De sanctissima Trinitate : summa praelectionum

321쪽

Spiritum S. ex Filio quoque procedere ex traditione eomprobatur sili

concilium autem sane vetare nee voluit nee potuit, ne ab haeresi aliqua ad delesiam redir eupientibus fidei formula proponeretur aliud omplectens praeter ni eaenam formulam v. g. d0gma haeres illi oppositum secus enim morem damnasset inde a summa antiquitate perpetuo in ecclesia servatum sit uetoritate omnium stre eoneiliorum eonfirmatum; quod vel suspicari eo magis nesas atque absurdum est, quod vol in ipso ni eaeno oncilio huius usus xemplum invenitur. Isso enim eondilium ean. . latuit, o vatianos sub ea pro sessione recipiendos esse qum praeter symbolum Apostolorum sive aliud in edissi adhibitum Leontinorat quod haeresi ovatianae oppositum esset. Qua ratione in subsequontibus conelliis quoque actum est eum Maeedonianis, ρ- storianis, utychianis monotheletis. Quae eum it sint, on-eilium phesinum no iniri alius Ide intelligere non potuit nisi am 80lam, qua eum pristina 'tholi ea professione pugnaript Eodon seillesti sensu nomen alius fidei usurpat quo speciminis causa concilium haleodon senso, qu0d definiti0ni de duabus impermixtis naturis Christi haec subii et .His igitur eum omni undique exstet eura et diligentia a nobis dispositis, definivit saneta sit universalis synodus, aliam fidem λεψα ni Miu nulli istere proserre aut conscribere vel st0mponere aut entire aut alios odore ' et doneilium Constantinopolitanum IIL, quod ρfinitionem do duabus operationibus et voluntatibus Christi hunc in modum absolvit: His igitur ... a nobis formatis detinimus aliam fidem ετεψα morin nulli

licere proferre aut conseribere comp0nerevo aut Sapere Vel alitur odere.

Confirmatur haec explieati per ea, quae acta sunt in56. eoucili Chaleed0nensi Selli est Dioseor cum suis episeopis Aegyptiis asserentibus . Νem suscipit additionem, semo diminutionem quae in testeu statuta sunt, teneant , piscopi eatholici unanimiter roposuerunt eum Eusebio Dorylaei: Mentitus est, n0n est definitio talis, non est regula. Insuper eoneilium Chalesidonens ipsum in alloeutione ad Marcianum imperatorem perspicuo decretum Ephesinum declarans eo idem speeturo Moeet ut leaena professio velut principali

322쪽

quam autem intendisse ut delesia inhibersetur haserosibus uovis novas desiniti0ne et dei pr0fe8Siones opponer0. 57. by SP 40r, decretum ut disciplinare consideretur sel. quod raro idem St, 0ncipiatur gere non univ0rsim o dolprofossion sed de Symbel Sive de Speciali aliqua prosessionsesidet uoque tune Graeco Schismati t08 quidquam iuvat. 0o0uim sitis Sumptum Singuli S, ad quo non pertin0t, sive piseopis sive presbyteri Sive laici tu adimitur vel negatur. nova symbola considere atque usui publico deputar0. Ipsi vero magisterio authentie h0 ius adimere vel negare nee voluit n0d 0tuit utp0te qu0d eclosia esssentiat atqu0 divinitus e0llatum est. Sane igitur absurdum est e0neth Ephesin adserib0re doctrinam inauditam secundum quum sellistet non idem ius, quo istaenum concilium usum est quaedam ad symb0lum Apostolorum adiiciens necnon eodem aestulo Coue ilium Constantin0p0sianum' quaedam addens symb0lo Nica0no, estieris etiam conelliis atque generatim magis priuauthentie pariter competeret; te uim magisteri nuthentie vim ultoris a Christo ollaticinationabile tum ossietum tum ius e0mpolit dep0situm revolati0nis cust0dire, transmittere. xplieare. cum quo Onnexa vel in quo inclusa est p0tostas do fiuiendi dogmata fido ut tuo ius m0di desinitiones tiam ad usitatas sidsi sormulas adlidiendi. Additi vero termini Filioque ab ipso magisterio nulli sentie vel saeta vel approbata St. ut constat sex notitia hist0rie supra exhibita uua eum ita sint. tota illa Gra0e0rum obieetio n0nuis misera pinu absurducacillati esse intelligitur. 58. 2. Atiae ulmearem Paecorum Obiectiones οἰ-

