장음표시 사용
131쪽
dederat millibus passuum C continebantur. Ipse interea, quoad legiones collocatas munitaque hiberna cognovisset, in Gallia morari constituit. XXV. Erat in Carnutibus summo loco natus Tasgetius cujus majore S in Sua civitate regnum obtinue rant. Huic Caesar, pro ejus virtute, atque in se benevolentia, quod in Omnibus bellis singulari Hus per fuerat usus, majorum locum restituerat. Tertium jam hunc annum regnantem inimici jam multis palam ex civitate auctoribus, eum interfecerunt. De sertur ea res ad Caesarent. Ille veritus, quod ad plures pertinebat, ne civitas eorum impulsu deficeret, L. Plancum cum legione e Belgio celeriter in Carnutes proficisci jubet, ibique hiemare; quorumque opera cognoverit TaSgetium interfectum, hos Comprehensos ad Se mittere. Interim ab omnibus legatis quaestoribusque, quibus legiones tradiderat, certior factus est, in hiberna perventum, locumque hibernis esse munitum.
XXVI. Diebus circiter xv, quibus in hiberna ventum est, initium repentini tumultus ac defectionis ortum est ab Ambiorige et Cati volco qui, quum adfines regni sui Sabino Cottaeque praesto fuissent, frumentumque in hiberna comportavissent, Induciomari Treviri nunciis impulsi, suos concitaverunt Subitoque oppressis lignatoribus magna manu castra Oppugnatum venerunt. Quum Celeriter nostri arma cepissent, valluntque adScendi SSent, utque una e Parte Hispanis equitibus emissiS, equestri proelio Superiores fuissent desperata re hostes ab oppugnatione
suos reduxerunt. Tum Suo more On Clamaverunt,
uti aliqui ex nostris ad colloquium prodirent habere
132쪽
SeSe, quae de re communi dicere vellent, quibu rebus controversias minui posSe Sperarent.
XXVII. Mittitur ad eos colloquendi caussa C. Arpineius, eques Romanus, familiaris Q. Titurii, et Q. Junius ex Hispania quidam, qui jum ante, missu Caesaris, ad Ambiorigem ventitare consueverat: pud quos Ambiorix in hunc modum locutus est Sese, pro Caesaris in se beneficiis, plurimum ei confiteri debere, quod ejus opera Stipendio liberatus esset, quod Aduatucis, finitimis suis, pendere OnSuesset quodque ei et filius et fratris filius ab Caesare remissi essent, quos Aduatuci, Obsidum numero missos, apud se in servitute et catenis tenuissent neque id, quod fecerat de oppugnatione castrorum, aut judicio aut voluntate sua fecisse, sed coactu civitatis suaque
esse ejusmodi imperia, ut non minus haberet uris in Se multitudo, quam ipse in multitudinem. Civitati porro hanc fuisse belli caussam, quod repentinae Gallorum Conjurationi resistere non potuerit id se facile ex humilitate sua probare posse, quod non udeo sit imperitus rerum, ut suis copiis populum Roma num Se Suporare posse confidat sed esse Galliae commune consilium : Omnibus hibernis Caesaris oppugnandis hunc esse dictum diem, ne qua legio alterae
legioni subsidio venire posset. Non facile Gallos Galli negare potuisse, PraeSertim quum de reCUperanda communi libertate consilium initum videretur. Quibus quoniam pro pietate satisfecerit, habere nun serati mem ossicii pro beneficiis Caesaris monere, Orn-re Titurium pro hospitio, ut suae ac militum saluti
consulat magnam manum Germanorum Conductam
Rhenum transisse ; hanc adsore biduo. Ipsorum S se consilium, velintne prius, quam finitimi sentiant,
133쪽
eductos, hibernis, milites aut ad Ciccionem aut ad Labienum seducere, quorum alter millia passuum Circiter , alter paullo amplius ab his absit. Illud se polliceri, et jurejurando confirmare, tutum iter persines suos daturum quod quum faciat, et civitati sus consulere, quod hibernis levetur, et CaeSari pro ejus meritis gratiam reserre. Hac ratione habita,
