Hugonis Grotii Florum sparsio ad ius Iustinianeum

311쪽

AD..dUD IVisaeil Ni AIN EUM. 2 ηο pecμnia moturis .de rime o homo qui has με opes quonge incubas, tamen concupistis Iustinus Maria tyr dissertatione cum T plione Iudaeo, ait, se expertum multos magistros philosophos, postremd venisse ad Peripateticum, qui post paucos institutioia is dies, pactum de mercede facere voluerit, he inutilis sibi esset haec consuetudo: severὀab eo statim abscessisse, quod eum nec ebilosophi nomine dignum existimaret Et vitianus irridet philosophos, qui cum nullare opus sibi esse dicerent, interim opus haberent non eoriario tantum ob heram, textore ob tunicam, fabro ob baculum; verum & diuitibus, & coquo gulae explendae causa. Capitolinus Marco: Fama fuit quod suo philosophorum flecte quidam, cr rempublicam vexμrem. in priuatom, quod ille purgauit. Idem sensus in lege, Cari, Carini, & Numeriani: professio m desiderium iuum intersie disicrepam: nam cum philo sophum esse proponas , vinceris

auaritia oe rapacitate. Et onera qua patrimonio tuo iniunguntur, solus recusiare conariss Et in illo Valentiniani &Valentis: Turpe est τι patriae funditiones firre noη possi, qμi etiam fortunae vim si ferre prositetur. L. Reddatur, C. de profestaribus'& medicis libro x. Themistius oratione

312쪽

L. Fa

Ber tensis eounia in eadem prouincia Augusti beneflaustratisset Id est, vide quae ad Lucam I. 28. '

L. Psitatem.

Tributo capitis Obligantur J Vide ad Matth. xTII. I7. 'L. Vltima. . In sesitania Pacensis, βά σ Emeritensis iuris Italici sentJ Coloniarum aliis dabatur ius Italiae: aliis ius Latinorum, ut ait A sconius ad Pisonianam. ex voce Italici deprauata videtur vox in Hispania Hidalgo: quan-

quam alij filium alicuius, id est ingenui, alij ex Gothis ortum interpretantur.

DE PROXENETIS.

L. Si proxeneta. Videamus an possit quasi mandator tenerit Aut quod constituit Plato duodecimo de legibus. Vbi ἐψη πιες, non est fideiussor pro pretio, sed secundus a ctor, ut VJpianus loquitur, quod in Glossis exponitur id est, pro euictione sponsor. Uerum aliis legum conditoribus non placuit, aut venditori pro pretio, aut emtori pro re obligari pararium; ne sic nimis periculosum fieret hoc ministerium mercantibus quotidie necessarium. .

313쪽

AD Ius IVSTINI AN EUM. DE VERBORUM SIGNIFICATIONIBUS.

Verbum hoc si qui, J Verbum, dixit non verba: quia

longo usu duo verba in unumcoalueri , v t &innum- 'quis & aliquis. Verbum hic sume pro quavis parte orationis. itaque quod in Basilicis era- ριααας, id apud Harmenopulum est, mH- Iurilconsulti enim aliter, quam grammatici, aut dialectici. voces istas promiscue usurpant. Tam ma cutis sermuras complectitur J Sic & quisnquis feminino attribui ostendit Nonius ex Liuio Andronico : Mulier, quisquis es, re volumus: Caecilio: eaeso mιurciu quis es mea mulier: Pacuuio: Qι quis tu es mulier qua me ιnbueto nuncupasti nomine. Nam & quu, olim pro utroque genere positum, ut Plautus: Sed quis ea est mulier 'Et alibi: Die mihi sodes, quis ea est, quamv/sΔ- . cere etxorem ' Sic & ablativo qui veniente a quu in feminino Virgilius utitur: e ui cum partirι curas: de Acca loquens. quod ni esset, tamen fert usus.mnium gentium, ut ubi desunt communia, masculina pro communibus poni possint. Hermenopulus λε- ἀὶ ἔρρενος ιοῦς- λειλι λεγέ s. Quando ma cubna enuntiantur, plerumque ea intelli euntur crde jaminis. Vti in edicto, quem liberum, supra de homine libero exhibendo. Est autem inuersa locutio, Tam masculos, quam femina4: Pro, tam icnnua quam ma-ρAbs compli titur. Quia de masculis nulla est dubita-

314쪽

Hoc dicit ad sextam usique diei horam laborandum est: post eam, eundum ad prandium, idque ipsium horologium indιcat. Nam ρονι sextam horam notae id est Z,pro sieptima, H, pro octava, Θ,pro nona, I,pro decima imul coliseia faciunt Zηλ, id est, edere te iubent it vivere possis.

