장음표시 사용
61쪽
Eenus in exhortatione ad Virginem
pag. 3i6. f Virorum aspectum fuge , si fas est, etiam grauium, δc pudicitiae
laude florentium , zelotypus enim estipusus erga virginitatem tuam. JHausit ex NagianZeno Hieronymus , ex
magistro discipulus , non sententiam modo, sed eadem propc verba , sic enim scribit in Epistola ad Eustochium,de custodia virginitatis. Semper te cubiculi tui secreta custodiant,Zelotypus est Iesus, non vult ab aliis videri faciem tuam.Jt 9 Verum ut rem ipsam propius attingamus, certum quidem est , non posse zelum in Deum cadere, quatenus dolorem acerbissimum inurit ex eo , quod alter potiatur re vehementer concupita. Sapienter enim dixit Augustinus lib. de patientia cap. I.
Abiit, ut impassibilem Dei naturam perpeti ullam molestiam suspiccmur. Zelat sine aliquo liuore, irascitur sine aliqua perturbatione. J Sed non est
minus certum; Deu ex infinito amore
zelare animas sibi desponsatas, ut ex Dionysio in cap. . de Diuinis nominibus probat S.Thomas I. 2.q. 2 8.art. .& propter hunc amorem,Zelumque ardenti stimum dicitur etiam Deus Anthropopathos, tabcscere inuidia, dc
dolore uri, si adulter suam sponsam
corruptelarum illecebris abducat. Et ubi amore , de beneficentia parum proficit, ubi eam blanditiis reuocando non delinit: extant huius benignitatis exepta Hierem. h. dc EZech. i 6. ubi demum se prae adultero contemni videt, usque eo irritatur , dc excandescit,ut si ita loqui fas est,) in rabiem
pene furentem erumpat.1 so Enim vero iracundia ex Telo concitata est longe vehementissima. Dura est sicut in emm amulatio. Cant. 8.
portatii en et pecho. Recte omnino Seianeca Tragicus in Medaea. Nulla via flamma,tumid que venti,
Tanta,nec teli metuenda torti, . QVnta cum coniux viduata radi
Ardet, ct odit. Et iam femina imbellis, ut perpendit Euripides in eadem fabula , cum adeo timida sit, ut aspicere gladium
vagina vacuum non sustineat, si torum violari animaduertit, in truculentiam , de audaciam efferatur. Iam
zelus, de furor viri , Prouerbio. 6. numero A. Non parcet in die vindicta , nec acquiescet cuiusquam preci- . bus. Constantinus ille Magnus, ut auctorist Genebraidus, lib. 3. Chronographiae pag. 4i 3. Priscum filium, quod Faustae nouercae lectum temeis rasset , interfecit , Faustam autem ipsam balneo supra modum accenso suffocauit. Est in huius rei confirmationem Isrlocus insignis Prouerb. 27. num.ε. Ira non habet misericordiam, neque erumpens furor,ct impetum concitati ferre quis poterit 3 Hebraica sc habent ad verbum. Crudelitas est in ira, or impetuι,
siue inundatio in furore , ct quis stabit
ante talum ὶ L X X. Crudelis est indignatis , ct acuta ira, sed nihil sustinuete .Scholiastes ibi in editione Sixti. Et Telm vir que difficilior. Ex quibus
euidenter constat , Eelum conferri cum iracundia , dc cum furore, δίVtrumque affectum longo interuallo superare. Attribuitur quidem irae crudelitas sanguinaria:furori vero inundatio. Furens enim , velut torrens,
praecipiti impetu obuia quaeque peruertit. At ista deseruescunt, dc sedantur breui; zelus vero in dies magis, magisque concitatur : & ita inteuligendus est Vulgatus , impetum concitati s nempe zeli stimulis ) ferre quis
poterit' Iam ergo nemo iure micabitur,cum I s 2 videat
62쪽
videat Zelotypum Deum ab eo populo , quem sibi desponderat, perfide spretum, zelo inflammari, furoreque accendi, & minas in hoc Cantico iactare terroris, dc formidinis plenas, suppliciaque atrocissima adulteris intendere. Vere enim in stultilibuου μο
ad aemulationem eum prouocauerunt.
Psalm. 77. num. 68. incurrit itaque ingratus ille populus in supplicium, quod intentaverat Moyses Deuteron O. 29. num. 2O. Dominus non ignosiates, sed tunc quam maxime furor eius fumet,ct et elus. Et Ezechiel. I 6. num. 38. Iudicabo te iudiciys adulterarum , dabo te
in sanguinemfuroris, Ur teli, id est, tam multis te vulneribus cosodiam quam solent viri zelotypiae furore perciti uxores in flagranti adulterio deprehensas trucidare: nu In. 42. Et requiescet indignatio mea in re , ct auferetur Telm meus a te ,σ quiscam ; idest, cum te videro crudelissima morte puniram, plagis punctim, caesimque confossam , exsaturabo semel indignationem meam. Que dare satisfecho,
Immolaverunt daemoni,s , se non Deo, Dise quos ignorabant.
