Dialogorum philosopicorum libri sex de aeris verâ ac reali gravitate, &c

311쪽

DIALOGUS SECUNDU S.

Adversm aquae mariηAE. iuerisque petam se gravitatem, quae in - sis exercent locis, alia proponuntur Argumenta H et se inluuntur.

I. F R A N c. Cometae altitudinem, clapsa nocte, meridianam , paulo post quintam, q6 graduum, cum χο minutis esse, ope Quadrantis Astronomici, sedulo observavi . Id temporis, in eodem sere erat verticali, cum prima --rietis, live illa, quae est gustralior in cornu praecedentς, uia de incipiunt. Astronomi Planetarum tangit dine i numerare .. Dixi sere, quoniam Cometes nonnihil seriuς ad meridiem pervenerat, quam haec. Non major nunc apparet stebin quartae magnitudinis. Cauda vix discerni poterat. A-LEx. Notetur in Ephemeride. i F R A N c. Est hic. ut opinor, dies Ianuarii ciecimus, stylo veteri. ALEx. Ino ibatur more Romano. F R A N c. in itaque, quartus Iduum ALE . Imo. FRAM c. Dic. A LEx. Die Luna , paulo post quintam usperiinam , quinto iam Januarias aηni cin

I ac Lxv. meritanam habuit altitudinem Cometes grad. 6. -- t. 2o. TempuSjam nos admonet, ut ad caeteras dissicultates proponendas, explicandasque, quas elapso die ob temporis angustiam expedire nequivimus. nosmet propere accingamus . Tuum itaque est, Corneli, hodierno die, hoc quicquid est muneris & ossicii auspicari. Co LN Tametsi non desunt mihi rationes quamplurimae, eaeque satis ponderosae, quae contra vestras militant hypotheses. de Aeris poli

dere , ejusque Valerio ue de Duderς itidem S gravitate aquae marinae, quam in suo eam vultis exercere loco , nihil P Nm 3 secius

312쪽

secius', hac vice unam aut alteram solummodo proponam , quam semper merito magni feci, quamque puto niuitum vobis facessuram negotii, priusquam rite explicetur, & e pediatur. Ad hunc modum proponi potest . Si circumfusus hic aer, quem singulis momentis haurimus, ea gra-Vitate , eoque pondere , prout Vulgo jactatur , praeditus sit ue sequeretur necessario, nos, qui debito usu rationis , & sensus etiam exercitio imbuti sumus, ejus gravitatem, quadantenus saltem, sensuros: sed e nobis omnibus, nemo hactenus erat unquam, qui Vel minimam aeris adhuc gravitatem senserit, aliquam sui corporis partem, degravantem . F R A N c. 'Licet sensu nequeat aeris ponderositas

colligi. id tamen non impedit, quin intellectu, & ratione interri possit, scut pleraeque inseruntur ex suis essectibus, causae. C o R N. Neque id inficior, cum potissimum illae eausae nequeant objecta sensuum esse, sed rationis solummodo ; veluti, cum ex creaturae, Oeatoris inserimus existentiam, juxta Fauli ad Romanos discursum, qui Capit prImo ait aeteream' DSI potentiam is divinitatem ex iis, quae jam inde a creatione mundi fecit, pervideri : Aut, uti vulgo in nostris Scholis docetur . eum de Accidentium, quae in sensus incurrunt, existentia, substantiarum existentiam insallibiliter concludimus. Atqui res , hoc in casu, non ita se habet, quandoquidem gravita , non rationis modo , sed & sensus es objectum nisi Scepticorum ἀλ-- ίαν, qui sensibus fidem adhibendam esse negabant, omniaque in certa esse alii abant, introducere velimus. Satis omni

S compertum est, nullum in quovis existere subjecto Accidens aliquod sensibile, quod non huic . vel illi sensui objicitur . eumque sit' modo asscit. Neque hucusque ausus

est quisquam aliet iis sensibilis Accidentis existeri iasseverare, qu6d nisii universis, lino lippis se tomoribm m nisesto cognitum est. Paruui mini ab insania aberit , &

