장음표시 사용
31쪽
. stabilis , firmus , &rectus. Hieronymus vertit, sirmamentum e Bellarminus, stabilitas, vel rectitudo: Seniusque idem est, ac loci superioris. Dive istae virtutes , quali inconcussa quaedam fulcra, firmissimaq; stabilimela,thronum Dei firmabunt,& continebunt.
39 Varie etiam illustiat h. X X. in hac significatione vocem As fiat. Quod magnificE de se praedicat Sapientia,
in medio semitarum iudici3 qui locus
aptissime cum praesenti congruit) ita illustratur a L X X. inter semitis iiιsin sicutionis versor. Vbi aduerte, iudiciuma , L X X. cxponi , iustificationem, actumque iustitiae. Ille vero ilicus est maxime insignis,
. Prouerb.υς. n. s. Sortes mittuntur in
sinium, sed a Domino temperantur. Hebraica vertas rerbum ex verbo S in sinum proiicitursors , a Domino omne iudicium eius. Expressit verbum Tigu-xiua : in sinum Liyciuntur sortes, at omne is dacium earum perit a Domino. L X X. vero illustraiunt, quid tibi vellet originalis vox iudicium: ita enim reddiderunt: .. Domino autem omnia ius L. Sensusque huius loci est. Et iam si casus duntaxat, Sc circa fortunae temeritas in sortibus dominari videatur: . tamen no ita est:nihil ibi gerit ut sine nulli,dispentationeque diuina: iactantur quidem in urnam, indeve extrahuntur; sed occulta Dei dispositione, summo iure ibi temperantur, ut illud tandem sortito obtingat, quod Deo placet, atque adeo quod iustissimum,& aequissimum est.
o Quod legimus Leuit. s . n. Io. Alterum vero adolebit in holocausTum,ut sieri flet .Hebraice habetur ad verbum uxta iudicium. Tigurina , iubeta ritum. L X X. luculente expresserui vim vocis originalis, Assis at, faciet holocaustum sicut decet. I Denique pro hac explicatione facit
locus ille Prouerb. I s. num. I I. Ponduδcr statera iudicia Domini seunt, or Uera eius omnes lapides saeculi: insigne mendum foedauerat istum locum multis ab hinc annis, cum Bedae etiam a ta- te, Pro sacculi, secuti legeretur sed loco insigniter deprauato per opportu, nam Hebraico textui ad amussim congruentem castigationem adhibuit castigatissima editio Vaticana.Theodotio etiam vertit, es' opera elim omnia pondera marsup . L X X. vero rem magis, quam verba pendentes, ita reddiderunt , momentum staterae tu Titia apud
Dominum: opera autem etias Pondera iu
ssa. Scd pro intelligentia Hebraicae, Latinaeque lectionis , obseruandum
est, antiquitus non metallicis, ut vulo nunc solet, sed lapideis ponderius , veteres usos fuit letilli vero lapides in sacculo reponebantur. Vtrumque constat ex Dcuteronomio, c. 2 s.
num. 13. non habebis in Occula diuersi pondera,maius,2 minus. Quod ad verbum in Hebraeo est; non erit tuu insa culo lagis, lapis, magnis , CP pa mus.
tas eius. Hebraice , lapis perfectus beneplacitum eitu. Et cap. 2 o. nu. I O. & 2s,
abominatio est apud Dominum pondus. ct pondui. HebraicE, lapis, Ur lapis. Iam ergo cssulget explicatio loci. Iudicia Domini non modo iustissima sunt, & aequissima lance, ac veluti aurificis exactissima statera ponderata: scd lunt ipsissima trutina, ipsissima
lanx. Diuina opera non modo sunt acerrimo aequitatis momento exami- .
nata , atque perpensa, ac proinde in. pondere, ac mensura facta: sed sunt
ipsissimum pondus, ipsissima mensura: quaecumque tandem alia ponderata, ac mensurata sunt,ad horu obrusi iam exiguntur; tanto erunt aequiora,
quato propius ad hanc summae aequitatis regulam accesserint, omnes enim viae eiuι iudicia.
32쪽
1 Altera significatio huius vocis I strat , paulo abstrusior est, & infrequentior: quis enim credat, iudicio misericordiam significari aut quid magis alienum a misericordia, quam iudicium3 sed apud lenissimum illum, benignissimumque Iudice , superexa 'tat misericordia iudicium. Iacob. 2. la. I J. Graece, Gloriatur aduersus iudicium misericordia, idest, misericordia conten dens cum iudicio, superior euadit, illique tanquam victo propemodum insul tat ; aio itaque, in lacro sermone aliquando misericordiam pcr hanc
vocem iudicium denotari.Olear 2. nu.
19. sponsibo te mihi in iustitia . ct iu Leto, ct in misericordia, ct in miserationι-bim. Iam hic saltem vides, misericordiam limul cum iudicio Deum suae sponsae,quasi in dotem,polliceri. Recteque explicat Ribera num 96. iudicium in hoc loco sumi pro gratissima sententia secundum spontana lata, qua ab inius poli estote diabolo misericorditer eripiatur.
