장음표시 사용
131쪽
cog liis sa) r atque ad calcem Anteloquii quod
idolum, notis , species dicitur , se ideae nomine intelligere testatur.3. Jam vero fieri nequit , ut Mens rerum imagines exprimat , quarum nullam habet notitiam ' propterea omnino oportet, ut rerum cognitio in Mente' earumdem ideas praecedat. Atinqui non alius ad Mentem rebus sensibilibus patet aditus, nisi per exteriores sensus . Tum demum igitur earum rerum ideas sibi Mens effinget, cum earum cognitionem per sensus exceperit. q. Verum multa sunt , quae exterioribus senis sibus non subjiciuntur ' quorum ideas Mentem sibi efficere experimur. Horum autem quo pacto Mens notitiam assequetur Τ Reflexionis operaajunt Sensistae'. Atqui Reflexionem cognitio praeeat oportet . Neque enim Μens in seipsam ue- flecteretur , ut actus suos expenderet , nisi eos antea cognosceret. Aliquid igitur Reflexione antiquius reperire oportet, quo Μens illa attingat.
s. Porro nihil in Mente simplicius, nihil prius, nihil antiquius, quam Sensus intimus sui ipsius rnihil praeterea in se Mens complectitur , quod intimum ipsius sensum fugiat hic igitur alter
sons erit, unde eorum, quae intime sentit, ideas sibi Mens procudit . Quae autem hujus sensus opera Mens attingat , atque ita eorum ideas es- fingat , cum id majorem exposcat indaginem, inserius prosequemur. 6. Quamobrem idearum omnium origo e duplici Sensu tum intimo tum extimo repetenda esse
132쪽
PAas II. Iate se videtur. Nimirum uterque sensus rerum notitiam , veluti materiam, unde conficiantur ideae, Menti praebet: Μens vero ad singulas utriusque sensus sensationes attendens Reflexionis opera
. Id ipsemet Lochius quamvis per transenis nam, ut aiunt, aspexisse videtur. Nam faJ cum idearum originem statuit, quas exteriora objecta Menti adferre non possunt eas ex se ipsis singulos homines haurire ait . Τum deinde subne.
Ait , quod etsi Mee facultas sensus non si s ex
terior nimirum j quippe quae eam eκιernis obiectis nihil eommune habeat , tamen ad ἰllum mutissum aeredis , di SENSUS INTERIORIS κomina
recte appellaretur. Verum sensum cum actu confundens , quo Mens ad sensum attendit , illam Reflexionem appellat ' quippe illius opera eas ideas recipere Mentem ait , quas in suas reflexa operationes adquirit. Neque advertit f quod quidem ipsa , quibus utitur , verba animadverti jubent J Reflexionem instrumentum potius esse, ut ita inquam , quo Μens ideas condat, quam sontem, unde illas derivet. Hinc alibi fbJ disertissimis
verbis Sensat ones exteriores atque interiores solas vias esse docet , quae cogitationis ad Intellectum aditum praebent. 8. Ita idearum origine definita omnis controversa inter Cartesianos ac Sensistas composta erit & de hac inter eos conciliata pace utrique nobis gratias debent. Nullae enim ideae Menti insunt, a 4 L . II. Gap. I. q.
133쪽
ffeta . . ΜETAῬRTs ea Einsunt, quas ipsa sensus sive exterioris, sive inisterioris opera sibi non comparaverit; nullae proinde ideae, quae innatae dici possunt. Quod quidem contendunt Sensistae. Cum autem quae sensu intimo nobis attingere licet a sensibus exteris nis non pendeant , & omnem Μentis cogitationem antevertant ' fit hinc, ut eorum ideae, quae
sensu intimo ,haurimus, innatae dici possint . Non quia illae a prima usque origine nobis insitae fuerint sed propterea quod principium illud, unde eas Mens effingit , in sensu intimo veluti
consignatum habemus. Quo sane revocantur, quae
de Ideis innatis disserunt Cartesiani. PROPOSITIO III. Un mersas ideas e Sensia tum in
t mo tum extimo Reflexionis opera Mens cudis . Demonstratur. Idearum omnium duo sunt suminma genera : aliae corporea Objecta respiciunt aliae vero non item. Atqui prioris generis ideas externorum sensuum opera Μentem sibi comparare exploratum est. Ergo . Rerum enim imagines eudere Mens nequit, nisi prius res ipsas co- hgnoscat . Atqui eam corpus inter & Μentem . conjunctionem intercedere experimur , ut si res externae in corporis sensus incurrant, arcana qui i dem, at constanti lege earum cognitionem Mens assequatur. Sensibilium igitur rerum ideae e Sen. su extimo originem suam arcessunt.
