Dialogorum philosopicorum libri sex de aeris verâ ac reali gravitate, &c

331쪽

Liasti III. DIALocus III.

ypothesibus deduxit inter quas lianc prae caeteris, unam, Baroscopii videlicet cylindrum Mercurialem , nullatenus pondere cylindri acrii ex Atmosphaera descendentis, posse sustentari; dum sub tecto aedificii undique superne occluso extruitur machinamentum.'AL Lx. Ingenios stimus quidem adolescens. qui tam egregium eXcogitavit argumentum. FRAN c. Quartus , ingenii solummodo ostendendi gratia, anabathra lubens, ac sponte sua conscendit, qui ex tempore, summi claritate & evidentia, propositis dissicultatibus , cum omnium auditorum admiratione satisfecit. ALEx. Candidatus quidem omnium candidissimus. FRANc. At ne mutua certatione preciosissi naum contereretur tem us, cujus parum, eo die, aliis negotiis obeundis supererat,atuit momini Traeses , ex Candidatis unum, qui ceu judex controversiarum, lites inter adolescentes dirimeret. A-L Ex. Sapienter factum. FRANc Quibus non tam ratione , quam voluntate sinem imposuit. Denunciavit porro

eruditioribus spectatoribus; sicui eorum, thesum Baroscopiive phaenomenon oppugnandi animus esset, non defuturos ex Candidatis, qui eorum patrocinia ad aras usque susciperent. Unde, inito semel certamine Philosophico, disputantium unus, a Traeside in arenam descendere invitatus, eo dem usus est argumento , quod jamjam proposturus sum. quodque non ex propria sua Minerva, sed ex Candidati pha retrii deprompsit. ALEX. Rem mihi narrare coepisti jucundissimam. cujus exitum avidissime scire cupio. FRANc. Neque mirum ; nam supra modum omnes sere, qui praesto suerant, admiratione percellebantur. - III. F R A N c. Si itique Di G cylindrus Mercurialis, virtute & pondere cylindri aerii, ex Atmosphera usque descendentis sustentetur, tum hoc non eveniret phaenomen on, dum sub tecta aedificii undique superne occluso, extrui tur Baroscopium et atqui verum est, attestante experientia, quod-

332쪽

non modo sub dio, & in aperto aere, verum etiam sub tecto suspendatur Hydrargyrus : ergo cylindro acrio inter aeris summum, & superficiem stagnantis Hydrargyri coextenso , nequit sustentari. Ratio sequelae finquid est manifesta, quoniam cylindrus aerius de Atmosphaera demissus, nequit aedificii tectum, quod interdum arctissime occluditur, penetrare,& inde ad stagnantis Mercurii superficiem in pavimento descendens, sua xirtute Hydrargyrum in tubo suspendere Si dicas aerem intra tectum susscere ad hoc , ut suspendatur Hydrargyrus; respondetur nequaquam suiscere,quoniam totius tantum est pars, & portiuncula quaedam, quae id praestare ne qui t, quod a toto praestari debeat. Si autem respondeas, non praecise esse aerem subter tectum, qui' Hydrargyrum suspendit, sed adventicium potius, qui caelitus advenit, &persen stras & j an uas,apertas in truditur & impellitur. Responderi potest, hoc phaenomenon eventurum, tametsi in aedificii tecto, nulla esset rima vel apertura, qua acr externus irreperet. Nam licet domus seret vitrea, undique hermetice occlusa. suspendetur tamen Mercurius: atqui in tali casu, nullus aeripatere potest introitus. ALE. Laudo sane oppugnatoris i genium, nam satis Logice ab eo disputatum est. Nonne ad incitas redactus est Candidatus 3 FRAN. Scatent distinctiunculis, quibus validissima quaeque interdum argumenta eludunt.

ALE. Sophistice plerumque responderi solet, scio. Sed quid spectatoribus, de objicientis argumento videbatur 3 FRAN. Magni id iaciebant, sed pluris, si ex sua suisset pharetra. COR. Lumne puduit tam palam alterius argumentum suffurari, & id tanquam suum proponereὶ ALEx. Nostine vetus dictum Sao M huncjutuo gladio' FRA. Est & aliud prieterea. ALE. Quodnam Z FRANc. Pridie illius diei, quam haec gesta sunt, rem

totam praescivit. ALEX. Unde 3 F R A N c. Ex ipso Candidato , qui dissicultatis enucleandae causa, eum clanculum

consuluit, nihil mali suspicante. ALE. Ut credibilet FRAN.

