장음표시 사용
41쪽
tetur Salomon ad sapiet iam coemendam , vel inranium facultatum, volu .ptatumve dispendio, perspicuum est,
ex nuna. I in om vi posessione tua acquι- . . re Prudentiam. Vbi lubest idem verbum ; illudque Prouerb. t T. num. l6.
larius extulit Vulgatus: quid prodest stulto habere diurnas , cum DPient amemere non possit ' Vbi vertere potuisset
interpres 'ui iere. Ut mOX vertit,c. I 8.
num. l . cor prudens Pomebit sicientiam, idest, emet: docet enim ubique comparandam esse sapientiam, vel impensa rerum omnium, quae nobis cordi
sunt, quaeque sapientiae studio impedimento esse solent ; quamuis enit magno sapientia cibi constet, paruo
3 Enim vero solet sacra Scriptura commemorare frequenter ingens it. lud beneficium a Deo collatum in Israelitas, cum illos ex misera seruitute AEgyptiaca redemit. Longissimum eqst, omnia testi inonia rccensere;attingam selectiora. Deuteron.ε. Dum.2o. Vos autem tulit Dominus, ct eduxit de fornace ferireri IZti. 3. Reg. num s i. auos eduxi sti de re Ta GED-pti, de medio fornacis ferreae. Ierem. I. nurn. . Eduxi eos de terra OEgypti, de fornace ferrea. Vocatur autem fornax ferrea illa aerumnoli illima feruitus, siue ea metaphora,qua vehemens tribulatio dicitur fornax tisai.48. n. l O. ecce excoxi te. dcc. ibi enim pro cami-
no , subest Hebraice Fornax.) Ferrea vero dicitur , quia fornax ad emolliendum ferrum vastioribus flammis exaestuat : liae quia solent serui in fornacibus ferreis duri sIimam seruire seruitutem ,siue denique quia in lateritiis illis fornacibus. lsr elitae decoqui pariter cum lateribus,quos coquebanI,Videbantur. Sine 'hac metaphora idem beneficium exaggarat Scriptura , Exod. 6.num. Io. Ego Domini .qui educam vos
de ergastulo iam priorum, or er Mim deseruitute , ct redimam in brachio excelso. Deuter T. num. 8. . Eduxit vos in manu forti,'redemit de domo struitutis. V i-
Denique quia, ut erudite probat 7s Pineda praefatione in Iob cap.7.ial1.3. usque eo Deus diligit iustos , ut cum illi affliguntur, ipse etiam quodammodo affligi videatus; non solum dicitur redemisse Israelitas ex tenebricoso illo AEgyptiorum ergast ulo, sed,& se ipsum inde etiam' extraxisse, perinde quasi benignissimus Deus eadem cum suo populo seruitute pre-
meretur. 2. Reg. 7. numer. 23. Quem
redemisti tibi ex QEnpto, gentem, Cr
' Hoc ergo benescium toties me- 76 moriae, gratitudinisque causa in Scriptura praedicatum, sommemorat hic Moyses; itaque sic cxplico verbum iu
oppresium AEgyptiorum seruitute,patratis admirandis prodigiis, tanquam numerato pretio , ab iniusti pollessoris Tyrannide gloriose redemit, de in
libertatem vindicauit : ut non solum creationis titulo , sed iure etiam redemptionis , Deus Pater tuus, Sc elle, de praedicari debeat. Regia congruenter huic explicationi vertit, Acquisitor tui. Oleaster, Qui te emit redimendo. Tigurina. te comparauit. Explicat Va- tablus. .Qui te ex ε Enptiaca seruitute in libertatem asseruis.
Sed videor mihi posse hanc intel 77
ligentiam manifestis Scripturae testimoniis comprobare. Postquam I fraclitae ex illa AEgyptiaca seruitute liber ii ulteriorem maris rubri partem tenuerunt , hostesque in sequentes,
aquarum inundatione demersos,oc
lis usurparunt, incredibili gaudio delibuti,
42쪽
libuti, una cum Moyse Epinicion modulate decantarunt. Exod. I s. cui risCantici verius i6. egregie fauet huic expolitioni , Donec pertranseat Popurus tuus iste , quem posse . Tigurina, ouem acquisiuiJ. Chalda us, Redemi-H. Agenius , Quem , tanquam argento dato demisti, idest, quem nobilissimis editis prodigiis, ex durissima seruitute vindicam: quod iam ante in codem Cantico celebrauerant, num. 13.
