Dialogorum philosopicorum libri sex de aeris verâ ac reali gravitate, &c

571쪽

eum omnibus simul sumptis diversi generis. Idest, omnes

arcus aquam ascendentem continentes, debent collectiva sumi, quemadmodum arcus omnes aquam descendentem continentes; &sic sumpti, comparari inter se debenx. Res

hoc modo illustrari potest. Ponamus in lance A distinctionis causa tantum . utor literis absque Schematismo quatuor ese argenti libras: in lance autem B quinque auri libras: quo in casu, oportet lanx B lancem A degravet. F R A N c. Nihil certius. ALEx. Si quis jam diceret lancem B. non posse degravare lancem A 3 eo quod tres li. brae argenti ex quatuor, quae huic insunt, sunt multo graviores duabus auri libris ex quinque. quae illi imponuntur sannon deridiculo haberetur Non enim seorsum tres a genti librae sunt sumendae, & cum duabus auri libris seorsum comparandae: sed omnes quatuor argenti librae simul sunt capiendae s atque cum omnibus quinque auri libris simul

sumptis conserendae.

XV. ALEx. Observandum est hic, aperto Braminii, Io in K, aquam tamdiu inde effuxuram, quamdiu est humor aliquisin sente A, Ratio est clarissima, quoniam aqua descendens invenietur gravior aqua ascendente; imo tot unciis, ea gravior; quot, unciae I 2 excedunt I 26. Sciendum secundo, si aperiatur foraminutum in puncto H, priori obthurato, duo inde necessario sequutura. Prius , motum aquae H GPFEODCBA, instanter cessaturum. Ratio est, quoniam in hoc casu, aequissimum invenies aequi. pondium inter aquam ascendentem, & aquam descendentem . Posterius, totam aquam H IKLMNS, nunquam cessaturam . donec ex orificio S , effluxerit. Ratio est,.quoniam aqua ascendens invenietur levior aqua descendente : & proinde externus aer per foramen id irruens,

quam inde detrudit ad I, & ex I ad K ι ea K ad L insequens, sursum eam pellit ad apicem Μ, & inde deorsum

ad S, i

572쪽

ad S, unde expellitur. FR A N c. Vix possum tibi super hac re assentiri. quoniam aqua H IKLM videtur multo gravior, quam aqua NNS: proindeque potius dicendum est, aperto orificio in puncto H, aquam retrocedere ex Sad M. ex M ad L, ex L ad K. & I, & inde ad foramen

H ascendentem, ex eodem bullire. ALEx. Adversaris experientiae, quam appello; rationi etiam, quoniam. Posito orificio in parte H, aqua descendens erit gravior multo aqua . ut dicebam , ascendente. ut periculum facienti pate bit. Nam aqua HI K descendens, unciis pendet q6. Aqua MNS 16. summatim io2. Aqua autem ascendens est KL, quae gravitatem habet unciarum 46. Item aqua L M ;quae totidem uncias gravis est, summatim Vet. Sed IoΣ superant 92 per i O. Argo posito orificio, in puncto H, esiluxu ra est aqua H IK L M N S ex orificio S. Tertio sciendum, si, dum perseverat motus & essimus aquae ex orificio S , aperiatur foramen. priori obsturato, in puncto P, duo inde etiam necessario sequutura Prius . aquam PF EOD CB A. instanter quiescere, ratione videlicet aequissimi aequi pondit. Posterius , externum aerem per orificium P irruere, atque violenter aquam inde ad G sursum pellere rex G ad H. ex H ad I & K, & inde sursum ad L & M.&ex M denique ad S, unde expellitur. Quarto sciendum, si aperiatur foraminutum in puncto O, aquam O DC BA,

aequilibrii causa quiesceret externumque aerem irruentem.

sua vi aquam ex O ad angulum Ε & F detrudere, & pellendo eam sursum ad G. denuo ad I & K per H detrude & denique pellendo eam sursum ex K ad L & M, tandem

ad S detrudere, unde tota emuit.

XUL FRANC. Posto. quod Siphon hic, de quo

jam sermo est centum haberet tibias sphaericas, eodem ordine, quo illae tres, dispositas; an sugendo aerem exorifi cio S,,aqua ex fonte A attrahereturi ALEx. Etiamsi forent