333쪽

rrasti III. Di ALocus III. I p Ita aiunt. ALix. Quidὶ Illene etiam istarum rerum peritus 3F11. Parum vel nihil harum profitetur, caetera tamen doctus. Hactenus j a i rem omnem a principio cognovisti. Superest solummodo, ut judicium de argumento proposito seras. IV. A Lix. Nihil hic est dissicultatis. quae non levis mo brachio tolli potest. Dico itaque aerem, qui tecto aedium subest, eidem subesse Elaterio, cui subest aer Externus,& sub dio existens: Iroindeque parvo distriinine referre,

sive intra techim, live extra tectum, extruatur Baroscopium. Id est . aer qui est in hoc caenaculo, tantum habet ponderis & Elaterii, ratione partium compressionis; quantum

aer, qui laris est, & sub dio, quique immediate toti A mosphaerae subjacet. Ratio petitur ex natura Fluidorum, cu- 'jus partes , dum pondere & gravitate partium superiorum

degravantur, quaquaversum ruunt, Omnesque aperturas Raditus, cum impetu subintrant, omniaque spatia, & loca ad plenitudinem implent: imo & eousque irruunt. &sp tiola cuncta replent, donec eandem subiverint partium pressuram, ideminetque Elaterium , idque quam exactissime, cum partibus soris existentibus. Unde, quum aer sit corpus siuidum, ejusque partes inferiores, summae subsint pressurae, pondere puta & gravitate partium superiorum, necessario evenit, ut qua datur apertura & aditus, irruunt , omniaque spatia corporibus destituta impleant; & eousque, donec nullae amplius particulae subintrare queant, quo instanti, aer intra tectum, & qui extra tectum est, evadunt

quam exactissime, ejusdem Elaterii & ponderis ι illud enim, huic aequivalet. Quam attuli responsionem sic illustrari potest. Ponamus itaque aliquem sub ingenti lanarum cumulo pronum jacere , quem decem passis altitudine adaequare volo. Hoc posito, plus gravitatis & oneris haud dubie sibi incumbentis sentiet, quam si minoris esset profunditatis, ve

bi gratia, trium quatuor, e passuum. Nihilominus sub cu-

334쪽

mulo ejusdem mensurae, puta trium passuum, tantum gra vitatis sentire potest, quantum sub mole decem vel viginti. Nam ex suppositione, quod is super pavimentum hujuscaenaculi pronus vel supinus jaceret, inter quod & tectum

non magnum videtis interstitium , tanto onere degravari potest, quanto sub cumulo decem passuum in aperto aere ,& sub jove frigido. Id perfacile evenit, modo lanarum partes, quae illi prono superinjiciuntur, dum sub tecto jacet, vi & potentia adeo compingantur, inter cameram videlicet& pavimentum, ut totum cubiculi spatium, ad plenum iisdem repleatur. Hoc in casu, eo compressioni S&condensationis, partes intrusae procedere pollunt, ut non minus

pondus sentiat sibi incumbens, quam si sub cumulo viginti passuum altitudine poneretur. Idem de aere est dicendum, cujus partes inseriores superiorum gravitate, ita per januas senestras, aliasque aedificii aperturas in truduntur, ut sub tecto existentes, non minori subsint Elaterio, quam eae, quae directe Atmosphaerae ponderi subjacent. Neque absque ratione id dictum puta; nam si semel concesseris parteS aeris, senestris & januis viciniores, Elaterio & pressiirae subesse, neque inficiari poteris, aerem sub tecto exi flentem, idem pati Haterium, dc pressuram; praesertim, quum sit corpus maxime fluidum & liquidum, cujus una pars condensari nequit, nisi ei vicina & proxima etiam condensetur. FRANC. Videris itaque admittere Baroscopii cylindrum sub tecto non tam cylindro aerio, quam aeris Valerio suspendi Z ALEx Ita sentio. Nihilominus sano in sensu dici potest, aerio cylindro, etiam sub tecto sustentari: quandoquidem aeris Elaterium. ubicunque sit, Atmospitaerae pondere generetur: Nam, si instantiquo suspenditur Hydrargyrus sub tecto, Atmosphaerae altitudo caelitus minueretur, is etiam nonnihil de sua altitudine amitteret. Et e contrario, si eadem potentia augeretur, & altius excresceret, tum is etiam, servata