I In symbolo Constantinoi ol itano Spiritus auctus

Patre procedere dicitur, eundem vero a Filio quoque procedere ne innuitur quidem quar ea confesSi tamquam Hae clusiva consideranda est R. Primo maximam lariem

323쪽

Spiritum S. ex Fili quo iii procedere ex traditi0ne pomprobatur. IIT eontra hane obiectionem ade in Vuleiit. fila Supra idem argiam sintationi X seriptura terivatu reSp0nSa Sunt. Insuper

vero tum in s. Seripturi tum in d0 eum quiis del0siastidis aliqua uni ursonat divinae prae alii adseribuntur, qua sin qeontrovorsi a stommunia Sunt tribu perS0nis Ut . . omni-p0t0utia patri sapientia Filio, fauetitiis vel amor Spiritui 1anoso tribui solent. 0quq nim quod alistri tribuitur idqo alteri n0gatur. - Praeiqi e eon Siderandum est, quod Sehismati ei negligunt, verba symboli obieeta e0ntra Reedoni Anam hastresin direeta esse Maestitoniani autem ut divinitatem Spiritus Saneti verterent. undρm ex Fili proceliser tamquam creaturam eontendebant ex Patre vero immanenter pr0dire praefraeto segabant. Quare Cono ilium ad divinitatqui Spiritus Sanet vindieandam imprimis neu leare sebuit a voluit, Spiritum Sanetum sie uti talium immane uti steti0n a Patre pri ,-eodere ideoqu0 atri et Filio esse eon substantiatum non aut0m opus orat ad se0pum intentum proe ossionem a Filio quoque inenlear0. Quar Damasus . qu0 quo in Suis na-iliomatismis paulo ante hoe eone ilium editis ontra eando inhaeresin statuit: Si quis non dix0rit, Spiritum x Patre esse vere se proprie sient Filius do divina substantia et Deum serum arant liqua sit ' il6.) et: Si quis dix0rit Spiritum Sanetum saeturam aut per Filium saetum. n. s.

18. - Denique est Epiphanio ubi quo l0eorum lin0e liguit illius symboli articuli explieatio: Ita porro tu ipsum Spiritum Sanetum eredimus, quod Seil est Spiricu sanetus Spiritus sisti Spiritus p0rseelim; Spiritus Parael situs, inerentiri. qui ex Patre proe0dit et aecipit et osse eroditur sex Fili 0. Aneor. n. 121.3 tritus Sanctus a Graecis Patribus non dicitur κ 59.

TODEUEσθα eae Filio quod vocabulum proprie immanentem processionem eaeprimis, sed aliis verbis et0ΟiEVat. κλΔμπEiv, TERRUEVαi aDoLEiGθαi δε αδλU Ei i. e. prodire est ulgere, reporHre, proundi, cattiris eae Filio ne per Filium declaratur. Haec autem omnia vel de missione Spiritit Sancti ad extra vel de donis Spiritus Sancti non vero de interna processione intelligenda sunt R. n. min. Ttenini primo

324쪽

318 6 88. Trinitate. Thesis .

