De bello Gallico commentarii

171쪽

longius anno remanere uno in loco incolendi causa licet. Neque multum frumento, sed maximam partem 8 lacte atque pecore Vivunt, multumque Sunt in Venationibus ; quae res et cibi genere et cotidiana exer- 9 citatione et libertate vitae, cum, a pueris nullo ossicio aut disciplina assuefacti, nihil omnino contra Voluntatem faciant, et vires alit et immani corporum magnitudine homines esticit. Atque in eam se consuetudi- Icnem adduxerunt, ut locis frigidissimis neque vestitus praeter pellis haberent quicquam, quarum propter exiguitatem magna est eorpori S pars aperta, et lavarentur in fluminibus. Mercatoribus est aditus magis eo, ut, quae bello 2 ceperint, quibus Vendant, habeant, quam quo ullam rem ad se importari desiderent. Quin etiam iumentis, a quibus maxime Galli delectantur quaeque impenso parant pretio, Germani importatis non utuntur, sed quae sunt apud eos nata, parva atque deformia, haec cotidiana exercitatione, summi ut sint laboris, essiciunt. Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus a

proeliantur, eosque eodem remanere VeStigio assue fecerunt, ad quos Se celeriter, cum uSUS eSt, recipiunt; neque eorum moribus turpius quicquam aut inertius 4

habetur quam ephippiis uti. Itaque ad quemvis 5

numerum ephippiatorum equitum quamVis pauci adire audent. Vinum ad se omnino importari non 6 sinunt, quod ea re ad laborem ferendum remollescere homines atque effeminari arbitrantur. Publice maximam putant esse laudem, quam latis- δsime a suis finibus Vacare agros : hac re significari, magnum numerum ciVitatium Suam Vim suStinere non

172쪽

A. U. C.

2 908Se. Itaque una ex parte a Suebis circiter milia 3 ΡRSSuum Sexcenta agri vacare dicuntur. Ad alteram The Ubii. partem Succedunt Ubii, quorum fuit civitas ampla atque florens, ut eSt captuS Germanorum, et paulo, quam eiusdem generis ceteri, Sunt humaniores,

propterea quod Rhenum attingunt multumque ad eos mercatores Ventitant et ipsi propter propinquitatem 4 Gallicis sunt moribus assuefacti. HOS cum Suebi, multis saepe bellis experti, propter amplitudinem gravitatemque civitatis finibus expellere non potuissent, tamen Vectigales sibi fecerunt ac multo humiliores infirmioresque redegerunt. 4 In eadem causa fuerunt Usipetes et Tencteri, quos The V. ona p. 8upris diXimus, qui complures annos

et evrede tke Me α' Sueborum vim sustinuerunt, ad extremum

Akind. tamen agris expulsi et multis locis Gemmaniae triennium Vagati ad Rhenum perVenerunt;

3 quas regiones Menapii incolebant et ad utramque ripam fluminis agros, aedificia Uicosque habebant, sed tantae multitudinis aditu perterriti ex iis aedificiis, quae trans flumen habuerant, demigraverunt et cis Rhenum dispositis praesidiis Germanos transire prohi-4 bobant. Illi Omnia experti cum neque vi contendere

propter inopiam naVium neque clam transire propter custodias Menapiorum Ρ088ent, reverti se in Suas sedes regionesque simulaVerunt et tridui viam progressis rursus reverterunt atque Omni hoc itinere una nocte equitatu confecto inscios inopinantesque Menapios 6 oppresserunt, qui de Germanorum diSceSSu per e ploratores certiores facti sine metu trans Rhenum in suos vicos remigraverant. His interfectis navibusque

173쪽

eorum occupatiS, priHSquam ea pars Menapiorum, quae citra Rhenum erat, certior fieret, flumen transierunt atque omnibuS eorum aedificiis occupatis reliquam partem hiemis Se eorum copii S aluerunt. His de rebus Caesar certior factus et infirmitatem 5 Gallorum veritus, quod Sunt in conSiliis C s estimate of

