil durior esse, idemque bene polita vehementius scintillare videtur. Quare
non magnopere fallaris, si Sardam pro Chalcedonio rubricato habendam contendas. Quibus dictis, plura exponit eruditissimus viae dux de gemmae huius patria,
natura, proprietatibus per pericula chemica exploratis, itemque de coloribus aliis, quibus nonnunquam tincta est. Unde viri, harum rerum intelligentes, in eius
diuisone dicunt, aliam esse colore rubro diluto vel rus eo; aliam sub lauo, vel rubro in sareum vergente, quarum neutra in honore et pretio est ; aliam purpureo; quae bene polita, annulique palae ingeniose inclusa, saepe cum perpulcro et eximio quodam gran to Bohemico de praestantia contendere possit; aliam spadices, quae bene, ut par est, pura et pellucida, non raro perpulcra et probata sit; alia mixto, in quo
non solum rubor diuersus, sed etiam variorum colo-Tum maculae, lineae, puncta, cet. appareant. Est denique, multorum e sententia, etiam Sarda saxi e Bris; quam, a quibusdam pro veterum Lyncurio habitam, rectius ac verius Chalcedonio flatio adnumerabis:
etiamsi gemmarii et mangones sint, qui ipsam Cameo-heryllum, item Beryllum, iure prorsus nullo, appellent. Hunc lapillum antiquitus non minus, quam hodie solet, scalptum esse, testantur dactyliothecarum indices.
194쪽
Qua re veterum, a recentiorum, sententia de Onyctum natura et proprietatibus dissentiat, paucis exisposuit U. C. Briichmannus l. c. cap. 24. p. a O8. si.), qui simul animaduertit, ex Graeco, , natum esse Latinum, Onyx, post onychium, et tum corrupte, Nimias: unde vulgaris Italorum denominatio, Nieto.
lo, Inanauit. Quo faelo, expositaque Theophrasti et Plinii tam de hoc lapillo, quam de marmore, onychite, onyche seu Alabaserita sententia, paucis
tangit originem valde dubiam vocabuli Camaeus, Italice , Cameo, Gallice, Camee), quo interdum onycher in uniuersum omnes, aetate nostra non nisi lapillos caelo scalptos nuncupare solent Itali et Francogalli; item reliqua, quae Plinius, Zenothemis, so-tacus, Satyrus de eo, et in primis de Sardonyche, Romanis quondam carissimo, scripserunt. Cuius rei documento vel id esse potes, quod de Polycratis, tyranni, Sardonyehe litteris mandauit Plinius H. N. l. XXXVII. c. I. p. 764. s). Quin ex eis luculenter apparet, priscos et onycha et Sardonyeia depinxisse ut lapillos, quos diuersorum colorum annuli vel Zonae quasi ambirent, aut eiusmodi strata, altera super auteris compacta et concreta emcerente contra vero
glaucum illum nubilumque lapillum, quem mangones recentiores Chalcedonium vocare malunt, a priscis in Onythum classem adscriptum esse s v. Iannon di Laurent, i. c. p. 6s.ss): qui quidem casdem, quas Chalcedonii, proprietates, ut, duritiem, nitorem, Cetis eandem patriam, easdem origines, tam in cauis et cuniculis, quam in stratis, habent ita ut veluti silices non minus, quam fragmina deformia inueniamtur. Diuersitas lapidum cum Onythe concretorum
caussa est, cur, praeter Sardonychum qui si puris et
aequabilibus utriusque stratis constat, omnium rarissimus atque probatissimus est 3 Chalcedonychem, Laio L 3 nychem,
195쪽
Mehem, et Aristonytaem mangones et gemmaril venditare soleant. In quibus scalpendis; et caelandis potissimum, quam ingeniose artifices prisci vertati sint, hodieque versentur prudentiores , exposuit Brii chmannus l. c. p. ais . . Eiusmodi gemmas ii geniose et affabro scalptas, vel caelatas, hodieque superesse in virorum principum dactyliothecis, demo
strant libri de eis scripti et diuulgati.