AEMONIVM infame nomen est in Scriptura , ut probat Serarius Tobiae. 3. quaestiuncula. a. hic vero usurpatur pro idolo. Quia videlicet darinones in idolis colebantur. Sic. a. Paralipom. M .numeroas. Con lituis sibi Sacerdo es Excelsorum , dumoniorum, vitulorumque, quos fecerat. Et apud Euangelistas idem est Belzebub ramosum muscarum id tum, ac Princeps daemoniorum. Vide Maldonatum Matth. s. numero 36.
que daemoniis , est , idolis daemoniorum sacrificium, & cultum Deo
debitum exhibere. Leuit. IT. num. 7. Nequaquam ultra immolabunt hostiassium daemonibus. I. Corinth. IO. nu. 2Ο. ua immolant gentes, dumoniys immolant,or non Zeo.
Suspicor ego tacite hic perstringi Is a Moyse infandum illud , & horrendum idololatriae genus,cum non contentus iste populus solitas idolis nam ctare victimas, sumptuosum quidem, sed simul dirum , & execrandum sacrifici j genus excogitauit, quo sanguinarij daemones , qui Hebraice vocantur Seium, idest, praedones grassatores, humanum cruorem exsorbentes , voluptuosὸ pascerentur. Quales essent istae victimae , expresiit Propheta Regius, Psal. Ios. I . 7. Et immolaverunt Alios sios, ct filias si as δε-
mori saeses erant Chananaei. Sapient. I 2.num . . Persici scia iniustafiliorum suorum necatores. Et quamuis , propo- .sto capitali supplicio id prohibuerat
Moyses. Leuitic. 18. num. 2I. & cap. 2Ο. numero 2. verum ipsi etiam Reges tam abominandum facinus con-- cipiebant. De Achra legimus. 4. Reg. I 6. n um. 3 Filiam suum consterauit tran ferens per ignem, secundum 3dola gentium. Quid sit autem traducere per ignem, exponit Iosephus lib. antiq. cap. I 2. agens de eodem Achaz. Quibus etiam propriumstium holocausoma obtulit, κλtu Chananaeorum. Manasses etiam. q. Reg. 2 . num s. traduxit filium suum
Ier ignem. Quid faceret ipse popu-
us , cum haec tam atrocia peccarent
Regesὶ Ierem .7. num. i. Adinauerunt excelsa Tophet, ut incenderent filios μοι, or Mas Fum igni in holocaustum. Subuertit haec excasa Tophet piissimus Rex Iosias.Α.Reg. 23.num. Io. I nemo consecrarei filium suum, aut Aliam
63쪽
Noui,recente sis venerunt,quos non coluerunt Patres eorum.1 1 6 T Actitiis, dc heri natis idolis, taciter aeternum , & incommutabile Numen opponit. Hebraice. Noui de pro- auo venerunt.Ascititi, isti Di, recen . mi sunt; Patres vestri antiquissimum , & immortalem Deum coluerunt. Ierem. 23 .num. 23. Putawne Deus
e vicino ego sium ' Dicit Dominus, ct non Dem de longe 3 Id est, an Deus ego reces factus,ac non potius ab ipsa aeternitate Deus Hac ipsa proposita nouitate, populum istum Regius Vates ab idolis deterrebat. Psalm. 8 o. u. Io.
1 1 Qui curiosius scire volet, quae fuerint it a recentissima idola, quo veritu singula colerentur, quis Baal, quis Moloc,quid Astaroth, quid Chamos,
quid caetera monstra, atque portenta, adeat Scrarium in cap. secundum Iu- dic. quaest. i .& χ.Pinedam in Salomone lib.7.cap. I I.
Deum, qui te genuit,dereliquisti, o oblitus es Domini
Creatoris tui. i s 8 STEsTANDA prosccho ingratitudo: cum innumeris il- T in te populus affectus a Deo es.set, & cumulatus beneficiis, imo cum totus in illius aere esset, quia totum hoc,quod erat, Dei genitoris,& creatoris beneficium erat; & parentis , &creatoris memoriam ingratissime abiecit, δc cultum petulantissime deseruit. Hoc est, quod Deus queritur. Isai. I .num. 2 Filios enutrivi,st exaltavi; Usi autem 'reuerunt me. V ide quae adnotaui in illa verba. n.6. Haeccine reddis, ctc.
