장음표시 사용
31쪽
simam velit coenam dicere Cerealem appellet (1
Cereales coelias dat; ita mensas extruit, Tantas struices concinnat patinarias ,
Standtim est in lecto , si quid de summo petas . Si Horatius his extollat verbis, inquiens (a et Pontificum potiore coenis Si noster ille Martialis sumptuosissimas dictitet (3 Et Capitolinas , pontificumque dapes . Si Varrone tradente, collegiorum coenae macelli annonam ehcandefacerent; si denique Marcus Cicero, cum lautissima se testari vellet coena exceptum , dixerit et epulatum esse saliarem in modum (s . IT. Quod de sacerdotum, idem de triumphatorum coenis svisse quis dubitet Quomodo enim sumptuariis poterant Coenae illae vinculti coarctari, quae triumpho Germanico mille mensis
populo (C sunt paratae Quibus Chio , Falerno , ac Mamertino Quirites sane omnos mero ( inebriabantur 3 Quibus denique, ut ait (8 Martialis:
scutir omnis eques tecum , popuIusque, patresque. 38. Atqui gravem sententiae huic nostr1e dissicultatem praebet Cicero. In augurali namque Lentuli coena ( quam et aditialem, non a serculorum ut Gutherio placuit (y adiectione, sed novi aditione Sacerdotii dicebant(IC veteres) Tullius interfuit, ut Lentulo auguratum adeunti honorem praeberet: Legem vero sumptuariam sibi fraudi fuisse dicit: Dum enim volunt isti lauti ( ipse ait terra nata, quae lege excepta sunt, in honorem adducere, fungos ehelas, herbas omnes ita condiunt, tit nihil possit esse suavius (i I) r L gibus ergo sumptuariis coenas augurales aliquis dicet obnoxias .is. Gravis quidem dissicultas, sed quae, ut solvatur, non Clario adhuc eget Apolline. Ne tot enim claris adversetur ipse scriptoribus, Tullius explicet Tullium , et clivosa in Marci loco , Si quae sunt, Marcus explanet . Non ait sane Cicero in augurali coena Lentuli sumptuariam legem Disse servatam . Sed eam sibi Si se 'audi: quia nempe lauti illi homines, atque opipari, novo quindam ducti ambitionis genere , qui anteae vilissimus erat cibus a lege exceptus, malvas, betas, fungos, et velas, herbas denique om
32쪽
nes in honorem adduxere, quas ita condiebant, ut nil posset esse maDitis. Scitissimis itaque condimentis nova haec herbarum fercula in honorem adducta, potiusquam parcimoniae , sumptui, atque ambitioni favebant . At non una perinde herbarum ferculae augur apposuit Lentulus, sed et murenas, et ostreas, Caeteraqlae sumptuosiora lege interdicta. Itaque Cicero, qui, ut ait de se alio loco (i , ad Papirium, cum minime edax , tum sumptuosis coenis inimicus , lege vetitis praetulit in augurali illa coena cibos ehceptos . Lex illi ergo fraudi fuit, quia cibos a lege exceptos putans innocuos, duin se facile ostreis, et murenis , ut ipse ait, abstinebat, a beta , et a malva deceptus est, ut in pessimam diarrhaeam inciderit a G. Nitorem Tullio, meaeque sententiae tradit non aspernendus Suetonii locus, qui de Claudio scribens (a haec ait: um terti m octogies pro introitu novi sacerdotii COACTUS IMPENDERE: Verum si in ingressu sacerdotii coenaes Fannia lex , aut Licinia comprehendisset aditiales, COACTUS quomodo Claudius diceretur Fon ne in contrarium potius coactus dici, lege impellente, debuisset Atqui ad enormem hanc Claudius impensam, quae ad ducemia ascendit millia philippicorum (3 coactus fuit . et ad eam decidit rei familiaris angustiam, ut ipsomet Suetonio (U tradente et cum obligatam aerario fidem liberare non posset, in Gamum Lege praediatoria venalis pependerit sub edicto praefectorum . a I. At quae omnem quaestioni huic nostrae finem imponunt, verba sunt Senecae , qui de frugalissimis ante se viris , coenas adbtiales in ingressu sacerdotii, aut dignitatis parantibus, sermonem instituens, ait eos(s tricies usque sextertium, hoc est septuagimia quinque millia philippea (6 impendisse . Age vero , an taservatam Fanniam ab his , aut Liciniam dixeris, quae vix int grum , ex Lipsit computo, ad impensam philippi cum sinunt (et; expendere 3 Ilaec tamen ipsissima verba sunt Senecae . Tricies tamen sextertium aditiales Coenae frugalissimis viris constiterunt. Eadem res ,