Atque hinc I. proficiscitur , quod qui sensu aliquo Carent , earum rerum , quae huic sensui isubjiciuntur , ideas non habent : ita quidem ut nulla arte fieri possit, ut hujusmodi ideas adquirant. 2. Quo sensibus propiora sunt corpora, &quo diligentius in iis sensus versantur , eo ci/
134쪽
Pasts II.riores sunt ideae . 3. Rerum corporearum ideae magis minusve completae & persectae .sunt, pr ut tensus magis vel minus integri , & valentes fuerint.. Quod vero ad illa spectat, quae neque a se s bus hauriri , neque ipsorum ideae abstractionis opera a Mente emormari possunt : ea sane nos intimo sensu attingere ita est in promtu, ut res disputatione non egeat. Proprietates enim nostrae Mentis , & quaecunque intrinsecus agit ipsa aut patitur , non alia nobis ratione innotescunt , quam quod ea intimo sensu experimur . Ideae
igitur aruium & passionum, quas in seipsa Mens reflexa sibi essingit, e sensu intimo veluti e nativo sonte proficiscuntur. Iam illud porro inspiciendum est , num praeter suorum adiuum ideas, aliae sint, quas intiems sensu Mens heturiat . Quoniam autem inte- 'rior hic nostrae Mentis sensus iis veluti tenebris sit obsitus, ut quae in eo conclusa delitescunt , obscure admodum & confuse Mens sentiat : idcirco tentare oportet, quaenam hujusmodi sensus complectatur , quae sedulo evoluta non paucas Menti offerunt ideas. Ex qua quidem sensus obscuritate proficiscitur , ut tanta Philosophos inister versetur disceptatio, undenam scilicet primitivae quaedam notiones , cuiusmodi sunt Meteνα nitatis, Infinitatis , Immortalitatis , Veritatis Bea. sistidinis , ac Dei tandem ideae nobis adveniant. Ut igitur hoc interiorum sensationuin tentame tum recte instituamus, Sensistas antea audire juvat , quaeve ipsi de hujusmodi idearum origine constituant
135쪽
23 ΜTTA' M s CAELockius sane Sria' i'.irum facile princeps Aeoternitatis , araue Infinitaris ide:.s ita a Μente comparari di 'er t. a Aeternitatis quidem idea. Lochio au2i re, eamdem , atque idea Temporis, originem habet . Du rationis enim si ve Suco eLsionis notioriem nobis praebet id'arum series , quarum aliae aliis su cedunt , & quae cotitiis
nuata in nobis exsistit, seu quod hujusmodi ideae
Menti sese nraesentes osterunt, seu Rui a tum haec tum illa ex ema objecta pernetuo corporis sensus afliciunt. Quod si vero Solis, aut Lunae periodis eam metimur, certae durationis sive temporis ideam haurimus. Quoniam autem fieri experimur, ut si certa temporis spatia alia aliis addamus , nunquam additioni finis imponi videatur ita Aeternitatis ideam nobis ipsi compa.
Eadem sere ratione Infinitatis ideam a nobis comparari docet laudatus Auctor . Quicunque enim determinatae cujusdam longitudinis ideam habet , is quidem eam quantumvis multiplicare se posse sentit, neque unquam ad terminum proinpius accedere , quam cum incepit , advertit . 'Indefinitum igitur quod nunquam exhauriri potest , animo concipitur : h. e. Infinitatis idea comparatur . Lockii igitur sententia ita Aete nitatis atque Infinitatis ideas Mens effingit , ut
altera ex certis temporum intervallis simul additis , altera vero ex longitudinum numero quantumlibet repetito proficiscatur.