Venimus iam ad Achaim, lapillum, quem ex Si-eiliae fluuio, Achate, nomen traxisse scribit Theophrastus et Plinius: quorum ille nihil fere, praeterquam hoc, esse scilicet lapillum pulcrum et venustum. qui magno pretio vendatur, de eo memorat l. c. f. 38. p. r8T. coli. Hili. Obis ib. ; hic vero eius
solum patrium, genera longe diuersa, virtutes ac vi-Tes varias, Veras, sabulosas, alia, copiosius persequitur H. N. l. XXXVII. c. I o. p. 786. sis , quae paucis repetiit V. C. Brtichmaunus l. c. c. 26. p. at 9. g. cons. Iannon di Laurent l. c. p. 43.). Idem dein-eeps de illius natalibus, Origine, natura, gemmarum aliarum particulis ipsi admixtis, et ipsum veluti essi. cientibus, proprietatibus, agit ita, ut lector, rerum sessilium studiosus, accuratam notitiam inde haurire possit; is vero, qui non nisi του Autiqni naturam perscrutari vult, ea si non omnia, certe quidem pleraque, ignorare queat. Vnde hoc unum animadueristere placet, ipseni eadem, qua onyx, duritie, fundo , ut ita dicam, coloris plerumque Cano et corneo esse, eoque discrepare, quod variorum colorum In Culae confuse et undatim, tanquam umbrae et nube- eulae, ipsum permeent, nonnunquam naturae lusus valde lepidos et gratiosos, ut, arbusculorum, fruticum, plantarum, nubium, fluminum, illuarum,
quin animalium species reddentes. inalis haud dubie
196쪽
ruit AHate1 Pyrrhi, in quo Apollinem una cum novem Musis videre sibi videbantur Plin. l. C. c. I. p. 764. Coll. Briichmann. l. c. p. 231. . Eum a priscis scalptoribus saepissime usurpatum esse ad ingenii manusque dexteritatem significandam, gemmae in dactyliothecarum indicibus recensitae demonstrant. 'Supersant lapilli, qui ad Onychum vel Achatarum genera iure quodam suo quidem pertinent, sed
quibus gemmarii et mangones peculiare imponunt nomen, ductum ex eorum, in rotunditatem globatorum ac bene politorum similitudine cum variorum animantium Oculis; quosque adeo leucophilialmos, Lycophthalmos, cet. appellant. In aliis eminet, quem Ital, Beli' occhio, i. e. bellum oculum, dicunt;
Plinius Beli oeulum dixit H. N. l. XXXVII. c. Io. p. T 88 : quo auctore, iste albicans pupillam cingit nigram, e medio aureo fulgore lucentem. Sed cum huius, et similium lapillorum quos Italico vocabulo Oechi de' galli, i. e. fectum oculos uuncupare suerunt
venu statem atque praestantiam omnem efiiciant diversorum colorum circuli seu annuli, medium orbiculum cingentes , qui per scalprum caeluinue nonnihil detrimenti cepissent; eos scalpere recte dubitarunt prisci artifices, ideoque τοῦ Antiqui copias augere nequeunt eiusmodi lapilli, etiamsi sua se specie et gratia valde commendent. Satis igitur de iis daetum opinor. Laspidem nunc considerare placet, quem lapillum Wallerius Petrosilitem iaspidem, Itali Dia ro, et Galli . hade, vulgo vocare solent. Brii chmannus V. C. quem ducem sequimur, allatis, quae Theophrastus i. c. g. 43. eoll. Hili. Obis. p. I 26. s. et Plinius i. XXXVII. c. 8. p. 78 a. de ea perhibent, multo plura de ipsius solo patrio, diuersis pro colorum diuersitate generibus, lapidibus per aliarum particularum admixtio-L 4 nem
197쪽
nem inde ortis, horumque nominibus disserit , quae omnia aliis in scholis explicanda sunt. Nos pauca inde delibata hic assundimus. I sis, et ea quidem oriem
talis ac praestantissima, viret ita, ut maculae venaeque
sanguineae hic, illic, eam quasi permeent: quam, sic comparatam, credibile est, Plinii heliotropium esse, i. e. porracei coloris, sanguineis venis distinetam l.