dis eodit Ambiorix. XXVIII. Arpineius o Junius, quae audierint, dlegatos deserunt. Illi, repentina re perturbati, etsi ab hoste o dicebantur, non tamen negligenda existimabant maximeque hac re permovebantur, quod, civitatem ignobilem atque humilem Eburonum sua sponto popul Romano belli im facere auSam, vix erat credendum. Itaque ad consilium rem deserunt magnaque inter eos existit controversia L. Arunculeius, compluresque tribuni militum, et primorum ordinum centuriones, nihil temere agendum neque ex hibernis injussu Caesaris discedendum, existimabant quRntasvis magnas etiam copias Germanorum sustinori posse, munitis hibernis, Ocebant rem eSse testimonio, quod primum hostium impetum, multis ultro vulneribus illatis, fortissime sustinuerintra re frunientaria non premi interea et e proxinais hibernis, et a Caesare, conventura SubSidia : O8tremo, quid esse levius aut turpius, quam auctore hoste de summis rebu Capere consilium Z XXIX. Contra ea Titurius, sero facturos, lumitabat, quum majore hostium manus adjunctis Germanis, Convenissent aut quum aliquid calamitatis in proximis hibernis esset acceptum brevem consulendi
CSS OCCASSionem. Caesarena, arbitrari, prosectum in
Italiam neque aliter Carnutes interficiendi Tasgeti i
134쪽
consilium fuisse capturos, neque Eburones, si ille ad-eSset, tanta cum Contemtione nostri ad castra venturo ESSe non liOStem auctorem, Sed rem, Spectare
Subesse illa enum magno esse Germanis dolori Ariovisti mortem, et superiores OStrus victorias : ardero Galliani, tot contumeliis acceptis, sub populi Romani imperium redactam, superiore gloria rei militaris extincta. Ostremo, quis hoc sibi persuaderet, sine certa re Ambiorigem ad ejusmodi consilium descendisses Suam sententiam in utramque partem CSSe tutam: si nil sit durius, nullo periculo ad proXimam legionem perventuros si Gallia omnis cum Germani Consentiat, unam esse in Celeritate positam Salu tem Cottae quidem, atque eorum, qui dissentirent, consilium quem haberet exitum in quo si non prae-Sen periculum, at certe longinqua obsidione fames
XXX. Hac in utramque partem disputatione habita, quum a Cotta primisque ordinibus acriter resisteretur, Vincite, inquit, si ita vultis, Sabinus et id clariore voce, ut magna pars militum exaudiret: Neque is sum, inquit, qui gravissime ex vobis morti periculo terrear: hi sapient, et, si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent qui, Si per te liceat, perendino die cum proximis hibernis conjuncti, communem cum reliquis belli casum Sustinenni, nec rejecti et relegati longe ab ceteris, aut erro aut fame
intereant. XXXI. Consurgitur ex consili : Comprehendunt utrumque, et Orant, ne sua dissensione et pertinacia rem in summum periculum deducant; sacilem esserem, Seu nneant, Seu Proficiscantur, Si modo unum Omnes Sentiunt, ac probent: contra in dissensione
135쪽
nullam e salutem perspicere. Res disputatione ad mediam noctem perducitur. Tandem dat Cotta perna Otus manufa Superat Sententia Sabini. Pronunciatur, prima luce ituros. Consumitur vigiliis reliqua pars noCtis, quum Sua qui Sque miles Circumspiceret, quid secum portare posset, quid e instrumento lai-bernorum relinquere cogeretur. Omnia excogitantur, quare nec Sine Periculo maneatur, et languore
militum et vigiliis periculum augeatur. Prima luce
sic ex castris proficiScuntur, ut, quibus esset persua-Sum, non ab hoste, sed ab homine amicissimo Ambiorigo consilium datum, longiSSimo agmine, maximisque impedimentis. XXXII. At hostes, posteaquam ex nocturno fremitu viuiliisque de prosectione eorum Sen Serunt, Collocatis insidiis bipartito in silvis, Opportuno atque Occulto loco, a missibus paSSuum circiter II, Romanorum adventum ex Spectabant et, quum e major pars agminis in magnam convallem demi Sisset, ex utraque parte ejus vallis subito e Stenderunt, novi SSimosque Premere, et primo prohibere adScensu, atque iniquissimo nostris loco proelium Committere, Coeperunt.