Dux fuisti in misericordia tua populo, quem redemψι.ν8 Sed est luculentum pro hac explicatione testimonium, Pial.7 .num. 2. Memor esto cougregatιonis t- , quam
possedisti ab initis. linitatur David Moy sen , qui commemorato huius redemptionis beneficio, Deum fgpe placare studuit, Deuter. 9. num. 26. Domine Deus, ne dilerdas ρFalum tuum, Π.Acreditatem tuam,quam redemisti. Et Deuterono m. 2I. numer. S. Prophius 6ti populo tuo Iprael, quem redemio. Exod. L. num. i I. Cur Domine irascitur furor tuus contra Populum tuum, quem eduxψti de terra εχ γρD Z Sic tiam orauit Esdras, ut Deum ad mi- scricordiam flecteret. libr. 2. cap. I. num. io. Et Mardochaeus Ellher. ly.nu. l6. Ne delicias Partem tuam,quam
redemisti tibi Q pto. Eadem est sententia huius Psalmi. Refrica , inquit , quaeso, memoriam pri lci illius
temporis, chm cobregationem tuam, quae in AEgypto terua tenebatur , t Ibi asseruisti. Et, ut nemini dubium e set, quin ita locus germane exponeretur , subiungit continuo Propheta Regius , Redemisti virgam hareditatis tuae. Q aali dicat, non cit ea redemptio facta ab illo , qui nullum in re vindicanda haberet ius,icd ab eo potilis,ad quem haereditario iure pertineret imperium , ab AEgyptiis pcr iniuriam vIurpatum. 9 iam ad secundum verbum accc da-
mus , Om fecit te. Interpretes illi, qui iuxta primam significationem vcrbi na,il id qui posedit te, explicare volent , Qui genuit, qui formauit te live est probabilillima explicatio , per facile dicent , tunc facium a Deo fuisse
populum illum,quando ex tam partus initiis, breui interuallo fuit numerosillinia sobole propagatus. Sic EZe-.shiel. i 6. ubi mitia, progressus, & incrementa eiusdem populi reseruntur, dicitur, numer .7. I futtiplicatam qisasi germen agri dedi te: ct miιθ ρlicata es, ct grandis esseela. Vbi Hebraice ad verbum, Decem mist a sicut germe' agrιῶ δ ιe. Hoc et incredibilirer, & anim mensum te multiplicaui. Lege doctam Pereri j disputationem circa illa verba. Ex Od. l. nurri 7. Fili' Istaenre uerunt, Ur quasi germinantes multipli
Nobis autem alia quaerenda inter- go pretatio eit, ut rectus verborum Ordo, & muctura teneatur. Nam alit
quam ille populus ex AEgypti serutru- te assereretur, iam crat incredIbiliter. auctus. Agellij suntcntiam valde probo,tunc Ucum fecise populum illum. cum Israelitas ex Agypto egressos, . rudes , & impolitos, lubigeinio luto, coquendisque lateribus alluetos,dua sanctissima lege, promulgatis praece- .ceptis, & caeremonias quodam modo formauit, & ad coelcitcni quandam disciplinam effinxit., Superest tertium verbum ; Et crea. 8 iuit te. In quo exponendo conueniunt in primis omnes interpretes , propriam lignificationem esse , Firmare, praeparare, stabιbre ; est enim radix Cunan quadrata coniugatione Poet. Quae,
43쪽
Firmatum est Regnum eius nimis. Ps9. num. 8. Parauit in iudicio Thronusiuum. Psalm.6 .num. 7. Praepara8s montes in virtute tua. Psalm 88.itula . . naue maternum praeparabo semen tuum. PL io a. num. Is . Dominus in caelo parauit β-dem suam. Potuisset itaque Vulgatus vertere in isto loco pro creauit te, parauit, firmauit, stabiliuit, praeparauit, te : sensus igitur est Deum stabili isse suum populum , cum deuictis hostibus , ac terra promissionis omnino subacta, eum ibi tanquam in fixa, de stabili sede collocauit. Hac esse Moysis mentem,constabit prolato expresso altero eiusdem tessimonio , ubi etians subest idem verbum Cun. Exod. I S. num. 17. Introduces eos, Er planta bu in monte haereuitatis tuae, Armissimo habitaculo tuo, quod operatin es Domine Sanctuarium tuum Domine, quod'
Memento dierum antiquorum , cogita generationes singulas: interroga patrem tuum , se annuntiabit tibi s maiores tuos, ct dicent tibi.
