장음표시 사용
31쪽
atque ita materiae ibidem existenti concessura diversas corporum
mistorum sermas. opas . . Si itaque omnia corpora Universum hoc constituentia in genere Princ. S. spectentur, tria solummodo occurrent , quae magna vocari , &Fφ' praecipuis ejus partibus annumerari possunt, videlicet Sol & Stellae fixae ut primum genus, coeli ut iecundum, Terra Cum Planeistis & Cometis ut tertium. Quamobrem valida nobis ratio suppetit judicandi Solem & Stellas fixas non aliam habere sermam, quam purissimam primi elementi, Coelos secundi, Terram cum
Planetis & Cometis, formam postremi elementi. . p. , Planetas & Cometas Terrae conjungo; Cum enim experiamur p=;. . illos, sicuti Terra , lumini resistere , ejusque reflectere radios, S. 3o. nullum inter illa discrimen agnosco. Solem quoque Stellis fixis cti'st annumero, iisque attribuo naturam prorsus oppositam Terrae,. sola enim illarum luminis actio satis mihi indicat ipsarum corpora 3. Prine. constare materia valde subtili , dc admodum mobili., s a. Coelos quod attinet, quialsensibus observari nequeant, rationem mihi putem esse illis attribuendi naturam mediam inter eam quae Luminaribus competit quorum actionem percipimus, & eam quae corporibus duris ac gravibus, quorum sentimus resistentiam. Tandem mista corpora alio in loco non observamus , quam insuperficie Terrae , & si consideremus totum illud spatium quod ipsa complectitur , videlicet omne illud quod est a summis nubibus, usque ad prosundissimas cavernas, quas unquam hominum es- fodit avaritia ad eruenda metalla, Comparate ad Terram & immensam Coeli extensionem admodum parvum esset, facile nobis imaginari possumus, quod omnia corpora mista simul sumta crustae instar sint progeneratae motu di permistione materiae ambientis coeli.
Atque ita supperet nobis occasio cogitandi, non sollim in aere quem inspiramus , verum quoque in omnibus reliquis corporibus compositis, etiam in lapidibus durissimis, ac in metallis ponderosissimis, dari particulas Elementi Aeris, mistas cum Terrae particulis , consequenter etiam cum particulis Elementi Ignis, utpote quae semper in aeris meatibus roperiuntur. Sed notapdum , etiamsi horum trium Elementorum particulae invicem permistae in omnibus hisce corporibus dentur, quod tamen accurate loquendo, illae, quae propter molis magnitudinem,
32쪽
aut movendi dissicultatem ad tertium referri positant, totum illud constituant quod circa nos conspicimus. Duorum enim reliquorum particulae adeo exiles sunt, ut sensibus observari nequeant, Omnia etiam haec corpora instar spongiarum concipere posivmus , quae etiamsi multos habeant poros atque exilia foramina , semper plena acre, aqua aliove fimili liquore , non tamen censeri solet liquores illos spongiae compositionem ingredi. Plura alia mihi explicanda hic restarent, & volupe mihi seret rationes quasdam iis adjicere , ad opiniones meas magis verosimiles reddendas; sed quo dissertationis hujus prolixitas minus pariat taedii, Partem ejus fabulae involvam, in qua, uti spero , veritas satis sese conlpiciendam piaebebit, neque conspectui minus erit jucunda, ac si nudam prorsus ipsem eXPonerem.
