장음표시 사용
361쪽
Proponitur, ac etiam res itur quaestio, utrum Natura fugiat se abhorreat a Vacuo necnc 'Personae Colloquentes. lexander. Franciscus. Cornelius. mromo Famulus.
ctisque serenitate, & splendente etiam vaga Luna. quae pucta lumine , eximio fulgore enitescebat, invitatus, sum egressus; ubi, postquam per horae quadrantem, oculis in Expansilocum defixis, unde nobis antea apparuerat Cometes, inspexissem , nihil vel quod eum reserebat, videre poteram. Attamen non inde persuasus, eum penitus exanuisse, allato itaque Telescopio,bquod recta in inferiores letu stellas terendi, quas ei novi viciniores fuisse in Cometen fortuito incidi ,. quem prorsus imberbem, & ceu mac Iam nonnihil rubram, sistam , non majoris apparentis quantitatis, quam stellulam sextae magniti dinis , vidi. FRAN c. Quo tempore ALEX. Paulo ante sextam. F R A N c. Nequibas Vs meridianam observare altitudi -
362쪽
nem. ALEx. Potui, ope nimirum Quadrantis & Teles copii simul; nisi, dum in Meridie versabatur, huic nego tio multa crepusculi lux ouecisset. FRAN c. Quid Ephemeridi inscribendum 3 ALEX. mie Saturni. duodecimo Kalendaου Februarias nno c I I. I Ic. LXV. 'vi ιs est Cometra
sub cornibus Arieiis ope Telescopii, quippe qui nudis oculis prspici
non poterat, ceu macula lucida, aut veluti Atala rubra, exigua admodum munitudinis. FRAN c. Factum.
II. ALvx. Quas multas hactenus quaestiones ventilare, &discutere conati sumus, ex iis plareque satis spinosae, & nodosae, ut probὰ meminisse potestis, non parum nobis negotii, & laboris lacessere: quam tamen hodierno die discutiendam suscipimus, illariun nullis , dissicultate Scobscuritate . quibus haec maxime laborare videtur, est secunda. Nihilosecius, quippe, quam silentio praeterire vix quidem me penes erat, est jamjam proponenda, &ea probabilitate, quantum fieri potest, etiam resolvenda. Fa
teor prosecto eam novam, & tantum non inauditam pleris que videri quaestionem ue iis praesertim, qui magis auctoritatis, quam veritatis ratione, Philosophia suae sim lamenata amplectimtur. Uerumenimvero, quicunque indiscriminatim , justeque varia perpendet Baroscopii Phaenomena, imprimis Hydrarrari a suprema parte iubi uessarium, non in nullaque hoc genus alia, de Experimento Mardeburrico, quae eo certe tendere videntur, ut Criuitatis existentiam, aut aliquid ei analogum evincant. hanc non inutilem aut otiosam censebit quaestionem. Neque mihi jampridem latuit. quod inter omnes eruditos Scsolae Teripateticae Doctores, tanquam. immutabile principium im ψως recipiatur, Natura abhorret Vacuum . Quid enim in eorum scriptis extat vulgatius, qui in Libros t riso telis Aciroamaticos comminiscuntur. quam ab ipsis Angelis, nedum hominibus V
cuum produci non poste Z Imo, qui eo, super hujus rei veritate,
363쪽
ritate, sussonis processere non desunt, qui id divinae omnipotentiae objectum, quasi vero Centam r- esset, nullat nus posse esse autument. Neque absque gravissimis causis,& rationibus . clarissimi illi viri, hoc jaciunt fundamentum, quum tam variae diversaeque suppetant hodie Naturae
operationes, uti est motus gravium sursum, leviumque deorsum ., multaque istiusmodi, quae luculentissime id demonstrare videntur. Quomodo enim vel rationabiliter dici pos sit. ob aliquem alium finem, quam ad Vacuitates praeveniendas, hujusmodi motus contingere Nihil enim eo ex- . cogitari potest verisimilius. probabiliusve . in quod praestantissimorum illorum esiectuum causae reserantur. Id ne itidem ordo universi postulat necessario, ut sartum testimque, absque partium dissociatione conservetur, absque quo , totum integrum, momento stare nequit Z Idcirco , ne quid detrimenti Respublica Universi capiat, a terna & immutabili Naturae lege sancitum est, ut, ante. quam spatium aliquod Dan , in ea existat, graviora, quasi propriae utilitatis oblita, in commodum publicae, contra propriam, & privatam inclinationem, sursum ascendant: Leviaque similiter, plus Reipub. commodo, quam
suo bono prospicientia . deorsum sexantur. Quid insuper absurdius, quam Naturam insensissimo suo hosti succumbere, eumque in suo sinu alere & soveret Et ubi nam, quaeso, vera illa antipathia reperiatur, si non inter Naturam & Vacuum ' Cur quotidie tot edit miracula in suis operationibus , qtiae cunctis propemodum mortalibus sunt
perspicua , nisi ad summum illud damnum & detrimentum, quod optime constituto.Universi ordini repugnat, pro liendum t i niuemur e res inter se dissimillinias. mo &discordes, pulcherrima amicissimaque conspiratione. licet discordi concordia, ad portentosum illud Naturae T t monstrum