R O E A T Moy lcs , non esse recentem hanc erga populum in sta illum, Dei prouidentiam, sed inde usque ab orbe condito, manifestis proditam,ac testatam fuisse documentis. Deum iam tum indulgenti Lsmi parentis ossicio functum , nihil omnino, quod anaantissimum patrem erga liberos iaceat, praetermisisse. Recolant proinde,quo ad longi ssime recensere possint,priscorum saeculorum
memoriam, aut certe seniorum, qui adhuc superstites erant,commemoratione discant; nam de ipsis senioribus hoc praecepit Deus, Psal. 77. n.
cuavia mandauit patribus nostris, nota facere ea Mys suis, ut coguscat ge- heratio altera ; Ν, , qui siemur, Er
Subest in Hebraico textu celebris 83 illa vox, Holam Se apud LXX. illi cor
respondens a Gn. Et licet utraque significet aeternitatena, nullis terminis circumscriptana ; saepe tamen ex adiunctis restringitur ad longi ssiniam aetatem , dc varie illustratur ab interrete. Editio Vaticana L XX. ita ha- et in praetenti. Mementote dierum secula ; quae versio non abhorret etiam . a Vulgato. Malach. . numcr.q.;Sicut 'dies secuti r saecul una autem usurpat pro mundi nascentis exordio. Vt Genes. 6. num. 4. IJ μnt parentes a se
fregisti iugum. Eadem item est ligni
culo non est auditum. Sed fiequentet appellat Vulgatus priscam illam aetatem, ut in hoc loco , dies antiquos. AnaoS 9. numer. II. Readificabo iliud, sicus in diebus antiquis. Psal.76. num. 6. Cogitam dies ansiquos, ct annos Mernos in mente habui.
. Atque haec dicta saris , superque 8 snt ad praesentem locum illustrandum. Qui praeterea, pro arcani sermonis intelligentia , varios Vsus V cis Holam nolle desiderat, consulat Olcastrum in cap. 3.& 6. Genes Massium Iosue . num. 7.& cap. 8. nu. 28. Forerium Isaiae χ .num . . Gueuaram Habac. 3. num .6o. Istellam, Genes 3. num.67. Maldonatuna,l Oan. I . n. I 6. Detrium Threnorum s . Versu 1 9. Riberam Micheae s .nurn S. . & Percrium tomo 3. in Genes. capit. I tuum. IS.
44쪽
ctuando diuidebat Altissmiu gentes , quando separabat filios
Adam , conisiluit terminos populorum iuxta numerum filiorum sciet. I c locus, squis alius huius
Cantici,perobscurus est, longeque difficillimus. Quid enim egregi j benefici j continet erga
Israelitas, iam inde a priscis illis temporibus,ctim ex posteris Noe per uniuersum terrarum orbem diuisae sunt, ac proseminatae familiae , Genes io. num. 3 l. siue cum postea confusione linguarum , separatae sunt, atque disperiae,Genet. ι I. n. s. iam tum Deum tam variis populis , atque gentibus praescriptos terrarum terminos , ac fines de lignalle . cos tamen numero filiorum Israel, aequatos , atque demensos λ Quid haec tam accurata demensio Israelitarum intereat i Auget difficultatem loci, versio mirabilis L X X. quae ita habet, Quando diauidebat Altissimus gentes, quando dis
minauit filios Adam , conΠιtust te Inos gentium secundum numerum Angel rum Dei.
Et quan uis Eugubinus confidenter pronuntiet, non esse dubium,quin hic locus sit apud L X X. deprauatus, atque mendosus ; sed audax Eugubini asseveratio , ut leuissime dicam,) temeraria est. Quippe quae aduersatur venerandae Patrum , ac saeculorii omnium vetustati. Agnoscunt enim , &interpretantur hanc lectionem LXX. magnus ille Dionysius lib . de caesi. hier. cap. 9. Athanas in lib. quaestionum ad Antioch. q. a. Basilius lib. 3. contra Eunomi. Rusfinus in expositione Symboli, quae extat inter operλCypriam, GreFIam Papa homil. 3 ε. in Evangelia , Tertullian. vel potius Nouatianus in lib. de Trinitate, cap.
as. Hieronymus, in cap. 7. DamClis , & in cap. 28. Ezechiel. & lib. a. in Michaeam. Clemens Romanus, lib. 2. recogni. & Clemens alter Alexand. lib. 6. Strom. Chrysost. homil. 6 i. in Matthae. Theodoretus oratione io. in Danielem , Origenes ho- mil. 18. in Numeros. Nazianzen.ora
tione. 2. de Theologia. Epiphanius haeresi s i. Anastasius Nicenus. qua st.
6o. in Scripturas. Anselmus lib. I. cur Deus homo , cap. i8. Euth I-mius in commentario huius Cantici.
Est igitur prima intelligentia huius 87 loci, quam his verbis exponit Gregorius in illa homil. 3 . Quia superna illa ciuitas ex Angelis, & hominibus
constat ; tanta illuc ascensura creditur multitudo hominum, quantos illic coimgit electos Angelos remansisset sicut scriptum est, statuit terminos gentium secundum numerum Angclorum Dei.J Recitat hanc explicationem Athanasius in illa , q. 2. Scprobabitum existimat Anselmus lib. i. cur Deus homo, cap. 38. eamdemque tuentur Strabus,& Lyranus.
