Dialogorum philosopicorum libri sex de aeris verâ ac reali gravitate, &c

451쪽

pori alicui, uti vino, aquae, vel id genus alii corpori sui loaequi ponderare, nisi illius corporis exacte sit gravitas, dipondus, quocum aequi pondium elisscit. Verbi causa, si imponas huic lanci . unius librae lapidem, & alteri tantundem plumbi. quae faciunt aequilibrium: ix, si plumbumstbducas, ejusque loco saccarum substituas, nequit lapis cum saccharo aequipondium constituere, nisi ad anuissim ejusdem ponderis, cum plumbo subducto. Sic , nequit aer cum aqua aequipondium consti tuere. nisi illa accurati uimum habeat pondus, α gravitatem Hydrargyrii quocum aequi-pondium essecit. Ninorem propositionem sic demonstro certissima experientia. Sumatur tubus vitreus cujusv is di metri . sed altitudinis quadraginta pedum, quem Hydrargyro impleri volo. Dein , occluso inferiori orificio, tuboque more solito, inverso, videbis Hydrargyrum totum, amoto digito occludente inserius orificium, subsidere; viginta novem solummodo exceptis, qui perduli extabuiar. Quibus factis, huic lanci estiis imponantur. Ad haec, si eundem tubum aques impletum invertas . ejusque oriscium stagnanti aquae immergas, videbis sublato digito ex inseriori orificio, aquam a superiori parte tubi desuere, &ad tricesimum quartum pedem subsistere. Quo iacto, si triginta illos quatuor aquae pedes, in oppositam lancem ci sundas, accuratissimum inter Aquam & Hydrargyrum aequi-pondium constitui invenies. FRANC. Fgregium sane experimentum. ALEx. Invictissime demonstrat cylindrum aqueum triginta quatuor pedum in altitudine, ejusdem esse ponderis, xvjus est Mercurialis, viginti novem digitorum, in altitudine. FRANe. At tametsi haec omni . Vera videantur, dum in eodem tubo Aqua , & Hydrargyrus pondcrantur ; non tamen res ita se habebit, dum in tubis dive sarum diametrorum ponderantur: nam in tali casu. . si tu

bus quo libratur Hydrargyrus , amplioris sit cavitatis,

452쪽

quam ille, quo libratur aqua, tum necesum est ut cylindrus Mercurialis, sit multo gravior cylindro aqueo, dumsbi mutuo aequiponderant in Libra Artificiali. ALEx. Licet lupus, cui Hydrargyrus .imponitur librandus, sit sex in amplitudine digitorum, tubus vero, cui aqua insunditur. hinnius digiti solummodo; attamen, si haec ad tricesimum quartum pedem, ille ad vicesimum nonum digitum

subsistat, cum externo aere aequipondium illae sciant, necesse est: &ex consequenti, si in uno tertio conveniant,

oportet inter se pariter conveniant. FRAN c. Quid An censes Hydrargyrum sex digitis crassum, si undetriginta lilium, non graviorem ecte, aquae cylindro triginta quatuor pedum in altitudine, & unici solum digi ii in crassitudine λ ALEx. Imo FRANC. Licet sortean id verum sit, dum in Libra Naturali pendent, non tamen res ita se habere potest , respectu Dirae Artificialis.' ALEX. Parum reseri, quum exacte altitudinis proportio observetur utrobique: nam sive fistulae stat ampliores, sive angustiores diametro, Mercurialis tamen altitudo est perpetuo undetriginta digitorum , uti aquae triginta quatuor pedum: quare, nusi tenus potest tua ratio, mei argumenti vim & emcaciam in

insere. Imo, sussicientis est roboris, ad rem ipsam concludendam, tametsi in Minore Propositione evincenda, nihil amplius dixissem, quam hoc, sicut altitudo viginti novem Hydrargyri digitorum, sive in ampliore, sive in angustiore tubo ponderentur, est accuratissimum aeris aequi-Pondium ; ita aqueus cylindrus triginta quatuor pedum in altitudine, sive in hoc, sive in illo ponderentur tubo . est accurati ssimum adris aequi pondium: ergo quae est minor propositio probanda) cylindrus aqueus triginta quatuor pedum in altitudine, est qua in exactissime ejusdem gravi-

