De bello Gallico commentarii

201쪽

Britanniae pars interior ab iis incolitur, quos natos 12 in insula ipsi memoria proditum dicunt, ouatoris of the maritima pars ab iis, qui praedae ac belli et inferendi causa ex Belgio transierunt qui omnes seretis nominibus civitatum appellantur, quibus orti excivitatibus eo pervenerunt et bello illato ibi perman-Serunt atque agros colere coeperunt. Hominum est 3

infinita multitudo creberrimaque aedificia fore Gallicis coΠSimilia, pecorum magnus numerus. Utuntur faut 4 aere aut nummo aureo aut taleis ferreis ad certum pondus eXaminatis pro nummo. Nascitur ibi plum- 5bum album in mediterraneis regionibus, in maritimis ferrum, Sed eius exigua est copia; aere utuntur importato. Materia cuiusque generis ut in Gallia est praeter fagum atque abietem. Leporem et gallinam 6 et anserem gia Stare fas non putant; haec tamen alunt animi voluptatisque causa. Loca sunt temperatiora quam in Gallia, remissioribus frigoribus. Insula natura triquetra, cuius unum latus est contra 13 Galliam. Huius lateris niter stngulu8, qui Nesuperen tuα- est ad Cantium, quo fere omnes ex Gallia i tori fine ιδι-d. umes appelluntur, ad orientem Solem, inferior ad meridiem spectat. Hoc pertinet circiter milia pas- et suum quingenta. Alterum Vergit ad Hispaniam atque Occidentem Solem; qua ex parte est Hibernia dimidio minor, ut aeStimatur, quam Britannia, sed pari spatio transmissus, atque ex Gallia est in Britanniam. In 3 hoc medio cursu est inSula, quae appellatur Mona; complures praeterea minores subiectae insulae existimantur ; de quibus insulis nonnulli scripserunt, dies continuos triginta sub bruma esse noctem. Nos nihil 4

202쪽

A. I. C.

700 de eo percontationibus reperiebamus, nisi certis ex aqua men SuriS breViores esse quam in continenti 5 noctes videbamus. Huius est longitudo lateris, ut 6 fert illorum opinio, septingentorum milium. Tertium egi contra Septentriones; cui parti nulla est obiecta terra, Sed eius angulus lateris maxime ad Germaniam Spectat. Hoc Πtilia passuum octingenta in longitu-7 dinem esse existimatur. Ita omnis insula est in circuitu Vicies centum milium paSSuum.14 Ex his omnibus longe sunt humani8Simi, qui Can- tor of iΠ00lunt, quae regio est maritima 'μβε omnis, neque multum a Galli ea diis runt et consuetudine. Interiores plerique frumenta non Serunt, Sed lacte et carne Vi Vunt pellibusque sunt vestiti. Omnes vero se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horridiores sunt 3 in pugna aspectu; capilloque Sunt promi8So atque omni parte corpori S raSa praeter caput et labrum4 superius. Uxores habent deni duodenique inter se communes, et maxime fratres cum fratribus parent-5 esque cum liberis; sed si qui sunt ex his nati, eorum habentur liberi, quo primum Virgo quaeque deducta

15 Equites hostium essedariique acriter proelio cum HyMiny. equitatu ΠOStro in itinere confliXerunt, tamen ut nostri omnibus partibus Superiores fuerinta atque eos in silvas collesque compulerint; sed compluribus interfectis cupidius insecuti nonnullos ex suis 3 amiserunt. At illi intermisso spatio, imprudentibus

A suppriae. ΠOStriS atque OccupatiS in munitione castrorum, subito se eX Silvis eiecerunt impetuque in eos

203쪽

facto, qui erant in statione pro castris collocati, acriter B. C. PugnaVerunt, duabu8que missis subsidio cohortibus a 4 Caesare, atque his primi8 legionum duarum, cum hae perexiguo intermisso loci spatio inter se constitissent, ΠOVO genere pugnae perterritis nostris per medios

audaci8Sime perruperunt seque inde incolumeS receperunt. Eo die Quintus Laberius Durus tribunus mili- 5 tum interficitur. Illi pluribus submissis cohortibus

repelluntur. Toto hoc in genere pugnae, cum sub oculis omnium 16 ad pro castris dimicaretur, intellectum rhὸ inode o Ioht-eSt, 110Str0S propter graVitatem armorum, quod neque insequi cedentes possent neque ab signis discedere auderent, minus aptos esse ad huius generis hostem, equites autem magno cum periculo proelio adimicare, propterea quod illi etiam consulto plerumque cederent et, cum paulum ab legionibus nostros re-mOViSSent, ex essedis desilirent et pedibus dispari proelio contenderent. Equestris autem proelii ratio 3 et cedentibus et insequentibus par atque idem periculum inferebat. Accedebat huc, ut numquam conferti, 4sed rari magnisque intervallis proeliarentur stationesque dispositas haberent, atque alios alii deinceps eXciperent integrique et recentes defatigatis succed

erent.