Sed haec expositio longe petita est,& ad id, quod Moyses agebat, minime consentanca , deserit etiam Editionem vulgatam , cuius summa ducenda ratio est; neque vel sione LXX. cum illa componit. Praeterea non ait Moyses: Costituit numerii hominum iuxta numerum Angelorum se const tuit terminos,aut fines gentium, secundum numerum Angelorum , itaque non singulis Angelis homines singulos, sed singulos populos singulis Angelis
adaequat.Vnde frequent cr Patres colligunt ex isto loco, Deum Prouinciis singulis singulos Angelos praescisse. Denique fundamentum illud , quo tota haec innititur explicatio , infir- D mssimum
45쪽
missimum est. Vt ruin enim par futurus O hominum salvandorum,& Angelorum numerus , prorsus est incertum : & ut sapienter dixit Isidorus lib. i , de s um.bono cap. 3 o. Noli Deo cognitum. Lege Anselmum loco citato,& Martinengum tona. i. glossae magnae in Genes . tit. de bello Angelico, pag. 29- & Gabrielem VasqueZ to in. 2. In primam Partem , disputatione
88 Secunda explicatio Hebraeorum propria est, atque adeo pro illorum ingenio, humi repens ε, illud in primis pro certo habet familias illas ex Noetica posteritate oriundas,quae inter se varietate linguarum dissociatae,diuersa adierunt ad habitandum terrarum loca, septuagenerarium numerum attigille. Idque ex io. capite Genesis manifeste concludi. Iam vero filios Iliaet , qui cum ipso Parente in AEgyptum descenderunt , totidem
omnino fuisse, non uno in loco commemorat lacra Scriptura. Genes. s. num. 27. Omnes animae domus Iacob,
qua ingrese fiunt in MD pium , fuereseeptuaginta. Exod. I. n. s. Erant gitur Omues anima eorum, qui egressi sunt de femore Lacob, sieptuaginta. Deuter. I O. n.
a 2. In sieptuaginta animabuι desienderunt Patres tui in OH3ptum. Quod si septuaginta fuere populi a Deo per uniuersa terrarum loca distributi , Scfilii Isirael totidem extiterunt , quΙd aptius, quidue clarius afferri potest, ut haec verba intelligantur ; con tituit te inos Zopulorum iuxta numerum filiorum lyraehMiror, hoc inuentum ne dicam figmentum ) quibusdam etiam e nostris placuitse ; ut Titcimano in commentario huius Cantici, & Barradio,
plicatio non se, vel transuersum digitum a cortice litterae extollat. Mitto
dicere , quam leui illa sententia de
septuaginta populis, ac linguis fulciatur fundamento; quia exacte id demonstrat Pererius tom. a. in Genes. lib. 16. disput. io n. i 8. mitto, filios
Israci, qui ingressi sunt in AEgyptum
una cum Iacob, a Beato Stephano Actuum 7. num .i q. septuaginta quinque numerari: neque vero vacat, in transcursu hunc nodum difficillimum expedire , t mque miram conciliare varietatem ; consulatur Lorinus in eum locum , dc Detrius in suo Pharo cap. 6. vers. 27. Quod ad praesens Moy lis institutum attinet, quid singularis benefici j, paternaeque erga populum illum prouidentiae continet, tot gentes,ac nationes Deum iam
tum prolem inalle , ac diuisisse , quot numero personat postea ex lsraelis familia in AEgyptum introierunt Tertia explicatio Agellij tota ar- 9Oguta est, atque subtilis: neque vero primus eius auctor extitit Agellius, i ii neminem ipse priorem laudat,haud obscure enim ea insinuat Euthina ius, 6 di serte recitat Salmeron , tom. I. pro lego men O 6. pag. q. Ea praecipue nititur versone LXX. cum Deus gentes diuidcret,& praescriptis quem que populum terminis definiret, tot gentes esse voluit, quot Angelis Plincipantibus ellent numero pares. Ita
que singulis populis sngulos Angelos
praefecit:populum vero suum non angelico muneri,& officio subiecit, sed
sibi tanquam eximium reseruauit. Itaque ex opposito subiungit Moyses, pars autem Domini populus eius. Confirmat Agellius sententiam suam ex
2 o. Solemque, Lunam , & astra , vel obtorta gula detorquet ad significan-
dos Angelos, eisdem syderibus prae
Non dissimulo , odio mihi esse syristam in tractadis diuinis liticris tam argutam subtilitatem ; nihil enim periculosius,
46쪽
riculosus , nihil minus dignum Scripturae maiestate, quam in ea interpretatida, indulgere intemperanter ingenio. Sed ad rem ipsam accedamus: leserit in primis Vulgatam Agellius, cuius explicationem , & concordiam cum hac lectione LXX. ne attingit
quidem. Illa vero vox aduersaliua,a:ι-
