장음표시 사용
111쪽
I. Eo concilio dimisso idem principes ci Vitatum, qui 31B.o. ante fuerant. ad CaeSarem TeVerterunt risuistetis beos petieruntque, uti sibi Secreto de Sua Om- , is in,' 'niumque Salute cum eo agere liceret. Ea are impetrata sese omnes flentes Caesari ad pedes proiecerunt: Non minus se id contendere et laborare, ne ea, quae diXiSSent, enuntiarentur, quam uti ea, quae vellent, impetrarent, propterea quod, Si enuntiatum eSSet, Summum in cruciatum Se Venturos Viderent. Locutus est pro his Divitiscus Aeduus : Galliae totius 3 factiones esse dua8 : harum alterius principatum tenere Aeduos, alterius ArVernos. Hi cum tantopere 4 de potentatu inter se multos annOS contenderent, factum eSse, uti ab Arvernis Sequanisque Germani mercede arceSSerentur. Horum primo circiter milia sXV Rhenum transisse; posteaquam agrOS et cultum et copias Gallorum homines feri ac barbari adamassent, traductos plures; nunc esse in Gallia ad centum et XX milium numerum. Cum his Aeduos eorumque 6 clientes semel atque iterum armis contendiSSe; magnam calamitatem pulsos accepisse, omnem nobilitatem, Omnem Senatum, Omnem equitatum amiSi8Se.
Quibus proeliis calamitatibusque fractos, qui et Sua 7 virtute et populi Romani hospitio atque amicitia
plurimum ante in Gallia potuissent, coactoS eSSe Sequanis obsides dare nobilissimos civitatis et iureiurando ci Vitatem obstringere, sese neque obsides repetituros neque auxilium a populo Romano imploraturOS neque recuSaturOS, quo minuS perpesHOsub illorum dicione atque imperio essent. Unum Se 8e8Se ex omni civitate Aeduorum, qui adduci non
112쪽
696 potuerit, ut iuraret aut liberos suos obsides daret.
Senatum VeniSSe auxilium pOStulatum, quod solus Io neque iureiurando neque obsidibus toneretur. Sed peius Victoribus Sequanis quam Aeduis victis accidi 88e, propterea quod ArioviStu S, reX Germanorum, in eorum finibus consedisset tertiamque partem agri Sequani, qui esset optimus totius Galliae, Occupavisset et nunc de altera parte tertia Sequanos decedere iuberet, propterea quod pauci8 menSibus ante Harudum milia hominum XXIIII ad eum Venissent, quibuSII locus ac SedeS pararentur. Futurum eSSe pauciS anniS, uti omn0s ex Galliae finibus pellerentur atque omnes Germani Rhenum transirent: neque enim conserendum esse Gallicum cum Germanorum agro, neque hanc Ia consuetudinem Victus cum illa comparandam. Ario-ViStum autem, ut semel Gallorum copias proelio vicerit, quod proelium factum sit Admagetobrigae, Superbe et crudeliter imperare, obsides nobilissimi cuiusque liberos poscere et in eos Omnia eXempla cruciatuSque edere, Si qua res non ad nutum aut ad Ι3 voluntatem eius facta sit. Hominem eSSe barbarum, iracundum, temerarium: non posse eius imperia diu- 14 tius sustinere. Nisi si quid in Caesare popul0que Romano sit auxilii, omnibus Gallis idem esse faciendum, quod Helvetii fecerint, ut domo emigrent, aliud domicilium, alias sedes, remota8 a GermaniS, petanti 5 fortunamque, quaecumque accidat, experiantur. Haec si enuntiata Ariovisto sint, non dubitare, quin de omnibus obsidibus, qui apud eum sint, gravissimum Supplicium Sumat. Caesarem vel auctoritate sua
113쪽
atque exercitus vel recenti Victoria Vel nomine populi B. Romani deterrere pOSSe, ne maior multitudo German- βorum Rhenum traducatur, Galliamque omnem ab Ariovisti iniuria posse defendere. Hac oratione ab Divitiaco habita, omnes, qui ade- 32rant, magno fletu auxilium a Caesare petere coeperunt. AnimadVertit CaeSar, aunos ex omnibus SequanoS nihil earum rerum facere, quas ceteri facerent, Sed tristes capite demisso terram intueri. Eius rei quae causa e8Set, miratus eX ipsis 3 quaesiit. Nihil Sequani respondere, sed in eadem tristitia taciti permanere. Cum ab hi8 SaepiuS quaereret neque ullam omnino Vocem eXprimere pOSSet, idom Divitiaeus Aeduus respondit: Hoc eSSe miserio- 4rem et graViorem fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod Soli ne in occulto quidem queri nequo auxilium implorare auderent absentisque Ariovisti crudelitatem, Velut Si coram a deSSet, horrerent, propterea quod reliquis tamen fugae facultas daretur, Sequanis Vero, qui intra fines suos 5