3 Sed age luculentiora testimonia
proferamus. Ierem. 8.nu. 7. Militus in caelo cognouit tempus suu , populus autem meus non cognouit iudιcium Domini:
idest, misericordiam Domini ut exponit ibi Maldonatus ) quam tacite comparat primo veri: seu quod idein est j non cognouit ingenium Domini ad misericordiam propensissimum. &. cap. I O. n. 24.Corripe me Domine verum tamen in iudicio, Gr non in furore tuo, ne
forte ad nihilum reδgas me. Quid clarius , quam iudicio, in hoc loco , misericordiam significari 3 cum irae, furorique opponatur; & postulet Propheta, ut Deus illum corripiat in iudicio , hoc est, ne summo i ure siccumagat, ne illum arguat in furore, peni-tiitque disperdat ; sed misericorditet
illius peccata condonet.Sic c. 3Ο.D. I I. Te autem non faciam in consummationemsed castigabo te in iudicio, idest,non te penitus abolebo , sed leue de se supplicium,& misericordia temperatum sumam: ea de moderatione ca-'stigabo, ut neque prorsus perda,quasi
hostem: neque prorsus impunem relinquam,tanquam innocentem. Hoc ipsutia repetit Ieremias c. 6. n. 28. Te vero non consumam , sed castigabo te in iudicio.Vbi rutius Maldonatus,snι,--cio, ideli,misericorditerier mo erate,tan quam Pater,non tanquam hostis.
Ex hac significatione oboritur lux obscurissimo lsai. e loco , qui multis, huius acceptionis ignaris,iolet nego
tium facelsere. cap. o. num. I 8. Proin
pterea expectat Dominus. Hebraice inhiat , S anhelat) ut misereatur vesicri, idest , huc omnes neruos intendit Deus/n hoc totus est, hoc ardenti sit
me litit,ut opportunitatem nancisc tur, suam in vos expromendi misericordiam:s' ideo exaltabitur parcens vobis : non solum enim misericordiam suam , quae exaltatur super omnia opera euG.Psal. rq n. 9. sed Omnipotentiam parcendo maxime, de miserando manifestat. H ec cum perspicua sint,causa,quam subiungit, videtur perobscura. Quia Dem iudici Dominus: beatromues , qui expediant eum. Illud enim videbatur requirere cosequentia contextus, propterea expectat Dominus, ut misereatur vestri, & ideo exaltabitur parcens vobis, quia Deus nuscricordiarum est, non autem quia Deus
iudicij est: sed iudicium in hoc loco
sumitur pro misericordia ; atque ex hac significatione iudici j, tota manet dilucida sententia. Iam ergo hinc quali sponte nasci - 4stur noua, eaque perillustiis explicatio huius loci, aptista ne filium nectens cum verbis tirperioribus,& dignam Moyse sententiam continens: praecipue si aduertamus Hebraice subcile particulam causalem, quoniam
omnes via. eim iudicium : idque agere .
33쪽
Moysen in hoc primo aditu concionis, ut populi fiduciam excitet. Soli' dissimae inquit in illius petrae persectas uni opera , ipse igitur, quod in vobis inchoauit, integre perficiet. Quae aptior ergo,& efiicacior ratio subiungi potuillet, quam illa,quae eadem est
cum praesenti, Psal. 24. n. 12 . uia -- uersa via Domni misericorda, cT veri-ra , idest, quia perpetuus tenor tuae prouideliti misericordia,veritateque dirig:tur,non relinquet suu opuS mutila, ila imperfectu, fastigium illi imponet, quod est misericordia mo fallet fidem datam,illam potius cumulati Dii me praestabit: quod est oracitatis.
AE Ebraice, Eniuna. Abstractu pro I 1 concreto; ipsa fidelitas,ipsa veracitas ; utrumque significat originalis vox, & utraque haec virtus solet in sacra Scriptura copulari.Hoc cognomento insigimur Christus, Apoc. 19. num. I I. vocabatur stilis , ct verax. quamuis nonnihil videatur elle discriminis inter fidele, dc veracem: dicitur enim fidelis Deus, quia tuto illi creditur, nunqua enim fefellit credentium fidem, nunquam inita foedera Violauit. Deuter.7.num 9. Ipse est Demfurto , Ersidelis, custodiens pastum, &c. Ps. 8s .ia. 19. Testamentum meu fidele ipsi, idest,pactum cum illo sancitum lumina fide, inuiolataque praestabitur. Verax autem dicitur Deus, quia constans ςst in promissis. 2. Reg.7.nu.
23. Tu es Dem,ct verba tua erunt vera.
Idest, pollicitationes tuas cumulatὰ praestabis. Sed quemadmodum una Hebraica voce Meman,haec duo indistincte significatur, ita etiam in sacro sermone saepe confunduntur. Psalm.
bu verbu Fuis idest, verax, non fallens, promissaque constantissime seruans.