rem, in qua vim facit ad suam explicationem obtrudendam, in Hebraico textu potius est causalis,quoniam. Deinde cum propagato posterioribus saeculis humano genere,nouisque t Cr-ris in dies patefactis, nouae item prouinciae, noui populi fundarentur ; annulli eisdem Angeli praeficiebantur Zadeone restrictus erat numerus Principantium Angelorum, ut numeroduntaxat gentium primaevae illius diuisionis ex aequo responderent 3 Quid vero Zan non etiam illi populo fuit Archangelus Michael in custodiam deputatus, licet cum lem Deus singulari suo patrocinio protegereti Germanam huius loci intelliae n-tiam elle arbitror, Deum iam tum milia prima diuisione benigne suo populo prospexisse, designasseque illi
non modo opimum,feracissimumque solum, verum etiam tantam ,& tam late patentem rcgionis planiciem, quanta capiendo numero filiorum Israel, ad infinitam pene multitudinem propagando sufficeret. Interim vero dum tempus diuinitus praestitutum accederet, & populus ad iust a illam magnitudinem perueniret, intra praefixos illos limites,ac t Ermin OS,gCtes constituit Deus: quibus tanquam colonis, terram suo populo decretam, ad tempus clocauit; in designanda tamen terrae illius magnitudine , non tam colonorum , quam Israelitarum, id est, dominorum rationem habuit: constituit videlicet temunos populorum iuxta numerum filiorum Urael. Hoc beneficium commemorac DcM EZcch.
2O. num. 6. Vt educerem eos de terrae L ιι in te ram,quam ρὶ oui J am eu,
si dest, quam illis tanto antc In terrarum distributione destinauciam fiuntem lacte, ct mede, quae est egregia inter
Haec explicatio,& cum antecedentibus , SI cum consequentibus nectitur quam aptissime. Praemiserat cnim
Moyses, qui possedit te, id est, ex miserrima illa seruitute liberauit ; qui ficis re, populum scilicet suum,sanctissimis
legibus efformatum : qui creanit te,
idest, in terra promissionis, tanquam in lede fixa stabilivit;quid aptius atte ere potuisset,qtiam ipsam sedem, iam inde a prima illa distributione terrarum fuisse illis diuinitus praestitutam,
atque firmatam ZIuxta illud Deuter. D.
num. 21. In terra, quam tu uit Domι-
nub Patribus tuis , ut daret eis, quandiu coelum imminet te t.Sic explicant locuistum Abulens s , Caietanus, Vatabl. Ilidorus Clar. Iansen. Olcaster, & Salia huius Cantici commentariis, Pra-do,EZechiel ro. vers.6.& Pinada Iob. 34. vers 14 num. P. Vellem tamen, ut quispiam horum 94 interpretum in hac explicatione concilianda cum vcrsione LXX. tam miro consensu ab omnibus Patribus reccpta, aliquid operae potuisset. Sed, qui quaestionem ipso loco sponte natam , vel attingat dumtaxat, inuenio neminem: & quidem Patres admirabili consensione eliciunt ex verbis
L X X.in illo loco,Deum singulis populis singulos Angelos custodes praefecisse. Quare minime dubius assero,
LXX. Angelorum nomine e S com-
prchendisse, quibus diuinitus commissa est rerum humanarum cura. Sud. si replicemus sacra monumenta,
in illis inueniemus, septem Principes Angelos crebrδ nominari,qui adflantante Diuinum Thronum , uniuerto orbi rebusque mortalium praesidetes,
47쪽
qui Dei nutum obseruantes,ipsiusque iussa capessentes , per se, aut per inseres Angelos , ea quam promptissimc exequuntur. Tobiae I 2. num. I i. Ego enim sium Raphael Angelus, uniu ex septem , qui assamus ante Dominum. Apocal, I . num . . ct a septem stiritibu , criti in con fectu Throni eius simi. qui septem spiritus , Apocalyp. I s. num. I.
dc cap. 17. num. I. septem Angeli vocantur. Quia vero illis demandata est administratio rerum inferiorum,ocu Ii Dei dicuntur, Zachari. 3. num .9.&cap.4. num. IO. Septem is si oculi simi Domini, qui disicurrunt in uniuersam terram. Apocalyp. s. num 6. Et oculos
septem , qui siunt septem stirituι Dei,
missi in omnem terram. Lege Riberam Apocalyp. t. num. 2s. Viegam ibidem , commentario. i. icet. 6. NO-ster autem Serarius omnium copio-sllime in cap. 1 2.Thobiae, quae ad pleniorem lio tu septem Principum Angelorum notitiam spectant , omnia quatuor dccina quaestiunculis comple
96 Ex altera vero parte , obseruo in Scriptura accurate subduci summam eorum populorum, quibus terra promi Isonis, quasi colonis , ad tempus locata est:& omnino item septem numerari: habetur diserte Deutero-
nom. T. num. I. Cum introduxerit te Dominus Dem tuus in terram,quam po fisisurus ingredieris , ct deleverit gentes
mult.M coram te , Hethaeum , ctrc. Septem gentes multo maioris numeri, quam tu es.