D GULAE datur, TURPIS est, si HONORI REPREHENSIONEM
ejugit. Quid his quaeso, Collegae optimi, verbis clarius 8 Si eno mis impensa haec datur, turpis est; turpe enim omne, quod legi adversatur : sin datur honori, reprehensionem effugit , quia a I ge excipitur non a lege damnatur; non enim, si Legi subesset, si cum C ID
33쪽
Iege pugnaret reprehemiovem Ougeret. Coenae igitur omnes aditi MIes , capitolinae, salares, ac similes (quia vel Deorum, vel b norum nonori dantur uti reprehensionem effugiunt, ita nec Licianiae , nec Fanniae subsunt; quin imo vacuam omnino faciunt nos
aa. Dicet vero fortasse quispiam me a recto aberrasse, cum
Fanniam nihil praeter philippi eum ad impensam cibariam dixerim
concessisse. Dixi, et iterum dico: Fannia non ultra philippicum . Num autem nuptiae philippico 3 Ita quidem, neque Cynicae, sed fortasse Aristippicae. Monstra narras, nisi rem explices: itaeque ex plicabo . Fannia centusses, idest centum concedit asses, dracmas scilicet decem, quibus constat (i3 philippicus. Decem vero dra mae tertio sub bello Punico quo lata est Fannia , lurconum foditasse gulae satis non fuere , honesto convivio plusquam satis , id si probavero, me exsolvam pignore. 23. Bos igitur totus minoris , quam dimidium est philippisci, venum ibat. Monstrum monstro probare vidcor . At in hoc monstro et pes , et caput uni reddetur formae, meamque ita fidem ibberabo . Plinius mihi praes erit; is enim, ait sub bello Punico primo: camis pondo duodecim singulis assibus veniisse (a quingentarum itaque bos librarum quatuor circiter prostabat drachmis. Idem Plinius Varrone tradit auctore : assibus singuIis,fuisse farris modios singulos: item vini congios, olei pondo decem, et si siccae pondo triginta et Drachmis igitur pene duabus coena, et quidem lauta constabat . Verum antiquiora haec sunt: ad ipsum censorii Catonis aevum descendamus. Auctor nobis sit, duxque Polibius, qui de Galliae Cisalpinae fertilitate verba faciens haec ait M): medimnum frumenti Siculam quatuor obutis veniisse, hordei duobus: viatorem in his locis nil eum diversitore paelici, ted bene, et lante habitum , abeuntem solvere dimidiatum auem . . Denique Appianus de superiori aevo Sullano verba faciens, de Lucutio, e Ponto praedas agente, haec ait (s): Manc, pilam quatuor drachmis venati fuisse, bovem unar, capras, oves, vester pari vilitate. as. Dum haec tacitus pendo, gravis illa Taciti nostri semientia occurrit, qui post quam enormes coenarum ab Actiaco bello ad arma Galbae sumptus enumerat, et introductam Vespa
34쪽
gasiani ponderat parsimoniam , cunctis rebus inesse quemdam v Iut orbem, ait, qui, ut temporum vices, ita versat et morum (I . In Italia haec quippe eadem nostra, paucis ab hinc saeculis, quae nuper Romae scripsimus evenisse, quodam velut orbe circamacta reis
diere . Ex codicibus enim Frescobaldis . ac Ioannis de Uetano . haec legimus de conviviis a Republica Florentina paratis (a . D
linare dato a messer Guido conte di Romaena , e a messer Glavaami Mamstedi siteor di Meneta tire quindici, soldi dictassene, e deraro uno . D Finare , e cena sita, quando giurb mettie , costo in tutio, sane Unirpese di came , e consui, e di Uni altra rasa ; Are venti. Nota dei premi, at quali sono state vendute in Firmo Ie grascie , Η bestiamni terreni, Iane . sete , drani, e panni dat I aT. al I TO. Barili 3. oino Greco tire 3. Uino eomune barili so. tire T6. Buoi para uno tire 3T. Munini salati E erato tire o. Legne catasta una lira una , e soldi cingve. Braccia lina scarlatio tire una , e soldi cingve. Braccia due veluto tire due,