, Atque haec dicta sint pro explica
tione Vulgati ; nam Hebraica littera alterum etiam admittit sensum litteralem , grandiorem , sublimioremque. Afflatus enim Moyses prophetico spiritu , iam nunc exprobras in gratissimo populo teterrimum illud post hominum memoriam commis tum facinus, en orniissimumque Deicidium , quod in Christum perpetraturus crat. Obseruant hoc Galatinus lib. 8. de arcanis cap. io. Porche tus in victoria aduersus Iudaeos pari. I .cap. I 6. MCndoga veto,quaest 6.positiva g. io. cxprcsiissimum hoc existimat esse testimonium , apertissimumque vaticinium Passionis Christi. Ita enim Hebraea reddi possunt, verbum
sti, vel fortem debilitasti ; Er oblitus es
Deum vulneratum tuum. Regia,stoblitus es Deum parturientem te. Caietanus. Parturit orem tuum. Sustinuitcnim in Cruce Christus acerbissimos dolores parturientis, ut multos filios
Sed quia nolo gratis mihi credi, ut Isso citati auctores faciunt, versionem, &intelligentiam hanc, ex ipsius linguae . sanctae proprietate confirmabo. Subcst primo loco verbum Nasa, quod Vulgatus propriisti me vertit dereliquiasti. Sed idem verbum , t ut obseruat Forsterus, in significat irruere in debit
rem, atque ἀs alienum vetendo ,premendoque repetere. EXOd. 22. num. 2S. dcum. Ιχ. significat etiam con- , atque contercre. Ierem. S I. num. o. Devoratum est ν obur emum.
Hebraice Nasita. Pagninus , & Va- tablus Elanguit. Tigurina. Luxatum est. Quod Chiusto in Cruce pendenti mirifice quadrat. L X X.
Ethrausi M.confractu- aut contritum est.
Secundo loco subest participium ici
verbi Hul, in coniugatione Poel: &quamuis hoc verbum significet fr-
mare,eniti,parturire, quarum significationum
64쪽
tionum passim obuia sunt exempla; sed non minus proprie significat, s ut
aduertit Mercerus in Thesauro, CO-lum.6 2. Dolore,seu cruciatu assci. Ita
tas , vulneratum, dolore, seu cruciatu affetum. Est enim maxime proprium huius coniugationis Poel, significationem habere communem, & modbacti ue , moilo passive enunciari, ut constat Psal. 36. num. 23. & Psal. I i S.
rca Sed longe firmius habemus in hanc sententiam Vulgati interpretis testimonium; nam ide participium,quod hie subest Metilet, spuncta enim a Rabbinis subscripta nihil moror Isai.
tem vulnerarm est propter iniquitates nostras. Et eidem participio Isai. I I .n.9. activa significationem attribuit, vulnerasti draconem. Itaque eodem L lino verbo, quo alias reddit Vulgatus , reddere possemus in hoc loco. Oblitin es Deum vulneratum tuum. Sic enim eiusdem coniugationis partici-ptu, de huic quam simillimum Meho-lel. Psalin. i7.num . . Vulgatus active vertit. Laudans ιnuocabo Dominum. Et 2. Reg. 22. numero A. passive, laudabilem inuocabo Dominum. Lege, obsecro , commentarium nostrum in ea verba B. Iudae .num. 8. Agaiestatem autem blasphemant.
Vidit Dominus, se ad iracundiam
intelligamus, excadescentiam ortam esse ex Zelotypia. Itaque cum
Deus illum populum immortalibus ornasset beneficiis: cum sibi Rempublicam integram , velut sponsam arctissimo charitatis nodo devinxisset, cum lingulos denique in filios &filias adoptasset; illi ingrati, ac rebelles pro benefactis malefacta rependerunt. Illorum ergo comm moratis fiasitiis, nunc tandem aggreditur Moy les , & diuinam iracundiam viis uis coloribus depingere , dc commerita supplicia consceleratis intenta. re. Cuius enim sponsi pectus non
exulceret, & vehementer irritet, cernere sponsam, quam gestat in oculis, cuius amorem conciliare omni osticiorum genere non cessat, eo despicatui ducto , in porcorum amplexus petulanter irruere Z Cuius parentis animum no amari sIime exacerbet,
oculis haurire tam dirum spectaculum ; filios, quos genuit, quos indulgentissime educauit, quos in amori inbus , ac deliciis habet, quasi omni prorsus sensu humanitatis exutos,libi impudentissime insultare 3 Conqueri.