vi Mundi descriptio, qui cognitu maxime facilis est , nihilominus tamen ius in quo degimus similis , vel etiam fmilis chaos quod Poeta sexerunt praec6sse. P Ermittite itaque cogitationibus vestris ad breve tempus e Mu do hoc exire, ad conlpiciendum alium plane novum, cujus nativitatem ipsis praesentibus in spatiis imaginariis procurabo. Infinita esse spatia illa reserunt Philo phi, in quo fidem merentur, ipsi enim ea secere; verum ne infinitudo haec impedimento nobis sit, non tentandum ad finem usque progredi. Eo tantum usque ingrediamur illa, ut conspectum nostrum omnes sugiant creaturae, quas Deus ante quinque aut sex mille annos produxit, di postquam ibidem in determinato substiterimus loco, supponamus Deum de
novo tantum materiae Circa nos creare, ut versus quam plagam n
stra sese extenderit imaginatio , nullum amplius inveniat locum, qui vacuus sit. Licet mare non sit infinitum , qui tamen in medio ejus in navigio constituti sunt, visus aciem in infinitum, uti videtur, extendere possum, interim tamen, praeter omnem quam Cernunt, ad huc aqua datur: Similiter quoque quamvis imaginatio nostra in i finitum sese extendere posse videatur, & nova haec materia non sit
supposita infinita , supponere tamen licet ipsam multo majora ad-C implere
33쪽
3. Prine., i. 2, 3 is Pari 2. Princ. S.
implere spatia , quam omnia illa quae fuerimus imaginati. Atque etiam ne in hisce quicquam detur, cui aliquid reponi posset, ne
veniam demus imaginationi nostrae quam longe poterit sese extendendi , sed data opera ipsam intra determinatum spatium contineamus, quod exempli loco non sit multo majus, quam distantia Terrae a praecipuis Flimamenti Stellis , dc materiam, quam creavit Deus, undique fatis remote ad indefinitam distantiam se diffundere supponamus: multo enim majorem veri habet speciem , multoque verius potestatem habemus nostrarum cogitationum intonibus η terminos praescribendi, quam operibus Dei. Quum itaque eam nobis vindicemus libertatem pro nostro arbitratu hanc fingendi materiam, attribuamus ei, si ita videatur, natutam in qua nihil omnino sit, quod non ab unoquoque, quam exacte fieri potest , concipi queat. Hunc in finem expresse supponamus ipsam neque I rrae, neque Ignis, neque Aeris, neque
aliam specialem habere formam, uti lapidis , I gni , uti metalli ,
neque etiam qualitates caloris aut frigoris, humiditatis aut siccitatis, levitatis vel gravitatis, neque ullum habere siporem, odorem,
sonum , colorem , lumen , aliasve similes ; in cujus natura dici possit nihil reperiri, quod non omnibus evidentissime cognitum sit. Sed quoque ex adverse non putandum , eam c sie Philosophorum materiam primam, usque adeo omnibus sermis dc qualitatibus exutam, ut nihil in ea reliquum sit, quod claro percipi queat: Sed concipiamus ipsam ut genuinum corpus, perfecte solidum, quod exacte omnem latitudinem , longitudinem , & profunditutem magni illius spatii adimpleat, in cujus medio cogitationem nostram fiximus, ad eb ut quaelibet pars ejus semper occupet illius spatii
partem , magnitudini ejus ita approportionatam , ut nequeat implere majus, nec in minus se recipere, nequc permittere, ut quain-
diu ipse ibidem manet, aliud locum illic reperiat. Addamus materiam hanc in omnes illas partes , & juxta omnes figuras, quas imaginatione attingere possumus, divisibilam esse earumque singulas aptas esse recipiendo in se ' omnes motus, quos itidem imaginari possumus. Supponamus porro Deum ' actu ipsemin plures ejusmodi partes divisisse , quarum aliae aliis erant majo- res, & minores, nonnullae hac , aliae alia figura assectae, prout nobis eas fingeret placuerit. Non quod illas eum in modum separent, ut vacuum inter eas reliquum sit, sed cogitemus omnem