313쪽

ritioras navigandum erit, ut eam helleboro expurget

si quis praestacte & pertinaciter propugparet , in hoc vel iulo existere subjecto. Accidens aliquod sensibile, quod nec

ipse , nec alius sentire & percipere usquam poterat . Non eo inficias , nonnulla existere Accidentia, quae parum, aut nihil, aliquem ex nostris assiciunt sensibus: id tamen depondero tale haudquaquam dicendum esse puto ; potissimum de Aeris gravitat , qua potis aest gravissimis Mercurii molibus praeponderare : nedum de Aquae pondere & gravita -., quae Acris, multis paralangis superat & excedit. I-mo ex praeteritorum dierum Colloquiis, s ut patet ex L bro seconda , mialogo tertio, J nescio quot librarum centu riis, qui vel meo capiti, humerisve Aerem incumbit, pendere statueritis r pondus, onm, cui elephantum, nedum hominem serendo, nequaquam finxit Natura. Et se re captum humanum superat, vestris adhibere fidem pleri Lque hujus saxi'ae conclusionibus, quibus asseVeratur, utinatoribus in imo maris commorantibus , plus aquae ponderis incumbere, quam librarum chiliades, nedum centurias penderet. Quis dubitet, si magnae lanarum moli supponeretur aliquis , vel arenae, Quin ejus gravitatem sentiret, eademque gravaretur ὶ Haud dubie maximam pateretur ab iis pressuram, cui portandae vix par seret. Nihilominus tamen , tametsi gravissimae aquarum moles, illi in imo existenti, incumbant, anne vel in minimo tamen earum gravitatem sentiat ξ Hoc omnium quidem paradoxorum, mihi videtur. Videmus insuper, ex Mquarum imis, tenerrimos plantarum cauliculos recta abGque omni curvarura procrescere ι herbarumque tenuissimas, quibus si vel musca , vel apes insideret , confestim

curvescunt, non obstante acris ambientis pondere, taurgere, & ex Terra prorepere. Quid debilius, stagiliusve, aquae aerisve bulla, qum multis videmus horis, in rivulo-

314쪽

rum summis, nihil incumbentis AEns impediente pressura. durare & permanere 3 Quid magis serendo oneri ineptum, minusve idoneum. bullarum illis tenuissimis , quas ex aqui sapone mista, jucundissimas sibi conficiunt. oris

anhelitu, pueruli: quae, ubi de vasculo, unde procreantur , dimittuntur , per multa horae minuta , super verticem sartae tectaeque, non obstante Acris, quam jactatis gravitate , volitantes, perseverant. ALEx. Dissicultatem sane non parvi momenti proposuisti, in cujus involutis nodis, &plicaturis rite evolvendis, explicandisque, opus arduum, &laboriosum sore opinor. Nam ex nostris hypothesibus, &conclusionibus supra postis, evidenter sequitur, aerem,

ut vel palmae incumbit, nedum reliquis manus partibus, igitis videlicet expansis, centum libris pendere & gravem esse. FRAN c. Quantam aeris gravitatem palmae & digitissimul incumbere autumas ALEx. Tantam, quanta ducentis libris aequi ponderaret. Hinc jam gravissima illa dissicultas, quomodo videlicet seri possit, ut immensem illud

pondus non sentiamus Adhaec, dum in fundo maris commorantur urinatores, quod solum triginta quatuor pedibus altum esse suppono, eorum nullus ea, cujus expansae manui , quadringentarum librarum pondus , non innititur, tam vere, juxta nostra landamenta, qu am hic lapis, huic mensae insidet. Sed quot capiti, liti merisve innitantur opo

tet 3 Quot tergo, vel pectoriὶ Quod si maris altitudo sit passuum quatuor lectini Certe in tali casu sustinebit pectus, pondus octingentarum librarum. Sed quid dicam. si maris,

astitudo . cum nemo nostrum sit, cui prono, vel supino, tantum Aesis onus non incumbat; nihilominus non sentitur. I I. ALEx. Ut praesternatur via ad hanc enodandam dissiduitatem non levem , animadvertendum primo, corpora bene polita & laevia , dum manu prehenduntur , non tam sensum tactus assicere, quam aspera& rugosa. Nam , Verbi