Longum nimis ellet,non dicam ex 47 pendere, sed vel iculter percurreru cascripturae loca, quibus diuina fideli
braice Emuna ideli, fidelitate. Veraci - .ras, de fidelitas sunt amplissimae, inaestimabilesque diuitiae illius infinitae Deitatis: nam Pial. 36. num.3. quod Vulgatus vertit, secutus LXX. Et pasceri, in diuitqs esus. Diuus Hieronymus interpretatur ex Hebraeo , ρο- seris siri. Subest enim Hebraice vox Emona . pasPucis fidelitate , veracitateque diurna: hae cnim lunt inexhaustae diuitiae, quae nunquam absumentur, quibuique illi Omnes , qui veris diuitiis a filuunt locupletantur.
XX. In iustitia. Solet quandoque 48
Deus non praestarc, quod proiiaiserat: & licet id non nihil habere iniquitatis imprudentibus videatur, tamen summa aequitate fit. Promiserat enim Deus, non quidem absolute, sed ea lege, & coditionc proposita, modo homines in illius cultu, ob edicti aque perstarent. Mutat ergo Deus sententiam bonam in malam, cum homines bonos mores in malos mutant.Teliatur hoc expresse Ieremias cap. I 8.n. 9.
Et subito loquar de gente, sir de regno, ut adisicem, pcmtem illud. Si fecerit ma
lum in oculis meu , ω non arissiat vocem
meam , paenitentia agam super bono,quod locutuι sium,ut facere σι. Dicitur autem Deus poenitentiam agere, accommodate ad humanos affectus, ut Omnes obseruant interpretes ad illa verba Gen.6.la. i. Poenuuit eum,quod hominem
feciset in te a. Eandem iniquitatis ealumniam de- Αει pellit Apostolus a diuina fidelitate, ostendes per nos stare, quominus stet proinilla luia Deu . a Timoc. a. n. I
34쪽
Si non credimus, ille fidelis permanet,m-gare sie ipsium non potest in queni locum grauiter,& sapieter scribit Primasius,
Sive credimus, siue non credimui, veritas non mutatur: sed si credimus, praestamus nobis, nam ille non aliudex iubere poterit,quam promisit. J
-o Omplexus est Moyses his duo
bus nominibus perfectissimum,& absolutissimu totius aequitatis eXC-plar. Nam utrumque nomen diuersae significationis elle,Omnino mihi persuadeo. Atque ut a polleriore exordiar, t na primu nihil dissicultatis habet,ὶ Rectus. Hebraice laser,ide cst ac placidus,benignus,& lenis: cu autem iustiti et seueritas,&rigor benignitate, mansuetudine,dis pia iuris interpretatione, quasi quoda temperamento,lenitur,& mitigatur; tum deinum perfecta , & omnibus numeris absoluta aequitas existit Psal. a . n. 8. Dulcis,ctrestim Dominuι. Vbi Agellius fRectus, inquit, idem fere significat,ac dulcis, placidus, facilis,& mitis J Vert ii quide Iasar saepissime reddiderunt LXX.
Aresto. Latinus interpres, Placeo. Numer. 23. n. 17. Siseneplaceat Deo. Iudi c. q. n. 3 .Quiaplacuit oculis meas. Iere I 8. N.A. Sicut placuerat in o lis tim. Daniel. q. num. 24. Consilium meum placeat tibi.
Quin & ipsum nomen Iasar, quod in isto loco subest, Vulgatus ita inter
pretatur, Deuter. I 2. n. 28. Cum feceris,
quod bonum est, ct placitum t Hebraic EIasar in in conjectu Domini Teι tui. - i Rectus itaque dicitur Deus, idest, placidus mitis,& benignus qui iustitiae seueritate mansuetudine codit, de
potentiam suam coercet aequitate.Sapient. t 2. n. t 8. Tu aute Dominator virtutis Graece, dominans fortitudini, idest,qui robur tuum ita tenes, Ut eo non nisi moderatissime utaris su tran-
quisitate ἰud caw.Graece en epicheia,cum moderatione,non summo iure agis. Qui volet hunc locum uberius locupletare , & Scripturae testimoniis apert E c6uincere,diuinae Iustitiae supplicia semper accurati sit ma lace examinata .exactaque perfectissime fuiste ad perpendiculum , & libellam , qui inobis comentari j cacellis circumscriptis, lapia vacat tam libere exlpaciari, adeat V legam Apoc. s.coment .sect.1 . Vbi ossedit staterae exactissimae nomine recte diurnam sigmticari iustitiam : legat etiam Deirrilm,Castria.& Maldonatum ad illa verba, Thren. 2.n 8 Cogitauit Dominin dissipare murum Aliae Sion.tetendit funiculum sium. Quae verba illustrantur aliis quavi millimis. 2.Reg. 8.num 2. Mensus est eos funicula
dam siuper Ierusalem funiculum videat
Forerium Isai. i 8. n. a. Adgnitem expectantem expestatem. Cr conculcatam. Hebraice. Lineae ct lineae: vel mensiurae, ermense . Et cap. 3 ψ.nu. II. ExtendeIur super eam mensura. ut redigatur ad nihilum . st perpendiculum in desolationem. Adeat etiam Capellam in id lere. s r. num. I 3. Venit sinis tuus pedalis. Idest, quasi pedibus emensus)precisionis tuae. Pererium lib. 6.in Danielam, circa illa
verba, c. I . n. 27. Anensius es inflatera, ct inuentus es minus habens. Pinedam Iob 6.n. 2. Vtinam Vpenderentur Peccata mea. Denique Ariam Montanum in id llai. 28. nu .l7. Ponam in pondere iudicium,st istisiam in mensura. φ
Peccauerunt ei, se non j eius in sordibus.