34쪽
quam iis emeedit distinctionem, consistere in diversitate motuum
quos ipsis impertitura quo fit ut a primo. creationis momento, unae incipiant moveri versus hanc, aliae versus aliam plagam , alae citius, tardius aliae, vel, si ita videatur, plane non ἱ ipsasque postea motus suos continuare juxta naturae leges. Deus enim hasce leges mirum adeo in modum instituit, ut licet supponamus ipsum nihil creare praeterea quae diximus, quin etiam nullum iis ordinem certum imponere , sed confusum admodum condere chaos, intricatissimum quod . p. , a Poetis describi posset, ipsa tussiciant ad efficiendum ut partes il- 3. nive. lius chaos sese eX tricent, & ordine ita congruo disponant, ut per- 3 Osectissimi Mundi sermam habiturae sint, in quo non tantum Lu- 'men videri poterit, sed reliqua etiam omnia, Iam generalia, quam dia . . specialia, quae in veto hoc Mundo apparent. 26. Sed priusquam illud prolixius exponam , parumper in Contemplatione illius chaos subsistendum, & perpendendum in illo nihil contineri, quin adeo perfecte cognitum sit, ut ne quidem fingi possit illud ignorari. Quod enim ρd qualitates , quas in illo acl- misi, si attendatur tales solum in ipso supposui, quales nobis imaginari possumns. Et quantum ad materiam ex qua eum composui, nihil illa simplicius est, nec cognitu sacilius in creaturis inanimatis. Idea quoque ipsius , in omnibus quae ab imaginatione nostia efformari possunt, usque adeo involvitur, ut necessum sit nos eam concipere, aut nihil unquam imaginari. Attamen cum Philosophi deo subtiles sint, ut iis in rebus, quae reliquis hominibus maxime videntur perspicuae, dissicultates invenire norint: Cumque memoria primae ipsorum materiae , quam noverunt conceptu valde dissicilem esse, a cognitione illius de qua loquor ipsos avocare possit, dicendum ipss, omnem, nisi decipiar , dissicultatem, quam in materia sua experiuntur, exinde re-iuitate, quod ipsam velint contradistinguere Propriae ejusdem . p. , quantitati, atque extensioni externae, id est , Proprietati quam x. Hiae. habet spatium occupandi. Per me t men licet ut credant aliquam S 8.st'. st rationem huius habere; cum non constituerim ipsis contradicendo me detinere. Sed ipsis quoque absurdum videri non debet, si . supponam quantitνtem materiae quam descripsi non magis disserre a substantia ejus, quam numerus dissert a rebus numeratis; & si S 8.extensonem eiu , vel proprietλtem qu*m habet occupandi spatium, ' P non ut accidens concipiam , sed ut genuinam ejusdem formam ct -'
35쪽
que essentiam; haud enim negare possent sicillimum esse eam hoe pacto concipere. Neque propositum mihi est, sicut ipsis, exponere ea quae in vero Mundo actu dantur I sed modo aliquem pro arbitrio singere, in quo nihil sit, quin vel ab eo qui obtusi maxime est ingenii concipi queat, di qui tamen creari possit perinde ac ipsum finxi. Si vel minimum immiscerem quod esset obscurum , fieri posset
ut interveniente illa obscuritate occulta quaedam repugnantia daretur, quam non obsemaveram, atque ita incogitanter impossibile quid supponerem 3 cum e contra, H omnia quae assumo distincte percipi possint, indubium sit, quamvis nihil eorum in antiquo Mundo detur, Deum tamen posse illa in novo Mundo producere. Ceriatum enim est creare ipsum posse omnia, quae nos imaginatione percipere valemus.
