장음표시 사용
81쪽
im productione actus, , &. quo- Pater Franciscus de Mayronis. dammodo in operatione per in I. distinct. II. quaest.3. arti c. a. actum ; nullatenus tamen exer- defenderit habitum non producet illam in receptione actus , quia quae uis potentia receptiua, ut receptiua formaliter secundum se totam passiua est : dixi
quodammodo in operatione peractum, quia & si operatio seu vitalis tendentia in obiectum, dc perceptio obiecti per actum ponsit dici negative actio ; ex eo quod tendere in obiectum, &praecipere obiectum nullatenus est pati, cum nulla penitus excogitari possit in tali tendentia ad obiectum, & perceptio obiecti
formae absolutae receptio, quae
passio sit: non potest tamen dici positive & formaliter actio, tum quia huiusmodi tendentia nil aliud proprie est, nisi unio potentiae cum obiecto per actum , quae viaio fundamentaliter tamen
spectata, est ipsa eiusdem obiecti perceptio ; tum etiam quia de mente Scoti , & secundum
veritatem operatio , siue actus operativus non effectus realis productivus est : producti uias tamen est effectus intentionalis,intelligibilis tui delicet speciei sui ipsius , vel sensibilis , si actus
fuerit a potentia sensitiva productus ; & inde fit, ut nosterci ex actibus , siue praecedentes, siue subsequentes sint illum a
Distinctio potentiae in producentem , recipientem , & operantem non minus competit potentiae appetiti uar, quam cogniti uar ; & hoc siue appetitiua, &cognitiua intellectivae, siue sensitiuae sint. Sed nec cognitiva snec appetitiua dicitur cognoscere, & appetere obiectum quatentis productiua , vel receptiua est actus; sed quatenus actus maliter tendit in obiectum, unitur obiecto, percipitque obiectum . Et licet Aristoteles dicat, quod intelligere est quoddain
pati, explicari debet praesuppositive, non formaliter, quia receptio actus praesupponitur inpotentia operantis per actum :formaliter vero loquendo nil
aliud est, quam intellectum habere in se formaliter actum , qui est sibi formalis ratio ; cur tendat in obiectum, uniatur obiecto, &percipiat obiectum, sicut parietem esse album , nil aliud est quam parietem habere in se formaliter albedinem . Aduertendum est ulteritis,q od
82쪽
quod & si intellectiva, & voliriva potentia peccatoris hominis a Deo vocati,in eo omnino conueniant ; ut a Diuinae vocationis gratia excitante praeueniri debeant, disserunt nihilominus in modo, secundum quem praeueniri dicuntur. Supra explicatus est modus, quo peccatoris hominis intellectiva potentia prae-Meniatur a Deo ; non est ergo , cur nunc debeat iterum hic explicari , explicandus igitur erit modus dumtaxat, quo subsequens fit voluntatis praeuen
Supposita igitur essentiali potentiae volitiuae ab intellectiva dependentia in operando, saltem quantum ad obiecti propositionem, & praecedentiam ; necessario dicendum est, praeuentionena eius ab intellectivae potentiae prouentione suam ducere originem. Eo igitur ipso, quo misericorditer Deus per conuenientis, vel disconuenientis obiecti propositioncm peccatoris hominis in peccatis obdormiti intellectitiam illuminat potentiam,& volitivam simul illustrat facultatem et tum quia ex Augustino impossibile est , quin visis tangamur ; tum etiam quia Deus intellectiis illuminationcm
ct ηοUditate ad voluntatis illustrationem di
rigit. - Hinc statim incipit innotesce . re qualis sit, vel in quo consistat hinc inde praeuentionis diuersitas praeuenitur siquidem a Deo peccatoris hominis intellectus