573쪽

Liasti II. Di λ Locus II. lorent mille, nedum centum, eveniret tamen id phaenomenon. Ratio est, quoniam, facta inde suctione, internus

aer, puta inter S & & & M sese dilatat, virtute

nimirum sui Elaterii; atque propterea in os sugentis irruit.' Et is non .citius hanc subit mutationem, quam eodem instante, reliquus inter M & C circulatim dico C, quoniam ante suctionem, spatium CBA est aquae plenum θnonnihil etiam dilatatur; idque, tametsi centum arcus interponerentur: nequit enim una pars acris intra tubum dilatari, vel gradum aliquem sui Elaterii amittere, nisi omnes idem damnum patiantur. Aqua interea ABC, sed potissimum aquae vertex C. quasi persentiscens aecem C Daliquanto leviorem esse, quam ante, statim ex C, ad D versus ascendit, non attracta , sed pulpa, acris nimirum pondere , orificio A incumbente i ubi aliquantisper demoratur, donec secinadas acta suerit exsuctio, virtute cujus, majori copia interni aeris in os sugentis irruente, deorsum ex D ad O aqua detruditur ; re ita deniceps , variis facitis

exsuctionibus, omnes arcus obiens, tum demum ex orificio S expellitur. Solummodo cavendum est, ne dum centum habeat arcus Siphon. summa ejus altitudo inter A & M. non excedat triginta quatuor pedes: id enim est maxim,m quod sic, quo aqua aeris pressura ascendere postit. F R A N c. Sed supponamus talem dari Siphonem. centum arcus, vel circulos habentem ; atque, sect1 suctione ex orificio S, a quam ex sonte A , omnes obire circulatim ; an in tali casu censes impulsum externi aeris eX A, per omnes, usque ad

S transmissiim iri, atque inde ejus vi aquam et fluxuram ALε x. Nihil certius, quod perfacile sc demonstro. Nequid aqua M N S sua propria vi & gravitate seipsam ex orificio S expellere: ergo oportet impulsu aquae KLM detrudatur. Nequit item haec sursum trudi, nisi imi ullum aquae G Hl patiatur. Neque Valet aqua G HI loco moveri, X xx nis

574쪽

nis serat aquae impulsum F P G. Oportet itidem haec sus rat impulsum aquae DO E. neque suo loco dimoveri potest, nisi inde propellatur impulsu aquae C D. Denique,

nequit aqua ex C ad D ascenctere , nisi eo trudatur per impulsum & gravitatem aeris , aquae AB incumbentis. Nam . quum Siphonis orificium A sursum spectet, oportet ut aerius cylindrus ei incumbat, scut etiam toti aquae sontanae innitatur. Ergo a primo ad ultimum. nequit aqua MN esiluere ex orificio S. nisi inde impulsu aeris, aquae sontana summo A innitentis, expellatur. FRAN. Quid si dicat quis aquam , verbi gratia, Do, versus E descendentem. attrahere post se aquam C D, absque impulsui ALEY. Nihil absurdius; nam infinitis demonstratum est experimentis, nihil tale esse in rerum natura: quare oportet pusi, non vero t actu moveatur Si itaque moveatur puseu, oportet detur liens. Si detur pellens, necelle est, ut eousque transmittat impulsum, quousque motus perseverat; quum nullum mobile , pereunte impulsu , ulterius promoveri

possit: sed perseverat motus ad S usque. FRANC. Sed quamobrem ais aquam MN, non posse seipsam expellere ex orificio Sξ Imo contrarium est probabilius multo. Nam . ubi semel , facta suetione, inde eruperit. sua sponte gravitate propria videtur esiluere. ALEX. Non inepta quidem est illa tua conjectura. Nihilominus evidenter demonstro id nullatenus fieri posse. Ratio paucis est haec ue quoniam propria gravitate & pondere nequit aquae cylindrus, sive rectus, sive si haericus I obsidentis aeris vim & pressuram superare, ni it tubi orificio, quod obsidetur, sit triginta quatuor pedibus altior: sed, aquae altitudo S N M, juxta nimirum perpendiculum, non est tubi orificio S. quinquaginta sex digitis altior. FRAN c. sana video rem luce clario. rem esse. ALEx. Fateor, si tubi spatium M N S Hydra

gyro foret plenum, liquorem propria sua gravitate eis u.

575쪽

nam, non tamen totum; subsisteret enim intra viginti novem digitos ab orificio S. XVII. FRAN c. Sed adhuc insto. Si transmittatur aeris impursus per omnes arcus ex A, usque ad S, tum perseveraret aquae emuxus, finita sectione, exori fidio in perinde atque ex S: atqui id experientiae adversatur, quum

punctum Q, si longe supra lineam HoriZontalem LAN.