SS. atres ipsa illa verba adhibent non solum ad generationam Filii, sed etiam ad Spiritus Sancti prodestionem inter nam ex Patre exprimendam, ut v. g. Basilius: Spiritus omnia habet sempiterno utpote Dei Spiritus et ex Duo Diguus πεφηV6ς) principium ipsulii habens sicut sontem sui sit ab eo eaturiens nil IM,OV . . . ex lo scaturiens in se subsistens est. Cout Eui10m. l. 5. Qua ratione loquendi SS. Pi tres ipsam seripturam sequuntur, tu qua etiam Filius, quia per generatio notu a Patre iiii manenter procedit splendor gloriae eius Heb. , . dicitur. - Praeterea S. Patr0s ipsi dissertis orbis delarant, scilla orba intelliger do prο- manatione immanente quando dilidet dieunt, Spiritum ex Filio et p0 Filium effulgere, pr0dire pro manar essentialiter atque naturaliter odi icob ocu κατωφDoiv); atque emanatione, efful-Si0no te omn0m 0rsectionem divinam in Spiritum Sanetum derivari selarant es testim0nia supra uddueta). - Deniquo plures atres Grasei tiam disertis verbis dicunt, Spiritum Sanetum ex Filio proesdors, ut pariter supra demonstratum est. 60 3 8 eae Putre est Filius, eae Patre autem et Filio Spiritu8, nepos utiqui Spiritus Patris est, qui et apud nos nepos proaeims quidem est, eae quo ducitur, per quem medium ab avo derivatur. It aliqui , Nicomedia Praesul apud Hug. Etherium L . c. 7. . - . Absurda est hae obioetio a Semiarianis m0ndieata et dudum iam a Patribus explosa etenim personae divina non sunt divisae ita, ut Pater prius generet Filium, quirasin eops solus Spiritum Sanetum generes, sed leui uos personae una virtut ereatrie et tamquam unum priueipium mundum ereant, ita at0 et Filius tamquam unum prineipium atque una virtute spirativa spirant Spiritum Sanetum: Non avus, non nep0S, sed Teadem substantia attris a Filii Spiritus Sanetus' Epiph

m us, an orat. . . . 61. 6 Doctrina Ga aecorum non demum eae ea aetat πηιαι.

qua ivra dictum est; sed iam a Thεodoro Mopsuesten atque Theodoret proposit ea nihil reelamantibus SS. Patribus urid con8equi videtur, αndem potius ad antiquam ecclesias dem pertinere. - . Etsi verum esset, ut opponitur The0-

325쪽

Spiritum S. ex Filio quoque procedere ex traditione comprobatur. Ii9dorum atque Theodoretum obiter et per transennam serr0rem Graecorum iam prop0SutSSe et quidem celesia taesule, inde tamen null0 0do 0gm catholicum infirmaretur. Etenim auctoritas hominum, quorum seripta haeresi Nestoriana in- sinet orant atqu0 totius delesiae auutheur ut insaniata, nullasan etiam tu praesenti quaeStione est. Neque silentium e-elesiae magnam difficultatem rearet; tenim eum tota attentio et eura Conciliorum se Patrum est sttat tu prostigandum estoria nismum dirigeretur mirum nou 880t, Si alium errorem obiter iniectuin, qui animos fidelium nondum turbaret, siue direeta impugnsitione se damnatione praetermississent, ne ab errore tune temporis prinei pali et maxime grassant attenti diverteretur in commodum haeretic0rum sique Oeelesiae damnum. Profecto in eiusm0di agundi rati0ne nulla inusniri posset erroris obiter propositi appr0batio praesertim quia iam ea aetate tum antecedente tum SubSequente e0mmunis erat fides Spiritum Sanetum n0 sol uni ex Patre. Sed ex Filio quoque procedere, ut supra demor iratum St. Atque his difficultas, si sis dogmati e Spectatur, plane expedita est. Verum id ipsum qu0 opponitur, selli de Thρο- dorum atque Theodorstum processionem Spiritus Sancti ex Filio negasse, salsum es' videtur pro habilissimum enim edicam ertum eSt, et, non processionem immanente ui Spiritus Saneti ex Filio sed prodessionen per erstationum ex Filioeontra neumatomachos ludis obieetis infitiatos osse. Cum autem haec quaestio ad historiam haer0sum potius pestiset eam hi inquirere n0 vaeat. Conseratur, si lubet, Cardiu. Frangelin, h. 38. n. II. Atque his praecipuae Graρc0rum obieetiones rotatae t 62. solutae sunt. Quibus simul eum argumentiS. quae Supra adhibuimus, vel obiter consideratis utque eum invicem omparatis, mirum nemini videri p0test quod Bessarion de disputationibus tu eoneili Florentino in tot Gructo et Latinos institutis agens, illos ita devietos esse refert ut perlaeta Strage misere absorberentur: Ν08 ali0s Sanetos e0ntrarium dicentes non p0teramus proferre ipsos oeeideu tale alibi aliis docentes nullo modo ostendebamus, uaturalibus rationibus probare eos