robus student, nihil his committendum existimavit. Est onim hoc Gallicae consuetudinis, uti et viatores aetiam invitos consi Stere cogant et, quid quiSque eorum de quaque re audierit aut cognOVerit, quaerant, et mercatores in oppidis Vulgu8 circumsistat quibusque ex regionibus Veniant quaSque ibi re8 cognoVerint, pronuntiare cogant. HiS rebus atque auditionibus 3 permoti de summis Saepe rebuS conSilia ineunt, quorum eos in Vestigio poenitere neceSSe est, cum incertis rumoribus serviant et plerique ad Voluntatem eorum scia respondeant. Qua consuetudine cognita Caesar, ne graviori bello 60eeurreret, maturius, quum D H ustr i, d α-r stomaotexercitum proficiscitur. Eo cum Venisset, *οτμ-δ, stea, quae lare Su Spicatus erat, facta cognOVit: missas alogationes ab nonnullis ci Vitatibus ad Germanos invitatosque eos, uti ab Rheno discederent, Omniaque, quae poStulassent, ab Se fore parata. Qua spe adducti Germani latius vagabantur et in fines Eburonum et Condrusorum, qui Sunt TreVerorum clienteS, pervenerant. Principibus Galliae evocati S Caesar ea, quae scognoverat, dissimulanda sibi existimavit eorumque animis permulsis et confirmatis equitatuque imperato bellum cum Germanis gerere conStituit.

B. C.

174쪽

A. U. C.

6997 Re frumentaria comparata equitibusque delectis

a to medi Mm, lotas esse Germanos audiebat. A quibus cum paucorum dierum iter abesset, legati ab his 3 Venerunt, quorum haec fuit oratio: Germanos neque priores populo Itomano bellum inferre, neque tamen recuSare, Si luceSSantur, quin armis contendant, quod Germanorum con Suetudo sit a maioribus tradita, quicumque bellum inferant, resistere neque deprecari. Haec tamen dicere, Veni88e invitos, eiectos domo; si Suam gratiam Romani Velint, posse iis 4 utiles esse amicos; vel sibi agros attribuant vel 5 patiantur e0S tenere, quOS armiS DOSSederint: sese unis Suebis concedere, quibus ne dii quidem immor tales pares eSSe ΡOSSint: reliquum quidem in terris

8 Ad haec, quae Visum est, Cae8ar re8pondit; sed His pesἶy. exituS fuit orationis : Sibi nullam eum his amicitiam esse posse, Si in Gallia remanerent; a neque Verum eSSe, qui SUOS sines tueri non potuerint, alienos occupare; neque ullos in Gallia Vacare agros,

qui dari tantae praesertim multitudini sino iniuria 3 possint; sed licere, Si Velint, in Ubiorum finibus

considere, quorum Sint legati apud se et de Sueborum iniuriis querantur et a Se auXilium petant: hoc se Ubiis imperaturum. 9 Legati haec se ad suos relaturos diXerunt set rorhest to tu μια 40lit,' P08t diem tertium ad Cabsarem

a moveret, petierunt. Ne id quidem Caesar ab sos impetrari posse dixit. Cogi OVel'at enim, magnam

175쪽

partem equitatus ab iis aliquot diebus ante praedandi B. frumentandique causa ab Ambivaritos trans Mosam βmissam: hos eXpectari equites atque eius rei causa moram interponi arbitrahatur. Mosa profluit ex monte Vosego, qui est in finibus 10 Lingonum, et Part0 quadrem DX Rh0D0 The -- Mures, recepta, quae a pellatur Vacalus, insulam ossicit Batavorum neque longiu8 ab eo milibuS paS- asuum LXXX in Oceanum influit. Rhenus autem soritur ex Lepontiis, qui Alpes incolunt, et longo spatio per fines Nantuatium, HelVetiorum, Sequan- orum, Mediomatricum, Tribocorum, Treverorum citatus fertur et, ubi Oceano appropinquaVit, in plures defluit partes multis ingentibusque insulis essectis, quarum parS magna a seris barbarisque nationibus incolitur, ex quibus sunt, qui piscibus atque ovis savium vivere exi Stimantur, multisque capitibus in Oceanum influit. Caesar cum ab hOSte non amplius passuum XII 11 milibus abesset, ut erat conStitutum ad Negotiations. eum legati revertuntur; qui in itinere congressi magnopere, ne longiuS progrederetur, Orabant. Cum a id non impetrassent, petebant, uti ad eos equites, qui agmen antece88issent, praemitteret eosque pugna pr0hiberet, sibique ut potestatem faceret in Ubios legatos mittendi; quorum Si principes ac senatus sibi siuroiurando fidem fecisSet, ea condicione, quae a Caesare ferretur, Se HSuros ostendebant: ad has res consciendas sibi tridui spatium daret. Haec omnia 4 Caesar eodem illo pertinere arbitrabatur, ut tridui

