De bello Gallico commentarii

151쪽

C. IULI CAESARIS DE BELLO GALLICO

CUΜ in Italiam proficisceretur Caesar, Servium Gal-1bam cum legione XII. et parte equita- ωαἰbα sent to

tus in Nantuatis, Veragros SedunoSque of the A,s be-

m1sit, qu1 ab ianibuS Allobrogum et lacu saul. Lomanno set flumine Rhodano ad summas Alpes pertinent. Causa mittendi fuit, quod iter per Alpes, a quo magno cum periculo magnisque cum portoriis mercatores ire conSuerant, patefieri Volebat. Huic 3 permisit, si opus esse arbitraretur, uti in his locis legionem hiemandi causa collocaret. Galba, secundis 4 aliquot proeliis lactis castelli Sque compluribus eorum expugnatis, missis ad eum undique legatis obsidibusque datis et pace facta, constituit cohortes duas in Nantuatibus collocare et ipse cum reliquis olus legionis cohortibus in Vin jhati, diabαι Veragrorum, qui appellatur Octodurus, hiemare ; qui Vicus poSitus in Valle, non magna ad- siecta planicie, altissimis montibus undique continetur. Cum hic in duas partes flumine divideretur, alteram 6

B. C.

152쪽

partem eius vici Gallis fati hiemandum concessit,

alteram Vacuam ab his relictam cohortibus attribuit. Eum locum vallo fossaque muniVit.

ex ea parte Vici, quam Galli8 concesserat, Omnes noctu discessisse, montesque, qui impenderent, a maXima a multitudine Sedunorum et Veragrorum teneri. Id aliquot de causis acciderat, ut subito Galli belli renovandi legionisque opprimendae conSilium caperent: 3 primum, quod legionem, neque eam pleni SSimam detractis cohortibus duabus et compluribus singillatim, qui commeatus petendi cauSa missi erant,4 propter paucitatem despiciebant; tum etiam, quod propter iniquitatem loci, cum ipsi ex montibus in vallem decurrerent et tela conicerent, ne primum quidem posse impetum Suum Sustineri existimabant. 5 Accedebat, quod suos ab se liberos abstractos obsidum nomine dolebant, et Romanos non solum itinerum causa, Sed etiam perpetuae possessionis culmina Alpium occupare conari et ea loca finitimae provinciae adiun gere sibi persuasum habebant. 3 His nuntiis acceptis Galba, cum neque opus hiber- ωMeh is in sepia norum munitionesque plene essent per ou. yφ t, sectae neque de frumento reliquoque commeatu Satis e8Set provisum, quod deditione saeta obsidibusque acceptis nihil de bello timendum existimaverat, conSilio celeriter conVocato Sententias ex- a quirere coepit. Quo in conSilio, cum tantum repentini periculi praeter opinionem accidi88et ac iam omnia

153쪽

fere superiora loca multitudine armatorum completa conspicerentur, neque SubSidio Veniri neque commeatus supportari interclusis itineribus possent, prope 3 iam desperata salute nonnullae huiusmodi sententiae dicebantur, ut impedimentis r0lictis eruptione facta isdem itineribus, quibus eo pervenissent, ad Salutem contenderent. Maiori tamen parti placuit, hoc reser-4vato ad extremum consilio interim rei eventum experiri et castra defendere. Brevi spatio interiecto, vix ut rebus, quas consti- 4 fuissent, collocandis atque adminiStrandis ana armost osem tempus daretur, hostes ex Omnibus partibus signo dato decurrere, lapides gaesaque in Vallum conicere. Nostri primo integris viribus fortiter re- a pugnare neque ullum frustra telum ex loco superiore mittere, ut quaeque par8 castrorum nudata defensoribus premi Videbatur, eo occurrere et auXilium ferre,

sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae hostes 3 defessi proelio excedebant, alii integris viribus Succedebant ; quarum rerum a nostris propter paucitatem 4 fiori nihil poterat, ac non modo defeSSO ex pugna excedendi, Sed ne saucio quidem eius loci, ubi constiterat, relinquendi ac sui recipiendi facultas

dabatur.