Si ergo gentes illae fuere septem, &Principes Angeli in Scriptura celebrati sunt item septem , iure optimo dixerunt L X X. Constituit terminos gentium , secundum numerum Angelorum Dei. Atque ita mihi videntur omnia
mirifice consonare. Quod si quis vlterius inquirat, an septem illis excellentibus Angelis leptem illarum gentium fuerit iniuncta administratio,
nihil habeo comperi neque vero eae I stimo, poste id line curiositatis vitio quaeri,aut etiam sine maiore temeritatis nota definiri.
Pars autem Domini populus eires, Iacob funiculus haeredi
tatis eius. N Hebraico textu est parti- 97cula causalis , quoniam i apud LXX. vero copulativa, ct, quae in sacro sermone pro causali frequenter usurpatur:& quamuis in speciem videatur discrepare Latina vox autem; existimo tamen omnia eodem recidere : Sc cum Israelitas gentibus Opponi,tum vero causam reddi cur illis Deus tam benigne prouiderit,quia videlicet lacob populus eius peculiari S , atque adeo haereditaria pollessio ipsius Dei erat. Scitum est in Scriptura terram il- 93la promissionis funiculis primo fuisse dimensam, de in partes duodecim, pro rata multitudinis portione, diuisam; deinde vero spacia illa,limitibus iam terminata suis , sortito inter Tribus duodecim distributa. Psalm. 77. num. s q. Sorte diuisit eis terram in funiculo distributionis. Num. 3 3. num .s . Singulis , ut sors ceciderit, ita tribueturhareditas.. Dixi, partitam fuisse terram inter duodecim Tribus , quia & si Sacerdotali Tribui Levi nulla pars fuit attributa , Num. I 8. num. 2Ο. In terraeorum nihil possidebitis , non habebitis partem inter eos, ego pars , ct haereditas tua.Caeterum Tribus Ioseph duas par. tes propter ipsius magnitudinem accepit ; erat enim bipartita Fribus illa, quia Manasses,& Ephraim, fili j Ioseph , duo sucrunt familiarum capita.
48쪽
Ezechiel. 7. num .ls. Possidebitis temram in duodecim tribus Urael, quia Ioseph duplicem funiculum habet. 9 Ex hac dimensione, sortitione, dc
partitione, ortum est, ut in arcano
sermone , funiculus , sors, haereritin, pars , ct portio , pro eodem prorsus V serpentur 1, atque hinc etiam fit, ut Hebraicam vocem Goiati, idest, sortem, transferant L X X. Chronomiamidest, haereditatem;vt Psal. I s.n.6. reditas mea Hebraice sors mea in pra- clara est mihi. Et quia regiones illae funiculis dimenta, sortibus fuere distributae:cadere autem sortes proprie dici solet. Iosue i6. n. i . Cecidit sors filiorum Ieseph,&c. Transfertur etiam hic loquendi modus ad ipsos funiculos. Iosue I 7.num. s. Et ceciderunt funiculi
rim mihi in idest,obtigit mihi sortito fertile,ac pingue solum. Deum enim ipsum sortem tuam, Sc funiculum appellat Regius Vates, seracissimumque solum, .unde omnium bonorum asti uentissima copia, abundantia percipitur. Interdum etiam duo ex his nominibus coniunguntur. Ps. IO . n. I l .Tibi dabo terram Chanaan,
uniculum haereditatis vestra. Et in hoc loco Iacob Inniculus hereditatis eius. , Atque huius frequentissimae loquutionis origo sic breuiter explicata, lucem afferet quam plurimis Scripturae
hoc beneficium , quod ex uniuersis nationibus Israeliticum populu duntaxat sibi in sortem , & funiculum elegerit. Lege Maldonatum docte in
hanc sententiam explicantem verba illa Baruch 3. num. 2 . O Urael, quam magna est domus Dei, ct ingens Acmpossessionis eiu ,dcc. Eccles. II. num. I 4. In unamquamque gentem praeposivit Rectorem , er pars Dei Iprael Dela est manifesta. Editio LXX. Vaticana. Et pars Dei Israel est. Tigurina congruenti iasime praesenti loco. In distribuendis
totius terrae gentibus , ducem cuique genti constituit,& Israelem sibi delegit peculiariter. Amos 3.num. 2. Tantummodo mos cognoui ex omnibuου cognationibuι terrae , idest , vos solos elegi, quibus paterne prospicerem, Ut populo peculiari: sic vocat sepe Deus haereditatem istam suam. Estque insignis locus Deuteron.7.
num. 6. Te elegit Dominu. Deus tuus,
ut sis ei populus peculiaris de cureἱlis po-pμθου , qui sunt super terram. Vbi He-hraice subest vox illa celebris Ogula, quam varie varii reddiderunt. L X X. exprimere solent tam perici lis. Vertit Vulgatus apud Paulum ad Tit. 2. Nu. I . Populum acceptabilem. Theodotio.