335쪽

L1har III. Di ALocus III. 3bipi oportione, altior evaderet. F R A N c. Dicebas vicinum,' cxternumque aerem, per januas Ic senestras in aedificia, AN mosphaerae pondere intrudi: atqui id nemo nostrum sentit. ALEx. Nec mirum, quum cuncta aedificia sint aere jamdudum pleni mina. FR A N c. Quid si arte humana, hoc caenaculum, omni, qui est in eo aere, evacuaretur, & sic evacuatum Permaneret3 ALix. Aditu semel patefacto, externus irrueret aer tanto impetu, ut nequiret ullus, quantumcunque validus, illi obsistere. Imo, non minori vi & potentia irrumperet,omniaque sibi occurrentia prosterneret, quam in bardae flamma, qui nihil rapidius. FRAN. Ederetne clangorem 3 ALEX. Altissimum. Videsne quanta vi & impetu in bombardae cavi vatem, ubi semel erupit stamina, externus irrumpat aer, ut multis pedibus retrocedat. F R A N c. Novi, sed id non evenit ob irrumpentem aerem. ALEX. Ita mihi videtur. Neque ab e Honge absum sententiri, quin multum persuadear, bombardae etiam clangorem ex dilacerato aere, subito sese contrahente, & in tubi cavitatem propere irruente, ortum

habere. F R A N c. Quid si in Cacus, vel in loco aliquo, ubi nihil est aeris, accenderetur machinat ALEX. Censeo nullum clangorem auditum iri. F R A N c. Quid si subter a quam 3 ALEX. Novi quendam , qui istius rei periculum secit. F R A N. Quid Z An subter aquam accendit bombardam

A L f κ. Minime bombardam: attamen non exiguae capacitatis eadum pulvere sulphureo plenum. F R A N C. Quam ob causam Z ALEX. Ad tabulata cujusdam navis disrumpenda, quae sub alto demergebatur, quo facilius merces attolleret. F R A N c. Qui eo profunditatis, communicavit ignem ZA LEx. In cadi meditullio intra pulverem, habuit quandam machinam ex rotulis, quibus lilice sticante chalybem, accendebatur. F R A N c . An sita sponte movebantur 3 δε-LEx. Minime. Sed ope seniculi, qui inde ad littus, ubi stabat , vel ad locum aliquem vicinum coextensus, eas move-

336쪽

bat. F R A N c. Ingeniosissimus quidem vir. Sed an tabula. ta, & incumbentem aquam simul subvexit flamma Ai ΕαNihil ei obviam mansit. F x A N c. Ecquis clangor est auditus ALEx. Gravissimus tantum bombus. F R A N c. Nihilne flammae emicuit' ALEX. Nihil prorsus: sed ingens

sumi nubes, tanquam ex magno hiatu. FRAN c. Sed ut in viam redeamus 3 quid si extruatur Baroscopium intra domum vitream , undique hermetice obsignatam Z ALEx. Usta-

tam ibidem servaret altitudinem, perinde atque sub dio ;idque ob interclusi aeris Elaterium. FRAN c. Quid si divinitus externus aer deficeret ALEX. Nullam inde mutationem subiret Hydrargyri altitudo, quamdiu nimirum sartatecta maneret domuncula illa. FRAN c. Quid si in fundo maris sub aedificii tecto extrueretur Baroscopium t ALEx. Ponamus aquam triginta quatuor pedibus altam : item aedificium cum senestris &januis in ejus imo extructum: d nique tubum vitreum sexaginta sex digitis longum ibidem Hydrargyro impleri, moreque solito inverti: tum eo facto, Mercurium ad quinquagesimum octavum digitum dissuere, ibidemque pendulum manere videbis. FRAN c. Hoc novi ex supra dictis. Sed an ejusdem erit altitudinis, tam sub tecto illius aedificii, quam extra, &directe sub aquae incumbentis pondere3 ALEX. Ne transversum quidem pilum mutabitur. In majorem hujus rei certitudinem, Francisce, memento Dialogi quarti, libri secunt. Atque haec de argumento proposito dicta sunto.