per memoratam obiecti propo- , sitionem de repente, & velut ex abrupto, tunc videlicet quando nec per somnium quidem peccatorum suorum enormitas venit ipsi in mentem. At non ita praeueniri & excitari dicitur voluntas, quia ideo omnino de repente & ex abrupto praeueniri , vel cxcitari dicitur intellectiva' peccatoris hominis potentia; quoniam antecedenter ad eius praeuentionem, & cxcitationem nil pen illis aliud reperitur in homine peccatore, nisi sua pura naturalia in peccatis quiescentia, cisopita : sed antecedenter ad voluntatis pramentionem coepitiam homo peccator extrahi, de excitari ex peccatorum suorum
lustrationis gratiam in intellei his, in statu supernaturali constitutus,& esto quod in uno, & eodem instanti temporis contingat in te lectus illuminatio, & voluntatis illii stratio, attento nihilominus istarum potentiarum cssentiali ordi-
83쪽
ustitia originalis . . q' ordine in operando, necessario pto praeueniri , & illuminari didicendum est naturaliter laltem citur intellectus et nam reuera prius illuminari intellectum , quam illustrari voluntatem : atque adeo intellectus illuminatio in priori naturae spectata, negationem inuoluit illustrationis vocluntatis in subsequenti naturae signo futurae , & per consequens voluntas ut in posteriori signo praeuenienda , & excitanda , facta in priori naturae intellectus illuminatione supponit in intellectiva peccatoris hominis p
tentia , velut in causa proXima i propriae praeuentionis, & excitationis futuritione ; & per consequens non ita de repente , &ex abrupto voluntatis secundum
declaratam hanc rationem praeueniri, & excitari dicenda est , sicut intellectus qui nihil penitus supernaturalitatis , vel cuiusuis alterius dispositionis supponi: in homine peccatore vo
Iunias ut sirinaliter ex natura
rei ab intellectu seiuncta omnem Penitus antecedenter ad sui praeuentionem abijciat supernaturalitatem, omnemque insuper dispositionem excludit,& per consequens etiam ipsa secundum hanc rationem spectata dici debet ita de repente, & ex abru- etiam ipsa ut formaliter ex natura rei ab intellectu distincta extrahitur in sui pramentione , &excitatione ex illo eodem nudo , ac deordinatosuorum naturalium statu , a quo extrahitur intelle
His tamen non obstantibus nunquam voluntas absoluth dicenda est, sic de repente, & ex abrupto extrahi, ex memorato statu extrahi ,- sicut ex ipso e. trahitur intellectus ; quia cum intellectus illuminatio ad peccatoris hominis vocationem diriga. tur, sitque tum ex vi directionis Diuinae, tum ex voluntatis de pendentia ab intellectu in operando vocationis initium: & ip sa vocatio cur vocatio focinaliter est) ad voluntatem dumtaxat pertineat, necessario dicendum est, quod illuminatio intellectus
ut naturaliter etiam prior actuali vocatione voluntatis, virtualem
voluntatis vocationem ; ergo etiam ut in intellectu priori spectata est quid per se pertinens ad
actu vocetur, praeexistit aliquid ipsius in rerum natura, ad quod infallibiliter subsequeturvocatio, ergo non ita voluntas vocanda, G sicut
84쪽
sicut intellectus illuminandus tore ut excitando, ac transituro transit ab omnino non esse praeuentionis ad esse praeuentionis , ergo non ita absolute & ex abru.pto voluntatis etiam, ut ab intel- Iectu formaliter ex natura rei di uersa dicitur, a Deo praeueniri dicitur, sicut intellectus dicitur praeueniri. Omnes consequentis patent ex terminis: solum restat
probandum , quod solius sit voluntatis vocari; quod ita facili
negotio ostenditur. Solius est voluntatis respondere vocationi; ergo solius est voluntatis vocari. Consequentia patet ex correlatione responsionis ad vocationem, & e contra . Antecedens probatur et solius est voluntatis consentire vocationi ; ergo solius est voluntatis respondere vocationi. Antecedens patet; quia solius potentiae liter e est consensus,& dissen. sus . Consequentia etiam patet; quia idem omnino est voluntatem consentire, ac respondere , ct econtra.