suibus Legibus, quibusve modis Mundi hujus paries ex chao, Crconfusione, in qua fuerant, extricata sint. ψ Εrum procrastinare ulterius nolo referre, qua ratione Natura' sola valeat confusionem illius chaos, cujus mentionem injeci, in ordinem redigere , & quaenam ipsi a Deo leges impositae
Sciendum itaque in antecessum est, per Naturam me hic non intelligere Deam aliquam , alteriusve generis imaginariam potentiam , sed me hac voce uti ad designandam ipsam materiam, quatenus eam considero cum omnibus qualitatibus, quas ipsi adscripsi, conjunctim, ea sub conditione ut Deus eadem ratione ipsam conservare Perseveret, qua creavit. Ex hoc enim solo quod Deus illam eodem conservare modo perseveret, necessario sequitur plurimas mutationes debere ejusdem partibus aecidere 3 quae cum actioni Divinae, ut mihi videtur , proprie attribui nequeant, utpote quae nunquam immutatur, illas naturae imputo 3 illasque regulas, juxta quas mutationes illae fiunt, Leges Naturae voco. Quod ut melius percipiatur, in memoriam revocandum me ininter materiae qualitates supposuisse partes ejus a principio creationis
36쪽
earundem diversum habuisse motum: Et praeterea illas invicem abo mni parte fuisse contiguas nullo inter illas interposito vacuo. V de necessario sequitur, simul ac moveri inceperunt, illarum motus propter mutuum occursum, immutatos fuisse, ac diversos evasisse. Atque ita Deum, si illas deinceps in eodem conservet statu, in quo creavit, non conservare eas in eodem statu , hoc est , quod Deo eadem ratione semper operante, ac Consequenter eundem effectum vere producente, plurimae diversitates in essectu illo tanquam per accidens reperiantur. Facile quoque credimus Deum , qui, ut unumquemque scire decet, immutabilis ' est, semper eodem modo ' Parν. operari. Sed seposito ulteriori Metaphysicarum speculationum exa P με mine, duas vel tres ex primariis regulis tradam, secundum quas con- Τcipiendum est Deum essicere ut Natura in novo hoc Mundo operetur, & quae, uti credo, sussicient ad reliquarum omnium cognitionem nobis ingerendam. Prima est , unamquamque partem materiae quantum in se est . pa rimanere semper in eodem statu, quamdiu aliarum occursu eum im- a. mutare non cogitur; hoc est, si alicuius fuerit magnitudinis, nunquam
minor evadet, nisi ipsam aliae dividant; si rotunda, vel quadrata sit, nunquam figuram illam deponet, nisi ab aliis ad hoc cogatur, si aliquo in loco quiescat, eum non deseret, nisi ab aliis ex illo deturbetur; & si aliquando moveri coeperit, eadem semper velocitate perget, donec ab aliis sistatur, aut retardetur. Nullus est qui non credat ipsissimam hanc regulam in veteri Mundo observari respectu magnitudinis, figurae, quietis, di mille aliarum ejusimodi rerum. Sed Philosophi ab ea motum excepere, quem tamen expresse sub eadem comprehendi velim 3 propterea tamen non putandum me in animo habere ipsis contradicere 3 motus de quo illi loquuntur tantum ab eo differt quem ego concipio, ut facile fieri possit, ut quod verum est de uno , verum non sit de
ipsi met concedunt motus sui naturam valde parum innotuisse, &ad eam utcunque intelligibilem reddendam, clarius eam exponere hactenus non potuerunt quam hisce terminis, Motus est actus entis in potentia, prous in potentia; qui usque adeo mihi sunt obscuri, ut suerim coactus ipsorum lingua hic inserere, cum eos interpletari nesciam : E contra , natura motus de quo in animum induxi disi rere cognitu adeo facilis est, ut Geometrae, qui prae omnibus aliis
37쪽
hominibus dederant operam, ad distincte satis percipiendas res, quas considerant, judicaverint eam simpliciorem, magisque intelligibilem esse, quam superficierum, vel linearum naturam; ut ex eo liquet quod lineam exposuerint per motum puncti, di superficiem
Multos Philosophi supponunt motus, quos fieri posse judicant,
quamvis nullum corpus locum mutet, hujus generis sunt quos vocant, Motus ad formam, motus ad quantitatem, di mille alii, Me vero quod attinet, alium non agnosco , quam quem judicavere Pare. Geometrae facilius posse concipi lineis, quique essicit ut corporax. Pr 'ς migrent de loco in locum , & successive omnia intermedia spatia
