De bello Gallico commentarii

231쪽

v1.J CAESAR DEALS UITH NERVII. 141

Intersecto Indutiomaro, ut docuimus, ad eius pro- 2pinquos a Treveris imperium desertur B ouρ of the Illi finitimos Germanos sollicitare et pecuniam polliceri non desistunt. Cum ab proximis stimpetrare non po8Sent, ulterioreS temptant. Inventis nonnullis civitatibus iureiurando inter se confirmant obsidibusque de pecunia cavent; Ambiorigem sibi societate et foedere adiungunt. Quibu8 rebus cogni- stis Caesar, cum undique bellum parari Videret, Nervios, Aduatucos, fac Menapios adiunctis Cisrhenanis omnibus Germanis esse in armis, Senones ad imperatum non Venire et cum Carnutibus finitimisque civitatibus consilia communicare, a TreVeris GermanOScrebris legationibus sollicitari, maturius sibi do bello cogitandum puta Vit. Itaque nondum hieme confecta proximis quattuor 3

coactis legionibus de improviso in fines C. quetis the Ner-

magno pecori S atque hominum numero capto atque ea praeda militibus concessa Vastatisque agris in deditionem venire atque obsides sibi dare coegit. Eo sceleriter consecto negotio rursus in hiberna legiones reduxit. Concilio Galliae primo Vere, ut instituerat, indicto, cum reliqui praeter Senones, Carnutes Tre- Verosque venissent, initium belli ac defectionis hodesse arbitratus, ut Omnia pOSiponere Videretur, concilium Lutotiam Parisiorum transfert. Confines erant shi Senonibus civitatemque patrum memoria coniunX- erant, sed ab hoc consilio afuisse existimabantur. Hac re pro SuggeStu pronuntiata eodem die cum 6

B. C.

232쪽

142 SENONES CARNUTE &ENA PIL DI. legionibus in Senones proficiscitur magnisque itineribus eo perVenit.

reho Oise Hin α ελJH fuerat, iubet in oppida multitudin6m hundredk03tωρε, convenire. Conantibus, priusquam ida essici posset, adesse Romanos nuntiatur. Necessario sententia desistunt legatosque deprecandi causa ad Caesarem mittunt; adeunt per Aeduos quorum antiba quitus erat in fide civitas. Libenter Caesar petentibus Aeduis dat veniam excusationemque accipit, quod aestivum tempus instantis belli, non quae8tionis esse 4 arbitratur. Obsidibus imperatis centum, hos Aeduis 5 do the odi, custodiendos tradit. Eodem Carnutos legatos obsidesque mittunt, HSi deprecatoribus Remis, quorum erant in clientela; eadem 6 ferunt responsa. Peragit concilium CaeSar equitesque imperat civitatibus.

C. subdues the in bellum TreVerorum et Ambiorigis in

secum proficisci iubet, ne quis aut ex huius iracundia aut ex eo, quod meruerat, Odio civitatis motus eXsistat. 3 His rebus constitutis, quod pro eXplorato habebat, Ambiorigem proelio non eSSe concertaturum, reliqua 4 eius consilia animo circumspiciebat. Erant .Menapii propinqui Eburonum finibus, perpetuis paludibus silvisque muniti, qui uni ex Gallia de pace ad Caesarem legatos numquam miserant. Cum his esse hospitium Ambiorigi sciebat; item per Treveros Venisse Gems manis in amicitiam cognoverat. Haec prius illi detrahenda auxilia existimabat, quam ipsum bello

233쪽

TREVERI APPACK LABIENUS

lacesseret, ne desperata salute aut se in Menapios abderet aut cum Transrhenanis congredi cogeretur.

Hoc inito consilio totius exercitus impedimenta ad 6 Labienum in Trevoros mittit duasque legiones ad eum proficisci iubet; ipse cum legionibus expeditis quinque in Menapios proficiscitur. Illi nulla coacta manu loci praesidio freti in silvas paludeSque confugiunt suaque eodem conferunt.

Caesar partitis copiis cum Gaio Fabio togato ot 6 Marco Crasso quaestore celeriterque essectis pontibus adit tripertito, aedificia vicosque incendit, magno pecoris atque hominum numero potitur. Quibus a rebus coacti Menapii legatos ad eum pacis petendae causa mittunt. Ille obsidibus acceptis hostium se a habiturum numero confirmat, si aut Ambiorigem aut eius legatos finibus suis recepissent. His confirmatis rebus Commium Atrebatem cum equitatu custodis loco in Menapiis relinquit, ipse in Treveros proficiscitur.