O N adeo facilis est huius explicatio loci,ut prima fronte apparet. Augustinus certe tomo A. integram quaestionem quinquagesi
35쪽
quagesimamquintam in eius explicatione consumpsit. Et,ut fuit acerrimo vir ingenio, libi minime satisfecit. Dissicultatis praecipua capita tria Sut. Primum est. Quia hic, Id num. I a. appellantur Israelitae filii Dei, de n.6.eu i 8. illorum Pater dicitur Deus. Contrarium autem docere videtur Apostolus,dum asserit ad Galat 4.na. 24. vetus illud testamentu futile dun. taxat, In seruitutem Ienerans. Idest, seruos, non liberos esticiens: cui consonat illud ad Roman. 8. num. II. Non enim accepistis stiritum struitutis iterum in timore. Et ut eximium quoddam, ac singulare Dei beneficium commendant Scripturae, quod misit Dem Filium suum , t adoptionem siliorum reciperemus. Ad Galat. .num. s .& de ipso
Christo testatur Ioan. cap. I. num. l 2. Guotquot autem receperunt eum, deditras potestatemfllios Dei fieri. Quid cnim
noui suis cultoribus , aut Euangelium , aut ipse Christus attulisset, litempore etiam Legis, homines filii Dei dicerentur,& essent λI Certa tamen fide tenendum est, Israelitas .illos verὸ fuisse filios Dei;
id quod passim praedicant lacra: litterae. Locum illum Psalm. 3 i. num 6.
Ego dixi, Di3 estis, ct Νj excelsi omnes,
contentus in hanc sententiam cit alleChristus,Ioan .io. num. 34. inde Ctiam
colligit, quod maius est , Deos licinappellari, ad quos sermo Dei factus est. Universe itaque de illo populopso nunciat ipse Deus, Exod.Αmu.22. Haec dicit Dominus obus meus prι--
genitus Urael; dixi tibi, dimitte filium
exaltavi. Hinc illa Moysis exhortatio Deuter. I . num. r. Fili' estote Domini Dei vestri, idest, tales vos operibus exhibete, quales esse decet Dei filios, vita, de moribus tantum Patrem exprimentes. Unicus Sapientiae
liber multa nobis suppeditat testimo-
nia, cap I 2. n. I 0- Bonae stet fecisti At iruas, idest, in mediis tenebris ζquibus AEgyptij opprimebantur, filiis tamen
tuis tuae bonitatis lux, atque adeo laetissimus spei radius affulgebat Et cap. I 6. num .9. Atis enim locustarum est muscarum occiderunt morsus , suos autem
tuos nec draconem venenatorum vicerunt .
dentes. Et nu. 26. Vi sirent silly tui quos
dilexisti Domine. Denique c. I 8. I ti . .
inclusis custodiebant suos tuos. Ratio etiam hoc manifeste con- s suincit; nam si adoptio filiorum Dei,& ius ad paternam haereditatem, gratia iustificaute , & douo charitatis continetur; nemini dubium esse potest , quin priscis illis patribus non quidem legis virtute, sed fide, ac me- 'ritis Christi futuri, eadem gratia i stificans donaretur. Vnde iple Paulus,qui asseruit ad Galat mum. i. misisse Deum Filium suum , Ut adoptionem filis ram reciperemus. dc ad Romanos 8. n. t s. Accephus liritum adoptionis siliorum,in quo clamamus. Abba Pa ter. ipse sinquam) Paulus da sertis verbis affirmat, agens de Israelitis , ad Roman. i. num . . Qui sunt Uraxl tae, quorum adoptio estfliorum. Pro huius difficultatis explicatio- s6 ne nota , quod aliud est, elle filium;
aliud , habere statum filis Quae duo
distinxit Apostolus ad Galat.Α. nu. I. Quanto tempore hares paruulus est, nι-hil disseri a seruo, cum sit Dominus omnium, sed siub tutoribus, ct actoribuι est que ad promtum tempus a Patre. Itaque infames , S pueri fili j sunt,
statum tamen filiorum nondum habent : hic autem status in eo consistit, quod sui iuris sint, libereque vivant, & possint arbitratu suo bona dispensare; quod, nisi legitima aetate,
Iusti itaque Israelitae, etsi vere essent si ij, tamen statum filiorum non. habebam xeram enam paruuli, de sub lege
36쪽
lege timoris, tanquam sub paedag go, & actore, Sub elementu mundi se
utentes. ad Galat. . nu. 3. Vnde quantum ad statum , formamque videndi, erant serui , quamuis essent conditione fili j. At per Euangelium, gratiamque Christi, abrogata est lex, ceremonialia illa elementa prorsus antiqua- . ra,paedagogus procul amandatus;peruenit iam ad legitimam ςtatem filius, libertate donatus est.ad Galat. .n 3Itaque non siumus ancilla sit, , sed libera,
qua libertate Christiu nos liberauit. Et per haec facile cuiuis erit, argumentis initio propositis respondere. Ita ex ἀ. pediunt hanc disticultatem Toletus.