Ariovistum re cepi SSent, quorum oppida omnia in potestate eiuS HSSent, OmneS cruciatuS eSsent perferendi. His rebus cognitis Caesar Gallorum animos verbis 33 confirmavit pollicituSque eSt, Sibi eum Q. promises αist, rem curae futuram: magnam Se habere Spem, et beneficio suo et auctoritate adductum Ariovistum finem iniuriis lacturum. Hac oratione habita con- acilium dimisit. Et secundum ea multae reS eum hortabantur, quare sibi eam rem cogitandam et Susciviendam putaret, imprimis, quod Aeduos, fratres
114쪽
in servitute atque in dicione videbat Germanorum teneri, eorumque ObSides esse apud Ariovistum ac Sequanos intellegebat; quod in tanto imperio populi Romani turpissimum sibi et reipublicae esse arbitra-3 batur. Paulatim autem GermanOS conSueScere Rhenum transire, et in Galliam magnam eorum multitudinem Venire, populo Romano periculo8um Videbat,4 neque sibi homines feros ac barbarOS temperaturos existimabat, quin, cum omnem Galliam OccupaViSsent, ut anto Cimbri Teutonique fecissent, in proVinciam exirent atqu0 inde in Italiam contenderent, praesertim cum Sequanos a provincia nostra Rhodanus divideret; quibus rebus quam maturrime occurrendum putabat. 5 Ipse autem Ariovistus tantos sibi spiritus, tantam arrogantiam SumpSerat, ut ferenduS non Videretur. 34 Quamobrem placuit ei, ut ad Ariovistum legatos si summon; A. mitteret, qui reb eo Ρ0Stularent, uti ali ob euhis uuν quem l OUum medium utriusque c0lloquioresu ing, deligeret: velle sese de re publica et a Summi S utriuSque rebus cum eo agere. Ei legationi Ariovistus respondit: Si quid ipsi a Caesare opus eSSet, SeSe ad eum Venturum fuisse; si quid illo sos velit, illum ad Se Venire Oportere. Praeterea Seneque Sine exercitu in eas partes Galliae venire audere, quaS CaeSar POSSideret, neque exercitum Sine magno commeatu atque molimento in unum 4 locum contrahere p08se. Sibi autem mirum videri, quid in sua Gallia, quam bello Vicisset, aut Caesari aut omnino populo Romano negotii
115쪽
His responsis ad Caesarem relatis, iterum ad eum δύ s. Caesar legatos cum his mandatis mittit: is eommandea to β
Quoniam tanto Suo populique RomaDI the Gaula. 2beneficio affectus, cum in cODSulatu Suo rex atque
amicUS a Senatu appellatus esset, hanc Sibi populoque Romano gratiam referret, ut in colloquium venire invitatus graVaretur neque de communi re dicendum sibi et cognoscendum putaret, haec e8Se, qUae ab eo Ρ08tularet: primum, ne quam multitudinem hominum 3 amplius trans Rhenum in Galliam traduceret; deinde, obsides, quos haberet ab Aeduis, redderet, Sequanisque permitteret, ut, quos illi haberent, Voluntate eius reddoro illis liceret; neve Aeduos iniuria lacesseret, neve his sociisque eorum bellum inferret. Si id ita fecisset, sibi populoque Romano perpetuam gratiam atque amicitiam cum eo futuram: Si non impetraret, Sese, quoniam M. Me8Sala, Μ. Ρisone consulibus senatu S cen SutSSet, uti, quicunque Galliam provinciam obtineret, quod commodo reipublicae facere posset, Aeduos ceterOSque amicOS populi Romani defenderet, se Aeduorum iniurias non neglecturum. Ad haec Ariovistus respondit: Ius esse belli, ut, qui 36vicissent, iis, qu0S Visissent, quem d*0 -αaalaeps de dum vellent, imperarent: item populum Romanum victis non ad alterius praeScriptum, sed ad suum arbitrium imperare consuesse. Si ipse a populo Romano non praescriberet, quemadmodum Suo iure uteretur, non oportere Sese a populo Romano in suo iure impediri. Aeduos sibi, quoniam belli fortu- 3 nam temptassent et armi S congressi ac Superati essent, stipendiarios esse factos. Magnam Caesarem iniuriam a
116쪽