Postero die procul a castris hostes in collibus con-1 stiterunt rarique se ostendere et leniusquam pridie nostros equites proelio lacus VOPVMed. Aere coeperunt. Sed meridie, cum Caesar pabulandi a causa tres legiones atque Omnem equitatum cum Gaio Trebonio legato misisset, repente ex omnibus partibuS

204쪽

ad pabulatores advolaverunt, sicubi ab signis legioni-3 busque non absisterent. Nostri acriter in eos impetu

facto reppulerunt neque finem sequendi fecerunt, quoad subsidio confisi equites, cum post se legiones 4 riderent, praecipiteS hOStes egerunt, magnoque eorum numero interfecto neque sui colligendi neque consis- tondi aut ex ossedis desiliendi facultatem dederunt. 3 Ex hac fuga protinus, quae undique con Venerant, auxilia discesserunt, neque p0Si id tempu8 umquam

summis nobiscum copiis hostes contenderunt.18 Caesar cognito consilio eorum ad flumen Tamesim C. in ehes to tho in fines Cassivellauni exercitum duxit; in ah. quod flumen uno omnino loco pedibus, 2 atque hoc aegre, tran Siri poteSt. Eo cum VeniSSet, animum advertit, ad alteram fluminis ripam magnas 3 esse copias hostium in Structas. Ripa autem erat

acutis sudibus praefixiS munita, eiusdemque generis sub aqua defiXae sudes flumine tegebantur. His rebus cognitis a captiVis perfugisque Caesar praemissos equitatu confestim legiones subsequit iussit. Sed ea

celeritate atque eo impetu milites ierunt, cum capite Solo ex aqua eXStarent, ut hostes impetum legionum atque equitum Sustinere non possent ripasque dimitterent ac se fugae mandarent.19 Cassivellaunus, ut Supra demon StraVimus, omni Toties of ocinia dep08itR 'Pe sontentionis, dimissis am- vettoVRV. plioribus copiis, milibus circiter quatinor essedariorum relicti8, itinera nostra servabat paulumque ex Via eXcedebat locisque impeditis ac silvestribus sese occultabat atque iis regionibus, quibus nos iter facturOS cognoVerat, pecora

205쪽

v.J EMBASSIES FROM THE NATI S. 115

atque homines ex agris in SilVas compellebat et, cum et B. C. equitatus noster liberius praedandi Vastandique causa se in agros eiecerat, Omnibus Viis semitisque essedarios ex silvis emittebat et magno cum periculo nostrorum

equitum cum iis confligebat atque hoc metu latius vagari prohibebat. Relinquebatur, ut neque longius 3 ab agmine legionum discedi Caesar pateretur et tantum in agris vastandis incentiisque faciendis

hostibus noceretur, quantum labore atque itinerelogionarii milites efficere poterant. Interim Trinobantes, prope firmissima earum regi- 200num ci VitaS, HX qua Mandubracius adulescens Caesaris fidem secutus ad eum in continentem Galliam Venerat, cuius pater in ea civitate regnum obtinuerat interfectusque erat a Cassivellauno, ipse fuga mortem VitaVerat, legatos ad a Caesarem mittunt pollicenturque, sese ei dedituros

atque imperata facturos; petunt, ut Mandubracium 3 ab iniuria Cassivellauni defendat atque in civitatem mittat, qui praesit imperiumque obtineat. His Caesar

imperat obsides quadraginta frumentumque exercitui Mandubraciumque ad eos mittit. Illi imperata celeriter fecerunt, obsides ad numerum frumentumque

miserunt.