U. FRAN c. Neministine septa, mentionem Tractim Francisci Uni de Corporum Inseparabilitate multis abhinc diebus , me sacere ; Qx quo etiam, eo tempore tibi indicavi. eundem Francisum, cui etiam suffragatur noster Cornelim, commentatorem sitissu Funiculi, quo cuncta sere Baros copii phaenomena salvare studet. Tametsi nullum proserat argumentum, ad Funiculum, quod detur, demonstrandum, gratis enim

337쪽

nim solummodo eum esse supponit: nihilomimis in refellenda nostra de Geris Galerio Iententia, duo vel tria adducit argumenta, ab experientia scilicet, quam appellat, deducta.

Primum habetur Capite tertio, ubi dicit, Sumatur subus et Atreus viginti tantum digitorum in altitudine. Hic tuus inmerso ejus orificio sugnanti H Barmo, d Mnesto digito ne e at Mercuriis i undendus, impleatur Hydrarg ro. Tein alter igitus superiori orificio applicetur, illudque probe occludat: essenim utrique aperiri. Guo facto, nubtrahatur inferior digitus, sotietur perior mesementer attrahi, ac sui intra tubum, tamque pertinaciter ai rere, ut imum tubam cum toto Orgento vivo inluso facile eis. vet, teneatque in vase pes ulum. Ex quo sane experimento finquit J cla isme refectitur adversa sententia, cum en juxta eam, Hydrargyras intuba Dysemodi viginti tantum digitorum, fusum

trudatur a praeponderante e Aere externo: nunquam prosemper eam explicabitar, quomoua digitus illa trabatur deorsum, tuboque tam vehementer adhaeream: non enim a trudexte sui sum, potest erio

uem trusi. Et ibidem dicit. Neque suscit resperidere, digitam

κο c deorsum trahi, sed deorsum trudi ab externo aere,s i incam. H . Dila enim trusio, aut pressio extetm potest unquam e e re . ut digitus sic tuba adhaeream; sed ad hoc nece Fario requirituγSuctio se Attractio interna , ut tam consideranti , quam experienti consulit. In confirmationem.praeterea subdit. ia, quum praeponderans ille aer succedar uti asperitur J loco sublati infribis distiti. idest, eodem modo nunc sustentet emercurium, quo ante ab applicata digito inferi refus&Mtabatura ani sum est non δε-lere juxta hane sestentiam, magis deorsum trahi digitum superio. rem, postsublatum inferiarem, quam ante. Hactenus Francis cus Linus. A L E X. Ut ejus argumento, quod quidem parvi videtur momenti, satisfaciam, supponendum est ex Sectibaoxona, mialogi primi, libri tertii, quod tubus Rin sit tubus ille vitreus , viginti tantum digitorum in altitudine. Item quod vertex N, non minus sit apertus, quam orificium Q. Tertio,

338쪽

Tertio, quod sit Hydrargyro ad summum plenus. Quarto, quod aperto extremo R, digitus applicetur, eique vehementer adhaereat, & intra tubum trahatur, sublato altero digito ex inseriore o. rincio Quinto , quod ideminet orisi. cium, non stagnanti pendeat: nam sue in

eodem recidit res ipsa. Sexto, ex demonstratis supra, quod cylindrus acrius M N, qui exteriori digiti parti

innititur, ejusdem e acte sit gravitatis, cujus est Mercurii cylindrus, unde triginta digitis altus, totidemque crassus, quot est tubi cavitas in diame

tro. Quibus suppost VJ q. o x a iis, dico carnem &

cutem digiti, dum a- ' .perto orificio R applicatur , necessario debere intra tubum intrudi eique pertinaciter adhaerere, idque propter pondus & gravitatem incumbentis aeris MN, qui exteriori parti digiti, ipsi videlicet ungui, aliisque vicinioribus partibus graviter innititur. I R A N C. Adversus tuam responsionem, sic Francisci Uni