326쪽

320 De S. Trinitato. Thesis .

salsa dixiss omnium minimo p0teramus eum igitur miliam rationabilem ausana nobis selietam esse Iideremus, propterea et contieuimus. Attamen non deerant, quibus alia responSio in promptu esset, videlistet erras. Sanetos edid0ntal0s i iii ho deceptos esse. 00 vero universim nobis dem evertere manisse tum est: si enim fid0s nostra stridet a doetrina Sauetorum eonsentientium in fido d0etri uu). hi vero erranteire a veritatem, fides versa est. Propterea igitur reet unioeum Latinis onS0euta est, et mnes nulla vi coaeti, ut Deus testis est, eonsenserunt. Qui vero consentire n0lebant, erantii duo, non plures Marens Ephesinus et Isaias Staurop0litanus), nullam vim passi in sua libertat se in sua s0ntentia manSerunt ' De proeess. Spiritus a ueti).63 3. De nomini es cmεμ- et prinoisii personis Patris et FiLM tributis reἰate a pro Arion immanentes. - Ut ex pluribus testimoniis Patrum supra allatis constat, atres latini sium uti se in Filii atque Deum Patrem si sum Filium Spiritus Saneti prinoipium quidem,

nomen adhib0nt. Quae differentia non ipsam rem usti e0Π-ceptionem. Sed solum modum loquiendi asse it, ut ex omnibus patet. Verumtamen xpedit ut ii hau diffstrontia audiatur ipso S. Thomas: -Αpud Latinos non est onsuetum qu0d a10 dii'atur esus Filii se Spiritus Saneti. sed s0hma prinei pium vel auetor. Et hoc propter tria. Primo quidem, quia Patern0n 0sset intelligi ausa Filii per modum es usu sol malis vel mulserialis vel sin alis, sed soli in per modum nusne ri

ginanti8, quae est causa es fidions. ano nutem semper invenimu Seeundum essentiam esse diversum ab eo cuiuS Steausa. t ideo ne Filius int0lligerotur esse alterius 880nti8Ha Patre, non onsuevimus diestro atro in osse causam Filii, sed magis utimur illis nominibus qua signifieant rigiuem

cum quadam eonsubstantialitato, sicut sons. eaput et alia huius in idi. Secundo quia ausa pud 08 0rrespondet ei see tui undo Patrem n0n dicimus os80 euusam, ne aliqui S

327쪽

Spiritum S. ex Filio quoque procedere ex ti aditione comprobatur. 32I prima estus Deu lio iiii natur: omne autem causatiam Sub

universitate reaturarum ompreh0nditur apud os et ideo

si Filius ausam dieatur ab sere posset intelligi quod sub

tuti versitat eausato Ilii vel creaturarum Pomprehendoretur.