Quod vero ad Virtutis , Vitii , Honestatis
. ideas sa) L . II. cbap. XIV. XVII.
136쪽
PARs II. rasideas attinet , primum Lockius sa Cartesianorum opinionem, qui prima quaedam juris naturalis principia in animis hominum contignata esse
volunt , multis re utare conatur . Quae autem potissimum exhibet argumenta, ad haec revocantur. I. Praecipuae huiusmoui morum regulae demonstratione indigent . Ea igitur principia ab aliqua veritate pendent , unde ratiocinii opera deducantur. 2. Ingens est inter homines de Virtutibus & Vitiis cillensio : tum etiam nonnullae integrae nationes non paucas rejiciunt morum regulas , & plura secure admittunt , quae aliae nefanda esse ducunt . Non igitur singulis hominibus communes sunt Uitii & Virtutis ideae . Ergo non innatae. Deinde certam viam atque rationem aperit Lockius, qua hujusmodi ideas Μens assequatur. Eas enim iustitutione atque exemplis a parentibus , magistris, iisque , quos inter versamur , nobis afferri ostendit . Nam cum a prima usque infantia omni cognitione destituamur , ita praeceptis & opinionibus , quibus puerilis aetas informari solet , animus imbuitur , ut quo magis aetate progredimur , eo altiores radices agant . Ea potissimum de caussa , quod illa vel aperta vel tacita consensione profiteri eos deprehendamus , quibuscum communione conjungimur ' atque ab iis commendari audiamus, quorum sapientiam aut pietatem admiramur. Dei tandem ideam expendit Lockius, eamque
137쪽
r 16 METAPΗPsICAE innatam non esse ostendit sa) , tum quia non eadem est in lingulis hominibus ' tum vero potissimum , quod ea quibusdam nationibus ignota fuerit. Eam deinde quo pacto ex propriae exsistentiae cognitione ratiocinatione Mens hauriat minutatim edisserit b). Nimirum Menti exploratum est seipsam exs- fere , cumque evidenter. comprehendat, quod enihilo Ens aliquod prodire nequeat '. inde aperte deduci videat necessiim est, quod ab omni aeterinnitate aliquod exstiterit , unde originem ipsa habuerit. Praeterea eadem evidentia patet, Ensomne, quod ab alio originem, traxit, inde etiam quaecunque ipsi inhaerent, accepisse . Mens igitur cum in se intelligendi facultatem deprehen dat, eo progreditur , ut Ens aliquod aeternum, omnipotens, atque intelligens esse deducat. Ex his autem facile per se quisque intelligere poterit, eam esse Sensistarum opinionem, quod primitivae illae notiones, quae a sensibus exterinnis ἀμωως f immediate J oriri nequeunt , & a
Carteiianis in animo consignatae dicuntur, partim ex simplicium idearum collatione, partim abstractionis ope non sine objectorum externorum occasione, partim ratiocinationis , experientiae, ac meditationis opera proficiscantur. Verum si accurate pro eo ac par est, primigenias hujusmodi notiones inspiciamus , aliam esse rationem , qua illae nobis adveniant, fatea. mur oportet. Et s ane quod ad Aeternitatis, at inque
138쪽
PAR ab II. 227que Infinitatis ideas attinet : hae quidem, unde eas deducit Lockius, derivari non possunt. Nam x. temporis intervalla certis circumscripta limitibus , finitae longitudines , terminati numeri , quoties repetita accipiantur, quantumvis alia aliis addita multiplicentur ' incrementum quidem, haud tamen infinitatem ipsam absolutam attingere possunt . Quod ipde nimirum producitur, finitum est ac limitatum , licet austum usque cumul tumque sit . Atqui Infinitatis, atque Aeternitatis notiones fines omnes, limites omnes transiliunt .