Exod. I9. numer. s. Populum electum.
Symmachus praecipuum, siue egregium.
Toletus Lucae II. notatione II. Obseruat periusiam, idem elIe, ac Dpulentiam , atque adeo explicat, populum opulentum. Latinus interpres vocem Hebraicam Cegula , peculium
vertit, Exod. I9. n. s. Malach. .nu. t T.
Alsentior tamen Ariae Montano in commentariis Malachiae, vocabulumelle dignius,& liberalius, quam peculium : eo significari charissimam,selectissimamque divitiarum partem, regiam gaza, exquisitam supellcctilem,
ut sunt gemmae , uniones, aurum , &argentum pretiose caelatum ; Vata-blus. Exod .l9.nu. s. vertit Thesturum unice dilectum. Pineda in Salomone lib.ε. cap. 18. f. t 2. Preliosissima monilia.
Perpende hinc, quanti feeerit Deus illum populum,quem non solum sor-lcm , & haereditatem suam , sed selectissimum etiam, pretiosissimumque thesaurum appellauit.
Et quemadmodum ille populus erat funiculus haereditatis Dei , sic etiam ipse Deus squod omnem su-D 3 perat
49쪽
perat beneficentiam in dignatus est vicissim pars esse,& haereditas eiusdem populi. Non obscure hoc insinuatur in isto loco ; verba enim illa, Pars auum Domini populus eius, aeque bene verti possunt cx Hebraeo. Quia pars
Dominud populi eitu. Itaque iisdem omnino verbis mutua ista, reciproca j que possessio declaratur; expresse tamen hoc confirmat Ieremias, cap. I O.
num. i6. Non est his simitas pars Iacob: qm enim form.mit omnia , ipse est ; Ο Urael virga haereditatis eius. Vbi perspicue alicritur, Deum omnium rerum conditorem , partem elle Iacob:
ipsum autem Iacob virgam esse haereditatis Dei. Io 3 Neque vero assentior Lyrano, Hugoni, Vatablo, dc Maldonato aientibus in eum Ieremiae locum , Israel vocari virgam haereditaris Dei, quia virgis haereditas diuidi solebat , ut vocatur Etiam funiculus , quia funiculis distribuebatur: funiculis cnim regiones dimensas fuisse,in sacra Scriptura lego ; virgis, non lego;vox item Hebraica Sebet pro sceptro , seu virga , imperii in ligni, in sacro sermo
ne frequentatur. Genes. ψ9. num. IO. Zachar. io. rium. l I. Psalm.qq.num. 7.
Regnum vero Iacob, quas haereditario iure erat dubitum Deo. Psilin. 3. numer. a. redemisti υιrgam lureditatu tuae. Michaeae .ct regnabit Do
minus seper eos in monte Sιon. Luc. I. num. 32. Er regnabit in domo Iacob in aeternum. Denique cum Ieremias repe
tit haec ipsistima verba , Vulgatus pro virga transtulit sceptrum , quod ad
mensuram referri non potest.Hierem.. I. numer. I9. Non sicut hae pars La-
b , quia, qui fecit omnia , ipse est, ct Urael sceptrum Hebraice Sebet in harm
to Est itaque Deus pars, dc haereditas sui populi. Psalm.is. num. S. Domi-nm pars haereditatis mea. Psal.72.n. 26.
pars mea Deus in Hemum , Thren. 3. num. 26. pars mea Dominus . iussit anima mea. Vnde sapienter Ambrosius sermone 8. in Psal. i i 8. circa illa verba numer. 7. portio mea Domi ue, &c.
Hi multo ditiores sunr, quam qui possessionum suaru spatia ampla diffundunt. Cui enim portio Deus est, totius est possessor naturae. J Augustinus autem in Psalm. io 2. i Bonum tuum quaer animaesummum bonum hoc est bonum tuum. Qujd ergo deest , cui summum bonum, bonum est 3 J Et Prospcr. libr. a. de vita contemplativa,cap. i6. Quid ultra quaerit, cui omnia suus conditor est 3 aut
quid ei susticiat,cui ipse non sussicit 3JQuod hausit Prosper, ut saepe solet,ex Augustino sermone 19.de verbis Domini f Auare, quid aliud quaeris λ aut si aliud quaeris, quid tibi sussicit, cui Deus non furuit 3 J Et libr. Is . consessionum , cap. 8. Omnas mιhι ωριa, quae Deus non f, egestas est. Est nimirum Deus perennis, δc inexhaustus bonorum omniumssons, qui dat omnibus affluenter. Iacob. r. num s. dc Hebraice Sadai. hoc est , sussciens , vel ipsa potius iussicientia nominatur: si ergo Deus te ipso contentus est, si de sorte, ac funiculo tui cordis gloriatur, si te, suam part cm, de haereditatem vocat ε, si denique susticis tu Deo susticiat tibi Deus.