Dum haec a Caesare geruntur, Τreveri magnis Idoaetis peditatus equitatUSque copiis Lab -7pefeest αι-ienum cum una legione, quae in eorum' qbydHUR, finibus hiemaverat, adoriri parabant, iamque ab eo non a longius bidui via aberant, cum duas venisse legioneAmissu Caesaris cognoscunt. Positis castris a milibus spassuum XV auXilia Germanorum exspectare constituunt. Labienus hostium cognito c0ΠSilio, Sperans, temeritate eorum fore aliquam dimicandi facultatem, praesidio quinque cohortium impedimentis relicto cum viginti quinque cohortibus magnoque equitatu contra hostem proficiscitur et mille passuum intem

234쪽

5 miSSO spatio castra communit. Erat inter Labienum atquo host0m dissicili transitu flumen ripisque praeruptis. Hoc neque ipse transire habebat in animo neque hostes transituros existimabat. Augebatur

6 auxiliorum cotidie spes. Loquitur fin consilio palam,

quoniam Germani appropinquare dicantur, SeSe SuaSexercitusque fortunas in dubium non devocaturum et postero die prima luce castra moturum. Celeriter haec ad hostes deseruntur, ut ex magno Gallorum equitum numero nonnullos Gallicis rebus favere 8 natura cogebat. Labienus noctu tribunis militum

primisque ordinibus convocatis, quid sui sit consilii, proponit et, quo facilius hostibus timoris det suspicionem, maiore Strepitu et tumultu, quam populi Romani seri consuetudo, castra moveri iubet. His 9 rebus fugae similem proiectionem effecit. Haec quoque per exploratores ante lucem in tanta propinquitate

castrorum ad hostes deseruntur. 8 Vix agmen novissimum extra munitioneS proceS-but αrerouted. Serat, cum Galli, cohortati inter se, ne

Speratam praedam ex manibus dimitterent; longum esse, perterritis Romanis Germanorum auXilium evSpectare, neque Suam pati dignitatem, ut tantis copiis tam eXiguam manum, praeSertim fugientem atque impeditam, adoriri non audeant, flumen transire eta iniquo loco committere proelium non dubitant. Quae fore suspicatus Labienus, ut Omnes citra flumen eliceret, eadem usus simulatione itineris placide pro-3 grediebatur. Tum praemissis paulum impedimentis atque in tumulo quodam collocatis, Hubetis, inquit, milites, quum petistis, fucultutem: hostem impedito sitque

235쪽

iniquo loco tenetis: pruestate eundem nobis ducibu8 vir- 4 B.Ctutem, quum Saepenumero imperutori praestitistis, utque illum adesse et haec coram cernere egistimate. Simul 5

Signa ad hostem converti aciemque dirigi iubet et paucis turmis praesidio ad impedimenta dimissis reliquos equites ad latera disponit. Celeriter nostri 6 clamore sublato pila in hostes immittunt. Illi, ubi

praeter Spem, quos fugere credebant, infestis signis ad se ire viderunt, impetum modo ferre non potuerunt ac primo concursu in fugam coniecti proximas silvas petiverunt. Quos Labienus equitatu consectatus 7 magno numero interfecto, compluribus captis paucis post diebus civitatem recepit. Nam Germani, qui auxilio Veniebant, percepta TreVerorum fuga SeSedomum receperunt. Cum his propinqui Indutiomari, 8 qui defectionis auctores fuerant, comitati eos excivitate excesserunt. Cingetorigi, quem ab initi0 9 permansisse in ossicio demonstravimus, principatus atque imperium est traditum. CaeSar, p08tquam ex Menapiis in Treveros vonit, sduabus de causis Rhenum transire con o eposses

stituit; quarum una erat, quod auXilia a contra se TreVeri A mi Serant, altera, ne ad eos Ambiorix receptum haberet. His constitutis rebus 3

paulum Supra eum locum, quo ante eXercitum traduXerat, facere pontem instituit. Nota atque instituta ratione magno militum Studio paucis diebus opus ossicitur. Firmo in Treveris ad pontem praesidio 3 relicto, ne quis ab his Subito motuS Oreretur, reliqua Scopia S equitatumque tradueit. Ubii, qui 6 ante obsides dederant atque in dedi-

236쪽

146 THE UBII SUBMIT: SUEBI RETIRE. fui.

tionem Venerant, purgandi sui causa ad eum legatos mittunt, qui doceant, neque auXilia ex Sua civitate 7 in Treveros missa neque ab Se fidem laesam; petunt atque Orant, ut Sibi parcat, ne communi odio Germanorum innocenteS pro nocentibus poenas pendant; 8 si amplius obsidum velit, dare pollicentur. Cognita Caesar causa reperit, ab Suebis auxilia missa esse; Ubiorum satisfactionem accipit, aditus viasque in Suebos perquirit.