mora interposita equiteS eorum, qui abeSSent, reVer-

176쪽

699terentur; tamen sese non longius milibus passuum quattuor aquationis cau8a processurum eo diu dixit: 5 huc postero die quam frequentissimi conVenirent, ut de eorum postulati8 cognosceret. Interim ad praefectos, qui cum omni equitatu antece8Serant, mittit, qui nuntiarent, ne hostes proelio lacesserent et, si ipsi lacesserentur, Su Stinerent, quoad ipSe cum exercitu propiuS acceSSiSSet. 12 At hostes, ubi primum nostr0S equiteS conSΡeXe-

equites haberent, quod ii, qui frumentandi causa ierant trans Mosam, nondum redierant, nihil timentibus nostris, quod legati eorum paulo ante a Caesare discesserant atque is dies indutiis erat ab his petitus, a impetu facto celeriter nostros perturbaVerunt; TUrSuS resistentibus, consuetudine sua ad pedes desiluerunt, subfossis equis compluribusque nostris deiectis reliquos in fugam coniecerunt atque ita perterritos egerunt, ut non priu8 fuga deSiSterent, quam in conspec-3 tum agminis nostri Venissent. In eo proelio ex μαθή, ν ου Pi,o equitibus nostris interficiuntur quattuor αnu M. Protβρη- septuaginta, in his vir fortissimus Ρiso Aquitanus, ampli8Simo genere natUS, cuius avus in civitate sua regnum Obtinuerat, amicus 5 ab senatu nostro appellatus. Hic cum fratri into cluso ab hostibus auxilium ferret, illum ex periculo eripuit, ipse equo Vulnerato deiectus, quoad 6 potuit, fortissime restitit; cum circumventus multis vulneribus acceptis cecidisset atque id frater, qui iam proelio excesserat, procul animadvertisset, in

177쪽

citato equo se hostibus obtulit atque interfectus

Hoc facto proelio Caesar neque iam sibi legatos 13

audiendos neque condiciones accipiendaS C sα eriarbitrabatur ab iis, qui per dolum atque insidias,

potita pace, ultro bellum intulissent; eXSpectare Vero, adum hostium copiae augerentur equitatuSque reVe teretur, Summae dementiae esse iudicabat, et cognita 3 Gallorum infirmitate, quantum iam apud eos hostes uno proelio auctoritatis e8Sent consecuti, sentiebat; quibus ad consilia capienda nihil spatii dandum existimabat. His constitutis rebus et consilio cum 4 legatis et quaeStore communiento, ne quem diem pugnae praetermitteret, Opportunissima res accidit, quod postridie eius diei mane eadem et perfidia et simulatione usi Germani frequentes omnibuS principibus maioribusque natu adhibitis ad eum in castra Venerunt, Simul, ut dice- 5batur, sui purgandi causa, quod contra, atque esset

dictum et ipsi petissent, proelium pridie commisissent, simul ut, si quid p0ssent, de indutiis saliundo impetrarent. Quos sibi Caesar oblatos gavisus, illos 6

retineri iussit; ipse omnes copias castris eduxit equitatumque, quod recenti proelio perterritum esse existimabat, agmen subsequi iussit. Acio triplici instituta et celeriter octo milium itinere 14 confecto prius ad hostium castra perVenit, quam, quid regeretur, Germani sentire possent. Qui omnibus rebus subito per- a territi et celeritate adventus nostri et discessu suorum, neque consilii habendi neque arma capiundi spatio

178쪽

88 GERMANS DEFEAT .

iv. A. U. C. dato, perturbantur, copiasne adversus hostem ducere, an castra defendere, an fuga Salutem petere praeStaret. 3 Quorum timor cum fremitu et concursu Significaretur,

milites nostri pristini diei perfidia incitati in castra

4 irruperunt. Quo loco, qui celeriter arma capere potuerunt, pauliSper nostris restiterunt atque inter carros 5 impedimentaque proelium commiserunt; at reliqua multitudo puerorum mulierumque nam cum omnibuS suis domo excesserant Rhenumque transierant-passim fugere coepit; ad quos consectandos Caesar equitatum misit. 15 Germani, post tergum clamore audito, cum SUOS interfici viderent, armis abiectis signisque militaribus a relictis se ex castris eiecerunt, et cum ad confluentem