Ex praemissis manifestius liquescit hominem peccatorem illuminandum absolute transire a simpliciter primo non esse praeuentionis ad simpliciter primum esse praeuentionis per gratiam in intellectu : quod nulla ration
dici potest de ipso eodem pecca-
per consequens de non esse praeuentionis per eandem gratiam ad esse praeuentionis peream in voluntate ; quia prior transitus est ab omni non esse praeirentionis secundum utramque ipsius potentiam, intellectivam videlicet & volitivam , posterior verba non esse praeuentionis secundum volitivam dumtaxat . Et quamuis voluntas , ut est se
maliter distincta ab intellectu, di. ci possit transire a simplicitet
primo non esse praeuentionis, ad
simpliciter primum esse praeue a. tionis per gratiam : ut est tamea intrinsecum homini peccatori, & ut potentia essentialiter subor. dinata intellectat in operando;& ut demtim ad cuius excitatimnem ex speciali Dei prouidentia dirigitur intellectus illuminatio, nequit absolute dici transire de simpliciter primo non esso praeuentionis , ad simpliciter priamum esse praeuentionis per gra
Sed ulteriori, & exactiori prae missarum declarationi insistendo, dicimus; quod quamuis supra statutum fuerit intellectus illuminationem esse quid necessario praerequisitum ad peccatoris hominis voluntatem excitandam:
id tamen non ita intelligendum
85쪽
IUitiae eriglaesis . . SI est , ut sub his praecise rationi- puto posse hoe in dubium reuo
bus praerequiri dicitur, sub qui- cari: veru in ad hoc ut veritas bus superitis declaratum est debere praerequiri; nam cum certum sit vi statim ostendemus intellectus illuminationem, vel potius obiectu in in ipsa , seu per ipsam expressum, formalis adhuc sit ratio voluntati, cur excitetur : necesIe est, ut fateamur longe maiorem esse voluntatis excitandae dependentiam ab intellectus illuminatione, quam ut supra explicauimus. Et si verum sit, quod voluntatis excitatio ne dum propter essentialem
magis eluceat , separanda sunt certa ab incertis , nec non vera λsalsis. In primis esset omninδ a veritate alienum asserere , quod intellectus illuminatio, seu notitia, ita sit voluntati formalis ratio, cur excitetur ; sicut forma lis est ratio intellectui, cur illuminetur: nam tunc sequeretur,
quod unus, & idem indivisibilis actus ellet simul actus potentiae intellectivae , & potentiae V litiuar; & quamuis non causiali -
ordinem potentiarum animae tria ter, & productive, cum suppo operando; verum etiam & pro- neretur posita ab intellectu, an-pter speciale in ordinationem Diuinae prouidentiae intellectus illuminationem ad voluntatis excitationem dirigentis, adeo necessariam connexionem habeat cum eadem illuminatione, tanquam cum eo, tu praeuio, ut nullatenus de communi lege poni queato esse, non posita prius in rerum natura intellectus illuminatione
te quam per ipsum intelligat ut
excitari voluntas, formaliter sal, tem , I subiective alias non appareret quo pacto intellectus illuminatus , seu notitia formatus, . esset ratio voluntati : cur per eam illuminaretur , & cognosceret, nisi reciperetur in voluntate, & esset subiective in illa ;
sequeretur etiam, quod unus, &-ν magnam arguat in illa idem indivisibilis esset sormali- dependentiam ab ista: inde ta- ter ratio alterius generis poten-men longe maiorem arguit in , iijs, cur operarentur , hoc est voluntate excitanda dependen- cur in propria ferrentur obiecta :tiam ad illuminationem , quia , unus inquam & indivisibilis ab illuminatione ut a formali actus, non qui esset unus velut principio habet, & assequitur vo aliud ab actu potentiae intellecti-luntas , ut actu excitetur. Non , uae, & ab aliis potentiae voliti-G a uae;
86쪽
liae; qui videlicet quatenus in- Gue in intelIem , adhue intimi