Trinobantibus defensis atque ab omni militum 21

iniuria prohibitis, Cenimagni, Segontiaci, αnd otiar tribes. Ancalites, Bibroci, Cassi legationibus missis sese Ca osari dedunt. Ab his cognoscit, ΠΟΠ μέtiis a longe ex eo loco oppidum Cassivollauni 'abesse silvis paludibusque munitum, quo Satis magnUS hominum pecoriSque numeria S conVenerit. Oppidum 3

206쪽

116 CASSIVELLAUNUS TR PS OF PEA . fv.

A. V.C. autem Britanni Vocant, cum silvas impeditas vallo atque fossa munierunt, quo incursionis hostium 4 Vitandae causa conVenire consuerunt. Eo proficiscitur cum legionibus : locum reperit egregie natura atque opere munitum; tamen hunc duabus ex partibus 5 Oppugnare contendit. Hostes paulisper morati militum nostrorum impetum non tulerunt SeSeque alia ex

6 parte oppidi eiecerunt. Magnus ibi numerus pecoris repertus, multique in fuga sunt comprehensi atque intersecti. 22 Dum haec in his locis geruntur, Cassi Vellaunus ad

ter the friture Cantium, quod eSSe ad mare Supra demon

TaXimagulus, SegoVaX, nuntios mittit atque his imperat, uti coactis omnibus copiis castra navalia doet improviso adoriantur atque oppugnent. Ii cum ad castra VeniSSent, nOStri eruptione lauta multis eorum interfectis, capto etiam nobili duce Lugotorige suos 3 incolumes reduXerunt. Cassivellaunus hoc proelio nuntiato tot detrimentis acceptis, Vastatis finibus, maxime etiam permotus defectione civitatum, legatos por Atrebatem Commium de deditione ad Caesarem 4 mittit. Caesar, cum conStituisset hiemare in continenti propter repentinos Galliae motuS, neque multum aestatis Superesset, atque id facile extrahi posse intellegeret, obsides imperat et quid in annos singulos vectigalis populo Romano Britannia penderet, con-5 stituit; interdicit atque imperat CaSSivellauno, ne Mandubracio neu Trinobantibus noceat. 23 obsidibus acceptis exercitum reducit ad mare, naVeS

207쪽

invenit refectas. His deductis, quod et captivorum a Jmagnum numerum habebat et nonnullae C. on receivino

commeatibus exercitum reportare instituit. Ac sic saccidit, uti ex tanto navium numero tot navigationibus neque hoc neque Superiore anno ulla omnino naViS, quae milites portaret, deSideraretur, at ex iis, quae 4 inanes ex continenti ad eum remitterentur, et prioris commeatus expositis militibus et quas postea Labienus faciendas curaverat numero LX, perpaucae locum caperent, reliquae fere omneS reicerentur. QuaS cum saliquamdiu Caesar frustra eXSpectaSSet, ne anni tempore a naVigatione excluderetur, quod aequinoctium Suberat, neceSSario angustius milites collocavit ac, summa tranquillitate consecuta, secunda inita cum 6 solvisset vigilia, prima luce terram attigit omnesque incolumeS naVeS perduxit. Subductis navibus concilioque Gallorum Samaro- 24bri Vae peracto, qu0d eo anno frumentum in Gallia propter siccitates angustiuSproVenerat, coactUS eSt aliter ac Superioribus annis

exercitum in hibernis collocare legionesque in plures civitates distribuere. Ex quibus unam in Morinos a ducendam Gaio Fabio legato dedit, alteram in Nervios Quinto Ciceroni, tertiam in Esubios Lucio Roscio; quartam in Remis cum Tito Labieno in confinio

Treverorum hiemare iussit; tres in Bellovacis collo- 3gavit; his Marcum Crassum quaestorem et Lucium Munatium Plancum et Gaium Trebonium legatos praefecit. Unam legionum, quam proXime trans 4 Padum conscripserat, et cohorteS V in Eburones,

208쪽

quorum pars maXima est inter Mosam ac Rhenum,

qui sub imperio Ambiorigis et Catuvolci erant, misit. 5 His militibus Quintum Titurium Sabinum et Lucium 6 Aurunculeium Cottam legatos praeesse iussit. Ad hunc modum distributis legionibus facillime inopiae

frumentariae sese mederi posse existimavit. Atque harum tamen omnium legionum hiberna, praeter eam, quam Lucio Roscio in pacatissimam et quietissimam partem ducendam dederas, milibus paSSuum centum 8 continebantur. Ipse interea, quoad legiones collocatas munitaque hiberna cognovisset, in Gallia morari constituit. 25 Erat in Carnutibus summo loco natus TasgetiUS,