315쪽

Liasti III. D I A et ecus II. verbi grata, dum manu Sphaeram apprehendo aeneam, opti- me tersam & politam, planumve marmoreum exquisite laevis gatum , non tam inde ca assicitur, quam si corpus aliquod impolitum dc scabrosum prchenderet. Secundo sciendum. idem mel hoc corporibus liquidis, fluidisque maxime proprium csse, in quibus ob partium laevitatem, oc polituram , dum manus in ej immittitur, vix aliquid sentitur, quod eam quovis modo afficiat. E contrario, si in arenam, similemve aliquam materiam , manum immittas cujus partes sunt asperae dc rugosar, easque manu prehendas, statim tangendi sensus, injucunditate, dc dolore quodam esticitur. Tertio, liquida & fluida. apte natura, admodum mollia, sequacia, dc flexilia es , virtute quorum durioribus , dc tenacioribus perfacile cedunt, dc locum dant. Quarto sciendum, quo corpora sunt molliora, dc flexiliora, dc ex consequenti, quo facilius aliis loco cedunt, eo minus sensum tactus assicere ue ut luculentissime patet ex lana , gos si pio , dc id genus aliis corporibus lanuginosis, quae si

vel leviter manu contingas, vix te contigisse putabis. Sin rigidiora, dc hispidiora prehendas, uti sunt nonnullorum animantium pelles, mirum in modum afficitur tactus. Quinto scienodum, corpora fluida, uti sunt aer ec aqua, de id genus nonnulla alia , quaquaversum, dc in omnem partem aequaliter oc uniformiter urgere dc premere, uti infinitis manifestum est experimentis. Novissime, quanto magis externi sensus, propriis objectis percipiendis assueverunt, tanto minus iisdem sentiendis affici. Id itidem infinitis probare possino instantiis, di exemplis, Hinc, qui expurgandis latrinis , dc cloacis Γ honos sit auribus J aut qui taedis sebaceis conficiendis, dc ejuscemodi vilibus ministeriis sese assile saciunt perficiendis, nullos; quam-Vis gravissimos percipiunt odores ; sed aliis, qui iis sentiendis

non assuefiunt, teterrimi sunt. Id etiam de auditu , perinde atque de odoratu dicendum est. Nam qui cataractis, rupibusque editioribus, unde cum impetu delabuntur aquae, acc

316쪽

iunt, ubi murmur perpetuum ; non tam eo assiciuntur strepistu& fatigantur, quam alii casu praetereuntes, aut talibus aquarum murmuribus audiendis non assueti. Ex eodem est fundamento , quod nemo indumentorum gravitatem quibus ussitate amicitur, sentiat aut percipiat.

III. ALEx. L icet ex omnibus, quae jam lupposui, non spernendae deduci possint rationes, quibus satis probabiliter ostendi potest, ingens illud aeris pondus, quo omnes corpori9 nostri partes summe gravantur a nobis non sentiri uti quia sutae r 5: aqua corpora laevia, mollia, fluida, nexilia, talia quorum gravitati & oneri ferendo, ab ipsis incunabulis assueti sumus : nihilominus ex un. 1, quae caeteris multum praestantia . cessicacia antecellit, nonnullas deducere conabor. quibuS satis probabiliter ostendam , nos neque aeris, neque aquae gravitatem & pondus ullo modo sentire posse, tametsi multo graviora sorent, quam de facto sunt, magisque partes nostri corporis premerent S gravarent. Videlicet, Aer i idem dictum puta de Aqua J aequaliter & uniformiter omnes partes manus premit & urget: ergo ejus pondus & gravitatem flantire nequimus. Vel sic essicacius. Dum in aperto aere expanditur manus, in aequissimo constituitur aequilibrio, inter aerem videlicet supernum,& aerem insernum: ergo aeris gravitatem sentire nequeo. FRAN c. Quam plurimis sane experimentis flateor J supra comprobatum esse , corpora fluida uniformiter & aequaliter, corpora quae ambiunt gravare &premere, nihilominus summopere cupio, ut rem ipsam clariorem facias , & modum quo hoc faciunt, dilucide ostendas, quandoquidem ea est altera tuae rationis pars, unde conclusio deducitur. ALEx. Ut tibi super hac re satisfaciam, &ut omnem tibi, aliisque, quibus res obscura& dissicilis intellectu videtur, dubitandi ausam adimam, eam ad hunc moduni explicabo. Ponamus itaque, dum vesica aliqua aere rigidissime distenditur , alicujua hominis in ea manum esse. E R A N C.