tur David,maximeque dolet,eum,quilecu una vivebat, cum quo ipsa quoque mensa communis erat, ius amicitiae violasse.Psalm. o. num. Io. Quod vaticinium longe verius impletum fuit in Christo Ioann. I 3. n. l8. Quo nam sensu doloris percelletur Parentis animus, clim eandem sibi cernat iniuriam a filiis irrogari λ Pugionibus Caesar appetebatur ait necem ; & cum arcere non posset mortem,oppetebat forti animo , tacitusque dabat operam,ut quam honestissime occiimberct.,At ubi animaduertit, inter caeteros coniuratos, filium etiam stricto ferro in se irruere, vocem illam exprompsit, intimi doloris testem, Otu fili 8 Sed vocem ipsam inclusit dolor,neque ultra progressus, plus silentio innuit, quam longa expressisset oratione. Vide Suetonium in Cad
65쪽
Pet filias hic intelligit Moyses m lieres illius populi, ad idololatriam
etiam procliuissimas, & tam peruicaci studio illam sectantes, ut Prophetae obiurganti palam obsisterent.
Ierem. 4.nu. is. Et prudentes, ac videntes placentas Reginae coeli fidest, Lunae in pinserent,ac libarent,&c. cap. 7.n. I 8.tanta praeterea licentia,S in rum corruptela , ut sacra Adonidis,
impudentissimi Veneris Amasi j pr
caciter colerent .EZech. 8.num. I.
NUMERUS XX. Et ait , Abscondam faciem
culentioribus aliis, qua ipsius in Moysis verbis explicare. Deu-' teronom. I. nutri. II. ει ι ficetur furor meus contra eum in die itu, ct derelinquam rasm est abscondam faciem meam, ab eo I er erit in deuorationem ἱ inuenienteum smnia mala, ct a ictiones, ita ut dicat in illo die , Vere quia non est Demmecum , inuenerunt me hae mala. Vbi aperte vides, abscondere Deum faciem suam, idem prorsus esse,ac deserere, dc derelinquere, idest , singulari
sua beneuolentia, cura , tutela , ac protectione aliquem destituere. Et, quod inde necessario consequitur, hominem tali patrocinio priuatum in omnia mala , & calamitates in- Currere. Genes. .num. I . dixit Cain,
A facie tua abscondari Quid autem inde secutum est 3 Imo quid mali
non consecutum est Omnis igitur, qui inuenerit me , occidet me. Idest, tali me orbatum tutela omnes auersabuntur, dignumque morte cense-ic bunt: nullum mihi dabitur effugium, quin ab aliquo mox interimar. Isai. 64. numer. 7. Abscondisti fatem tuam
a nobis, ct absisti nos in manu iniqui-
tatis nostrae. Ierem. 33. numer. s. Quos percussi in firore meo , ct in 1ndignatione mea ; abscondam faciem meam a
ciuitate hae. Sed pleni sunt sacri libri huiusmodi testimoniis. Hinc illae amantissimae querelae. Psalm. ia. numero I. V quequo auertis faciem tuam a me s Hinc etiam illae preces. Psalm. 26. numer. 9. Ne averras faciem turem a me , ne declines in ira a ser
Contra verδ ostendere Deum, aut I 6 Sillustrare faciem tuam, est, vultu sereno, benignoque respicere , non per indignationis nubilum offuscato:pl cidi itano oculorum coniectu, cal mitatum tenebras discutere; demum Opportunam Opem, praesentissimumque auxilium , ac robur impertire. De hoc ipso populo canit Propheta Psalm. 43. numer. 4. Nec enim in gladio seuo possederunt terram, sed dextera tua , ct brachium tuum , ct illuminatio vultus tui: idest, ex claro isto, ac sereno vultu , omnis illis victoria,omnis prosperitas affulsit. Psalm. O. numer . II. Idus faciem tuam si per seruum tuum. Et Psalm. 79. numer. 8. Ostende faciem tuam, ct salus
tuam illumina super struum tuum. Et Psal.66.num. a. Iliaminet vustum sevum super nos. Neque vero solum deprecatur,ut se Deus hilari, placidoque vultu intueatur, sed, quod inde etiam consequitur, ut totum lumine perfundat, idest, luce regat,potentia lauciat,robore comuniat. Vt ipse fidem ter pronunciet verba illa Psalm. agnum. i. Dominus illuminatio mea quem timebo ' Itaque oculorum Dei beniagnus aspectus omnium bonorum c mulum homini conciliat. Hanc ego existimo germanam esse iintelligentiam huius loci ; sed non mihi displicet explicatio Vatabli ; δε-
labo oculos meos, ne vidcam calamsta-
66쪽
tem eorum.Ita natura comparatum est,
ut luctuosum , miserandumque spectaculum, si minus lachrymas , commiserationem certe a nobis extorqueat ; Sc aspectus hominis deiecti,
vulnerati,cruore respersi solet exsaturare furorem , Sc extentum iam brachium ad inferendum nouum vulnus sustinere. Hinc notabilis ille loquendi modus in Scriptura frequentissimus i. Regum 24. num. II. Cogitans,dit occiderem te, sita pepercit tibi oculus mein. perinde quasi soli oculi commiseratione tangantur. Deuteron. T. numer. I 6. Non parcet eis oculus tuus. Et cap. I . numer.8. Neque Parcat eis oculus tum , ut miserearis. Cum ergo
dicitur Deus velare oculos ad plagas imponendas, hostilis plane excandescentia denotatur.EZech.7.num .4. Et non parcet oculm metu Aper te , ct non miserebor. Threnor. 3. numer 2. Nos inique egimiu, ct ad iracundiam prouocauimm : idcirco in inexorabilis es ; operuisti in furare , scilicet oculos tuos)cr permisisti nos, occidisti, nec pepercisti. Id est , quasi velum quoddam obtendisti tibi iram tuam , ne afflictos, dccalamitosos aspiceres , ut sine ulla commiseratione ad internecionem usque vulnerares.