tute atque in se benevolentia, quod in omnibus bellis singulari eius opera fuerat USus, maiorum locum 3 restituerat. Tertium iam hunc annum regnantem inimici multis palam ex civitate auctoribus inter-4 fecerunt. Defertur ea res ad Caesarem. Ille veritus,

quod ad plures pertinebat, ne civitas eorum impulsu deficeret, Lucium Plancum cum legione ex Belgio celeriter in Carnutes proficisci iubet ibique hiemare, quorumque Opera cognOVerat Tasgetium interfectum, 5 hos comprehensos ad se mittere. Interim ab omnibus legatis quaestoribusque , quibus legiones tradiderat, certior factus est, in hiberna perventum locumque hibernisJ esse munitum. 26 Diebus circiter XV, quibus in hiberna Ventum eSt,

ResoLt of Am- initium repentini tumultus ac defectionis

209쪽

REVOLT OF THE EBURONES

qui, cum ad fines regni sui Sabino Cottaeque praeSto et B. C. fuissent frumentumque in hiberna comportaViSSent, Indutiomari Treveri nuntiis impulsi suos concitaverunt subitoque oppressis lignatoribus magna manu ad castra oppugnatum Venerunt. Cum celeriter 3 nostri arma cepissent Vallumque adscendissent atque una ex parte Hispanis equitibus emissis equestri proelio Superiores fuissent, desperata re hostes suos

ab oppugnatione reduxerunt. Tum Suo more coΠ-4

clamaverunt, uti aliqui ex nostris ad colloquium prodirent: habere sese, quae de re communi dicere vellent, quibus rebus controversiaS minui posse

sperarent.

Mittitur ad eos colloquendi causa Gaius Arpineius 27 eques Romanus, familiaris Quinti Titurii, Mootiretions. et Quintus Iunius ex Hispania quidam, qui iam ante

missu Caesaris ad Ambiorigem Ventitare consuerat; apud quos Ambiorix ad hunc modum locutus est: Sese pro Caesaris in se beneficiis plurimum ei con- asteri debere, quod eius opera stipendio liberatus esset, quod Aduatucis, finitimi S Suis, pendere consuesset, quodque ei et filius et fratris filius ab Caesaro remissi essent, quos Aduatuci, obsidum numero missos apud se in servitute et catenis tenuissent; nequo id, quod fecerit de oppugnatione caStrorum, saut iudicio aut Voluntate sua fecisse, sed coactu civitatis, suaque esse eiusmodi imperia, ut non minus haberet iuris in se multitudo, quam ipse in multitudin0m. Civitati porro hanc fuisse belli causam, quod repentinae Gallorum coniurationi resistere non potuerit. Id se facile ex humilitate sua probare

210쪽

SPEECH OF AMBIORIX.

posse, quod non adeo Sit imperitus rerum, ut suis copiis populum Romanum Superari posse considat. 5 Sed esse Galliae commune consilium : Omnibus hiberinis Caesaris oppugnandis hunc esse dictum diem, ne 6 qua legio alterae legioni subsidio Venire posset. Non laetio Gallos Gallis negare potuisse, praeSertim cum de recuperanda communi libertate consilium initum Videretur. Quibus quoniam pro pietate Satisfecerit, habere nunc se rationem ossicii pro beneficiis Caesaris: monere, Orare Titurium pro hospitio, ut suae ac 8 militum saluti consulat. Magnam manum Germamorum conductam Rhenum transisse; hanc assore bi-ς duo. Ipsorum eSSe conSilium, Velintne priuS, quam finitimi sentiant, eductos ex hibernis mulites aut ad Ciceronem aut ad Labienum deducere, quorum alter milia passuum circiter quinquaginta, alter paulo am-io plius ab iis absit. Illud se polliceri et iureiurando ii confirmare, tutum iter per fines daturum. Quod cum faciat, et civitati sese consulere, quod hibernis levetur, et Caesari pro eius meritis gratiam referre. Hac

oratione habita discedit Ambiorix.

28 Arpineius et Iunius, quae audierunt, ad legatosis a deserunt. Illi repentina re perturbati,

O p. hoste ea dicebantur, tamen Π0n neglegenda eXistimabant, maXimeque hac re permoVebantur, quod civitatem ignobilem atque humilem Eburonum Sua sponte populo Romano bellum lacerua ausam ViX erat credendum. Itaque ad consilium