Eas igitur ex finitit & limitatis frustra hauries. 2. Ideae , de quibus loquimur , cujusmodi a
nobis comparari contendit Lockius , negat vae sunt , ut vulgo ajunt ' quippe negant ac remo vent fines a rebus , quas limitibus definitas sensibus excipimus. Aeternitatem autem atque Infinitatem notione valere positiva & alibi demonstravimus, & quisque probe noverit, si quid aeternum , atque infinitum sit intelligat . Ergo. Nam, ut quaedam innuam, infinita cognitio Ex. gr. & sapientia nobis idem omnino est , ac abis soluta & persecta cognitio : seu illorum omnium
quae cognosci possunt & intelligi perseeli ssima
comprehensio . Ita quid nobis infinita potentia. nisi potentia persectissima, quae virtutem omnia faciendi, quae fieri per rerum naturam possint, comprehendat λ Ρari etiam ratione perfectum a nobis intelligitur quod aeternum dicimus , quatenus nimirum exsistendi necessitatem, atque. immutabilitatem complectitur. Iam porro notiones negativas Mentem non
assequi, nisi prius positivas cognoscat, nemo est,
139쪽
x28 Μ ET AP HYs C a qui non videat . Sicut enim lux ante intelligutur , quam caligo ' atque id , quod est , prius animo toncipitur , quam id quod non est , aut deficit: ita etiam aeternum atque infinitum necesse est antea intelligamus , quam temporarium di terminatum. Tantum igitur abest, ut Aetemnitatis , atque Infinitatis ideae e temporis de longitudinis ideis proficiscantur , ut potius eas
Porro eadem argumenta. Immutabilitatis, Veritatis , Honestatis , & Beatitudinis ideas neque
extrinsecus advenire neque ex attenta rerum
conditarum contemplatione proficisci posse declarant. Nam I. Immutabile mutabilis mensura est: aeon secus ac linea recta obliquae norma est &emula . Neque enim singulas e statu suo res de-eidere , atque ex alio in alium vicissitudinem subire intelligeremus : nisi fixum atque immutabilem Entis necessarii statum antea animo com plecteremur a. Veritatem pariter prius , quam salsitatem, aut mendacium noverimus, nobis innotescere perspicuum est. Veritatis enim nomine intelligimus rem, reique statum suo archetypo respondentem . Nemo igitur nosse poterit, quando res a suo archetypo aberret , nisi qui antea sciat rei ipsius conditionem, quae suo veluti exemplari congruat. Mens autem suapte natura falsa dignoscit a veris' ergo veritatis praenotionem habet.
3. Inhonesta, injusta, iniqua deprehendere nobis non liceret , si nullam in animis nostris honesti, justi, & aequi notionem expressam habe-Temus. Cum hac enim, tanquam norma quadam
140쪽
PARs II. I 2' eomparamus & contendimus omnia ' quae idcirco
iniqua , atque injusta esse intelligimus, quia ab illa, desciscere deprehendimus . Apposite ad rem nostran Augustinus faJ . Reprebensor iniquitatis esse non potes , qui non cernit iussistam , cui comparatam comprehendat in qu tatem . Unde enim scis
ereia hoe iniussum est , ni i scio quid si iussum Τsuid se enim jussum es , m hoc quod dicis inju- si
Rum Z Ut, isquis initisum es, er clamas quasi
videntibus oculis υidens hoe injussum esse ' utique ex aliqua regula iustitiae, cui comparans quod υ
des pravum , O cernens non convenire rectitudinἰ regulae tuae re rebendis , tanquam artifex discernens
jussum ab injuseo. Augustino praeivit Cicero, qui
normam , qua honesta ac turpia comparantur , naturalem esse docet . Ait enim : Legem bonam a mala nulla alia n si naturali norma disidere possumus . Me solum ius oe injuria a natura dia judicatur , sed omnia omnino honesta ac turpia fbJ. 4. Beatitudinis notione multo ante , quam infelicitatem aut miseriam experiantur homines , . eorum animos imbutos esse aperta res est . Fieri enim nequit , ut infelicem me esse ultro dolerem, nisi beatitudinis forma Μenti inesset, qua praeeunte ab eo felici statu me longe abesse &1entio, & moereo . Scilicet miseriarum omnium criterium beatitudinem esse recte dixeris. Huiusmodi igitur notiones eam in Μente antiquitatem praeseserunt , ut non modo ceteras ideas antecedant verum etiam sint veluti stabiles . Tom. II. I quae