Insuper horum motuum minimo essentiam attribuunt magis persectam, verioremque, quam quieti, quae juxta ipses motus tan- . p. i. tum privatio est. Ego autem concipio quietem aeque esse ' quax. S., litatem materiae attribuendam, quamdiu ipsa in eodem manet lo- et , , 'ς ν motum, qui iPs competit, quando illum mutat. u. ii 1. Tandem motus, de quo illi loquuntur, naturae adeo aliena est, ut cum reliqua omnia pro fine habeant sui persectionem , ac sese Conservare conentur, hic alium finem, aut terminum non habear, nisi quietem, & contra omnes Naturae Leges conetur se ipsum destruere. E contrario autem motus quem ego suppono eas Naturae Leges sequitur, quae generaliter omnes producunt dispositiones, di qualitates quae in materia dantur ν non minus illas qualitates,
quas Eruditi vocant, Modos in entia rationis eum fundamento in re,
quam eorundem qualitates reales, in quibus ingenue fateor non plus realitatis reperiri, quam in reliquis.. p. , ,. Ut alteram suppono Legem , Quod corpus aliud impellens, Prine. S. nullum ipsi dare possit motum, quin eodem tempore tantumdem 40 4 , de suo amittat; neque aliud ipsi auferre, quin ejusdem motus tan- 'φ' tundem augeatur. Regula haec cum praecedente juncta maxime consentit cum omnibus experimentis, in quibus cernimus quod corpus ab alio impulsum, vel impeditum, moveri incipit aut desinit. Praecedente enim lege praesupposita ab omni illa dissicultate sumus liberati, cui implicitos se inveniunt Docti, quotiescunque rationem PAE t. ejus reddere volunt, quod lapis aliquamdiu moveri pergat, pom ua' quam a manu projiciente exiit. Quaerendum potius ex nobis fui μ' set, Cur non femper movere pergat, cujus reddere rationem facileo foret; Diuiti reo by Corale
38쪽
soret; Quis enim negare potest aerem in quo movetur utcunque ipsi resistere t Sibilantem audimus aerem quando lapis ipsum dividit; & si flabellum, vel aliud corpus admodum leve di amplum in illo moveatur, dissicultate manus sentiri potest, ipsum motibus
resistere; tantum abeli ut motum promoveret, quemadmodum nonnulli asserere voluerunt. Si vcro effectum resilientiae ejus juxta 2-cundam Legem nostram explicare nolimus, & putemus eo magis corpus posse motus aliorum sistere, quo magis valet resistere , uti fortean in principio posuaderi nobis posset, dissicile admodum denuo seret rationem reddere , cur hujus lapidis motus, Occursu a pa=t corporis mollis, cujusque resistentia debilis est , magis extingua-1. Priae. tur, quam si occurrat corpori duriori, magisque ipsi resistenti: Et qua de causa simulac impetum fecerit in corpus durum , mox reflectatur potius, quam haeret, aut motum interrumpit: Cum hac lege supposita nihil in eo dissicultatis reliquum sit. Docet enim illa, quod motus corporis occursu alterius proportionaliter ejusdem resistentiae non retardetur , sed modo in quantum ejus resistentia ab illo superata est, eique obrem perando, cam movendi vim recipit, quam alterum amittit. Licet autem in plerisque motibus, quos in vero Mundo observamus, animadvertere nequeamus, quod corpora ubi incipiunt aut desinunt moveri, impellantur, vel si stantur ab aliis, propterea tamen nulla est ratio judicandi utramque hunc regulam in iis non exacte observari. Quippe certum est, quod corpora haec saepe possint agitationem recipere a duobus Elementis Aeris & Ignis, quae sem- pcr in iis reperiuntur, quamvis, uti modo dictum, sentiri nequeant, vel etiam ab Aere crassiore, qui non mag s sensibus percipi potest; quodque eam agitationem communicare possint tum Aeri huic crassiori, tum etiam toti Terrae moli, per quae diffusa animadverti
I inmo, etiamsi omne quod sensus unquam in vero Mundo experti sunt, manifeste videretur repugnare utriusque hujus Regulae conten- tis, ratio tamen quae illas mcdocuit, adeo valida videtur, ut non de-snerem putare me teneri eas supponere in novo Mundo, quem describo. Quodnam enim firmius , magisve solidum fundamentum inveniri potest ad veritatem stabiliendam, etiamsi pro lubitu illud eligere sustineremus, quam adsumere firmitudinem ipsam atque
immutabilitatem quae est in Deo e
39쪽
Utraque vero haec Regula ex hoc solo manifeste fluit, quod
. p. f. Deus sit immutabilis, quodque eadem ratione semper operando, . Prane. semper eundem producat effectum. Supposito enim Deum primo S Π creationis momento omni materiae simul lbm taedeterminatam mo- . tus quantitatem indidisse, concedendum est ipsum semper tantuni. Ερ 71. dem in ' illa conservare , aut non credendum eodem modo Illum 'PAEr . semper operari. Et si desuper supponamus, inde a primo illo mo--ἡ. l. mento diversas materiae illius partes per quas motus inaequaliter L. D. i dispersus est, coepisse eum retinere, aut invicem communicare, proin ut ipsarum permittebant vires, necessario concipiendum est Ipsumessicere ut idem facere semper continuent; quod & utriusque Relae contentum est.