L. Itinere.

Itinere faciendo , vipnti millia passuum in dies singulospem agenda, sic siunt accipienda J Id est, ubi lex viginti millia

passuum dat in dies singulos, ut tutoribus se excusaturis. L. scire, g. aliud, D. de excusationibus tutorum, L. Institui. 3. qui autem, eod. tit. in eo qui ex cautione iudicio sistendus est. L. i. D. si quis cautionibus: in bonorum possessione admittenda. L. utile, g. si praeses, D. quis ordo in possessione seruetur. Vbi lex nihil definit, viri boni erit aestimatio, quanto tempore diligens paterfamilias conficere iter possit. L. continuus , de verb. obligat. Solent autem iudices in talibus plerumque id sequi quod lex in aliis definiit. L.

si cui, 3. tamdiu. Ex quibus causis maiores. Millia pas . suum incipiebant a continentibus aedificiis, & in viis militaribus, per lapides signabantur. Passus hic intelligendi Geometrici, id est pedum quinque. Si de die non conueniati Quod saepe fieri solet. L. de die,supra, qui satis dare cogantur. Eius qui apud hostes est hereditas dici non potest, qui serum decessit J Nempe ex veteri iure. Serui enim Iuc

315쪽

cessores non habent. L. seruus C. comm. de legatis Sed lex Cornelia facit, ut eius sit haeredita. rem ita sumendo, quasi is decessisset, quo tempore captus

L. Nominis.

Nominis appellatione rem significarii In Basilicis: μ

Nomina sunt debita in codicem relata. Id Ciceroni & aliis est nomen facere. Asconius: Ttuli debitorum nomina dicuntur,praesertim in his debitu ,in quibu3 hominum nomina Icripta sunt, quibus pecuniae commoάata sunt. Hinc factum,ut & pro cautione nomen poneretur. L. si mulier, C. de pactis. Et frequentissime pro ipso debitore, ut cum Cicero id se consecutum dicit, ut bonum nomen existimetur: &cum Columella ait, vel optima nomina non appellando fieri mala,& cum in senatusconsulto Macedoniano dicitur nullius posse filij familias bonum nomen exspectata patris morte ficii, & cum scholialles ad Horatium nomina recta, interpretatur idoneos debitores. Res sile est id quod debetur,m GHεω , ον in Basilicis. Sic si quis nomen legauerit, id quod in actionibus eli legatum intelligitur , non tabulae tantum. L. qui chia rographum, D. de legatis Hi . tabulas intellige, in quibus scripta nomina. Ideo Cicero: in nominibus esse,& in tabulis pro eodem ponit, & opponit pecuniae

numeratae. i

316쪽

L. Rei appellatio. Etiam ea quae extra computationem patrimoni, nostri suntlVt iura sepulchrorum, dignitates. Cum pecuniae significatio ad ea referatur , qua in patrimonio suntl Id inde. quia vetustissima possessio pecora, ut notat Columella, additque apud multas gentes Vnum hoc usurpari diuitiael genos Comprehendit ergo pe-uniae Vox , apud nostros a uictores, non numeratam tantum pecuniam, ut L. mutuum, g. creditum, D. der bus creditis. L. i. D. de Sc. Macedoniano. L. si vero,

D. soluto matAmonio, sed & ipsa corpora. L. pecuniae verbum, infra, hoc tit. & iura. L pecuniae nomine, infra, eodem hoc titulo. Et fruetus. L. Ballista, supra, ad Sc. Trebellianum. Quod vero dicitur in L. receptilia , C. de constituta pecunia , sub pecuniae nomine omnes res exigi , intellige ex hoc loco, eas quae in patrimonio sui t. Sic Horatius: Et genu , O formam regina pecunia donat.

Ea alibi Abstinens Ducentis ad si cuncta pecuniae. Ea in Glossis: Pecuniosius

opere locato conducto. Hu verbu Labeo significari aiι id opus quod Grae, vocant J Vt domum, na-Ilem, columnam, statuam, basim, apud Ciceronem: balneum, theatrum, stadium: L. sis, quaedam. D. ad legem Falcidiam. Usurpant sic vocem -τελεσμου si Plutarchus & Polybius. Aristoteles etiam Hoc

317쪽

R1rsu usurpat initio Nicomacheorum, dicens ubicunque finis ab quis praeter operam proponitur, ibi εργα, id est opera esse praestantiora Gερχων id est ope is. Qui opus facere debet, is propriam formam dare debet, quae ex consummatione contingit. d. f. quaedam. Qis facti sunt, diuiduitatem non recipiunt, ut ibidem dicitur, & L. stipulationes non diuiduntur, supra, de verborum obligationibus. Perfecisse aedificium is demum videtur, qui ita consummauit, ut usui esse possit. L. aedificia, f. perfecisse, infra, hoc titulo. Argentum coeptum fabricari, factum aliquatenus dicitur,

quia plane αση - , id est infectum non est. L. cum aurum, s. infecti, D. de auro, argento mundo Sed perfectum aut opus dici non potest. Plinius minor in Epigrammate. lm iam est cerae, molns cedensque sequatur Si doctos digitos, iussaque far opus.

L. Nominis.

t Aminis e r rei appellatio ad omnem contractum re obliga- ltionem pertinet J Non male illud, rei, hic sumas a nomi- natiuo reus. Reos appellatos, inquit Cicero, non modo 'eos qui arguuntur, sed omnes, quorum de re discepta- ltur. alibi: reos appello quorum res est. Sic stipulandi Bepromittendi reos dicimus. Verbum ex legibus sis accipiendum essi, tam ex legum sintentia, quam ex verbo J V ide quae dicta ad legem, Scire lleges, D. de legibus.