cludens utrumque actum, viri- praesens voluntati, nihil minusque deseruiret potentiae Operan- poterit voluntas operari per eum,
ii, quia sicut de mente Scoti in , non ut sibi inhaerentem, sed vir. distini'. a.quaest. 7.sub lit. N.im sibi inexistentem ; & quod solataplicat principium intellectivum, inexistentia siue inhaerentia su & principium volitiuum reduci ficiat, doctrina Scoti est in 1.dia posse ad aliquod unum princi- stinαῖ.quaest.7.subiit. N. dicen-- tum veluti aliud, & tertium, tis: Sispecies posset esse inexistens quoddam principium ab utro- intellectui abrique in renita perque: ita dico ego, quod mani- modum forma, ct iso modo inexi-feste implicat actum potentiae ix flens esset fuscienter coniuncta tellectivae, & actum potentiae vo- intellectui ; possent ista duae cause Iitiuae posse reduci ad aliquem partiales intellectus o species con-vnum actum, veluti aliud , & iuncta sibi inuicem in eandem ope- tertium quendam actum ab utro. rationem, in quam modo possunt ,
que ; sed qui esset unus , & idem quando species informat intest ab una, & eadem dumtaxat po- ctum, eria Id ipsum confirmattentia intellectiva productus, vel ibidem exemplo obiecti praese qui esset praecise , & determina- tis intellectui sine specie, quod te ex intrinsecis suis cognitivus, utique obiectum non esset inli quae omnia quam sint ab omni rens , sed inexistens dumtaxat veritate aliena, & impossibiliata intellectui; hoc ipsum etiam non nemo non videt. Quis est, qui . obscure colligi potest ex eo , somniet posse principium volia quod asserit in a. distinet. 11. tiuum operari per aetiim non quaest. unica sub lit. D. ubi docet, libere : sed naturaliter produ- quod quantumuis Angelus no , ctum per actum , quo non si possit ut causa totalis producereis ducat, sed quo ducatur volum speciem intelligibilem in intelle eas Per actum demum qui cum ictu hominis custoditi : id tameta habeat ab intellectu , ut sit assi- potest ut causa partialis, uniendomitativus, repugnat voluntati, videlicet suum intellectum agen- quae assimilativa non est . tem intellectui agenti hominix Dices, qubd & si actus intel- custoditi , & cooperando seu lactus non inhaereat voluntati, coagendo ipsi ad productionem,
quia tamen etiam 't est subio perfectioris speciei; qua tamen
87쪽
Io sitiae originalis. data hypothesi certum est, quod potentia Dei quidem , etiam Angelus non uniret proprium quomod6cumque conciperetur intellectum intellectui hominis poni , & reperiri in duabus po- custoditi per inhaerentiam , sed tentus esse posset formalis ratio, per solam inexistentiam , pene- & principium nisi ut quatuor , citrando videlicet intellectiun ho- si esset ratio ut quatuor alteri po-
minis custoditi. Dupliciter occurrimus instantiae praemissae e Primo negando posse unum & eundem actum duabus simul potentijs formalem esse rationem, qua in sua tendant obiecta , & hoc quom documque actus concipiatur communis utrique, siue uniformiter, ut si esset vel per inhaerentiam, vel per inexistentiam in utraque, siue difformiter , ut si esset in altera per inhaerentiam, in altera vero per inexistentiam existeret . Ratio a priori est, quia sicut in genere causae efficientis formale principium agendi si sit ut quatuor, nequit nec de potentia Dei quidem producere effectum nisi ut quatuor, etiam si perimpossibile seperiretur in multiplici subiecto, cum ex vi talis existentiae nullatenus ageretur ipsius activitas ; ita si, nailiter omnino dicendum est in genere causae formalis, seu doratione, & principio in gener caula formalis , quod si actus videlicet esset in se ratio , vel principium ut quatuor, nec dolentiae , nec ut unum tunc ess