17 Alterum disti cultatis caput est, ita- credibilis versionum varietas, S ip rum dictionum s quod fatetur etiam Valabius.) ordo perplexus, implicatus, & in uersus. Quod ad Hebraizan-- tes attiner, quot capita, tot sunt sei
tentiae: & ego nolim illis recitandis, captare opinionem diligentiae cum detrimento perspicuitatis , taedioque lectoris. LXX. ita locum explicarunt; Pec Merunt non ei sibi vituperabiles. Quae lectio valde tortit ingenium
Augustini in illa quaestione s s. Quid
enim inculcatum magis in Scriptura, quam eum , qui peccatum commi
. tit, peccare contra Deum Θimo quam
uis Dauid Uriae toru violasset,ipssimque interemisset , S populum suo exemplo ad peccandum prouocasset, aiebat nihilominus Psal. s o. vers s. Tibi soli peccaui. & in Hebraeo repetitur pronomen Tibi. Tibi , seu tibi peccaui. Quod si Israelitarum peccatum idololatria fuit, ut certe 'fuit, quo ullo scelere diuinus honor abiectius, sae diusve polluitur λ dc tamen dicunt
Germanam intel ligent iam esse ar-
bitror, nihil illos suo scelere Deo officere potuisse: se ipsos corrupi lle potius sui vertunt Symmachus, Aquila, atque Pagninus, in & si idola coluerint, lapides, atque stipites diu i no
Numini praetulerint, atque ea re illius se luminibus obstruere cogitauerint: splendorem tamen celsissimae hi ius maiestatis , non obscurarunt, quin sordes, labes , dc corruptela in ipsos foedissime reciderunt: ut sit illud lob3 I . n 6. Sipeccaueris,quid ei nocebis 8 ct si multiplicata fuerint iniquitates Inae, quidfacies contra eum ' in quem locum . lege eruditam Pinedae digressionem,
an Deo hominum peccata noccant. - .
Quod spectat ad editionem vulga- Ι 8tam, coseo nostrum interpretem, Om-ntu optime Hebraica reddidi sie ; verbum enim Sihel, ctiam LXX. Graece Emansan transtulerunt. Etivi obseruauit Agellius , ex Scripturae usu, aptissime hoc verbo idololatriae flagitium significatur. Post vituli adorationem dicitur Exod. 32. n. 7. Pe artis populus tuus. Totidevique verbis Hebraicis idem repetitur Deut. s. n. 2.
utrobiq: Hebraietantes, Corrupis oputas tuiti. Quato sapientius LXX. Di que egit Populus tuusΘ Itam in laoc loco Peccauerunt Ide est, ac Mola colueriit, quod eode originali verbo Sihel praedixerat Moyses Deut. 3 i. n 29. Noui, quodpost mortem meam inique agetis. Tertium dissicultatis caput asseri Isnomen illud , In sordibus. Hebraice. Agum. eam vocem LXX. assini alia. Graeca, Momos,quam ex Hebraica si u-xisse, plerique sibi persuadent,Vulgatus vero Maculam, costantissime reddiderunt ; dc nusquam alias Latinus interpres, praeterqua in hoc loco v cabulo Sordiam explicauit. Et quidendi accurate expendeti ea loca, in quibus haec vox occurrit, liquido constabit,
nihil aliud per Hebraicam , Graecamque,& Latinam illi respondentent, .
37쪽
quam desectum, vitiumque corporis denotari. Leuit. 2 l . n. i T. Homo, qui habuerit maculam n uberet panes Deosivo.Quid autem Mamiam dicat, statim explicat,ia i s. Si caecus fuerit si clauom, oec. Quod hic exigit in Sacerdote, paulo post: requirit in victima, cap. 2 2. num. 2 o. Si maculam habuerit, non queeretis, num. 22. Si cacum fuerit, sis a
Vnde in sacro sermone, maculam alicui inferre,idem est, ac illuit parte
. aliqua corporis mutilare. Leuit. 2 . I . I9. OἰΠ irrogautiit maculam cuilibet. lubct cimum seuorum , siast fecit , sic siet ei:
fracilaram pro stactura, oculum Pro oculo, dentem pro dente restituet: qualem inflixerit maculam , talem sustinere cogetur. 6o Hinc etiam corpus venustu,& omnibus eartibus, ac numeris expletum, dicitur esse line macula, ut deformosistimo Absalon. r. Rey i q. n. 2 S . Deco ruis uim , a voti gio pedis dissae ad ver-rtia non erat in eo vita macula.Et de pulcherrima sposa, Cati c. .n 7. Tota stu cisa es amica mea , ct macula nos in te.