10 Interim paucis post diebus fit ab Ubiis certior,

Phe Suebi retreat SueboS Omnes in unum locum copias co-

sint imperio, denuntiare, ut auXilia peditatus equita- a tusque mittant. His cognitis rebus rem frumentariam proVidet, castris idoneum locum deligit; Ubiis imperat, ut pecora deducant Suaque omnia ex agris in oppida conferant, Sperans, barbaros atque imperitos homines inopia cibariorum adductos ad iniquam pug-3 nandi condicionem posse deduci; mandat, ut crebros exploratores in Suebos mittant, quaeque apud eos 4 gerantur, cognoscant. Illi imperata faciunt et paucis

diobus intermissis referunt: SuebOS OmneS, POSteaquam certiores nuntii de exercitu Romanorum Venerint, cum omnibuS Sui S Sociorumque copiis, quas coegi8Sent, penituS ad eXtremos fines se recepisse:

5 silvam esse ibi infinita magnitudine, quae appellatur Bacenis; hanc longe introrsus pertinere et pro nativo muro obiectam Cheruscos ab Suebis Suebosque ab Cheruscis iniuriis incursionibusque prohibere : ad eius initium silvae Suebos adventum Romanorum

237쪽

Quoniam ad hunc locum perventum est, non ali-110num esse videtur, de Galliae Germaniae- Pheir solities.

que moribus et, quo disserant hae nationes inter Se8e, proponere. In Gallia non solum in omnibus a civitatibus atque in omnibus pagis partibusque, Sed paeno etiam in singulis domibus factiones Sunt, earum- 3que factionum principes Sunt, qui Summam auctoritatem eorum iudicio habere existimantur, quorum ad arbitrium iudiciumque summa Omnium rerum consiliorumque redeat. Itaque eiu S rei causa anti- 4quitus institutum Videtur, ne quis ex plebe contra potentiorem auXilii egeret: Suos enim quisque opprimi et circumveniri non patitur, neque, aliter Si faciat, ullam inter suos habet auctoritatem. Haec eadem 5 ratio est in summa totius Galliae: namque omnes civitates in partes divisae sunt duas.

Cum Caesar in Galliam venit, alterius factionis 12 principes erant Aedui, alterius Sequani. Hi cum per a

se minus Valerent, quod Summa auctoritas antiquitus orat in Aeduis magnaeque eorum erant clientelae,

Germanos atque Ariovistum Sibi adiunxerant eosque ad se magnis facturis pollicitationibusque perduXerant. Proeliis vero compluribus factis Secundis atque omni 3 nobilitato Aeduorum interfecta tantum potentia ante-ceSSerant, Ut magnam partem clientium ab Aeduis 4 ad se transducerent obsidesque ab iis principum filios acciperent et publice iurare cogerent, nihil se contra Sequanos consilii inituros, et partem finitimi agri

238쪽

A. U. C. Per Vim occupatam possiderent Galliaeque totius 5 principatum obtinerent. Qua necessitate adductus Divitiacus auxilii petendi causa Romam ad senatum 6 profectus imperfecta re redierat. Adventu Caesaris facta commutatione rerum, obsidibus Aeduis redditis, veteribus clientelis restitutis, nOViS per Caesarem comparatis, quod hi, qui se ad eorum amicitiam aggregaVerint, meliore condicione atque aequiore imperio se uti Videbant, reliquis rebus eorum gratia

dignitateque amplificata, Sequani principatum dimi-7 serant. In eorum locum Remi Succe8Serant; quos

quod adaequare apud Caesarem gratia intellegebatur, ii, qui pr0pter Veteres inimicitias nullo modo cum Aoduis coniungi poterant, se Remis in clientelam 8 dieabant. Hos illi diligenter tuebantur: ita et novam 9 et repente collectam auctoritatem tenebant. Eo tum statu res erat, ut longe principes haberentur Aedui, secundum locum dignitatis Remi obtinerent.13 In omni Gallia eorum hominum, qui aliquo sunt