facere, qui suo adventu vectigalia sibi deteriora faceret. 3 Aeduis se obsides redditurum non esse, neque iis neque eorum sociis iniuria bellum illaturum, si in eo manerent, quod convenisset, stipendiumque quotannis
penderent; si id non fecissent, longe iis fraternum 6 nomen populi Romani afuturum. Quod sibi Caesar
denuntiaret, se Aeduorum iniurias non neglecturum,7 neminem Secum Sine Sua pernicie contendisse. Cum Vellet, congrederetur: intellecturum, quid invicti Germani, exercitatissimi in armis, qui inter annos XIV tectum non subiSSent, Virtute pOSSent. 37 Haec eodem tempore Caesari mandata referebantur,
α aetopiam, to J0gati si Aeduis et a Treveris venieci bant: Aedui questum, quod HarudeS, qui nuper in Galliam transportati essent, fines eorum popularentur: Sese ne obsidibus quidem datis pacem 3 Ariovisti redimere potuisse; ΤreVeri autem, pagos centum Sueborum ad ripas Rheni consedisse, qui
Rhenum transire conarentur; his praeesse Nasuam et 4 Cimberium fratres. Quibus rebus Caesar Vehementer commotus maturandum Sibi existimavit, ne, si nova manus Sueborum cum Veteribus copiis Ariovisti sese 5 coniunxisset, minus facile resisti posset. Itaque re frumentaria, quam celerrime potuit, comparata magnis itineribus ad Ariovistum contendit. 38 Cum tridui viam processisset, nuntiatum eSt ei, una oeeuriis Ari0Vi tum eum SutS omnibus copiis ad Ue30ntio, occupandum Vesontionem, quod est Oppidum maXimum Sequanorum, contendere triduique a viam a suis finibus profecisse. Id ne accideret, mag-3 nopere sibi praecaVendum Caesar existimabat. Nam-
117쪽
que omnium rerum, quae ad bellum uSui erant, SUmmn B.
erat in eo oppido facultas, idque natura loci sic muniebatur, ut magnam ad ducendum bellum daret 4 facultatem, propterea quod flumen Dubis ut circino circumductum paene totum oppidum cingit; reli- 5 quum Spatium, quod est non amplius pedum mille
Sexcentorum, qua flumen intermittit, mons continet magna altitudine, ita, ut radices montis ex utraque 6 parte ripae fluminis contingant. Hunc muruS circumdatus arcem ossicit et cum oppido coniungit. Huc 7 Caesar magnis nocturnis diurnisque itineribus contendit occupatoque oppido ibi praesidium collocat. Dum paucos dies ad Vesontionem rei frumentariae 39
ac mercatorum, qui ingenti magnitudine corporum Germanos, incredibili virtute atque eXercitatione in
armiS e8Se praedicabant Saepenumero Sese cum his congreSSOS De Vultum quidem atque aciem oculorum dicebant ferre potuisse-, tantus Subito timor Omnem exercitum OccupaVit, ut non mediocriter omnium mentes animosque perturbaret. Hic primum ortus aest, a tribunis militum, praefectis reliquisque, qui ex urbe amicitiae causa Caesarem secuti non magnum in re militari usum habebant: quorum alius alia causa 3 illata, quam sibi ad proficiscendum neceSSariam eSSediceret, petebat, ut eius Voluntate discedere liceret; nonnulli pudore adducti, ut timoris suspicionem Vit rent, remanebant. Hi neque Vultum fingere neque 4 interdum lacrimas tenere poterant: abditi in tabe naculiS aut suum fatum querebantur aut cum famili-
118쪽
Ia. 5 aribuS SutS commune periculum miserabantur. Volgo totis castris testamenta Obsignabantur. Horum Vocibus ac timore paulatim etiam ii, qui magnum in castris usum habebant, militeS centurioneSque, quique 6 equitatui praeerant, perturbabantur. Qui se ex his minus timidos existimari Volebant, non se hostem Vereri, sed angustias itineris et magnitudinem silvarum, quae intercederent inter ipsos atque Ariovistum, aut rem frumentariam, ut Satis commode Supportari posset, timere dicebant. Nonnulli etiam Caesari nuntiarant, cum caStra mOVeri ac Signa ferri iussisset, non foro dicto audientes milites neque propter timorem