Et considerabo nouissima eorum. Tigurina. Spectabo;quid tandem facturi sint. V atabl. Midebo quid ac- ridet iliis ad extremum. Agellius. Considerabo, quid in seu malis remedj, quid consilly capient. Oleaster. Midebo, ostendendo me his, qui fuerint in υθιmis diebus. Caietanus. Praevideo,quis futurm sit eorum sinis. Mirum,quantum his explicationibus languescat,iu retardetur impetus huius ardentissimae concionis. Ita ne veroὶ An id spectabat accurata illa beneficiorum Dei commemoratio ὶ Id exprobratio grauissimorum scelerum Huccine tandem illae minae reciderunt Abscondam faciem meam ab eis, ut quid illis ad extremum accideret,
Grandiorem itaque, & Moysis Ze- IIIlo digniorem, in his verbis sententiam agnosco. Solet saepe Deus iratus mi uitari, cum in improbos com meritae calamitates ingruerint,se non solum non flectendum commiser tione , verum etiam insuper eos irrisurum. Prouerb. I .num. χώ. o quoque
in interitu vestro ridebo, ct pubsannabo,
cum vobis id, quod timebatu, aduenerit.
Id ipsum nunc minitatur Deus; se despecturuin eos , atque adeo ludibrio habiturum,cum ab illis debitae poenae
Atque ut hunc sensum ex Hebrai- I72 carum vocum proprietate colligamus,nomen Atarit, idest, nouisimum,
siue sinis, in sacro sermone frequenter usurpatur pro supplicio , in quod imp ij suis sceleribus incurrent. In hacsgnificatione dicitur in hoc ipso
Cantico num. 29. Utinam saperent, stintelligerent , ac nouissima prouiderent,
idest, utinam supplicia sibi impendentia prospicerent. Isai.47. numer.7. Neque recordata es nouissimi tui.Thren. I. numer.9. Nec recordata est sinis sui. Idest, ad hunc stuporem, inuerecundiamque deuenit,ut illius animum ne subiret quidem memoria extremi supplicij quo aliquando tandem punienda erat. Psalm. 71. num II. Et intelligam in nouismis eorum. idest, non spectabo fucata terrenae Delicitatis exordia,quae speciose blandiuntur,& arrident;sed extrema calamitosa, quae diro saepe exitu concluduntur. Prouerb. I .num . . Nouissima autem illius amara,
quasi abfnthium Et cap. 23 .numer. 3 2. Ingreditur blande , sed in nouissimo momdebit ut coluber.Subest ubique Hebraice Aharis. Verbum
67쪽
1 3 Verbum autem Raa, idest, cernere, seu considerare , m arcano sermone idem est,ac despicere, & ludibrio habere.Quod miror a nullo fuisse interprete obseruatum in hoc loco , cum tamen ex hac significatione genuina pendeat eius intelligentia. EZech. 18. numer. II. Ante faciem Regum dedi te, vi cernerent te. L X X. Vt ludibrio habrent te, sue, sui vertit Hieronymus,
Zc legitur in Editione Latina L X. X.)Vt dehonestareris.Iob 3 I .numer. I9. Sidelyexi pereuntem. Hebraice, si pereun
tem consideraui. Psalm. 2 I. numer. I 8 .