Ratio connexionis est haec , quoniam per quamcunque Siphonis partem transmittitur aeris impulsus ex A. oportet,

aperto ibi orificio, aqua inde essiuat: sed aeris impulsus longe ultra .ransmittitur, put Iad S : ergo si possit aquam ex S expellere . multo magis eam expellet ex in quom hoc punctum Siphonis, si multo propius sonti A. unde impulsus provenit, quam oriscium S. Quemadmodum, si possit quis lapidem centum pedes projicere poterit eundem

projicere nonaginta. ALE. Concedendum est quidem, magnam inesse vini tuis rationibus: nam prosecto, s vel unum 1olum removeretur obstaculum . non modo ex in veri metiam ex N essueret aqua, quod est nullo altius; quod sane fieret solo aeris impulsu ex A : imo, ex quolibet Siphonis puncto ex M, circulatim ad C erumperet humor. FRAN c. Quid istuc quaeso est obstaculi 3 A L EX. Vis &potentia externi aeris emuxum impedientis ex quolibet pulmeto. nisi si insta N. Ideo dico, tametsi aeris A tranImittatur impulsus ultra Q. non tamen propterea posse aquam ex inessivere: idque, quoniam externi aeris xi & presidia, non modo impeditur, Verum etiam repellitur, cogiturque versus M ascendere, & retrocedere. FRANc. Sed aeris vis orificium S obsidentis . non minoris est potentiae, quam aeris vis orificium obsdentis: ergo, quum aer S, aquae cedat, oportet etiam aer orificium Q muniens, aquae cedat. ALEx: Quam exactissime sunt ejusdem potentiae , ideo disparitatis ratio ex ipsi aqua est petenda. Nam X xx x iacto

576쪽

facto oriscio in puncto Q . aqua ascendens evadit aqua

descendente, octo vel decem unci is gravior ue ut tibi computanti patebit: quate. com aer or sicium obsidens minore aquae descendentis pondere prematur, quam aerori scium S obsidens , oportet hic cedat aquae, non vero

ille. Sed ut recitam habeas hujus rei conceptum, imagin ris, quod indubie est, aurem A, dc aerem Q, pari vi& potentia contendere : hic, ut extrudat aquam ex orificio A i ille ut eam extrudat ex orificio sed iis ita,

contendentibus, accidit, ut majori aquae pondere , unusquam alter urgeatur: & proinde is, puta aer A, quina gis premitur, cedit alteri, puta aeri qui minus urgetur: aqua enim alcendens, quae aerem A urget, est gravior aqua descendente , cujus pondere aer . premitur. Verum longe aliter se res habet, aperto orificio S. nam aer id obsidens multo magis aquae pondere premitur, quana aer aquae summo A incumbens: aqua enim descendens est jam decem unciis, gravior aqua ascendente. Manifestius hoc evadet, si viperiarur orificium in puncto N. Quod feceris , videbis aquam. finita ictione , neque latium neque deorsum moveri, sed in aequilibrio immotam mane re. Ratio este idens, quoniam non modo aeris imputas ex orificio A transmisius. & impulses aeris transin illus eκorificio N iunt potentia pares: verum etiam , non majoro aquae pondere hic premitur, quam ille; quum aqua descendens. cujus pondere urgetur aer orificium N obsidens, non graxior sit aqui ascendente, cujus pondere urgetur aeror iiciunii A obsidens: & proinde alterum alteri cedere dedignatur. Jam , nullo alio modo , auferri potest lis& contentio haec, nisi vel faciendo aquam descendentem aqua ascendente graviorem; vel aquam ascendentem illa

graviorem , quod perfacile factu est, ficiendo nimirum biphonis orificium, vel supra Lineam Horizontalem, ut

577쪽

, vel infra ut in S. FRAN c. Mihi abunde satisfe-X VIII. . A I. E x. Ex hujus instrumenti phaenomenis, eorumque rationibus videmus primo, acris impulsum ex fonte A circulatim per arcus venientem . nunquam poste perire, aut delicere, quamdiu Hori Zontaliter transmittitur, neque posse transmissum sursum perire, quamdiu summa Siphonis pars est intra triginta quatuor pedes, a Linea Horigontali. Dico triginta quatuor pedes , quoniam nequit altius aeris impulsus tendere ; ibi enim est punctum aequi pondii inter aquam , ct aerem. Sed quocunque alio , mille passiis, etiam per tubos sphaericos transmitti potest. Hanc ob causam , non operabitur siphon hic Hydrargy ro ,

quoniam summa ejus pars M, quadraginta α-- a:n - 1

tis, a Linea seu Plano Horizontali LAN

578쪽

DIALOGORUM

PHILOSOPHICOR UMLIBER . UNUS.

DIALOGUS PRIMUS.

*groscopii fabrica , 6 que usu. Personae Colloquentes.

lexander. Francisus. I. ALEx ANDER.