Inuenit eum in terra deferta , in
loco horroris, ct va e seolitudi
or cum ivit quasi pupillam oculi sui.
O s T Q V A M Moyses anti- Iclua illa beneficia memora- L M, uit, ad proxima iam descendit, dc per quinque integros versus
50쪽
sigillatim enumerat, quam paterne, quam benigne, ac liberaliter quadraginta ipsos annos deduxit Deus suum populum per vastam , dc horrcntem solitudinem , quoad usque illum in propriis sedibus hoc est,in amoenissima, ac fertilissima regione, oleo, b
tyro, ac melle redundante,collocauit. In hoc autem versu quatuor maxime
illustria beneficia recenset. Io 6 Primum est, errantem populum in loco deserto, de inculto,veluti ex improuiso inuentum fuisse a Deo,EZech. I 6. num. s. Proiecta es buper faciem terra. , in abiectione anima tua , in die, qua nata es: transiens autem per te , vidi te conculcari in sanguine tuo,&c. Vbi , ut
obseruat noster Prado, assumit sibi Deus personam Principis haeredis ampli s mi regni,qui venatum , aut rusticatum in agrum egressus, nihil
minus cogitans casu ostendit infantulam, inter herbas proiectam, Se cxpolitam , totam languine, quem ex
ventre matris traxerat , madentem,
ardentissimoque tactus asscctu misericordiae non solum fouendam, alendamque curauit,sed eam sibi in sponsam allum psit. io 7 Quod autem ait, forte in eam incidiise , non tollit Diuinam prouidentiam, cui nihil potest temere contingere ; sed omne huius populi meritum excludit ; nihil enim ante praest i terat, quo Deum sibi conciliaret, quo ad se inquirendum alliceret 8, sic
etiam loquitur OseaS , cap. i. num. IO.
uasi Ouin in desieno,inueni Israel: ubi non solum innuitur, nihil magis improuisum , dc inopinatum accidere posse , quam in horrente solitudine
uuas ex insperato reperire; verum illud etiam significatur , Israeliticum populum, sic ex improuiso inuentum, summae Deo voluptati fuisse ; quemadmodum in locis arentibus , de inaquosis, flagrante aestu,vuae subito de-
prehensae viatorem recrearent, quod
confirmat Oseas , dum subdit ; Uuosi
prima poma sculnea in cacumine eius υi
LXX. legunt autar esin suffecit io illi necessaria, illi supped. auit. Omnia, quae ad victum, vestitumque sus ficereiar, abundantissim h praebuit. Et
in hanc sententiam arbitror trahendum etiam esse inueniendi verbum,
quo usus est Vulgatus : ut dicatur Deus inuenisse illum populum, simulque fouisse,aluisse, suffcientia subministrasse. Quet significatio non abhorret ab Hebraico verbo A fas i, ut aper
tur, ut possit seu licere ad cibum ' Vbi LXX. Che archesi autis: de sufficiet
ipsis 3 Hebraice V masahthem, 2 inueniet eis ' dc in hoc sensu quadrat mirifice, quod sequitur, in terra desieri , in loco horroru , mr vasta solitκ si uis: idest, in loco omnibus rcbus ad victum necellatiis destituto. LXX. insiti Um in terra inalusa. Quod egregie ponderauit iple Moy ses D cuterono m. 8. num. s. Ductor trem fuit insolitudine magna, arque terribili, in quaerat sirpens flatu adurens, er Scorpio, ac dipsu, ct nulla omnino aquae i, qui eduxit riuos de petra durissima , ct cibau:t ιe manna insolitudine. Iam quod ad vestitum attinet,
grande illud miraculum fuit, quod
refertur in eodem cap. 8. numer. 6. δίcap. 29. num. S. Adduxit vos quadraginta annis per desiertum e non siιnt attrita vestimenta vestra,nec calceamenta Pedum vestrorum vetustate consumpta Fint. Augebat autem huius paternae prouidentiae admirabilitatem infinita pene illius populi multitudo. Numer. II. num. 2I. Sexcenta millia peditum buimpopuli seint,er tu dicis,dabo eis esιm carnium mense integra 'Secundum beneficium fuit,circum-. ι Osduxit