si vera considerauerunt, ct inspexerunt me. Vbi docte Genebrardus, me scilicet manibus,& pedibus confossum,& ossibus luxatum , cum contemptu contemplati sunt. Cantic. I .numer. s. Nolite me considerare, quod fusca sim, idest, testicere.Genes. 2.n. I. Quare ne-guitis Z Hebraice. Quare consideritris' dc n. 2 I .Peccauimus in fratrem nostrum, videntes angustiam animae idim, dum deprecaretur nos. L X X. Quia despeximiu
tribulationem anima eius, quando orabat
nos. Subest Hebraice in his omnibus locis idem verbum Raa. i Atque hinc satis confirmata manet nostra explicatio ; considerabo sinquit in nouissima eorum. Hoc est, desipiciam, subsannabo, ac ludibrio habebo, cum atrocissi nis poenae a consceleratis filiis exigentur. Cruciatos, &excarnificatos cum contemptu, & irrisione contemplabor : pascam hoc supplicio oculos,velut spectaculo iucundissimo: irrisio autem, Jc subsania natio in calamitosissimis malis , pars
peracerba supplicij est. Generatio enim peruersas, ct
IZs me prouocauerunt in eo, qui
non erat Deu EBRAICE. 'si me celare fe- 37 ycerunt. LXX. si ad Gelum ρrouocauerunt me Quod expendi supra ad illa verba, num. 16. Prouo
Illud insuper hic aduerto , idololatriam propterea in facio sermone fornicationem, & adulterium crebron Ominari, quia anima per fidem legitimo sponso Deo copulata, idola colendo , obstrictam illi fidem nefa .rie violat. Hierem. 3.num. 2. Tu autem fornicata es eum amatoribus multis. Pal. I 6.num . . Multiplicata siunt infirmitateι eorum. Chaldaeus,Symmach.Theodotio,atque Hieronymus:idola eorum postea accelerauerunt: recitat hanc Verissionem Galatinus,lib. , .cap. 6. Aliam desponsauemni. Sed iuuat egregium Oseae testimo- i gnium paulo uberius explicare , cap. 9. numer. I. Noli latari Istae noli exuli re ,sicut populi, quia fornicatus es a Deo tuo ; AElexisti mercedem Fuper omnes aravi tritici. Personam Propheta imponit illi populo no bilissimae cuiusdam matronae,& scelicissime maritatae. Quae nihilominus deserto viro, ad turpe lupanar deuoluta, cum sordidis meretricibus exultaret, ac gestiret; cui, iure optimo diceretur:quin te lamentis , atque eiulatibus conficis , duri, istae ridet,cachinnosque tolluntZnunis quam illae ampliorem fortunam d gustarunt. semper in sordibus,& horis
Iore vixerunt ', te vero non exulcera
ri animo , cum in mentem Ubi veniti illius Milicissimi temporis, quo nobilistimo,& silauistimo viro,amplissim que, & affluentissima domo fruebaris r Heu,m quantam nunc abiecta, miseriam i
68쪽
miseriam , cum faetidissimis scortis
turpem mercedulam per areas consectaris ; noli itaque Orael exultare , sicut populi ; exulteut sane populi, suorum idolorum festa celebrantes ; nihil mirum : nunquam enim eis diuinae lucis radius astulsit ; nunquam Deum verum agnouerunt:tu aritem fornicatus es a Deo tuo, tu,inquam,omnium bonorum perennem fontem Deum amisisti: tu sponso dulcissimo fidem datam
violastntu immortali Regi dedecoris notam, & dolorem peracerbum invias sti; tu ex altissimo dignitatis gradu, ex copiosissima rerum omnium aD fluentia,in foedam ignominiam,in extremam indigentiam decidisti.
Et irritaverunt in vanitatibus sis. EXpresserunt LX X. quid nomine
vanslatum esset intelligendum; es exacerbauerunt me in idolis senis. Sic est interpretandus ille locus. 3. Reg. 16.
num. I 3. Prouocantes Dominum Deum
Urael in vanitarom suis. Sic etiam ib. histrare solet Hebraismum ipse Vul
gatus. Hierem. I . num. 22. Numquid
sunt in sculptilibus gentium, qui pluanti
Hebraice,' nitatibus gentium. Quasi dicat; est ne aliquod idolum, quod
pluviam dare possit & cap. I 6. n. I 8. in morticinis idolorum suorum. Hebrai-cὸ, Vanitatum seuarum , dc cap. 8. n. I s. uare ergo me ad iracundiam concitauerunt in fulptilibus suis, ct in vanitat bus alieni,' Causam scite reddit ipse Ieremias, cur idola vanitates appellentur, c. I O. n. 8. Pariter insipientes, ct fatui probabuntur ; vi trina vanitatis eorum lignum est. Quasi dicat:facillimum est,eorum stupiditatem , & fatuitatem coargue-Te. Lignum ipsurn, ex quo sibi suis manibus Deum fabricantur, eos stultos,& vanos esse demonstrat. Vanit inm. etiam idolorum ex eo coarguit
Sapiens,cap. I 3. num. i6. quia fulcris egent ne ad terram affligantur. Lonsitas progreditur Apostolus , ncque solum idola vocat vanitatos, sed merum nihil, I. Corinth. 8. num.ε.