N creaturarum c mi Francisce) tenuissimis , quemadmodum in praestantissimi S . non raro, i multum divinae elucet sapientiae, & bonitatis. Nam licet omnium tantum non vilissima, videatur LArisa, in cujus tortuosa natura, hIc vice, perscrutanda, nobis est laborandum, in ea tamen non pauca insunt divinae sapientiae illustria, & praeclara documenta. quibus erudiamur, nihil in hac rerum Universitate contineri, tam spretum, &despectum . cui non Supremum omnium rerum opificem , indelebilem suae peritiae charinerem impressisse videamus. Fateor, nos hominis sabricam mirabundos suspicere ue cujus partes.' eo recto ordine disponuntur. ut nihil suprL Sensus enim in capite, Veluti in arce, interpretes ac rerum nuncii, altiusimum locum obtinentes, mirifice ad usus necessarios facti, & collocati sunt. Tactus autem toto corpore aequabiliter est diffusus , ut omnes ictus , omnesque nimioA

579쪽

& stigoris, & caloris appulsus sentire possimus. At quis,

quorumcunque animalium sensus, vel acutissimus, tenuis simae huic creaturae in aeris humiditate, & siccitate percipiendis , aequiparandus est Sed satius multo est, s mi Francisce in rem ipsam explorare , atque ejus naturam, &persectiones, quoad ejus fieri potest, tibi plene evolvere,& patefacere, quod hodierno die facturus sum. Creaturam hanc H Iroscopii nomine indigitare statui , eo quod acutisi

sine acris temperiem humidam,& siccam manifestet. FRAN. Id novum videtur inventum; nam non mihi prius innotuita Memini tamen me id in libro quodam nuper vulgari sermone, edito, cui epigraphe emicrographia, videre. ALEX. Quid Z An Ηνgroscopii nominet FRANC. ImΟ. ALEX. Quam Vereor, ne praeter nomen, alia nonnulla ex Nostro Manuscripto mutuatus si auctor. Sed primus omnium, qui illius rei meminit, fuit Baptista Porta, verbo solum. II. ALEx. Quod ad ejus fabricam, & structuram attinet, suma 1ψgrani -enacei rista, cujus altero extremo, corpori alicui plano, infixo; indicem transversarium ex materia aliqua levissima alterum superserat, quem juxta aeris alterationem, ex siccitate in humiditatem, δc ex humiditate in siccitatem converti videbis. Caeterum, ut haec tibi clariora fiant, omnes, &singulas set ex e partes, or dine & numero percurrere non gravabor, ut inde illam distincte scias partem, quae est ipsa II, Irofvit anima. & vita. Occurrit itaque primo Culmus, qui intus cavus, ct fistulosus est , arundini similis. Pars secunda est Varisa, cuius usus poti cimus est, semen severe, & conservare . antequam pullulat. Pars tertia est ipsum Granum, quod duplici munitur tunica . t cere nimirum &Gluma. Hac, re proximetanquam subucula amicitur: illo tanquam chlamyde exteriori induitur. Iam ex dorso hujus silum . tenuis excrescit ripa, quam Haroscopium appello. In tribus prae

. sertimi

580쪽

sertim consistit discrimen inter eam, & Tritici, vel μνLIaristas. Hae enim sunt primo longiores, densiores, & crassiores, illa est brevior, & tenuior. Item sunt hae admodum asperae, &sentae, illa levis, & polita, corpore potissimum Denique sunt hae contorsionis incapaces illa Vero capacissima: quod discrimen censeo specificum. Sed ut rem penitus ex ploratam habeas, sciendum est, C ri Iam venaceam, duabus constare partibus, quarum una sola Hyrra copium constituit. Prior, Grano proximor. susci, & iubnigri est coloris ; non aspera, sed levis; neque ex Vrano, sed ex immediate oritur: unius digiti est in longitudine: Posterior, de priori in longitudinem tantula non duorum digitorum excurrens, ac in cuspidem acuminatam desinens,

priori albidior, &asperior est. Non haec. sed illa est Ho

III.'AL xx. Haec ubi semel cognoveris, perfacile est ejus structuram assequi . Praeparetur itaque ex politissima aliqui materi i corpusculum quoddam planum, rotundum, sed tenue, orbiculo mensario haud absimile. Non plurium sit in diametro quam trium, quatuorve ad summum digitorum. Ex centro describatur circulus unus, aut alter, quem

in plures, paucioresve, ex aequo, partes, ut tibi fuerit visum, distingues. Dein Vranum integrum vestitum, de Culmo divulsum, cultello. bi partito divide. ita tamen. ut nihil damni inde A ista eveniat, quam patieris infimae parti Vltimae manere infixam , ubi natura infigitur. Quibus factis, hanc Vrani medietatem. cui adhuc ripa adhaeret. in circuli. meditullio recte sursum constitue. Ad haec, ex leviqima aliqua materia , In lex comparetui tenuisti mus , trium plus mimas digitorum in longitudine, ut ejus pondori debilis Arista non succumbat. Vulgo ejus vertici, cera assigere solitus sui. partem fistulae vitreae capillaris, quam

ope lampadis diduxi , quae quidem eo tenuitatis diduci po-