Mosae et Rheni pervenissent, reliqua fuga desperata, magno numero interfecto, reliqui Se in flumen praecipitavorunt atque ibi timore, lassitudine, vi fluminisa oppressi perierunt. Nostri ad unum omnes incolumes, perpaucis Vulneratis, ex tanti belli timore, cum hostium numerus capitum CCCCXXX milium fuisset, se in castra 4 receperunt. Caesar iis, quos in castris retinuerat, dis s cedendi potestatem fecit. Illi supplicia cruciatusque

Gallorum Veriti, quorum agrOS VeXaVerant, remanere

se apud eum velle dixerunt. His Caesar libertatem

16 Germanico bello confecto multis de causis Caesarcia Vestaona Des 8t tuit Sibi Rhenum esse transeundum; eroarinolisei ΑφR' quarum illa fuit iusti8Stina, quod, cum videret Germanos tam facile impelli, ut in Galliam venirent, Suis quoque rebuS eOS timere Voluit, cum intellegerent, et posse et audere populi Romani exem

179쪽

citum Rhenum transire. Accessit etiam, quod illa a B.c. pars equitatus Usipetum et Tencterorum, quam Supra commemoraVi praedandi frumentandique causa Mosam transisse neque proelio interfuisse, po8t fugam suorum so trans Rhenum in fines Sugambrorum receperat seque cum iis coniunxerat. Ad quos cum Caesar 3

nuntios misisset qui postularent, eos, qui sibi Gallia0quo bellum intulissent, sibi dederent, responderunt: Populi Romani imperium Rhenum finire : si se invito Germanos in Galliam tran8ire non aequum exiStimaret, cur sui quicquam esse imperii aut potestatis trans Rhenum postularet Ubii autem, qui uni ex Trans- uerhenanis ad Caesarem legatoS miserant, amicitiam fecerant, ObSideS dederant, magnopere Orabant, ut sibi auxilium ferret, quod graViter ab Suebis premerentur; vel, si id facere occupationibus reipublicae prohibere. 6tur, eXercitum modo Rhenum transportaret: id sibi ad auxilium spemque reliqui temporis satis tuturum. Tantum esse nomen atque opinionem eius exorcitus 7 Ariovisto pulso et hoc noVissimo proelio facto etiam ad ultimas Germanorum nationes, uti opinione et amicitia populi Romani tuti esse possint. Navium 8 magnam copiam ad transportandum exercitum pollice

bantur.

Caesar his de causis, quas commemoravi, Rhenum 1 transire decreverat; S0d DRVibu8 tr Πηir' ΗἐbH-αι--ἡ neque satis tutum eSSe arbitrabatur, neque

suae neque populi Romani dignitatis esso statuebat. Itaque, etsi summa difficultas faciendi a pontis proponebatur propter latitudinem, rapiditatem altitudinemque fluminis, tamen id sibi contendendum

180쪽

A. U. C.

1V. aut aliter non traducendum eXercitum eXistimabat.

3 Rationem pontis hanc instituit. Tigna bina sesquipedalia paulum ab imo praeacuta dimensa ad altitudinem fluminis intervallo pedum duorum inter se 4 iungebat. Haec cum machinationibus immissa in flumen defixerat fistucisque adegerat, non Sublicae modo directe ad perpendiculum, sed prone ac fastigate, ut Secundum naturam fluminis procumberent, 5 his item contraria duo ad eundem modum iuncta intervallo pedum quadragenum ab inferiore parte contra Vim atque impetum fluminiS conVerSa statue-6 bat. Haed utraque insuper bipedalibus trabibus immissis, quantum eorum tignorum iunctura distabat, binis utrimque fibulis ab extrema parte distinebantur; quibus disclusis atque in contrariam partem reVinctis

tanta erat operis firmitudo atque ea rerum natura, ut, quo maior Vis aquae se incitavisset, hoc artius illigata 8 tenerentur. Haec directa materia iniecta contexe-9 bantur ac longuriis cratibusque consternebantur; ac nihilo secius sublicae et ad inferiorem partem fluminis oblique agebantur, quae pro ariete Subiectae et cum Io omni opere coniunctae Vim fluminis eXciperent, et aliae item supra pontem mediocri Spatio, ut, si arborum trunci sive naves deiciendi operis essent a barbaris missae, his defensoribus earum rerum Vis minueretur, neu ponti nocerent.18 Diebus decem, quibus materia coepta erat compor-α --- into tWi, 0mni Pero essesto, exercitus tradim* Iuj-- ωhb CaeSar ad utramque partem pontis see into diu, firmo praesidio relicto in fines Sugam-3 brorum contendit. Interim a compluribus civita-