e. p 79o. U. cons. Ianinon di Laurent l. c. p. 43. si. . Sed reperiuntur, praeter hanc, genera alia, tot fere eoloribus, quot natura monstrat, maculosa et veluti adspersa vel penetrata. Hinc nascitur Iaspis lacstea, ferrea, rubescens, flava seu cerea, spadicea, caerulea, quam Plinius Boream vel Amizusam dixit, atra, item variegata, capnias, Onychipuncta, iasponyX, cet.
Earum multas quidem, sed non nisi unius, suminum, duplicis eoloris, scalpserunt prisci artifices, recte prudenterque perspicientes, colorum diuersorum maculas
dedecori futuras figurae, in simili lapillo scalptae.
Ex iis, quae de opali natura, generibus, pr prietatibus, virtutibus ac vitiis, solo patrio memora vit Plinius l. XXXVII. c. 6. p. 777. ss , efficit cogitque V. C. Briichmannus l. c. c. 34. p. 29a , inarum priscis cognitum et nominatum, lapillum esse eundem, quem hodieque mangones et gemmarii eodem nomine indicant, illumque olim magno in honore ac pretio fuisse. Is ab Italis Girasile, Germanis compluribus I Ge, et forsan rectius IVa se, vocari suetus, ducis, quem sequor, iudicio quam proxime accedit ad vitri naturam, etiamsi alii aliter statuant. Quibus, quoniam ad institutum nostrum non pertinent, de industria praetermissis, varia tantummodo eiuS genera, colorum quidem ratione habita, recensebo. Aliua est colore eandido, vel potius lacteo, qui, luci aduerisus positus, plus, minus translucet, ac nonnihil ex
198쪽
eae Ieo, aureo, viridi et purpureo adsciscere videtur ratius atro, qui ex flauo et violaceo quasi proditr alius sub auor alius Ganeo, in flavum vel violaceum transis eunter alius sinereo seu cano, adeoque Chalcedonio perquam similis. Eodem teste, prisci artifices opalum nullum, certe quidem optimum quemque non scalapserunt. Gloris eaerulei seu cyanei lapillum, quem mangones et gemmarii cum maxime lapidem Laetuli appellant , scriptores prisci Sapphirum vel Cyanum vocasse videntur U. C. Briichmanno l. c. c. 33 ), qui The phrasti l. e. I. 43. p. a a 4. coli. Hili. Obs. p. II 8. si. et Plinii l. XXXVII. c. 9. p. 783. descriptiones
examinat obseruatque , quo quasi signo Cyanum a Sapphiro secreuerint. Hoc non minus, quam quae de eius patria, natura, proprietatibus, per experimenta chemica exploratis dicuntur, utpote ab instituto nostro aliena, praetermittimus. Eius generis complures supersunt quidem, sed minus ingeniose affabreque elaboratir unde credibile fit, eos non tam artificum vetu- satia excellentiorum, quam rudi manu vel tironum.