364쪽
monstrum propellendum coire & corpora praeter, Ecquandoque contra nativas & insitas: suas virtutes agere &Operari 3III. ALEx. Sed ut propius adqtnestionem determinandam accedam, sciencium est primo, Naturam multis modis anniti; &conari spatia cuncta inania, & vacuitates omnes. quantum fieri potest, impedire, ne in aliquo hujus Universi loco existant, quod, ni fallor, multum e. venire existimo , corporum nonnullorum ratione, uti sunt Aer, Aqua, & id genus alia corpuscula suida, & liquida, quae ob partium suarum confluxionem, sese in loca -- nia, quo alia corpora irrepere nequeunt, insinuant, & im trudant . Imo, non deorsum solum, sed & sursum , imo& quaquaversum, & in omnes ruunt partes, uti dilucidisi sine videre est in Aere , qui ob sui liquiditatem, partiumque confluxionem, rimas omnes, & aperturas veI tenuissimas subintrat, & spatiola corporum quaeque intima, & ab eorum superficiebus remotissima, implet. Id luculenter etiam cernere licet in Aqua, quae tametsi sua natura si corpuῖ grave, & ponderosum, aptum natum a Natues ri deorsum tantummodo , nihilosecius tam alacriter . &expedite δε nil iam ascendit, dum Embolum insequitur , quam si ex corporum levissimis esset. Sciendum secun isco, licet videatur Natura multam iamare Operam, in v cultatibus evitandis , nihilominus id non per se , sed, eκ accidente solummodo evenire : quoniam, cum Aer&Aqua, quibus plerunque Natura in iugandis inanitatibus Otitur, stat corpora suidissima, liquidissimaque, quorum propterea partes luseriores, pondere superiorum graviter incumbentium, perpetuae subsunt pressurae, idesque --ximo conatui. & molimini, sese in libertatem emanci pandi: ideo quum primum, vel minima offertur iis occasio
365쪽
Ltaar VI. Di ALocus L 3siso suarum relaxandi partium, excuso nimirum ponde re, & jugo, quod eas deprimebat, confestim, quocunque datur porta, sive surtum, sue deorsum, sive atror sum , sive retrorsum . sive huc , sive illuc , impetu ru unt. Nihil evidentius ad hoc demonstrandum, quam Α- quae Ascensus per Siphones, Anilias, &id genus alia ii Lumenta hydragogica . Nam, verbi causa, dum ope fistulae, ex vastulo inseriori aquam exsugo, non is contingit ascensus, ad vacuitatem aliquam intra rubum praeveniaendam, saltem per se, sed solummodo, quia subjectus liquor, multum pondere, & gravitate incumbentis sibi Aeris gravatus, & propterea magno conamine annitens, ab eo suas liberare partes, quae inde non exiguae subsunt pressurae, &jam quasi persentiscens, facta aeris e tubo exsuctione, occasionem sibi optimam, jugum superioris ponderis excutiendi, osserri, statim, cum impetu nonnunquam ad os sugentis ascendit, eo que incumbentis aeris pondere sursum pulsus. IV. ALEx. Quibus cognitis, quae ex supca memoratis
experimentis , . quam longissime sunt extra omnem aleae controversiam, dico Naturam, prout vulgo in scholis hete Propugnatur sententia, non omnino figere, se abhorrere a Vacuo. Fateor equidem me in hac ponenda sententia, communi adversari opinioni antiquitus receptae, quam ob venerandam canitiem honore prosequimur, sed imprimis eorum auctoritatis ergo, qui eam tanquam firmissimum,& immutabile ponunt fundamentum , quos ob variam doctrinam, & sngularem eruditionem, plurimi semper fecimus. Sed tacite praeterire necessaria nequivi. Ideo, potius statui in nonnullorum reprehensonem immerito incurrere, quam veritati multis tenebris obdyctae, & coopertae lucem non asserte. Ego igitur hac in parte, nullius fabsit ver-
366쪽
bis invidia I jurabo in verba magistri, aut Philosophi v
stigiis insistam, sed rationum momenta solummodo sequar: nec quam aliis fidem derogo, eam mihi, nisi essinacissimae suppetant rationes, arrogo: neque pugnaciter a iversus oppostam sententiam disputo, sed diligenter ,. uti
U. A LE x. Ut ergo propositae sententiae veritas eluceiacat , sciendum est hanc sententiam, prout vulgo in schilis propugilatur, & stabilitur, videlicet non dari Vacuum, salintimis niti sundamentis, & rationibus, uti sunt motm gravium sursum, & levium deor O , & nonnulla istiusmodi, quae ob nullam aliam causam, quam sui supra dic ham J ut horrendum illud Naturae monstrum praeveniant & impediant, contingere censent plerique. Si jam evincere possim dilucide , rationes ista quibus cominudis superstruitur sententia , fallacissimas esse , quis dubitet, quin ea. iisdem sussulta, casum & ruinam uia. 1 trahat. Et ex consequenti, verum non st, juxta saltem adversariorum rationes, Naturam Doere, Cr aversari tacuitatis ex