Tertio, quia de divinis non Deili sebo homo alitqr 0-

qui quam aera Scriptura loquatur Seriptura autem aera Patrona nominat prindipium Filii, ut patet Ioan 1. In prin-eipio erat Verbum . Nunquam autem diei Patrem esse ausam vel Filium ausatum. Unde eum ausa plus dieat quam principium non praeSumimus Patrem distere ausam, nee Filium ausatum. Nihil autem ad originem pertinens adeo propri dieitur in divinis, sicut 0e nomen principium. Quia enim ea, quae Sunt in Deo ine0mprehensibilia sunt et deliniri a nobis n0n 0ssunt. 0nvenientius utimur in Deo nominibus eoimmunibus quam pr0priis propter quod maxime proprium nomen ius dieitur esse Qui est, quod est eommunissimum, ut patet Ex0d. III. Si eut uim causa St ommutilus, quam lementum ita et prinei pium, quam ausa dieitur enim uultum prinei pium linea0, sed non ausa. Et ideo e0n-V0ni0ntissim nomino principii utimur in divinis. Ne tam seu intelligendum est qu0 sancti praedieti se . 6LPatre graeei 3. qui nomino ausa st enii sati utuntur tu divinis sergonis intendant diversitat0m natura indueere, aut Filium Ss creaturam. Sed per hoe 0lunt stendere Solum Origuem et Sonarum, si e ut nos nomine pringi pii. Unde dieit Gregorius Nyssenus: Causam autom adfatumque distentes non naturam per haste nomina significamus. eque enim hae nomina loe sessentia v0 naturae ratione damus, Sed qualiter intur so absint differsentiam, dem0nstramus, ut Scilieet Filium non ingenitum sess0. 0que atrem per generationem aliquam demonstramus ab aliquo. Ιtρni Basilius dieit: Spiritum Sanetum die ingenitum non habere Patrem nec creaturam quia non est croatus sed causam habet Deum, euin vere est Spiritus a quo et procedit. ' Contra erroreSGraeeorum c. I.

Mutaer. De Sanctissima Trinitat . 21

328쪽

Declaratio. . ArsumeN-- reisue ναtio huius thesis. Iestimonia S. atrum in praecedentibus thesibus producta non solum de antiqua delesiae fido eru0res nos reddunt sed plures etiam rationes theologieas continent vel indigitant, quibus dogma atholicum inviet domonstrRtur. Quod ano non ita intelligendum si ut x sola ratione vel mere philosophie Spiritum Sanetum a Filio quoque procedere dem0nstrari posse putotur sed ostenditur, inter alias quae ire amysterium S. Triuitatis sine dubitatione ortae sunt, Veritate ex una parte atque atholicam de pr0eessione Spiritus Saneti doetrinam ex altera parte noe0ssarium atque inSeparabilem nexum exstaro tu, ut haec ex illis evidenter inserriqueat. Eiusmodi autem argumenta pra0termitti nequeunt, utpote quae ρ exdellentiam theologica si seliolastica sunt atque ad intelligendam rem maxime eousserunt. Iam ver in hae expositione ita presse sequimur . Thomam, ut vel ad verbum argumenta ab ipso prop0sita addueantur iitque pauens0lum explieationis vel suppl0menti auSa addantur. Demonstratio. 2. I. Argumentum primum. - Νocesse St dicere, Spiritum Sanetum a Filio ess0. Si enim non Sset ab eo, nullo modo posset ab eo ursonaliter distingui . . . Onenim est possibilo dicere quod secundum aliquid absolutum divinae personae ab invidem distinguantur quia Sequersetur, quod non esset trium una essentia. Quidquid enim in divinis absolute dieitur, ad unitatem essentiae pertinet. Belinquitur ergo quod solum relationibus divina personae ab invidem distinguantur. Relationes autem personus di Stingueren0n possunt, nisi secundum quod sunt opp0Sitae. Quod ex hoe patet, quia Pater abo duas relinioneS. quarum una resertur ad Filium. alia ait Spiritum Sanetunt quae tamen