. tatis, cum viginti novem Mercurii digitis. FRAN c. Vis .crgo eandem vim obtinere argumentum, sive in eodem,

453쪽

Laar V. DIALocus II. sive in diversis tubis, aqua& Hydrargyrus ponderentur ALEx. Indubie . Nihilominus. dum in eode et tubo periculum facimus, res multo est clarior, Scevidentior ;quum in hoc casu, non modo debita observetur utrobique proportio juxta altitudinem, sed etiam accuratissimum aequipondium , secundum molem, & quantitatem in Libra

Artificiali : quandoquidem Hydrargyri cylindrus, huic lanci impositus, ejusdem sane est gravitatis & ponderis. cujus aqueus est cylindrus, oppositus. FR A c. Idest, ut opinor ) s hic viginti libris sit gravis i ille etiam tantidem

erit ponderis. ALEx. Nihil certius. FRAN c. Praestantissima sane est Naturae operatio, quam suspiciendam intueor. D sto. Quid si loco aquei cylindri. here, unus e vino substituatur An aequi pondium cum externo aere etiam constitueret ALEX. Quid super hac re ambigis, Dromo DRo. Vix positim animum inducere, here, ut id credam, nisi periculum faciamus. ALEX. Tu gulam,

Dromo, ante omnia curas, quantum video. DRO. Profecto, here, suppetit mihi unum non spernendn margu mentum, non minus ponderosum, quam Butyri libum. &perforatas ria, quae multum laboris, & negotii, tibi supra facessere. An id proferam, here ALEx. Modo brevitate utaris. DRo. Verbo, si placet, here, dicam. Co R. Cave, Dromo, ne stribiligine utaris, quemadmodum in postremo, quod proposuisti, argumento. DRo. Audi tis rationem, ipso Sole multo clariorem. Ponamus itaque duas esse Antilas ejusdem altitudinis, sed diversae cavitatis.& diametri, quarum hanc suppono cadi amplitudinem habere ; illam Vero, diametrum trium, vel quatuor digitorum tantum. CORN. Demiror quinium. hoc tendat argumentum, DRo. Magis adhuc miraberis, quando rem totam cognosces. Sed progredior. Ponamus item aquam, vel vinum ad tricesimum quartum pedem amplioris exant

454쪽

Iari: item eundem liquorem, ad eandem altitudinem angustioris ascendere. CORN. Quid tum postea Z DRO. Scin re vehementer cupio , num uterque cylindrus sit in aequi-pondio, cum externo aere COR N. Quidni Dromo ; santem secundum heri hypotheses. DRo. Ergo sunt in sequi-pondio inter se: qmae eat uni milia uni tertio. inter Ληι fmilia. Coa N. Profecto, Dromo , tu non procul aberras

a scopo. Non admodum veri dissimile dicis. Plurimis nominibus tibi debeo, Dromo: sed non alio, plus quam hoc. D sto. Virtus laudata crescit. Sed res illustrissimo, licet camiliari exemplo, probanda est. Verbi gratia, si hiel Iis, quem dextra teneo, & ille, quem snistra prehendo in t ejusdem gravitatis, cum illo tertio lapide sub pedibus, necesse est . ut inter se eiusdem sint ponderis. Cox N. Pulchre quidem tu philosopharis. Sed quis Socrates te novam istam docuit Philosophiam 3 DRO. Cerebro sum se. licissimus. ALEx. Argumentum sane haud indignum ,

quod audiatur, cui solvendo, multa praemeditatione opus est. Ideo ad rem praesentem regrediamur. III. ALex. PervenioJam ad demonstrandum, punctium aequilibrii inter aquam, & aerem, esse tricesimum

quartum pedem exacte, quod sic facio. Est aqua quatuordecies Hydrargyro levior: ergo aequi pondii punctum inter illam & aerem, est triginta quatuor pedum altitudo. Antecedens experientia comprobatum est, ut etiam patet sectione noηa, Dialogi quinii, libri primi. Connexio perfacile evincitur. Nam . quae reperitur proportio gravitatis inter i , & i hoc est inter unum Hydrargyri digitum, Maquae quatuordecim, eadem reperitur inter 29, & 34; id est, inter viginti novem Hydrargyri digitos, & trigintae

quatuor aquae pedes. Nam, quemadmodum I, quatuo decies in I continetur, ita, toties 29 in 3q reperiuntur.