Et ego prouocabo eos in eo , qui non
est populin: se ingente stulta
irritabo illas. HEbraice, Et ego Telare faciam eos. 179L X X. er ego prouocabo eos ad Telum.VMah.ad inuidiam. Caietanus:elo faciam eos inuidere. Par pari videlicet rcferam,quod eos acriter pungat. Dolebunt illis etiam oculi, prae liuore. Tractum est hoc ex amantium moribus,& ingenio. Nam, ut scribit Plato in Phaedro , vulgares isti cossorum amatores picrumque solent esse inuidi. Ergo ubi is, qui amat,amorem sibi parem ia5 rependi animaducrtit,amorem ipse suum alio deflectit, & in illius oculis , a quo se despectum esse dolet, riualem beneficiis cumulat, ut alter inuidia rumpatur. Lege Virgilij expositores, Eglog.3. Et cum vidisti puero donata, dolebas. Et Eglog. 2. Inuenies ausi, si te hic fastidit Alexis. Itaque Deus amantium ritu , par I 8 Opari reddit, quod populum illum vehementer ureret. ille Deum zelare secit,& ad inuidiam prouocauit in non Deo ; Deus illu vicissim zelare faciet,& ad inuidiam item prouocabit in non gente. Habemus vero fideli sibmum huius loci enarratorem Paulum ad Roman. Io. n. I9. Sed dico,numquid Urael non cognouit ' Primm Aosses dicit : ego ad aemulationem vos adducam in nongentem n gentem insipientem in iram vos mittam. V bi perspicuis verbis pro- IS Ibat Apostolus,populum Israeliticum ex isto Moysis vaticinio debuisse, aut certe potuisse liquido cognoscere,
gentes, quas illi prae se ita despicatu, G duce
69쪽
ducebant, ut vix gentium nomine dignarentur , ex tanta vilitate , dc inli-pientia, ad altissimum dignitatis, Sccognitionis, Sc lapientiae gradum extollendas , ipsitque Iudaeis repudiatis, dc abiectis, in Dei populum selectum
fore cooptandas : constat autem ex
Apostolica Historia, vocationem gentium Iudaeis occalionem inuidiae, de indignationis extitisse.
Ignis seccensius est infurore meo, se ardebit urique ad inferni nouis
damenta comburet. 81 CcvROT in hoc loco celebris illa vox,SG idest, insem hin,de cuius lignificatione ab Hebraigantibus,& Nouatoribus tantae sunt excitatae tragoediae: fue enim, scrobem aut si micrum,diel etiam bufiliιm,
steruncam, sesam. aut ut hic placuit Montano substituere) voraginem, denique quiduis potius, quam infernum
L X X. contra,& Latinus interpres adeo sunt costantes in hac voce transferenda,ut illi perpetuo Arimi ste vero, infernum, aut inferos si unum , vel alterum excipias locum) ubique reddiderim. Non est animus pro Vulgato, LXX. depugnare: iam enima doctissimis viris acerrime est haec suscepta concertatio; monstratumque accuratissime contra haereticos , inpleritque sacrae Scripturae testimoniis subterranea illa loca, in quibus , aut olim detinebantur Patriarchar, aut modo torquentur imp ij, Iustiue purgantur, ea voce significari. Indicabo duntaxat pauca de multis. Genes. 37. num. 3 s. desiendam adsilium meum lugens in infimum. Numer. I 6. num. .
desienderunt i viui in infimum. Iob ir.
numer. 8. profundior inferno, ct unde cognostes ' Psali R. I s. numer. I C. non derelinques animam meam in inferno.