Licea

317쪽

Licet periculum istius rei sacere opus videam difficile, nihilo

minus rem ipsam probe concipio. A DE x. lna tali casu , inclusus, compressusque is aer, Omnes partes manus aequaliter

uniformiter premit, & urget, idque absque ves minimo disia crimine & differentiae indicio. Ratio est manifestissima. quoniam nequit omnes vesicae partes ex aequo distendere, nisi ex aequo itidem omnes cuticulae partes, quae manum convestiunt, premat & urgeat. Puto neminem amrmaturum , vesicae la.

tera aere rigide inflata posse distendi, ejusque pressuram & Elaterium pati, manum autem, quae ab eodem quam proxime ambitur, nulla omnino interea pressura assci: id enim amentiae multum, nedum ignorantiae proderet. Si itaque interclusus, compressusqus ille aer, manum premat, oportet etiam omneS cuticulae partes uniformiter premat , imo & eadem pressura , vi, potentia, & Elaterio quam exactissime, quo vesticae latera distenduntur': & ex consequenti. ut metaca phim, quod deorsum spectat, tanto prematur pondere, quanto palma, quae sursum spectat, est necesse. Eodem prorsus modo, omnes corporis nostri partes, quas ambit vicinus aer, ejus pondere & gravitate comprimuntur. F R. A N C. At replicet sorte aliquis, latum hic esse discrimen, quum omnibus sit manifestum , interclusum vesicae aerem non e iguae subesse pressurae partium, ut vel sensibus apparet: externum autem aerem . quem identidem haurimus , ne vel in minimo aliquam

comprestionem pati. ALEX. Parvi quidem momenti, imo nullius hoc deputo argumentum , nam si quid ei inesset roboris, evinceret etiam partes aeris , quibus vesicae latera instantur, & rigide distenduntur, nullam compressionem pati, aut Elaterio subesse, quum toto tempore , quo est in vesica mansis, licet acre & vento qtiam rigidissime in stata, nihil omnino ejus ponderis & pressurae sentiat. Hinc jam efficacissimum argumentum, quo demonstratur invictissime , partes acris, quae nos ambiunt, maximae subesse posse partium pressurae. in-N n a tensissi-

318쪽

tensissimoque Elaterio, tametsi id non sentiamus. Unde m te colligitur, aerem, quem identidem haurimus, nullum Et terium pati, quia nos id non sentimus. FRAN c. Sed unde sciam manum, nihil ex interclusi aeris Elaterio , dum est in vesica , sentire Non enim rem ipsam experiri possumus. A L E x. Supponamus hominem aliquem nudum , in dolio arcte undique occluso includi , & postea per apertum foramen subula in latere tactum , tantum intrudi aeris,.quantum buccis dc pulmonibus , vel quovis alio modo in- trudi potest. In hoc casu , incarceratus aer, tanto subinest compressionis gradui , quanto inclusus vesicae aer. FRAN c. Neque id bene inficiari possum. ALEX. Aut si de hoc dubites , ponamus calore ignis ejus Elaterium fori iter intendi. FRANe. Haud absurde dictum. Nam dum flaccidam admovi elapso die igni Vesicam , mirum in modum ejus calore incarcerati aeris Elaterium intendebatur , tumebat enim non secus , atque si ab Resipulmonibus vento inflata fuisset. ALEx. Quaero jam , num existimas dictum hominem , aliquam inclusi aeris gravitatem sensurum , vel aliquo modo ejus Elaterio prcia sum iri. FRAN c. Quis rem tam incertam pro certo as- firmet , nisi prius periculum fecerit 3 ALEx. In dolium, Dromonem 1 coena conjiciamus , ut de re ipsa certo tibi

constet: D st o. Atati Quid audio E vestigio suffocabor. ALEX. Parce metui. Nihil est periculi. Novi

quendam , qui rem expertus est. FRAN c. Papae t Sed an aliquam incarcerati aeris sensit presiuram A LE x. Ne vel minimam. FRANC. Rem valde incredibilem narras. ALEx. Nihil tamen ea certius. FRAN c. Luculentissime nunc video, quomodo ex aequo , S uniformiter, cotapora suida , partes nostri corporis , quas ambiunt , premant , & urgeant. Sed adhuc inquietus sum fimportuni-tati meae condones & ignoscas quaeso J donec mihi persuasissimuma