posset alteri ratio tendendi iris idem, vel aliud obiectum . Actus igitur productus ab intellectu in , tanto, vel tanto gradu est ipsi vein eodem gradu formalis ratio tendendi in obiectum , & sub eodem etiam gradu percipi e di ; ergo implicat, ut sub qu uis minimo gradu possit esse voluntati ratio formalis , qua e Xc tetur, & feratur in eiusdem actas obiectum . Secunda responsio est, quod quamuis actus inhaerens omni- Potentiae, & inexistens alteri possit etiam esse huic alteri forma lis ratio, qua tendat in idem obieetirm : hoc tamen nulla pet
nitus ratione intelligi potest de altera potentia diuersi generis , sed eiusdem dumtaxat tacet enim actus inhaerens uni intellectui , & inhaerens alteri possit
esse utique formalis ratio te dendi in idem obiectam Cana mune ex eo , quod uterque ii tellectus ad idem spectae ger potentiae cognitniae: neutiquum tamen idem actus inbccrens λ-GII
88쪽
3 De nat ra , o quidditatetcllectui , & in existens volunta- caret omni probabilitate unum riti, poterit cile etiam voluntati & eundem actum quomodol formalis ratio, qua excitetur,& in idem seratur Obiectum , quia intellectus ad genus spectat potentiae cognitiuae , voluntas vero appetitiuae. Quis dicerobet secundum aliquem ex enumeratis modis in duabus poten-lijs existens esse posse utrique formalem rationem; qua vir que simul in idem commune somniabit, quod actus, qui est obiectum tendant, illud aequeis formaliter cognitio obiecti, sit percipiant non adaequate , sed etiam formaliter volitio eiusdem inada quate. Probabilitas illius obiecti Z Vel quod idem forma, assertionis facili negotio cluce-liter actus sit intellectui sormalis ratio cognoscendi, & voluntati formalis ratio appetendi eo vel minus; quia quatenus formaliter actus intellectus expressia esset similitudo obiecti,quatenus
ab ijceret a se rationem similitudinis cum illo. Hic aduertendum cst, quod quamuis supra dictum sit, quod unus , & idem actus quomodolibet ex hypothesi positus in scet duplici posita circumstantia, seu obseruata conditione, quarum prima est; quod ambae potentiae ad idem genus facultatis attineant vel cogniti uar, vel appetitiuae. Secunda est . quod
Deus si actus sit ut quatuor,c Oncurrat ut duo cum ipso existente in altera , & ut duo cum eodem existente in altera potentia . His duabus positis conditionibus , nec obstaret asse
tioni probabilitatis generis di- duabus potenti js, vel scilicet in uersitas in potentiis ; nec totali- utraque per inhaerentiam , vel tas formalis rationis, qua altera in utraque per in existentiam, vel dumtaxat adaequale ferretur in in altera per inhaerentiam , & in obiectum . altera per inexistentiam; attento quod secundum omnem sui latitudinem esset alteri potentiarsor malis ratio , qua tenderet i Ex praemissis manifeste insertur voluntatem actu iam illuminato intellectu non alio modo excitari, quam per proprium obiectum, nulla penitus ratione actum ab ea, & in seipsa produ- posset esse alteri formale princi- ctum; hic tamen distinguendum pium tendendi in idem obie- est de duplici excitatione sori na-cimn : nihilominus tamen non , ii videlicet, & virtuali. Forma
89쪽
. Distitia originalis . lis est quae fit per actum produ- mularida dicie illas occurrit, quoctum , & qua per eundem actum pacto voluntatis excitatio , quae tendit in obiectum , & percipit formaliter fit per eius actum pri- illud; virtualis vero quae sit per ino primum,possit esse actus adeo
obiectu in prassens voluntati, ut necessarius; ut cuiusuis moralita. actu volibile : ex potentia enim , tis incapax sit, omnemque pervolitiua , & obiecto praesente , consequens excludat rationem actu volibile constituitur volun- meriti, & demeriti. Ratio du-tas foecunda , sicut in sententia Scoti memoria foecunda constituitur ex potentia intellectivata,& obiecto praesente actu intelligibile ; sed tunc obiectum ex Scoto I s. quaest. Quod lib. subiit. P. est actu volibile, quando est actu intellectum obiectum actu volibile : ideo dicitur virtualiter excitare voluntatem,