XXXIII. Tum demum Titurius, ut qui nihil ante
providisset, trepidare, ConcurSare, cohortesque disponere haec tamen ipsa timide, atque ut eum Omnia deficere viderentur : quod plerumque ii accidere Consuevit, qui in ipso negoti con Silium capere coguntur. At Cotta, qui cogit isset hae posse in itinere accidere, atque ob eam au SSam Proiectioni auctor non fuisset, nulla in re Communi Saluti deerat, et in appellandis cohortandisque militibus, imperatoris, et in pugna militis ossicia praestabat. Quumque propter longitudinem agminis minus facile per Se Omnia obire,
136쪽
et quid quoquo loco faciendum esset providere, OS-Sent jusserunt pronunciare, ut impedimenta relinque rent, atque in Orbem con Sisterent quod ConSiliunt, etsi in ejusmodi casu reprehendendum non est, tamen incommode accidit: nam et nostris militibus spem minuit, O hostes nil pugnam alacriores OsseCit, quod non sine summo timore, desperatione id factum videbatur. Praeterea accidit, quod si eri necesse erat, ut vulgo milites ab signis discederent; quae qui Sque O-rum carissima haberet, ab impedimentis petere atque abripere properaret; claniore ac fletu omnia comple
XXXIV. At barbaris consilium non desuit nam duces eorum tota acie pronunciare HSSerunt, ne quis ab loco discederet, illorum Sse praedam, atque illis reServari, quaecunque Romani reliquissent: proinde omnia in victoria posita existimarent. Erant et virtute et numero Pugnando pareS: nostri tamen, etsi ab duce et a fortuna deserebantur, tamen Omnem Spem salutis in virtute ponebant; et, quoties quaeque cohors procurreret, ab ea parte magnu hostium numeru cadebat. Qua re animadversa, Ambiorix pronunciari jubet, ut procul tela conjiciant, neu propius accedant: et, quam in partem Romani impetum fecerint, cedant: levitate armorum, et quotidiana exercitatione, nihil iis noceri posse rursus se ad Signa recipientes inSequantur.
XXXV. Quo praecepto ab iis diligentissime ob
atque impetum secerat, hostes velocissime refugiebant. Interim eam partem nudari necesse erat, et ab latere aperto tela recipi. RursuS, quum in eum locum, unde erant egreSSi reverti coeperant, et ab
137쪽
iis, qui cesserant, et ab iis, qui proximi Steterant, Cir-
cuna veniebantur: sin autem locum tenere vellent, nec virtuti locus relinquebatur, neque ab tanta multitudine conjecta tela conserti vitare poterant. Tamen, tot inconi modis conflictati, multis vulneribus acceptis, resistebant et magna parte diei con Sumta, quum
a prima luce ad horam II X pugnaretur, nihil, quod ipsis esset indignum, committebant. Tum T. Balventio, qui superiore anno primum pilum duxerat, viroibrii, et magnae auctoritatis, utrumque femur tragula transjicitur Q. Lucanius ejusdem Ordinis, Ortissime pugnara S, una Circumvento filio Subvenit, interficitur:
L. Cotta legatus, Omnes cohortes ordineSque adhortans in adverSum O funda Vulneratur.
XXXVI. His rebus permotus, Q. TituriuS, quum
procul Ambiorigem, suo cohortantem, OnSpe XiSSUt, interpretem suum Cn. Pompeium ad euin mittit, O-gatum, ut sibi militibusque parcat. Ille appellatus respondit: Si velit Secum Colloqui, licere Sperare, a multitudine impetrari posse, quod ad militum saluten pertineat; ipsi vero nihil nocitum iri, inque eam
rem se Suam fidem interponere. Ille cum Cotta Sauci communicat, Si videatur, Pugna ut excedant, et cum Ambiorige una colloquantur; sperare, ab eo de sua ac militum Saluteinpetrare posSe. Cotta se ad armatum hOStom iturum negat, atque in eo Constitit.
XXXVII. Sabinus, quos in praesentia tribunos militum circum se habebat, et primorum ordinum centuriones, Se Sequi jubet et, quum propius Ambiorigeni acceSSiSSet, jusSUS arma abjicere, imperatum facit suisque, ut idem faciant, imperat. Interim, dum de conditionibus inter Se agunt, longiorque consulto ab Ambiorige instituitur Sermo, paullatim ci TO M. I. P
138쪽
Cunt Ventus, interficitur. Tuni ver Su more victoriam conclamant, atque ululatum tollunt impetuque in nostros facto ordines perturbant. Ibi L. Cotta Pugnans interficitur cum maxima parte militum. Re liqui se in castra recipiunt, unde erant egreSSi. X quibus L Petrosidius aquilifer, quum magna multitudine hostium premeretur, aquilam intra Vallum projecit, ipse pro castris sortissime pugnans occiditur; illi aegre ad noctem oppugnationem SuStinent: OCtu ad unum omnes, desperata Salute, se ipsi interficiunt.