319쪽

sssimum suerit , dum in aperto aere expanditur manus. eam inter aerem superum , qui palmam premit, & inserum , qui metacarpium premit, in aequissimo constitui aequilibrio 3 ALEx. Parum aut nihil est hic dissicultatis, nam quanto pondere aer , qui est superne premit deorsum, tantoto pondere is , qui est inferne premit sursum. Sicuti quanta gravitate , pondus quod huic lanci imponitur , eam deprimit , tanta gravitate oppositae lancis pondus , eandem sustollit. FRAN . Abunde quidem mihi satisfecisti. .Solummodo superest , ut nunc demum mihi evidentem facias connexionem & sequelam , qua duce illae tui ratiocinii partes

connectuntur ,' nam ab ea argumenti tui tota vis dependet.

Manus finquis J inter i gerem superum , ct inferum eis ira

aequilibrio : ergo feris gravisasemsentire nequeo. Ostende mihi jam , quomodo Aeris gravitatem sentire nequeam , quia manus est in aequilibrio. ALEx. In hoc uno secreto cvolvendo , hoc opus sui ingenue fatear J di hic labor totus est. Nihilominus non dubito'. quin vel teipso judice , hujus rei rationem videas. F R Λ N C. Per nebulam quasi , & e longinquo ALEx. Vis ut elare dis incteque percipias. FRAN c. In primis. ALEX. Dico

itaque , dum manus est in aequilibrio , me non posse Aeris superne incumbentis gravitatem sentire . quia quanta gravitate deprimitur, tanta ad amussim sustollitur. Imo,. nullam video rationem cur potius haec quaestio proponi debeat , quaenam videlicet sit caussae , cur non sentiam A ris gravitatem manum deprimentem , quam illa , cur non Aeris gravitatem sentiam manum sustollentem , quandoquidem invictissimis supra probavi experimentis , Aerim gravitatem & pondus , dc non modo sursum & deorsum, . aequali vi & potentia premere , sed & quaquaversum et id est horsum, illorsum . aliorsum . dexstrorsum , sinistrorsum , antrorsum , retrorsum. Nam si palma spectet di n ab orien

320쪽

orientem , & ex consequenti , pars opposita occidentem tum non minore Aeris pondere utrinque premittit quam si sursum vel deorsum spectaret. Si itaque ulla sit ratio, α fundamentum illius quaestionis proponendae, cur non puta

a eris pondus manum deprimat , pari ratione proponenda etiam e si haec , cur non aeris pondere manus suctolgatur , vel eur non ora orientem vel occidentem protrudatur ' Atqui', si talis proponatur quaestio , nihil aliud nisi hoc unum responderi potest : nequit nimirum manus aeris pondere in orientem propelli, quia non minore pondere in occidentem. repellitur. Hinc plerique redarguuntur erroris inscitiae, qui fluidorum naturam non rite intelligentes , qualia sunt aer, aqua, & Hydrargyrus , ea deorsum solummodo gravitare autumant. Nam praeterquam, quod totum elementum aeris , tanquam gravissima moles , Terrae, Aquarumque superficiebus innitatur, veluti unum corpus grave alteri, puta

lapis lapidi , nihilominus ob fluiditatem , & inde ob partium compressionem , imprimis inferiorum , superiorum pondere procreatam , qua in se mutuo ruere coguntur, libertatem dc relaxationem appetentes , resultat quaedaiarvis& potentia non exigua , qua quaquaversum corpora quae ambiunt , urgent, & premunt, quae quidem vii & potentia , vulgo jam Elaterium dictum , ponderi & gravitati, quam in aliis cernimus corporibus , aequivalet. Hinc divinam suspiciamus providentiam , curamque ejus admira: bilem , quod non res ipsas modo , quas in principio sita omnipotentia e nihilo eduxit, omnes & integras, sartas tectasque conservet & tueatur; Verum etiam, quod earum accidentia . & qualitates,quas iis ab initio indidit, in hunc usque diem. per sex taluum non annorum millia, ejusdem potentiae. emcaciae, & virtutis conserventur. Nam fui videmus J non modo ipsum aeris elementum, quod etiam de omnibus alib-