6i Si ugo macula ex frequenti Scripturae usu, significat vitium , ac defectum corporis, quid sibi vult Hebrai
Cus .textus imam , Latine citeras, verbum c verbo, A facula eorum ' Aut
quid secutus est Vulgatus,qui hic dii-
taxat pro macula sordes usurpauit Minime dubius assero ,.Vulgatum prudentillime,& rei,de qua agebatur, congruciat illime,vim Hebraicae vocis
exprestille. Nam vel testibus ipsis Hebraigantibus, signate Forstero , atque Mercero, Mum generatim significat, ' quidquid in corpore, siue in actione
vitae, oculos oncndit, & in rcprehensonem ,atque vituperatione mancursa rit. Vox ctiam Graeca Momos ad Hebraicae similitudine a LXX, fic luciatata, vituperatio est, nota dcreprchensio. Vnde lictilius Deus ille
conuicij, omnia carpens, atque vellican S, Momus nominantur: dc Ammidicuntur ii reprehensibiles,& inculpati,quos interpres Latinus Immacula os vocat,ad Ephes. l. num. 4.ad Colos. I. num. 22. ad Hebrae. 9. num. i . & hic reddiderunt LXX. Et, vituperabiles Graece Atimet a. Alicubi etiam vox Hebraica,Gr c, . que, ac Latina eidem correspondCtes, generalem hanc stgnificationem retInent, neque ad corporis vitia restrin- guntur. Prouerb. 9 la.7. Oui arguit impium sibi maculam generat, idest, labem, de ignominiam sibi inurit. Et ab Apostolo Petro Haeretici turpissisu , de . spurcissimi hoc probroto nomine de
nes, cuti.Graece Momi, ubi Lorinus, Est inquit; Adomos probrum, dede Iu, infamia .ignominia. Quod . utem probrum, quae labes, quae sordes cum idololatriae flagitio coierri queant i Quod unquam scelus in maiorcita reprehensionem incurratiproprie itaque idololatria in sacro sermone An miliai ita nominatur, & illa praecipue detestanda immunditia mulieris menstruatae, cuius spurcitia, de sanies ad dram usque vestis turpiter defluat, foedeque redundet. Thre-nor. I .nlura. γ. So des eius in pedibu3 eius. EZechiel. 2 .Enum. I 3. Immunditia tua execrabitis. Lege Riberam Oseae. s. Versu. II. num. 32. Coepit abire posit . sordes.
Scit illud est obseruatione dignis. 63
simum,usque eo Vulgatum hoc vocabulo Sordes tanquam maxime proprio ad Idololatriae turpitudinem exprimendam , delcctari , ut eo et laiarium utatur , cum nihil subest in Hebraico textu,quod illi correspondeat; itaques aucti Spiritus amatu saepe addit interpres de suo vocem hac idololatriae significantillima, Exod .g2. n. 2s. Pνυ
38쪽
idoli cultu Dede macul issent. Deuter 29.ia .l7. Iridistis abominationes, cr somdes,idest,idosa eorum, lignum, & lapi-dcm. 3. Reg. I S. num. 12. Purgausique uniuerso sordes idolorum. Consule ubique codices Hebraicos , nihil deprehendes,quod huic voci, Sordes, correspondeat ; sed est locus maxime insignis in huius rei confirmationem Deut.7. n 1 6. Nec inferes quintam exi olo in domum tuam , nefas anathema,
sicui ct illud est. Quasi sturcitiam detestaberis , Or velut inquinamentum , ac
sordes abominationi habebis. Vbi nihil
etiam respondet Hebraice vocabulo Sordes, cxposuitque Vulgatus causam, cur illud tantopere frequentaret. Iam perspicua est huius versiculi sententiabili, quos Deus tanto honore dignatus est,ut eius fili j dicerentur,& essent;in tantum,ac tam beneficum parentem ingrati, ac refelles , peccauerunt: & per idololatriae sordes, &immunditiam . a filiorum dignitate in vitillima Daemonis mancipia rurpiter degenerarunt.
Generatio praua,atque peruersa.