nomine

339쪽

Liant III. D Locus III. 3os

nomine insto. Dico itaque, pondere gravitate externi aeris, digitum intra tubum intrudi non posse, quia infernus aer, qui tubi orificium Q communit, quique loco sublati inde digiti succedit, tantae est vis & potentiae, mediante ni mirum Hydrargyro QR, ad digitum sursum trudendum ,

quantae est superus aer, ad eundem trudendum deorsum. Et hoc fieri necessum est, cum potentiam habeat, non modo

viginti digitos Mercurii, sed viginti novem suspendendi

Denique iatis constat, quamdiu non aufertur inferior digitus, superiorem nullatentas intrudi: cur itaque, eo sublato, potius intruderetur, quam ante, quum aer succedens non miniis bene Mercurium sustentet, quam ille Z ALEx. In hoc uno, unde tota argumenti Vis, Vehementer Linus errat:

nam aer inserus, qui sublati digiti loco succedit, pondere &graxitate viginti Hydrargyri digitorum gravatus, est revera vicies debi Iior & impotentior aere supero MN, qui nullo pondere gravatur. Nam hic gravitatem habet viginti novem, id est tanto pondere exteriorem digiti partem gravat, quam si cylindro Mercuriali, viginti novem digitis alto gravaretur: Atqui aer inserus, qui basia Q cylindri sustentat. gravitatem tantum habet novem Hydrargyri digitorum: pondere

enim viginti gravatus, nequit majorem impulsum transmit. tere, aci trudendum digitum sursum, quam aequivalet gravitati novem Hydrargyri digitorum. Quare , cum digitus pondere & gravitate viginti novem intrudatur, & novem solummodo extrudatur, manifestum est potius deorsum trudi. quam sursum repelli. Quod autem dixeris Hydrargyrum, non minus bene aere succedente sustentari, quam digito, respondeo id verum esse, non tamen eodem modo. Nam, quamdiu applicatur digitus, nonnihil excute, & etiam pauxillum ex carne. orificium subintrat, cui cylindri Mercurialis basis innititur. Eo autem sublato, totus cylindrus revelatres vel quatuor transversos pilos absque esiluxu subsidit. I n.

mi de est,

340쪽

deest, ut eo sub dente, Rex consequenti, minimo inter cylindri verticen ac digiti carnem spatio lo relicto, digitus

in trudatur. FRAN c. Sed non video rationem, cur debeat

cylindrus, ullo modo subsidere , sublato digito, quum aer succedens tam facile eum sustentet, quam ille. ALEx. Fo te tam facila, sed non tam sortiteri quo enim gravius est onus, quod aeri incumbit, eo minoris est potentiae, & sortitudinis ad illud sustentandum: quum itaque pondere viginti Mercurii digitorum gravetur, mirum videri non debet i si atquantulum tanto oneri cedat, & quasi succumbat. Si quis alius tibi Francise , supersit super hac re scrupulus, abunde, tibi censeo satisfactum iri, ex dictis italogi primi. Libri tertii, ubi luculentissime. ex solutione gravissimarum illarum objectionum, quas ibidem proposui, responsiones ad omnes ejusmodi ratiunculas colligi possent. UI. FRAN. Secundum quod proponit argumentum pag. I s. quia eodem, quo prius spectare videtur, ideo eo proponet do supersedebo. Tertium pag. sequente . quod de experienti1 etiam deducitur, ad hunc modum proponit, videlicet.

Si idem tubus viginti tantum duitorum, quo in Dimus in primo argumento, non totus impleatur Hydrargyro, ut priui ; se spatium aliquod inter igitum superiorem, se argentum vivum relinquatur, in qu Golus aer , viduimus, sublato inferiori digito, superiorem ηοη solum deorsum, ut prius, sed etiam argentum jam defendere, idque notabiliter . quantum nimirum extenui potes exigua illa a)ris particula, a tali pondere risendente. Vnde, si loco illim aeris ponatur aqua , aliusve liquor, qui non tam facile extenditur. desce fus nullus erit '. Hinc tertium . pag. II. sermat argumentum, contra sententiam de Aeris Elaterio. Nam, inquit, Si externus ille aer nequeat vel hos viginti digitos Ilisargyri a la

susu ιηtare sui jam vidimu J quomoda quaeso, sustentabit viginti

novem . ALEx. Ut ejus ratiunculae satisfaciam. supponendum est ex precedente schemate. tubum vitreum STREesse