Ut Tertiam adbiciam , ubi corpus aliquod movetur , quamvis ejus motus faepe nat juxta lineam obliquam, nec ullus unquam fieri possit motus , quin sit aliquo modo circularis, ut supra dictum est, 'PH t. semper tamen unamquamque ejus part m seorsim spectatam ten- P dere ut moveri pergat secundum lineam rectam. Atque ita illorum actio , hoc est, conatus quem habent ad motum, diversus est ab illorum motu Exem pli causa, si rota circum axem vertatur, quamvis omnes ejus partes in orbem moveantur, quia sibi mutuo connexae moveri aliter nequeunt, conatum tamen habent recta progrediendi, uti perspicuo liquet , si quaedam ex ejus partibus casu a reliquis secessum faciat: simulac enim libera est, motus ejus circularis esse desinit, & secundum lineam rectam Continuatur.' im Similiter cum lapis in ianda vertitur in orbem, non modo recta pergit simulatque e funda exiit; sed, quod plus est, toto tempore quo in ipsa est, medium fundae premit, chordamque intendit, manifeste hoc ipso significans, sibi semper in esse conatum secundum lineam rectam prcgrediendi, & non nisi coactum in orbem ferri. Regula haec eidem innititur fundamento cui duae reliquae , at- ' Σπέ, que ex eo dependet, q uod ' Deus unamquamque rem continua acti 38' ne conservet, & consequenter eam non Conservet, qualis paullo ante fuisse potuit, sed praecise qualis eo temporis momento est, quo con servat. Inter omnes autem motus nullus est plane simplex, & cujus tota natura momento Continetur, nisi motus rectus. Ad eum enim concipiendum sussicit ut cogitemus corpus esse in actione ad procedendum versus aliquem terminum; quod in unoquoque datur
40쪽
instanti quod determinari potest durante illo tempore quo movetur: Cum ex adverso ad concipiendum Circularem , aut alium quem Cunque motum, duo ad minimum considerari debeant momenta, vel potius duae ejusdem partes, ec respectus qui inter eas inter- Cedat. Verum ne occasionem hic arripiant Philosophi inutiles suas subtilitates exercendi, observandum me propterea non dicere unico momento rectum motum fieri posses sed tantum id omne equod requiritur ad eum producendum in corpore dari unoquoque instanti quod determinari potest, dum movetur, non VeIO Omne
quod necessarium est ad producendum circularem. Quemadmodum si lapis in funda per circulum A. B. moveatur, ' Pare.& consideretur qualis praeciae sit illo instanti, quo ad punctum Priηε. A. pervenit ab experimur quidem ipsum esse in actione ad pergen- i' dum, ibidem enim non subsistit, & ad motum versus determinatam plagam continuandum , puta versus C. , illo enim momento actio ejus eo versus determinata est , nihil autem inveniri poterit quod motum ejus circularem essiciat. Adeo ut, si supponatur