329쪽

Spirituit S a Filio proesdere rationibus illeologicis consimilitur. 323

ad unam Hr80nani Patris tantum p0rtinent. Si autem in Filio o Spiritu Sancto non sS0 invenire nisi dua relati iii 0S, quibus uterque refertur ad Patrem, illa relati0u0s non osse ut ad invi eona opp0Sitae, Sicut neque duae relati0nes, quibus Pator resortur ad illos. Unde si e ut pers0na Patri est una, ita sequeretur, qu0 person Filii et Spiritus Sancti ossotuna haboris duas relati0ne opp0situs duabus rotationibus Patris. 0 autem Si haereti eum, eum t0liat doni Trinitatis. Oportet erg0 qud Filius et Spiritus Sanetus ud in-vieem rosorantur oppositis relati0nibus. 0n possunt autem ess in divinis aliae relationes opposita0, nisi relation0 originis . . . Opp0Sitne autem relati0nes riginis edipiuntur sociandum prineipium et Seeundi in quod est a principio. 0- linguitur ergo, quod necesse est dister ust Filium osso Spiritu Saneto quod nullus dieit vel Spiritum Sanctum osso a Filio, quod nos confitemur.' S. h. 1. p. q. 36. n. 2. Qua ratio tota in principio innititur omnia sunt unum ubi nou obvia relati0num oppositio. 2. ruunteutum attem rem. - . Pater et Filius quoad 3. unitatem ossentiae non disserunt nisi in iste qu0d hie est Puter o hie est Filius. Quidquid igitur prauter hoc est commune si Patri se Filio. Esse autem pri ne ipium Spiritus Sancti est praeter ration0m atqrnitatis set Filiationis; nam alia relati 08t qua Pater est Pater et qua Pat0 est principium Spiritus Sancti, ut supra dictum est. Esse igitur principium Spiritus Sancti est e0mmune atri et Filio. C. g. 4. e. 24. - Fundamentum argumenti est quod uter Filio omnia communieat Idepta Patet ilitate qua ei opp0nitur;

ergo etiam auiorem De eundum sive pirationen aetivam e0mmunient.

3. Arum mentum ea tium. - . Quidquid non si .eonirn rati0nem liquius n0i, est imp08sibit ei convenire. nis: 0rte per aceidens Esse autem principium Spiritus uneti non est contra rati insem Filii . seque in qua nilim HS Deus, quia Pater, qui est Duus, si priuei lium Spiritus uneti, no-que in quantum sest Filius, os quod istia est pro 'sessio Spi-

330쪽

324 Do S. Trii litate. Thesis 10.

ritus o alia Filii non est auteni reptagnans id quod est a

eossi in is alterius. Relinquitur igitur, qu0d non sit in possibilo Filium ess principium Spiritus Saneti. Quod autem nota est impossibile potest 0880. ii divinis aut0m non dissert esse et posse. Erg Filius est prindipium Spiritus uneti.' Ibid. - Qua ration ex summa aetualitat divinarum personarum praecedente ratione eonfrinantur.5 4. Arotι-ent/ι- quortum. - Si qui . . . die't. quod disserunt pr0e08sione Secundum principiti m. In quantum Pator pr0dueit Filium per modum intellegius, ut Verbum. Spiritum auten Sanetum per m0dum voluntatis quasi amorem,s0eundum hoc portebit diei quod oeundum diffserentiam voluntatis i int0lluetus in Deo Patres distinguuntur duae processiones et dii pr000dentes. Sed 0luntas ot intell0etus in Do Patre n0n distinguuntur Se eundum rem, Sed Solum Θ- eundum rationem . . . sequitur igitur, quod duae processi0nses t duo proded sente differant solum ratione. Ea vero. quae solum ratione differauit, ii S invidem praedi dantur: verum enim est distore, quod divina voluntas si int0lloetus eius, set e 0nverso. Verum ergo rit diestro quod Spiritui Sanetus est Filius et 0nverso quod si Nahelliana impietatis. 0n igitur susti ei ad distineti 0 nona Spiritus unetio Filii die0r0 qu ad Filius prodedat se modum intellectus et Spiritus Sanetus per m0dum voluntatis nisi eum oe dieatur setiam quod Spiritus Sanctus sit a Filio. Ibid.

Quo argumento stoliditur mihi in aliam rationem praeter oppositionem relativam ni sese r0 ad statem personarum distinetibilem. 6. 5. Arst tmentum ut intum. - Quaecunque c0nveniunt in aliquo e0nu ni si distinguuritur ab invidem oportet, quod distinguuntur seeundum aliqua differentias per se et non per aesti dens portiti sentos ad illud eun minus: sicut homo et equus e0nveniunt in aninius et distinguuntur ab invicem non per album et nigrum, quae se ub0ut per ne ei dens ad animal. 0d 0r aliouulo et irrati0nalo flua p0 Se ad animal pertinent quia ueti animal sit habetis niti iam . porto qu0d