quia in eo statu spectatum fit intime praescias voluntati, & constituit per consequens unum cum ipsa immediatum , & proximum principium eliciendi volitionem , ex alio etiam capite dicitur virtualiter excitare illam , quia quatenus intime ipsi praesens stimulat, & inclinat eam ad operandum , quia si habitus hoc codem fungitur munere inclinandi videlicet potentiam in consimiles actus, a sortiori id praestabit obiectum. Hoc ipsum etiam tribuitur speciei intelligibili; ergo a sortiori tribuendum erit obiecto Sed non parua, neque dissi-bitandi, & dissicultas est ; quia in omnium opinione admittuntur huiusmodi actus primo primi, seu indeliberati, & videtur expressa sententia D. Augustini lib. a. de libero arbitrio cap. II. ubi inquit: Non est in potesate nostra quin visis angamur, sec. Manifeste loquitur hie Aligustinus de actibus primo primis, seu indeliberatis , ut ex modo loquendi & terminis ipsis liquescit: per hoc enim , quod inquit ; oon esse in potestate nostra , ct c. explicat in deliberationem & necessitatem actuum, per quorum obiecta dicimur tangi , quod nulla ratione intelligeZdum est de actibus, qui subsi quuntur ad actus primo primos; cum apud omnes Scholasticos indubitatum sit voluntatem n Iadeo rapi in subsequentibus actibus ab obiectis actualiter visis, seu cognitis ab intellectu ; ut
nequeat tunc omnem actum su- .spendere , respectu illorum Quod adeo verum est in scntcntia
90쪽
1 6 De natura , senuia uiotia Scoti, ut asserat in i .distinct. semota passione peteturbantriona-i.quarss. . in responsione ad ter- nique emandato errore obnubitium pro opinione, & in . di- lante ; immb plena existente in stincti q9. quaest. 9. sub F. nec intellectu apprehensione, & ad- Deum quidem clare visum ne- uertentia nunc primo istud, nunc cessitare voluntatem fruentem. illud , nunc aliud velle incipit Tota igitur dissicultas de acti- obiectum : nam si verum esset il-bus primo primis, non tamen de illis qui sunt solius appetitus sensitivi , hoc est totaliter aduen
tis libertatem; verum etiam &omnem intellectiliae potentiae co. gnitionem , & nullam per consequens habentes connexionem cum voluntate, ex cuius solius libertate in operando omnis di- manat , & refunditur in elicitosci imperatos actus imputabilitas et patet enim manifeste, quod huiusmodi actus sunt omnino necessarij & inuoluntaris, nec est de eiusdem sensualitatis actibus ; ut imperari, seu potius ut praeueniri, impediri, ac reprimi potentibus ab ea. De his magna,& molesta est apud Scholasticos disceptatio ; ut tot sint de illis sententiae, quot capita. Est igitur praeciso de solius vinluntatis actibus, non de his qui cum ipsa connexionem aliquam habent; de istis cnim alias Deo fauente) erit tractatio. Est inquam de solius illis voluntatis actibus, quibus voluntas omnilos primo primos voluntatis actus , qui plena praecedente in intellectu apprehensione, &aduertentia producuntur ab eu incapaces esse bonitatis , vel malitiae moralis; longe incapaciores essent eiusdem bonitatis, vel malitiae illi primo primi voluntatis actus, qui eliciuntur a voluntate , intellectu , vel passione perturbante, vel errore obnubilante, ut patet: quia in omnium sententia obiecti volt bilis praecognitio vitiata minuit volunt rium, & tanto magis minuit illud , quanto magis crescit in ea vitium; immo eo usque poterit intendi perturbantis passionis vehementia,vel obnubilantis ignorantiae velamen, ut omnino tollant de medio voluntarium. Hic tamen notandum est,quod passio
luntarium , quia perturbat intellectus aduertentiam : sed multo magis ex eo , quod clim voluntas nata sit condelectari appetitui sensitivo, a quo dimanat pasiasio perturbans, inclinat; veluti rapit