Id est, cylindrus aqueus triginta quatuor pedum in altit

dines

455쪽

line, viginti novem digitos quatuordecies continet. I V. A L E x. Ex hujus quaellionis determinatione, nomnulla deduci possunt egregia corollaria, in quibus multa ininaudita Naturae secreta, & mysteria continentur. Sed in primis, hinc invictissimam insero rationem, qua luculei tissime demonstratur id, quod paulo ante dixi. videlicet,

proximam, & immediatam causam ascensus aquae per An tiam, esse externi aeris pressuram, & ponderostatem. Argumentum sic extrui potest. Si aqua ascendat Antliam, sugente Εmbolo. ad iugandum Vacuum, tunc ad quamlibetastimeret altitudinem: atqui, nulla arte, altius tricesimo quarto pede, insequi potest Embolum: ergo ejus ascensus, non est ob metum Vacui. Extra omnem aleam con

troversiae, veritatem Majoris propostionis longe posui. Propositio secunda, est ipsa Naturae operatio, quam propterea nemo inficiari potest. FRANC. Censeo neminem polle, tuae rationi satri facere , quum tanta sit pra dita evidentia , & certitudine, ut nequeat illi intellectus non assentiri. ALEx. Tametsi tibi ita videatur, Mon tamen ea est omnibus perspicuitate: verbi causa, ipsum appello Cornelium, qui ejus emcaciae etiam num, est valde ambiguus, & incertus. FRAN. Neque mirum; quum sit opus multo facilius, Tintocum montem funditus evertere, quam eum a propria, quam semel est amplexus, sententia, dimovere. C o R N. Plurimum sane antiquissimis Philosophorum dogmatis debeo, a quibus dissentire, nisi in-

fallibili ratione convictus, summum nefas puto. ALEx. . Studiosum esse novitatis, nisi ob gravissimas causas, ma-Nimam censeo vanitatem ε, & levitatem animi, hand incertum indicium.

IV. A.L Ex. Videmus inseper . quod vel detur, juxta receptamin Scholis opinionem. spatium absque omni corpore. in suprema Antilae parte. postquam nimicum Sucto-Fss 1 rium

456쪽

rum altius tricesimo quarto pede ascenderit. vel quod vulgatis Demonstratio , metu tacui , aqua ascendit seniliam. egregium sit Somissam non causepro causa. item, quod hau Iucinentur Aquilegum plerique, autumantes aquam per montium cacumina ope Siphonum, & Canalium transiemri posse, ex una vallecula in aliam. Adhaec, quod Barosi copium, non minus aquai, quam Hydrargyro extrui possi qmodo tubus sit quadraginta pedibus altus': & ex cons quenti, quod nullum si phaenomenon ex uno apparens. quod non itidem ex altero apparet. Inde est. ut si montem ruingentis passibus altum, cum aqueo Baro scopio ascenas, 4iquorem viginti octo circiter digitis defluere videas. Denique rationem videmus, cur non ex angustis vasculorum orificiis inversis estuat aqua: nisi enim aquae altitudo,

quae in iis in est, superet triginta quatuor pedes, defluxus fieri nequit. FRANC. Sed post quam Suctorium dereliquit aquam, in tricesimo quarto pede, demiror, quid inter id, & aquam interjiciatur ALEx. Musdem est sarinae. cujus id est, quod inter verticem cylindri Mercurialis &supremam tuta partem interponitur.

DIALOGUS TERTIUS.

Tossumum εxamen meu suli de Dominis is libello de paruo ct Attractione . Perlonae Colloquentes.

Alexaηden Franciscus. Corneliu3.