vel eorum scalptos esse, qui barbaris, quae dicuntur, saeculis, lapidibus scalpendis necessaria vitae praesidia
quaerere solebant. Huie non multum praestat lapillus ille eaeruleus. quem vulgo Armeniis vocant; uti et Malachites seu Molothites. De utroque V. C. Bruchmannus et ea,
quae Theophrastus l. c. I. To. p. a a I. coss. Hili. Obss. et Plinius l. c. c. 8. p. 78 a. habent, et quae chemici recentiores periclitando didicerunt, adeoque
ad utriusque naturam, rationes et proprietates vide das pertinent, docte exposuit l. c. c. 36. 3T. p. 3 6. se. it. App. I. p. 244; et M. p. 24 . U.): cuius commemtarium euoluat lector, harum rerum amans. i
199쪽
Mangones et gemmarii vulgo iactitant Turioissem, seu Turthinam, veluti lapillum nobiliorem, et Plinius eum Callaida vocavit, descripsitque l. c. l. XXXVII. C. R. p. 78 . cons Iarmon di Laurent L c. p. 6 o. se. velut, lapidem, e viridi pallentem; et alio loco ib. P. PS 3. tanquam eum, qui Sapphirum imitetur, sed candidior sit, et si toroso mari similis. Brii chmannus inclytus l. c. cap. 39. p. 329. 1Lὶ plura ex Theophrasto et Plinio adfert, docetque stinui, hodie protasus liquere, quod silc appelletur, non esse verum i pillum. sed non uili animalis cuiuspiam, et quidem haud dubie piscis ossiculum, vel dentem; Turesiduvero seu Turthiuae nomen ei datum esse propterea, quod merx similis primum e Turcarum prouinciis in reliquas Europae prouincias deuecta sit. Plura de
huius gemmae, perperam ita vocatae, natUra, Colorum origine, mutationibus per ignem exploratis, proprietatibus aliis, in commentario, quem saepe iam diximus, Brii chmanniano legenda exstant. Nos haec recte praetermittimus, quoniam antiquitatis artifices hanc quasi- gemmam aut scalpsisse, aut caelalle, plane non verisimile est: et, si qua seu scalpta, seu caelata, hodie in dactyliothecis exstet, ea non nisi a mauu reiscentiori fabricata videtur. Superioribus gemmis, plerisque vere talibus, addidit ERNEsae Ius ο πανυ, quas pro veris et probatis habere non licet, quasque a priscis artificibus, ingenio et manu satis exercitata firmaque claris, unquam scalptas esse, recte dubitant. Et quamquam eas adornatum tam hominum, feminarum maxime, quam aliarum rerum, adhibitas esse constat; tamen res, ex
iis consectae ad τοῦ Autiqui, vere talis, genus referri nequeunt, ideoque indignae sunt, de quibus copiose agamus. Igitur de hoc loco satis disputatum opinor. EG
200쪽
Quandoquidem quod de metallis, uti de marmoribus et gemmis, in uniuersum dicam, non habeo, de eorum uno et altero nonnihil disputare placet, ratione quidem, ut institutum nostrum postulat, operum illorum habita, ad quae ingeniose astabreque iacienda, priscorum artificulia intelligentia et dexteriatas singularis aptauit. Omnium primi ae principis
metalli, auri, usum in conficiendis rebus variis, in mortalis ERNEsaei breuiter strictimque indicauit. Hunc cur copiosius enarrem, caussam video nullam. Igitur tria tantummodo. quae ad eum pertinent, paucissuriis tangam, neglectis aliis, quae exposita libellum iusto plus augerent. Ac primum quidem integra Deorum Dearumque signa ex pretiossiuno hoc metallo facta accepimus, antequam serior Imperatorum Rom. ambitio, quod E. immorialis alio loco Ρart. II. C. s. g. I . contendit, auri argentique usum in statuis sibi collocandis, imperaret Sueton. in Domit. c. I 3.
Qualis fuit salua nursa, in templo Anaitidis positae quam Plinius H. N. l. XXXIII. sedi. 24. p. 6 I9. coli. l. U. secl. ao. p. 26 T. item Strabo Geograph. l. XI. p. 33 a.) ait primam omnium nulla inanitate, adeoque ολοσφυρατον , vel, interprete Hesychio , τερεοννατον, - - διάκενον, fuisse. Et hanc quidem M. Antonius, in expeditione Parthica, inde abstulisse dicitur ab eodem Plinio l. c. p. 6i9 . Tum Bendis. Anubis, Attidis et Mithras simulacra, quae Lucianus,