Cum iam amplius horis sex continenter pugnaretur bac non solum VireS, Sed etiam tela nOStrOS 4 4 descerent, atque hostes acrius instarent languidioribusque nostris vallum scindere et fossas complere coepi 8Sent, reSque eSSet iam ad extremum

perducta casum, Publius Sextus Baculus, primi pili a

centurio, quem Nervico proelio compluribus confectum

B. C.

154쪽

A. U. C.

697 vulneribus diximus, et item Gaius Volusenus, tribunus militum, vir et consilii magni et virtutis, ad

Galbam accurrunt atque unam eSSe Spem Salutis docent, si eruptione facta extremum auxilium eXper

milites certiores facit, paulisper intermitterent proelium ac tantummodo tela mi88a exciperent seque ex labore reficerent, Ρ0St dato signo ex castris erumperent atque Omnem Spem salutis in virtute

ponerent.

6 Quod iussi sunt, faciunt ac subito omnibus portis

a attoιροῦ ἡ tatem relinquunt. Ita commutata fortuna eos, qui in Spem potiundorum ea Strorum Venerant, undique circumventos interficiunt et ex hominum milibus ampliuS XXX, quem numerum barbarorum ad castra Veni Sse conStabat, plus tertia parte interfecta reliquos perterritos in fugam coniciunt ac ne in locis 3 quidem superioribus consiStere patiuntur. Sic omnibus hostium copiis fusis armisque eXutis Se in castra 4 munitioneSque Sua S recipiunt. Quo proelio facto, quod saepius fortunam temptare Galba nolebat atque alio so in hiberna consilio Venisse meminerat, aliis occurrisse rebuS Viderat, maXime frumenti commeatusque inopia permotus postero die omnibus eius vidi aodificiis incensis in proVinciam reverti contendit,3 ac nullo hoste prohibente aut iter demoranto incolumem legionem in Nantuatis, inde in Allobrogosporduxit ibiquo hiemavit.

155쪽

CC. 7-16.-RISING OF ΤΗΕ VENEΤΙ. His rebus gestis cum omnibus de causis Caesar pacatam Galliam exiStimaret, Superatis P. orassus at

Belgis, expulsis Germanis, victis in Alpibus Sedunis, atque ita inita hieme in Illyricum prosectus esset, quod ea8 quoque nationes adire et regiones cognoscere Volebat, subitum bellum in Gallia coortumost. Eius belli haec fuit causa. P. Crassus adulescen8 acum legione septima proximus mare Oceanum in Andibus hiemarat. Is, quod in his locis inopia fru- amenti erat, praefectos tribunosque militum complures in finitimas civitates frumenti causa dimisit; quo iii 4 numero est Titus Terrasidius missus in Esubios, Marcus Trebius Gallus in Curiosolitas, Quintus Velanius cum Tito Silio in Venetos. Huius est civitatis longe amplissima auctoritas 8

omnis orae maritimae regionum earum, The reide influ-

quod et naves habent Veneti plurimas, quibus in Britanniam navigare consuerunt, et scientia atque usu nauticarum rerum reliquos antecedunt et in magno impetu maris atque aperto, paucis portibus interiectis, quos tenent ipsi, omnes fere, qui eo mari uti consuerunt, habent vectigales. Ab his fit initium a sititiondi Silii atque Velanii, qu0d Per theν aetian tiso eos Suos Se obsides, quos Crasso dedissent, reciperaturos eXistimabant. Horum auctoritate sfinitimi adducti, ut sunt Gallorum subita et repentina consilia, in eadem de causa Τrebium Terrasidiumque retinent, et celeriter missis legatis per suos principes inter se coniurant, nihil nisi communi consilio acturos