Psalm. is 8. num. 7. si Gendero in caelum, tu illic es: si destendero in infernum,
ades. Prouerb. I s .num. II. infernus. ct perditis coram Deo , quanto magis corda
filiorum hominum ' Haec , & alia complura testimonia doctὸ expendunt Pe
rcrius, tona. . in Genes. c. T. num. 92.
de fusissime digressione 2. supci Adagium l96. Negari tamen non potest, quod i 83
immerito plerique negant, pro morte etiam, aut sepulchro eamdem vocem nonnumquam uturpari. Ose. Is .ia. 14.
de manu mortis Hebraice, stol) liberabo eos. 2. Reg. 22. num. 6. funes inferni circumdederunt me. LXX. dolores moratis circumdederunt me. Psal 29. num. q. eduxιm ab ιnferno animam meam, idcst,
a praesentissimo mortis periculo, ab ipsis faucibus orci liberasti. Psalm. 88. num. Α9. Quis est homo, qui muit, ornon videbit mortem ' eruet an mim Jam de manu inferi y Psalm. ΙΑΟ. num. 7.
dissipata siunt ossa non secus infimum. Vbi Genebrard. Iuxta sepuPhrum. id- est , alterum iam pedem in sepulchro
Quod si voci illi, quae huic adiun- i 8 gitur, scilicet nouissima , quae bis praeterea occurrit in illo Cantico, eadem Hcbraica responderet, Aharis, quae st
70쪽
est num. 1 o. considerabo nouissima eorum, & num. 29. nouissima prouiderent; subscriberem illi sententiar, quam Video magnis auctoribus placui Te, &inferni nouissim extrennum inferorum supplicium intelligerem : & vique eo exarsuram diuinam indignationem interpretarer,quoad illos in hac etiam vita grauiter mulctatos, in ultrices illas praetere1 ignium fornaces,& aeterna tormentorum claustra detruderet. Verum non subest Hebraice vox Abarit,quae nos ad extremum supplicium intelligendum cogar, sed Taltis, quam cum aliis dictionibus assinibus, non est dubium , nihil ad supplicium
pertinere , idem , ac Latine inferior, siue inferius significare. Iosue Is . num. I9. Superius, ct inferius. Psalm.
138. numer. I S. In inferioribus terede.L X X. hic , ardebit ue ad infernum deorsum. Tigurina : que ad infimos inferos: ut iple Vulgatus Psalm. 8s.
num. l 3. Duinti animam meam ex inferno inferiori. Germana itaque huius loci sentcntia mihi videtur esse , Deum hic primam illam famis, de extremae siccitatis plagam,toties intentatam in Scriptura minitari ; eamque denunciare sub metaphora ignis ardentissimi,qui non modo regionis superficiem, germinaque , & arbores absumat, omni humore penitus exhausto : verum etiam intimos recessus terrae , usque ad nouissimas inferorum latebras, per dat, & latentes fontium venas, profundatque riuorum scaturigines exsiccatas exsorbeat: δ pluuia nulla refrigerante , igneus illa ardor , ipsa etiam montium fundamenta , quae scatebris humectari solebant, exurat. Genus itaque loquendi tum ardens est, & incitatum ; tum transtat ilium,
Et vero , ut quae breuiter perstrin. iximus,Scripturae testimoniis illustremus;illud est primo notadum ; ignem
istin diuini furoris, ex Zelotypia CX-canduisse ; Zelotypiam vero , aut flagrantissimum ignem esse,aut certC ardorem medullas populantem in animis inflammare. Cantic. 8. num. 6.
Dura sicut infernus amulatio ; lampades eius , lampades ignis , atque fammarum. Hebraice Resephe, idest , prunae copioso candentes igne, & prae copia illius scintillantes. Dcuterono m. q.
numer. 24. Deus tuus ignis consum
est, Dem aemulator; subiunxit causam, cur Deus sit voracissimus ignis, quia simul et elotes, ct a n lator est. Psalm.78.
num. Accendetur velat ignis zelus tuus. Sophon. I. numer. I 8. eu cap. 3. num. 8. o. igne zeli eius demorabitur
Hunc vero ignem iracundiae Di I 87uinae depingit Scriptura quasi rapidissi num torrcntem aeris liquefacti, ubertim effusum , intima terrae viscera penetrantem ; saxa ipsa, cautibps duriora,& montium fundamenta prae ardore tabefacientem ; sumpta videlicet metaphora ex metallis, quae in fornace diuturnis ignibus conflata,
magno impetu erumpunt, atque eL funduntur. Ierem. 44. n.6. Et confatas indignatio mea s Vbi Maldonatus, id est , liquefacta , & magno impeti effusa)cr furor mem,ct successus est,σc.
pidusii egrediebatur a facie eius. Nahum I. num. 6. Indignatio rivi e pus est i 8 8 ut ignis, er petra dissoluta sunt ab eo. Hinc illae Propheticae exaggerati
nes, praesenti non absimiles;Michae. I. num. q. Et consumentur montes sebius eum. Hebraice liquesient. Subcst enim idem verbum,quod Exod. 16. n. 2 l. &Psalm. 2Imum. I s. Isai.64. num. I. A facie tua montes defuerent. Habac. 3. numer. 6. Contriti sunt montes seculi.