318쪽

L. Sponsio. Sponsio appellatur, non solum quae per ston' interrogatio

nem sit J Id est per illa verba, slondes s stondeo. sponsus,

ut ex sponsu agere.

Sed omnu stipulatio promissioque J Vt dabis 'da .

L. Verbum oportebit. Verbum oportebit tam praesiens, quam Iuturum te M ILgnificat J Verbunti, oportebit,ubi additur vocibus quicquid, si, si quid, solet sumi. Sic & erit, infra, L. verbum. Ab futurum esse. L. Nouissime, D. ratam rem haberi. At contra, verbum, oportet, ad futurum non refertur. Ideo addi solet oportebitve. L. si stipulatus, 3. clim stipulamur. L. si a colono, D. de verborum obligat. Actionis verbo non continetur exceptio J Sunt enim haee contraria. Exceptio actionem excludit. Actio datur per sit Exceptio per ni Recte tamen reus in exceptio- . ne actor est, id est, actoris partibus fungitur, quia tuum ni probare debet. . L. Marcellus. Verbo herils , oesicissum, erfractum eontineri εν mi ra ptun J Fio, vaeneo, pereo , sono sunt neutra , significatu pastitia, opposita activis facio, vend o, perdo Pereunt res absolure, si formam suam amittant, quod fir in rebus a tilicialibus, scindendo& frangendo, ita Vrvbi id e t ruiit, abesse res dicantur. L. mulieris. L. Labeo,

319쪽

infra,hoc ibulo 'ereunt nobis, si exrra potestatem nostram fiant, & desperata sit persecutio.

L. Creditores.

Ex quacunque actione in Puta commodati, pignoris. L. I. D. de rebus creditis. Origo vocis credo eis a do, id est, concedo, tanquam crevissem, id est , vidissem. Sed vius aliorem fecit significatum Vel pejecimoni J Persecutiones dicuntur ubi ius ordinariun, deficit, ut in fidei commissis L pecuniae, I. actionis, infra, hoc titillo 'Iure ciuili J Ius ciuile hic honorario opponitur, non iuri gentium, quod comprehenditur sub iure ciuili, quatenus a iure ciuili firmatur. Sine illa exceptionis perpetua remotione i Nam qui exceptione perpetua remoueri potest, non est creditor. Qui exceptione temporali, similis est conditionali ereditori. Ita nos docet Paulus, infra, L. creditor autem. Paria sunt nomen suum non obtinere, aut vim nominis. Sic Vlpianus ait, cum quis exceptione sum-nioueri potest, esse quasi nullam actionem. L & eleganter, g seruus pactionis, D. de dolo malo. Sic Moc κυρως, Gicitur non dari actio, quae exceptiope submouetur. L. I. D. de Sc Macedoniano. Vel honorario J Praetorio, ut in actione de pecto, multisque aliis, aut etiam AEdilitio. I et extraorbinario J Vbh iure agere non possumus, sed ossicium imploratur, ut iam iam diximus de fideicommissis. Paulus. L. quae si,*. vltimo, D.de minoribus: εα hoc edaeis nulla proprιa actio vel cautio proficiscιIur: to-r

320쪽

sum enim hoc pendet ex pratoris cognitione.

Vel sub conditione J Nempe stipulata. Sic intellige

L. conditionales, in ha, hoc titulo. Aliud in legatariis: nam is, cui sub conditione legatum est, pendente conditione non est creditor: sed tunc clim exstiterit conditio : quamuis eum qui stipulatus est sub conditione, placet etiam pendente conditione creditorem esse. L. is cui, D. de obligationibus S ae tionibus. eod si natura debeatur, non siunt loco creditorumJ Nempe κυριολεξιου: Quia lege eos desiituente exigere nihil posshint. Sicut autem debitor intelligitur is a quo invito exigi potest L. debitor infra, hoc titulo: Ita creditor, qui potest exigere ab inuito. Vide quae diximus libro ii. de iure Belli ac Pacis xi v. 6. Dicitur tamen is cui natura aliquid debetur, creditor per υτα- quandam, per abusionem, ut loquitur Iulianus. L. fideiustar, f. naturalis, D. de fideiussoribus, sicut&Quintilianus viii. E. transfert abusionem. Itaque in dubio, & nisi res & verba aliud cogant, creditum intelligitur: cuius ex legibus petitio est. L. si is cui, 3. Fauius, D. de solutionibus & liberationibus. Attamen in illis natura debitis, ubi quid soluitur, solutio est, non donatio 'L. Hoc iure, f. si quis seruo, D. de donationibus: nempe quia legibus Romanis visum est talibus debitis accommodare ius non plenum, sed dimidiatum, aut minus dimidiato. Sic in c locupletior censetur, qui sua liberalitate ad remunerandum sibi aliquem naturaliter obligaue iit, nisi re ipsa acceperit. L. sed etsi, g. consultus, D. de hercditat. petit. Sed si non sis mutua pecunia, sed conrracim, cretiores ac