156쪽

698 eundemque omnis sortunae eXitum eSSe laturos, reli- 4 quasque civitates sollicitant, ut in ea libertate, quam a maioribus acceperant, permanere quam Romanorum 5 Servitutem perferre mallent. Omni ora maritima celeriter ad suam sententiam perducta communem togationem ad Publium Crassum mittunt, si velit suos rocipere, obsides sibi remittat. 9 Quibus de rebus Caesar ab Crasso certior factuS, α presαres αβρει quod ipSe aberat longius, naves interim

institui, nautas gubernatoresque comparari iubet. a His rebus celeriter administrati8, ipse, cum primum per anni tempus potuit, ad exercitum contendit. 3 Veneti reliquaeque item civitates cognito Caesaris adventu simul quod, quantum in se facinus admisissent, intellegebant, legatos, quod nomen ad Omnes nationes sanctum inViolatumque Semper fuiSSet, retentos ab se et in Vincula coniectos, pro magnitudine periculi bellum parare et maxime ea, quae ad usum navium pertinent, providere instituunt, hoc maiore 4 spe, quod multum natura loci confidebant. Pedestria esse itinera concisa aestuariis, navigationem impeditam propter inscientiam locorum paucitatemque poms tuum sciebant, neque nostrOS eXercituS propter frumenti inopiam diutius apud Se morari pOSSe con-6 fidebant; ac iam ut omnia contra Opinionem acciderent, tamen se plurimum naViblIS POSSe, Romanos neque ullam lacultatem habere naVium neque eorum locorum, ubi bellum geSturi e88ent, Vada, portus, 7 insulas novisse; ac longe aliam esse navigationem in

157쪽

111.J DISTRIBUTION OF ROMAN FORCES. 67

concluso mari atque in Vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant. His initis consiliis oppida 8 muniunt, frumenta ex agris in Oppida comportant, naves in Venetiam, ubi Caesarem primum bellum 9 gesturum conStabat, quam plurimaS BOSSUnt, cogunt. Sodios sibi ad id bellum Osismos, Lexovios, NamneteS, IOAmbiliatos, Morinos, Diablintes, Menapios adsciscunt; auxilia ex Britannia, quae contra eas regiones poSita

Erant ha0 dissicultates belli gerendi, quas supra 10

ostendimus, sed multa CaeSarem tamen C. distributes his

torum equitum Romanorum, rebell1O V.

facta post deditionem, defectio datis obsidibus, tot civitatum coniuratio, imprimiS ne, hac parte neglecta, roli quae nationes sibi idem licere arbitrarentur. Itaque cum intellegeret, omnes fere Gallos novis 3 rebus studere et ad bellum mobiliter celeriterquo excitari, OmneS autem homines natura libertati stu dero et condicionem SerVitutiS Odi 8Se, priusquam plures civitates con Spirarent, partiendum sibi ac latius distribuendum exercitum putaVit. Itaqu0 Titum Labienum legatum in Τreveros, qui 11

quosque Belgas adeat atque in ossicio contineat, Germanosque, qui auXilio ab Belgis arcessiti dico bantur, si per Vim naVibu8 flumen transire conentur, prohibeat. Publium Crassum cum cohortibus legion- sariis XII et magno numero equitatus in Aquitaniam proficisci iubet, ne ex his nationibus auxilia in Galliam

158쪽

A. U. C. 4 mittantur ac tantae nationes coniungantur. Quintum

Titurium Sabinum legatum cum legionibus tribus in Venellos, Curiosolites Lexoviosque mittit, qui eam 5 manum distinendam curet. Decimum Brutum adulescentem classi Gallicisque navibus, quas ex Pictonibus et Santonis reliquisque pacatis regionibus convenire iusserat, praeficit et, cum primum P088et, in Venetos proficisci iubet. Ipse eo pedestribus copiis contendit. 12 Erant eiusmodi sere situs oppidorum, ut posita in Stro1O sorition e tremi' lingulis Pr0munturiis ius nequesti t et' Ο pedibus aditum haberent, cum eX esto se aestus incitavisset, quod bis accidit semper horarum XXIV Spatio, neque Da VibUS, quod rurSuS minuet ente aestu naves in Vadis amictarentur. Ita utraque 3 re oppidorum oppugnatio impediebatur; ac si quando, magnitudine operis sorte Superati, extruso mari aggere ac molibus atque his oppidi moenibus adaequatis suis fortunis desperare coeperant, magno numero naVium 4 appulso, cuius rei Summam facultatem habebant, sua deportabant omnia Seque in proXima oppida recis piebant; ibi se rursus isdem opportunitatibus locido nitebant. Haec eo facilius magnam partem aestatis faciebant, quod nostrae naves tempestatibus detinebantur summaque erat VaSto atque aperto mari, magnis aeStibus, raris ac prope nullis portibus difficultas navigandi. 13 Namque ipsorum naves ad hunc modum lactae uret tueties of in t 0que erint: carinae aliquanto planiores quam nOStrarum naVium, quo facilius vada ac deceSSum aeStUS eXcipere possent;