Eneratio idiomate Hebraico ge- I nus hominum appellatur , infranum. 2Ο. Generatio enim perurasa est. Matth εχ n. 39 Gener tro mala, π adul- te . Luc. 9 num . . O generatio infidel/s, .ct peruersia. Marci 8. num. 3 8. In genetione Esa adultera, ct peccatrice. Ingenium ergo , ac mores illius genris, naturalemque , & quasi ha reditariam peruersitatem , acerbe insectatur Moyses, Praua erat illa natio,ideli, non simplex, non sincera, sed subdola, veri Ma , atquc fucata ; aliud specie praeferens, aliud tegens in corde. Hoc sonat Prauum in Scriptura. Erat item Peruersa. Regia , Contorta. Caietanus , Obliqua. Oleaster , Tortuosa. Omnia eodem tendunt , prona,
atque procliuis, ut a veri Dei cultu declinaret, & ad falsa idola dculis, contortis,ac peruersis itineribus,pra cipitique impetu delaberetur.
Haeccine reddis Domino, popule
ONurn TIT iam ad populum orationem, & peracem bo doloris sensu stimulatus, ardentissimc in eorum ingratitudi-dinem inuehitur. Cugus enim non
dicam stultitiae , aut insipientiae, nam pro rei indignitate leuissimis Moyses vritur verbas) sed stoliditatis est , indulgentissimi parentis eximia beneficia illatis grauissimis iniuriis rependere 3 Enumerat Seneca lib. 3. de beneficiis cap. I. multa ingratorum g gera fingratus est , qui beneficium accepisse se negat, quod accepit: ingratus est, qui dissimulat: ingratus, qui non reddit ; ingratissimus omnium, qui oblitus est. J Ita ne veroZAn non ille maxime ingratus, & ingratior ingratissimo, qui sumis beneficiis grauissimas refert iniurias 3 Non subiit huius Philosophi animum, tam detestabilem ingratitudine in humanu pectus cadere posse, ac proinde cuadeo minute partiretur ingratorum genera,huius ne meminit quide : manus enim arctissime constringunt be 66 nescia, neque omnino sinunt iniuria afferre illi, qui de te bene meritus fit. An non impotentiam otiam ex beneficiis causabatur castissimus ille ad lescens , Genes. 39. n.9. Quomodo e stnshm hoc malil facere 'Ita sic res habet,no fert animus, eum vel leuiter os de re, qui in te beneficia contulit. Sed quid mirum, humana corda usque eo beneficiis emolliri, cum beneficia
39쪽
dominentur etiam in ferinis 3 Mitto Canes, Leones, Tigrides, caeterasque feras animantes, betacficiorum catenis acerrime deuinctas, cicuratas , dc pene mancipij iure nexas. Plena est antiquitas,plenae historiae. Vnu dumtaxat, illudque praeclarissimum gratitudinis exemplum memorabo. Aspis illa surda obturans aures suas, quae
Non exaudiet vocem incantantium, σvenefici incantanin sapienter. Psalm. I.
tis bcneficioruni vocibus, & his cantionibus , ac veneficiis flecti se, & incantari linit. Plinius lib. lo. cap. 74.re- . seri aspidem , cum ad mensam cuius- . dam aleretur, enixam catulos , de ab
uno filium hospitis interemptu , illam reuersam ad consuetudinem cibi, intellextile culpam, & necem intulisse catulo, teque ipsam quamuis insontem benencae domus exilio mulctasse. Qui plura volet de vi beneficiorum ad flectendos vel hostiles animos, legat Gisterium, Cantic. I. versu. S. la.9. ubi circa illa verba , Amore laneuco, ponderat versionem L X X. Vulnerata sium charitate. Et cap 8. vers.6. n. 3Α. Aiae eius, alae ignis. Adeat etiam Uiegam Apocal. I. commentar. 2. sech.7.
ubi conscrt in hanc sentestiam duo illa loca, oleae ii . num. 3. In funiculis Adam traham eos, in vinculis charitatis. dc 2 Reg.7.ia .i 9. Issa est enim lex Adam, Domine Deus. Quia nimirum beneficentia, tanquam potentissimo . seuerae legis imperio , homines sortiter, sed suauiter tamen obligantur.
Num quid non ipse est pater tum'
σν Vicist imum est Patris nomen, A potentissim uisq; ad continendum in osticio filium. Monstri, ac portenti sinule est , filium patris honorem violare. lam vero quis pater conferendus est cum Deo ὶ Qui, ut
omittam adoptionem illam, de qua Pum.1. vel solo titulo creationis pater noster est , usque eo , ut prae illo,
mortales parentes patres dici,nec mereantur, nec debeant,Isai. , .num. I s. Tu enim Pater noster, ct Abraham nesciuit nos. Matth. 2 s. ia. 9. Patrem noluevocare vobis seuper rerram ; unus est en
Pater et effer, aut in coelis est. Id quod ves ipsi Gentilςs agnouerunt, qui, ut prodit Clemens Alex. lib. s. Stroim. Deum non simpliciter patrem, sed
voce compolita Metropatora , quasi patrem matrem , vel, ut exponit Augustinus lib. . de Cluit .c.9: Progenitorem genetricumque simul, vocaverunt Et tame hunc indulgentissimum
parentem isti fili j spuri; tuis flagitiis
ostenderunt. Conqueritur ipse, Malach. l .num. 6. Hum honorat patrem ; si ergo Pater ego sium;ubi est honor meus'
Et quia validissimus stimulus ess 68 ad concipiendu dolorem de . peccatis admissis, ii cogitemus , nos amanti Csimum Patrem ostendisse, & vicissim mire valet ad paternu pectus leniendum , ii nomen dulcissimum Patris
vlurpemus: tam eximia est huius suauissimi Patris indulgentia , ut etiam tum , cum ob peccata nostra in sensus, de iratus filiis est, orationem tamen ipse nobis coimponat, qua eum placemus, Hierem. 3. num. . Ergo sal
tem amori voca me, Fater meus. Hac
cum lenivit oratione prodigus ille. filius,Luc. i s .num. 2 l . Pater Peccauι in caelum, or coram te ibim non sum dignus vocari silius tuus.Hac illi apud Isai.cap.