sentiam . Ut itaque conssicium hunc aggrediamur philosophicum, ad hunc modum mihi ratiocinari visum est. Quaecunque est in Philosophia Naturali, vel quavis alia scientia, opinio vel sententia recepta, quae non certis rationibus, sed fallacibus, incertisque duntasti innititur, ea ipsa est salsa, & incerta: atqui communis sententia, quae est non duri vacuum , fidiacissimis innititur rationibus, & admodum incertis: ergo communis Doctorum sente tia, quae est. n dari Vacuum . est falsa & incerta. Prima hujus ratiocinii pars , quae est universalior , spectatae est fidei, & veritatis. Partem demonstrabo secundam , in sngulis illis rationibus speciatim examinandis, quae ad Um iratis impossibilitatem evincendam, ab adversariis addu
367쪽
cuntur Prima itaque ratio, quae ad thesin hanc stabiliendam assertur, ex motu levium in Terrae cavereas se puteos d sumitur. Nam dum estodiuntur ex Terrae visceribus metalista, aurum puta, argentum, aut plumbum, ad quae eruenda, licet profundisinae avidi mortales nonnunquam descendant, nihilominus Aer, quod est corpus natura leve. habens in se principium motus sursum, contra quas nativum suum genium. in loca illa subterranea, Vacuitatis χ-lummodo evitandae causa descendit: ergo Narura vehementer abhorret Vacuum ue & ex consequenti, absque repugnantia dari nequit. Respondeo vim , & efiicaciam hujus argumenti, ex salsissima desumi Hypothesi, quod est προῦπι-δ inde puta , quod Aeri insit, principium
quoddam levitatis, quo aptus est natura ferri sursum; idemque dum sertur deorsum, quod is sit motus adversus propriam inclinationem, quo , invita Minerva, quadantenus
saltem . seipsum a Natura sinit, ad insensissimum ejus hos.
tem iugandum, eodem ferri. At quicunque serio varias diversasque Naturae operationes perpendit, quaSin Omnibus sane nostris colloquiis, ad Acris gravitatem & pondus evincendum, vel sensui, nedum intellectili exhibui, prius dubitet, sitne in nostro hemisphaerio lumen, in eo Sole
commorante, quam in hanc possit vocare quaestionem. Veritatem, Zir in corpus grave. Quare nullatenus dici debet, quod in Terrae viscera, tacuitatis lagandae causa. corpora
illa, quae perperam levia nuncupantur, descendant ; sed ob id solummodo, quia sua mole. & gravitate remotiS impedimentis, deorsum ruant. Quid λ An affirmet aliquis, dum in sindo maris estoditur puteus, aquam eodem descendere , ex nullo alio principio, qxiam ex metu Ca cui I Contingitiae ille motus simpliciter, ex innata illi us corporis ponderositate, cujus ratione solum, remo Tt 3 vis
368쪽
tis impedimentis, delabitur, suoque pondere ruit deor.
UI. . A L E x A N. Quam adducunt secundam rationem, o motu gravium sunsum desumitur , quam , ut opinor, multo pluris iaciunt, quam priorem. Neque inficior eam, essichc i ssimum prima fronte apparere argumentum, iis praesertim . quibus praestantissima illa. experimenta , circa Aeris Elaterium, latent. Imo insenue, & exanimi sententia loquor, nisi mihi ea clarissime innotuissent, quibus nunc de Aeris gravitate & pondere, tam mihi persuasum est . quam de firmissimis Naturalis Philosophice principiis quibuscunque, me a communi & recepta Doctorum sententia , opinione nunquam dissensurum suisse ,
non tam auctoritatis causa, quam Veritatis, quae in nonnullis istiusmodi rationibus, pro Vacuitatis impossibilitate adductis, prima stente elucet . Sed ut revertar, secunda , inquam , ratio est ex motu gravium sursum , uxi luculentissime cernere est, quotidiana experientia, dum aqua ut unt Vacui praeveniendi causa, Embolum insequitur, Siphonesque, & ejusmodi instrumenta hydragogica, quasi sua sponte astendunt. Sed contra efficaciter. Si Aqua ascendat Antham meta Vacus , tum eo altitudinis, quo Embolus. aseenderet: Atqui hoc posterius experientiae , quam appello, restagatur: Ergo prius est sal sum. F R A N c. Vim tui argumenti non satis capio, neque te in eo proponendo assequor. ALEXAND. Supponamus dari Antliam quadraginta pedibus altam, ejusque. pistillum , ejusdem mensurae esse. Ponamus item alterum. Aniliae extremum stagnanti Aquae, ut more fit. imme
gi. pistillique auxilio Embolum sursum trahi. Iam in hoc
opere ficiendo, nequit ullus aquam altius tricesimo quarto pede exantiare , etiamsi . Lmbolus multo alius ascendat.