I. A L v x. Quae sit Pecqueti Sententia de phaenomenis Anthae. ostendit Deusngius, a Pag. I, ad 77. Quibus iactis , statim de iis, quae a Pecqueto dicta sunt, judicium fert; indeque nonnulla sequi absurda ostendere conaturmur inquit si exuria aeris poη ere, ct Elaterio elevetar aquaa ia

457쪽

Lit Ri V. D I A Locus III. La nitiae tubo, adtricesimum quartηm pedem,i vel H rargyrus ad vicesimum nonum digitum, tum aequiponderaret uni νυ Aeris moli , indefinita altitudinis, per ηdiculariter usi puteo , in quem tubus immissus es; quin se lovι lateque di utibus aquis Umque per Terrae veras adjutcum coinuiι aqua incumbeκti. idquepromiscu sub quacunque Tubi altitudine i ut ad is , craJor, o tenuior aquae vel Hydra=gνri cylindrus, aequipenderet eidem Getis moli) quin e ub quacunque putei habitu iηι ,' is

sit latas , sive anginus, coopertus, vel patulus, adeoque pyementi t exi, vel magis, vel minus expositus ti similite sub lumcunque amplitudine vasis Hydrargyram externum continentis . arim eris aequipondii ratio, quod faηὶ perquam alsurdum e .

Haec ille. Respondeo nullam esse in hoc argumento di ficultatem, quae non levissimo brachio, ex iis quae supra commemoravimus, solvi potest. Censeo itaque . dum in putei meditullio erigitur Aniliae tubus, aquam in ea suspensam, absque ablurdo dici posse, universae Aeris moli, perpendiculariter ipsi puteo incumbenti. aequi ponderare ; dc ex consequenti , cylindrum aqueum, modo tenuiorem , modo crassiorem posse esse in aequipondio, cum eodem cylindro Aerio. Et ratio est, quoniam c ut persaepe ostendia corpora naeda sibi mutuo aequiponderant, non secundum crassitiem , & amplitudinem, sed juxta altitudinem solummodo. Idcirco, unum & idem est, quantum ad rem i piam , sive Anthae tubus si angustior, s-ve amplior, sive puteus sit latus, sive angustus; modo debita servetur proportio secundum cylindrorum altitudines, ut patet ex italogoseptimo, iuri primi. CORN. At si putei orificium sit coopertum. probabiliter dici non potest . aquam in Aniliae tubo suspensam, universae aeris moli, perpendiculariter ipsi puteo, licet indefinitae altitudinis, incumbenti, aequi ponderare ue cum externus aer, qui super imminet, per operculum descendere nequeat. ALEX.

458쪽

Illi dissicultati, siqua st . abunde satis i , sub calcem se

ctionissextae, Dialogi quanti, libri secundi , ubi evidenter ostendi, liaec, & hujuscemodi phaenomena, ob aeris Elat rium evenire. Sciendum est, majoris claritatis causa, si cylindrus aerius, qui perpendiculariter huic puteo incumbit, multo altior foret eo . qui illi puteo incumbit, & nihilominus eadem esset initudo amborum cylindrorum queorum, tum haud dubie m ximum sequuturum absum. dum, videlicet, duos aqti eos cylindros ejusdem altitudinis, sequi pondium constituere, cum duobus cylindris a riis , diversae altitudinis. II WALEx. mane inquit 9 nequaquam pondere, ct Glatere L Gris comprimentis sursum ades aqui m , atque in tubam attolli , tali experimenso constabit. . Immittatur in aquam tubus

plumbeus , vel vitrens , cujusiuη ae longitudinis, se amplitu ranis in diametro i superae moneticὶ, exactisme obcuratus, Ox fico inferiori patulo: quo, si rasta mi comprimisar Terra usus ortis,

ab iηcumbente e Ere, utique cum t eris intra tubum, supra aquam extantis poηdus . atque Elaser, nequaquam. ut polleat pon-

re Aeri contentosiuccurrat . adigetur aqua vi compresso mis ab Κπ-

terno cis e factae fusum in Tubum , t eque contentus in Tubo aer vi est em compressionis: ceu in catapulta paenmatica coηti it condensabitur i se, atque inspatium angustius ad tubi suprema

sursum compingetur. Fuod, cum certissmum sit non ita evenire , apparet non comprimi I erraqueum orbem ab iscumbente illi aeria

mole. Haec ille. Respondeo hoc argumentum parvi esse s ciendum, quod sic ostendi potest Supponamus itaque undem tubum, quem meminit Deli singius, superne esse apertum , quemadmodum est inferne. Iam quaero , numessicaciae quicquam haberet argumentum, ex tali experimento dedi:ctum FRAN c. Nihil. Nam disertis docet verbis,