64. n 8. Et nunc Domine, Pater no feres tu, nos vero lutum. Sed non omittam
antea Bernardi verba fer io. in Cant. Quanam tronte ait o iam oculos ad vultum Patris tam boni, tam malus filius 3Pudet indigna gestille Rei re meo: pudet lato Patre vixille degenere: qui diCaduca,vana,& plane nulla, & quoru finis mors est in Aix, & insanus
40쪽
insanias praeserre non erubui aeterni Patris amori,& honori. J
Videntur haec verba ordine praeis
postero collocata: an non prsus est, creari, fietique rem, quam possideri 3 Sed ut germanam horum verborum intelligentia aperiamus, sciendum est, Hebraice subesse primo loco verbum Gina, quod, ut alias significationes omittam, duas tamen habet praecipuas,& contextui huius loci apprime congruentes. 9 Prima est, generare, seu procreare.
. Ex qua significatione facile soluitur Quaestio illa celebris, dc priscis illis
Ecclesiae iaculis acerrima conflicta. tione agitata,quae ex loco Prouerbiorum 8. num. 22. inter haereticos Aria-'nos,& Catholicos exorta est. AEterna enim sapietia de se praedicat; Dominiupobsedit me in initio viarum suarum, &C. ubi LXX transtulerunt, Dominm creauit .me snstrum usarum suaruri. Quam versionem Ariani pro suo dogmate iactabant,dc hinc vel maxime creaturam esse Filium adstruebant. Omnis vcrd illa cotrouersia terminatur, perspecta notione huius verbi, quae praeter istum locum,constat etiam Gen.A.
perissetque Cain : gratulabunda prorupit in eam vocem, possedi hominem per Deum . idest , diuino munere , ac beneficio sobolem procreaui. Creandi porro . verbum laepe lignificat gignereint apud nobilem Poetam: Natis Mentu alma creandis struiat. o Neque vero semper adeo presse sumitur in sacra Scriptura huius verbi significatio,ut stricta generatio intelligenda sit. Deo enim etiam attribuitur respectu creaturarum.Gen. I .
n. 22. Deum excelsumposelsorem caeli terrae. Hebraicὸ subest idem participium Cone, quod est in isto Deutero nomij loco:& illud ipsum participium paulo ante Genes. IA. Hum .l 9. illustrauerat Vulgatus, qui creauit coe- 'lum, est terram. Itaque idem Vulgatus vertere hic etiam commode potuit siet, qui creauit te.
Hinc explicatur illud Psalm. I 38. nu. I .quia tu posedisti renes meos. Probat ibi Regius Vates,nihil,quauis occultum , & in tenebris absconditum, latere posse Deu;quia tu ,inquit,etiam intima mea, Ela abstrusis recessibus abdita,formasti,nihil igitur mirum,siaomnia nuda sint,& aperta oculis tuis. Eadem inest rationi vis, Psal. 3 2. n. Qui finxit sigillatim corda eorum,qui in-ieltigit omnia opera eorum.
Si ergo Moyses Deum appella II
uerat Patrciri, & Deus Pater nosterest iure creationis , ut constat, cum alias tape,tum in illo Isaiae 64 num. 8. Pater noste es tu, nos vero lutum, st etor noster tu , Or opera manuum tuarum omnes nos. Quin ea de causa Pater pluma nominatur Iob 38. num. 28.
quid aptius ad illa verba, nunquid non ipse est pater tuus ' attexere potuillet, quam quod subiunxit, qui po sedit te, hoc est , qui genuit, qui procreauit, qui Armauit te Altera significatio verbi Cana, fre- 72quentior est in sacra Scriptura,& mea quidem sententia , praesenti loco accommodatior: significat enim emere, seu redimere, ut perspicue constat Ge
& cap. 2s . num. I .& alibi sepe . Tan tum expendam unum, vel alterum testimonium, ubi hoc verbum 'in hac significatione usurpatum, LXX. ut in hoc loco , Graece Gaome , x Vulgatus possidendi verbo transtulerunt. 'r