369쪽
dat. CORN. Quid λ An Embolus Aquam, id altitudianis adipiscentem, derelinquit 'ALEx. Imo. CORN. Vix queo animum inducere , ut id credam. ALI x. Nihil tamen certius. Irrefragabiliter jam evincit hoc argu- .mentum, quod necessitate plus quam Metaphysca. vel detur, juxta communem opinionem, spatium aliquod inane, inter aquae verticem, quae jam summam suam adepta est altitudinem, & Embolum, qui aquam derelinquit: Vel fallacissimum sit hoc sophisma non caus p o causeo ,
nempe, metu vacui CAqua Ucendit sentium . FR AN c.
Dilemma sane invictissimum. CORN Satis novi Aquam posse altius dicto termino ascendere. ALEX. Trudi quidem potest altius, sed non fugi. Quare concludendum
est , non ob metam vacui, illiusmodi motus, & gravium ascensus contingere, sed ob id solummodo, quia sursum , vi & potentia alterius corporis graviter incumbentis, pelluntur 3 quod invicti minae ex eo demonstratur, quod eousque semper ascendant, & non altius puncto AEquih ii, quo semel adepto, cessat motus. VII. ALEx. Tertiam desumunt lationem, ad V euitatis impossibilitatem demonstrandam, ex aeris is visera follium inutione , divulsis lateribus. Sed veritis, & clarius salvatur hoc phaenomenon . ex aeris Haterio. Ideo, dico id evenire, non suctione vel tractione, sed pulsisse'ινα ne solummodo; quod pariter verum est de motu aeris in pulmones respirantium. Nihil est hac sententia evidentius, ex supra memoratis nimirum experimentis, quibus ea invictissime comprobatur: sed ante omnia, una suppetit instantia, cujus meminit Deusingius, Pag. sui libelli de Ataris irruptione in exantiatum Recipientem. quamque nos itidem memorarimus Sectione uηdecima, mialogi tertia , Li iuxti . Quae, invitis omnibus in contrarium rationibus .
370쪽
Di Axoco RuM PHILOSOPHICO Ru M.
evidenti ssime rem demonstrat. Co RNE L. Quod ob motatam vacui irrumpat aer in viscera sollium, plus quam inde manifestum est, quod nempe aditu, qui inseriae est, arcte, quemadmodum etiam acrophJ sit orificio, obthurato, nequeat ullus vel robustissimus tabellas divellere, absque saltem sollium ruptura. Imo, Valde dubito, num potentia Angelica, nedum humana diduci queant. ALEXAND. Priusquam tibi satisfaciam. Corneli, non ab re erit, aliam ejusdem sarinae quaestionem proponere; unde quarta deducitur instantia, ad demonstrandum Naturam, quasi odio novercali, ramitatem abominari; quaenam videlicet sit causa, cur duo corpora plana, juxta quodlibet punctum superficierum se mutuo tangentia, non possint a se invicem divelli, modo ex omni parte.aequaliter .coneris diis straheret Ut tuae, & huic etiam dissicultati, quae eodem rendunt, satisfaciam, sciendum est primo, aerem quaquais versum ruere & premere, idque quam maxime aequabiliter, & uniformiter, non minuS sursum, quam deorsum,
uti saepe dictum est. Secundo, nullum possedari motum localem , praesertim in pleno, nisi vel corpus proxime
alacens moveatur localiter, vel condensationem, partiumue compressionem patiatur. Tertio, eorpus aliquod
dissicilius posse moveri, dum corpus propulsatum proxime adjacens imovetur motu condensationis, quam dum motu locali: & e contrario, secilius dum hoc motu, quam illo movetur corpus propulsatum. Quibus notatis, asisero corpora duo marmorea, Vel aenea, non ideo cohaerere,& divelli renuere, quia imminet metio vacui, sed quia per
vim coherent, a violentia nimirum, & Llawrio externi Aeris, omnes eorum partes extreriore. , aequali pressura & pondere prem entis; ratione cujus, tam arcte coli santur, & coadun nxur, quam si revera tenacissimo ali-