Pauci, ex proelio lapsi, incertis itineribus per silvas ad T. Labienum legatum in hiberna perveniunt, atque eum de rebus gestis certior in faciunt. XXXVIII. Hac victoria sublatus, Ambiori Statim cum equitatu in Aduatucos, qui erant ejus regno finitimi, proficiscitur neque noctem neque diem intermittit, peditatumque se subsequi jubet. Re demonStrata Aduatucisque concitatis, postero die in Nervios pervenit, hortaturque, ne ui in perpetuum liberandi, atque ulciscendi Romano pro iis, qua acceperint, injuriis, occasionem dimittant intersectos esse legatos duo, magnamque artem Xercitus intoris se demonstrat nihil SSe negotii, Subit oppres-Sam legionem, quae cum Cicerone hiemet interfici: se ad eam rem profitetur adjutorem. Facile hac oratione Nerviis persuadet. XXXIX. Itaque, confestim dimissis nunciis ad Ceutrones, Grudios, LevaCOS, Pleumoxios, Geidu- nos, qui omne Sub eorum imperi Sunt, quam maxima manu POSSunt, Cogunt; et de improviso ad Ciceronis hiberna advolant, nondum ad eum fama de
Tituri morte perlata Huic quoque accidit, quod fuit necesse, ut nonnulli milites, qui ilignationis muniti
139쪽
nisque caussa in silvas discessissent, repentino quitum adventu interciperentur. His Circumventis, magna manu Eburones, Nervii, Aduatuci, atque horum omnium socii et clientes legionem oppugnare incipiunt. Nostri celeriter ad ario con Currunt, V; illum Conscendunt. Aegre is diu sustentatur, quod Omnoni spem hostes in celeritate ponebant, atque, an n-depti victoriam, in perpetuum se fore victores confidebant. XL. Mittuntur ad Caesarem confestim ab Cicerone literae, magnis propositis praenalis, si pertulissent obsessis omnibus viis, missi intercipiuntur.
Noctu ex ea materia, quam munitionis Caussa Compor-
taVerant, turres admodum CXX excitantur incredibili Celeritate quae deesse peri videbantur, perficiuntur. Ostes postero die, multo majoribus copiis CoaC-tis, CaStra oppugnant, Ossam complent. Ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur hoc idem deinceps reliquis fit diebus. Nulla pars nocturni temporis ad laborem intermittitur: non aegriS, non Vulneratis facultas quietis datur. Quaecunque ad proximidio oppugnationem Opus Sunt, O Ctu Comparantur: multae praeustae sudes, magnus muralium Pilorum numerus instituitur turres contabulantur pinnae loricaeque ex ratibus attexuntur. Ipse Cicero, quum tenuissima valetudine esset, ne nocturnum quidem sibi tempus ad quietem relinquebat, ut ultro militum Oncursu ac vocibus sibi parcere Ogeretur.
XLI. Tunc duces principesque Nerviorum, qui
aliquem sermonis aditum Caussamque umicitiae cum Cicerone habebant, colloqui sese velle dicunt. Facta potestate, eadem, quae Ambiorix cum Tituri egerat, sommemorant omnem esse in armis Galliam mer-
140쪽
manos Rhenuria tranSisse CaesariS- reliquorumqUOhiberna oppugnari. Addunt etiam de Sabini morte. Ambiorigem ostentant si dei faciendae caussa. Errare eos dicunt, si quidquam ab his praesidii speront, qui suis rebus dissidan D: sese tamen hoc esse in CicerOnem populumque Romanum animo, ut nihil, nisi hiberna recusent, atque an invetera Scere Consuetudinem nolint licere illis incolumibus per se ex hibernis
discedere, et, quascunque in partes velint, Sine metu proficisci Cicero ad hae unum modo rospondit: Non esse consuetudinem populi Romani, Ham accipere ab hoste armato conditionem. Si ab armis dis- Cedere velint, o adjutore utantur, legatosque ad Cae- Sarem mittant sperare, pro dia justitia, quae petierint, impetraturOS.
XLII. Ab hac spe sepulsi Nervii vallo pedum XI,
o fossa pedum XV hiberna cingunt. Haec et suPeriorum annorum On Suetudin Ora nostri Cognoverant,
et, quosdam de Xercitu nacti captivos, ab his docebantur : Od nulla ferramentorum C Opia, quae Sunt ad hunc usum idonea, gladiis Cespitem Circumcidere, manibus sagulisque te am exhaurire, Cogebantur. qua quidem ex re hominum multitudo cognosci potui : nam minus horis tribus illium X in circuitu munitionem perfecerunt reliquisque diebus turres ad altitudinem valli, falces testudineSque, quas idem Cuptivi docuerant, parare ac sacer COOPerunt. XLIII. Septimo oppugnationi S die, IXim Coorto vento, Cruente fusili ex argilla glandes fundis, et serve sueta jacula, in casas, quae more Gallico Stramentis erant tectu e jacere coeperunt. Hae Celeriter ignem comprelienderunt, et venti magnitudine in omnem castrorum locum distulerunt Hostes, maxi-