159쪽

prorae admodum erectae, atque item puppes ad amagnitudinem fluctuum tempeStatumque accommo- 3 datae; naVes totae factae eX robore ad quamvis Vim 4 et contumeliam perserendam; transtra pedalibus in altitudinum trabibus confixa clavis serreis digiti pol licis crassitudine; ancorae pro funibus ferreis catenis 5 reVinctae; pelles pro velis alutaeque tenuiter con- 6 sectae, hae sive propter lini inopiam atque eius uSusinScientiam, SiVe eo, quod est magis Verisimile, quod tantas tempestates Oceani tantosque impetus Ventorum sustineri ac tanta Onera navium regi velis non Satis commode posse arbitrabantur. Cum his navibus nostrae classi eiusmodi congresSus erat, ut una celeritate et pulsu remorum praeStaret, reliqua pro loci natura, pro vi tempestatum illis essent aptiora et accommodatiora. Neque enim his nostrae rostro SDocere poterant tanta in iis erat firmitudo), neque propter altitudinem facile telum adigebatur, et eadem de cauSa minu8 commode copuliS continebantur. Ac- 9 cedebat, ut, cum SaeVire Ventus coepisset et se Vento dedissent, et tempestatem ferrent facilius et in vadis consisterent tutius et ab aestu relictae nihil saxa et cautes timerent; quarum rerum omnium nostris navibus casus erat extimeScendus. Compluribus expugnatis oppidis Caesar, ubi in 14tellexit, frustra tantum laborem Sumi, The seα- sokt etoon

exspectandam classem. Quae ubi conVenit ac pri- et inum ab hostibus visa est, circiter CCXX naVeS eorum paratissimae atque omni genere armorum Ornatis-

160쪽

3 runt; neque satiS Bruto, qui cla8Si praeerat, Vel tribunis militum centurionibu8que, quibus singulae

naves erant attributae, conStabat, quid agerent aut 4 quam rationem pugnae insisterent. Rostro enim noceri non posse cognoVerant; turribus autem eXcitatis, tamen has altitudo puppium ex barbaris navibus Superabat, ut neque ex inferiore loco satis commode tela adigi possent et missa ab Gallis gravius accide-5 rent. Una erat magno uSui reS praeparata a 110StriS, falces praeacutae inSertae assiXaeque longuriis, non 6 absimili forma muralium falcium. His cum funes, qui antemnas ad malos destinabant, comprehensi adductique erant, naVigio remiS incitato praerumpe- bantur. Quibus abSci Si S antemnae neceSSario concidebant, ut, cum omnis Gallicis navibus spes in velis armamenti8que consisteret, his ereptis omnis 8 usus navium uno tempore eriperetur. Reliquum erat certamen pOSitum in Virtute, qua nostri milites facile Superabant, atque eo magis, quod in conspectu Caesaris atque Omni8 eXercituS reS gerebatur, ut nul-9 lum paulo fortius factum latere pos8et: omnes enim colles ac loca Superiora, unde erat propinquus despectus in mare, ab eXercitu tenebantur. 15 Disiectis, ut diximus, antemnis, cum SingulaS binae ac ternae naVes circumSteterant, militeS summa via transcendere in hostium naVes contendebant. Quod postquam barbari fieri animadverterunt, expugilatis compluribus navibus, cum ei rei nullum reperiretur auxilium, suga Salutem petere contenderunt. Ac iam conversis in eam partem naVibus, quo VentuS ferebat,