signa laturoS. 40 Haec cum animadvertisset, conVOcato conSilio Om- Q. αἶἰαys the niumque ordinum ad id consilium ad hi ναπις; centurionibus, Vehementer eOS incusavit : primum quod, aut quam in partem aut quo consilio ducerentur, sibi quaerendum aut cogitandum a putarent. Ariovistum se consule cupidissime populi Romani amicitiam appetisse : cur hunc tam temere 3 quisquam ab ossicio discessurum iudicaret Sibi quidem perSuaderi, cognitis suis postulatis atque aequitate condicionum perSpecta eum neque Suam 4 neque populi Romani gratiam repudiaturum. Quod si furore atque amentia impulsus bellum intulisset, quid tandem vererenturi aut cur de sua virtute autue do ipsius diligentia desperarenti Factum eius hostis periculum patrum nOStrorum memoria, cum Cimbris et Teutonis a Gaio Mario pulsis non minorem laudem exercitus quam ipSe imperator meritus videbatur; factum etiam nuper in Italia Servili tumultu, qu0s
119쪽
tamen aliquid usus ac diSciplina, quae a nobiS Rc- B. cepiSSent, SubleVarent. Ex quo iudicari posse, quan- 6 'tum haberet in se boni conStantia, propterea quod, quos aliquamdiu inermos Sine causa timuissent, hos postea armatoS ac VictoreS SuperaSSent. Denique hos 708Se eOSdem, quibuScum Saepenumero Helvetii congressi non solum in suis, sed etiam in illorum finibus, plerumque Superarint, qui tamen pares esse ΠOStro exercitui non potuerint. Si quos adversum proelium 8ot fuga Gallorum comm0Veret, hOS, Si quaererent,
reperire posse, diuturnitate belli defatigatis Gallis
Ariovistum, cum multOS men Se8 castris se ac paludibus tenuisset neque sui poteStatem fecisset, desperantes iam de pugna et disper808 Subito adortum, magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi scontra homines barbaros atque imperitos locus fuisset, hac ne ip8um quidem Sperare 110Stros eXercitus capi posse. Qui suum timorem in rei frumentariae simula-1otionem angustiasque itineris conferrent, facere arrO-ganter, cum aut de ossicio imperatoris desperare aut praescribere Viderentur. Haec Sibi eSSe curae, fru- 11 mentum Sequanos, LeucoS, Lingone8 Subministrare, iamque e8Se in agriS frumenta matura; de itinere ipsos brevi tempore iudicaturos. Quod non foro dicto 12 audientes neque signa laturi dicantur, nihil se ea re commoVeri: Scire enim, quibuScumque exercitus dicto audiens non fuerit, aut male re gesta fortunam defuisse aut aliquo facinore comperto aVaritiam esse convictam: suam innocentiam perpetua vita, felicitatem Helveti- 13orum bello e8Se perSpectam. Itaque Se, quod in Id longiorem diem collaturus fuisset, repraesentaturum
120쪽
I. A. U. c. et ProXima nocte de quarta Vigilia caStra moturum,
ut quam primum intellegere po8Set, utrum apud eos 13 pudor atque Ossicium in timor Valeret. Quod si praeterea nemo Sequatur, tamen Se cum Sola decima legione iturum, de qua non dubitaret, sibique eam praetoriam cohortem futuram. Huic legioni Caesaret indulserat praecipue et propter Virtutem confidebat
41 Hac oratione habita mirum in modum conVersae
and resumes his Sunt omnium menteS Summaque ala
A. cr1tas et cupId ItaS bell1 gerendi innata est, princepSque decima legio per tribunos militum dia gratias egit, quod de Se Optimum iudicium fecisset, seque esse ad bellum gerendum parati Ssimam con a firmavit. Deinde reliquae legiones cum tribunis militum et primorum ordinum centurionibus egerunt, uti Caesari satisfacerent: Se nec umquam dubitasse neque timui8Se, neque de Summa belli suum iudicium,4 sed imperatoris esse exiStimaViSSe. Eorum satisfactione accepta et itinere exquisito per Divitiacum, quod ex aliis ei maximam fidem habebat, ut milium amplius quinquaginta circuitu locis apertis exercitum duceret, de quarta Vigilia, ut dixerat, profectus est. 5 Soptimo die, cum iter non intermitteret, ab eXplor,toribus certior factus est, Ariovisti copias a nostris milibus passuum quattuor et XX abeSSe. 42 Cognito Caesaris adventu Ariovistus legatos ad eum A eonferende. mittit: quod antea de colloquio postulasset, id per se fieri licere, quoniam propiuS acce8Si8set, seque id Sine periculo facere posse eXistimare. et Non respuit condicionem CaeSar, iamque eum ad sani-