459쪽

Li r U. Di Locus III. is verbis . sepernis tubi extremm Hermetice debere esse o clusum. ne aer perpendiculariter imminens, tubo superia iis aperto, impediat aquam adigi surium. ALEx. Sed contra: videtur ejus argumentum, non minoris esse essicaci mutroque tubi extremo aperto, quam inseriori solummodo

apertos'& ratio est ipsius Deusingit ue videlicet. quoniam

aris intra tubum supra aquam existentiS pondus.' nequaquam aequi pollet ponderi, & Elaterio aeris vasissimi. FRAN c. Respondebit, superiori tubi extremo aperto, Aerem perpendiculariter imminentem, aeri intra tubaemcontento Succurrere, ne aqua adigatur sursum. ALEx. Id sane nihiI est ad rem, quum hoc idem praestet, obthuratum tubi extremum s quod non minus aquae ascensum impedit, quam si aperto, aer perpendiculariter imminens incumberet. Sed, ut verbo dicam , rio aerem intubo contentum, ejusdem quam Oxctissime esse Elaterii, cujus est aer ambiens vastissimus. Id est, aer intra tubum, tam sortiter coanatur aquam expellere, quam conatur aer totus circums sus, eam impellere, & intrudere. Quare contentus, inclususque aut, nequit in sese condensari, spatiumque angustius occupare: velad suprema tubi compingi. III. ALEx. Far. 34. Potior ratio sanquit cur ηοη ni si adterium terminum eleuenturmida corpora verbi gratia, aqua D Ilia tubo, non rasiis 3 a pedum circiter astitudinem J ab ipsa

corporum gravium pondere, quo violento sui metui obnitantur, commodius desumitur: rravitate utiquesua ejusmodi corpora gra-. ωα praeter naturam suam fumprotracta, deorsum nitantur deoque nequaquam iηdefinita eorum moles, vel pondus quantumcunque sursum potest violento motu attolli, vel peηdulum seriari eis Dbsidiam sustentaculi, sed certum Iaηdem pondus eorum, a.deoque certa moles eorundem , juxta ponderu diversitatem quaat

460쪽

pertisacia verat, ut arib aequipollentia oriatur, iηter corporis gravitantis, visusum attracti, molem deorsim niteηtem, atque aetherii renisum, seu retentionem pro implendo spatio accelerantis o ac rumpi potius tubam contingat, quam corpus grave gravitatrsa niteηι deo sum, altius. attolli, vel aethera arceri quoscunque

meatus vis ibi pandentem. Haec ille. FRAN c. Ea praeter Sibyllam nemo i ntelliget . quantum ego possum divinare, adeo perplexa, &obscura videntur. ALEx. Nil mirum nos in errores inextricabiles labi , cum scientes , & prudentes veωatem deserimus. FRAN. Sed quid in consutationem tibi dicendum videturὶ A LEx. Prima auditione. ipsa verba sese consutant. CORN. Agnosco sane perplexitate non ea exigua laborare ; nihilominus , si rite explicentur, parum dubito, quin secundum suas hypotheses, satis dextre respondeat. ALEx AN D. Dicas, quaeso, jam Corneli, ingenue utrum juxta adversariorum principia, &sundamenta. clarius, & sacilius, aquae per Antliam ascensus, eiusque phaenomena salventur. an juxta nostras , de Aeris pondere, & Elaterio, hypotheses 3 COR N. Censeo Franciscum Linum, multo propius cum suo Fuηiculo ad Veritatem accedere, quam aut vos , aut Deusingium: ille

enim levi brachio cuncta huiusmodi phaenomena salvat. quae nequitis vos . saltem in multis, . citra dissicultatem facere. Sed quod ad praesentem attinet quaestionem, in ea

sum sententia, ut opiner, rem multo clariorem esse ex Acris pondere, ejusque Elaterio , quam ex Deusingit hyp thesibus, & sundamentis, qui omnem Aeri gravitatem,& Elaterium adimit. IV. ALEx. Multa ex Deusngio supersunt a nobis examinanda . nostra sane opera, & labore perdigna : at quo niam , siquas dissicultates hineant,. perfacile ex supra con memoratis diiIolvi possunt , idcirco, l*oc labore supersedendum, i cin altiora studia nobis incumbendum em V