The elasaea 9 numero atque honore, genera sunt duo: εociety- nam plebes paene SerVorum habetur loco,

quae nihil audet per se, nullo adhibetur consilio; a plerique, cum aut aere alieno aut magnitudine tributorum aut iniuria potentiorum premuntur, SeSe in 3 servitutem dicant nobilibus; quibus in hos eadem Omnia Sunt iura, quae dominis in servos. Sed de his duobus generibus alterum est druidum, alterum4 equitum. Illi rebus divinis intersunt, sacrificia publica ac priVata procurant, religiones interpretantur: ad eos magnus adulescentium numerus disciplinae cauSa concurrit, magnoque hi Sunt apud eos honore.

239쪽

Nam foro de omnibus controversiis publicis pri Vati S- 5 D. c. que constituunt, et si quod est admissum facinus, Si caedes facta, si de hereditate, de finibus controversia est, idem decernunt, praemia poenasque con Stituunt ;si qui aut privatus aut populus eorum decreto non 6 stetit, sacrificiis interdicunt. Haec poena apud eos est gravissima. Quibus ita est interdictum, hi numero 7 impiorum ac sceleratorum habentur, his omnes decedunt, aditum Sermonemque defugiunt, ne quid ex contagione incommodi accipiant, neque his petentibus ius redditur neque honos ullus communicatur. His 8autem omnibus druidibus praeest unu8, qui Summam inter eos habet auctoritatem. Hoc mortuo aut, si qui seX reliquis excellit dignitate, succedit, aut, si sunt plures pares, Suffragio druidum, nonnumquam etiam armis de principatu contendunt. Hi certo anni tem- Iopore in finibus Carnutum, quae regio totius Galliasi media habetur, considunt in loco consecrato. Huc Omnes Undique, qui contrOVersias habent, conVeniunt eorumque decretis iudiciisque parent. Disciplina in ii Britannia reporta atque inde in Galliam translata esse existimatur, et nunc, qui diligentiUS eam rem cogno- Scerere Volunt, plerumque illo discendi causa prosciscuntur.

Druides a bello abesse consuerunt neque tributa 14

una cum reliquis pendunt, militiae Vaca- The Druids. tionem Omniumque rerum habent immunitatem.

Tantis excitati praemiis et sua sponte multi in dis- aciplinam conveniunt et a parentibus propinquisque mittuntur. Magnum ibi numerum Versuum edi8cere 3 dicuntur. Itaque annos nonnulli vicenos in disciplina

240쪽

THE EQUITES.

VI.A. U. C. Permanent. Neque faS esse existimant ea litteris

mandare, cum in reliquis fere rebus, publicis priva-4 tisque rationibus, Graecis litteris utantur. Id mihi duabus de causis instituisse videntur, quod neque in vulgum disciplinam efferri Velint neque e08, qui

discunt, litteris confisos minus memoriae Studere;

quod fere plerisque accidit, ut praesidio litterarum

diligontiam in perdiscendo ac memoriam remittant. 5 Imprimis hoc volunt persuadere, non interire anima S, sed ab aliis post mortem transire ad alios, atque hoc maxime ad virtutem excitari putant, metu mortis 6 neglecto. Multa praeterea de sideribus atque eorum motu, de mundi ac terrarum magnitudine, de rerum natura, de deorum immortalium vi ac potestate disputant et iuventuti tradunt.1o Alterum genus est equitum. Hi, cum eSt USUS The lenioliis. atque aliquod bellum incidit quod raro ante Caesaris ad Ventum quotannis accidere Solebat, ut aut ipsi iniurias inferrent aut illatas propulsarenta omnes in bello Versantur, atque eorum ut quisque est genere copiisque ampliSSimus, ita plurimos circum se ambactos clientesque habet. Hanc unam gratiam potentiamque ΠΟVerunt.16 Natio est omnis Gallorum admodum dedita religionia Superatilioris. bUS, atque ob eam causam, qui sunt assectigrmioribus morbis quique in proeliis periculisque Ver- Santur, aut pro Victimis homines immolant aut se immolaturos vovent administrisque ad ea sacrificia 3 druidibus utuntur, quod, pro Vita hominis nisi hominis Vita reddatur, non posse deorum immortalium numen placari arbitrantur, publiceque eiusdem generis habent