tredici. Quae tam grandem rerum venalium vilitatem effecerint exponere, hujus non est instituti; sed quae in causa fuerint, dum Lucensium Senatui a consiliis adessem . typis maendavi (3J . Nunc rem regrediens Romanam, eam, quam quis vileret objicere, absurditatem propellam, dum discrepantiam, omnino immanem Famnianam inter, et aditialem coenam opponet: nodum igitur, si qui supersit, fauste feliciterque dissolvam. 26. Et re quidem vera si , instruendo convivio, res, h nestό victui accommodatae, parandae forent, Fannia quidem lex lautae non oberat Coenae: quod si vero voluptuosa piscium, et avium fercula exhibuisse mens esset, oberat sane Fannia lurc nibus . Unius namque piscis praetium excedebat bovis r hinc cem sorius ille Cato publice est quaestus : non posse talaam esse urbem , in qua piscis pluris, quam bos veniret Si ergo ex ultimis mariabus , montibusque, ut mox dicemus, aves, piscesque deducere tur , tunc aditialium coenarum impensa neque incriaibilis, neque enormis, licet immodica; si autem vitulo, ac bove, aetiisque ciabis instrueretur nostratibus, impensa, quam Fannia praescripsit,
satis erat et super .aet. Quod si Gellius noster misellis ait, increpatos a Luci-
35쪽
tio Fannii centusses, ego Lucilium virum bonum , ac Pompei avunculum . in medium proseram, una et defendam. Non ergo Lucilius centusses vituperat Fannii, sed Publium inducit quemdam , vere gurgitem, helsuonemque, qui hos irridet centusses, victui honesto ceteroquin satis respondentes. Ilaec sunt verba Lucilii (i . O Publi, o Gurges
suod sumptum , atque epulas VICTU PRAEPONIS HONESTO
Legem vitemus Licini, Fanni centussesque misellos. Stat ergo ad ultimum honestioris notae viris, Fanniam , Licimiam, Aemiliam non ingratam, gurgitibus, helluonibus nunquam satis invisam .
28. Enim vero gurgites, helluones ita multi, ita in dies universi, ut non modo voracem fecerint gulam , sed omnino ingeniosam . Idem igitur evenit fatum sumptuariis legibus, ac cedisoribus: ut enim censoris judicium, monente Tullio , nil pene d mnato asserebat (a) praeter ruborem, ita Fannia, Antia, Licinia, et similes, incredibili audacia caepere contemni, ut in penitus immanem , neque dicendam , Romani mores luxuriam (3 prolapsi fuerint. De Antio itaque Restione, Antiae legis Latore, memorabile hoc resert Macrobius, eum foris, post eam a se latam legem , quoad vixerit, non coenasse , ne testis ipse legis contemptae
26. Licet igitur interdicta coenis asserat Plinius (s abdomina , glandia, vulvas, testiculos; licet eodem dicat modo glires mensis ademptos, quo (Q et conchilia, et alio ex Orbe xvectas aves , non tamen apud viros illos Consulares , maxime piscis
Poterat Coena esse sine istis (et) :hinc ubique abdomina vides, glandia, vulvas, atque testiculos, aves denique peregrinas, gliresque ipsos melle, ac papavere (8 sparsos; hinc Tiberius ipsemet Imperator, Princeps, ac licet pa cimoniae deditus, licet mullum ingentem millibus quinque I S. . hoc est philippicis (s centum vigintiquinque, vendiderit, nec mensae sivi propriae inferre ausus fuerit, adhuc issimcn, dum
cat M. Tuli. Cic. I. d. Republ. ex Nonio i inter Fragment. Cicer. P. in ita. et 6 a. in princis.cra vel ron. in Satiris Saturnia. I. R. c. 3. lib. c. v Plin. I. T. Plia. l. s. c. sAΗorat. in epist. ad Pisones . Petron. AH. in Coelia Trim Ich. ER comi ut. Lipsit de Magnit. Romienem epigi. ys.
36쪽
sumptuariae iterum leges per Senatum flagitarentur, in haec verba disseruit (i . Eid primum prohibere, et priscum ad morem recideve aegrediar Ilarum ne infinita spatia 3 Familiarum immerum , et nationes Z Argenti, et auri pondus p Aeris, tabularumque miracvla 3 Remque sic infectam reliquit, donec, ut prosequitur scriptor (a) Annalium: luxus mensae a Pe Actiaci belli ad ea arma , quibus Sertius GaIba rem Romanam adeptus est, per annos centum profusis sumptibus exerciti paulatim exolevere .
3 o. Sumptuariis itaque legibus omnino tacentibus, Romamnorum fuere coenae luxu , libidine , spurcitia, crudelitate quinimmo ipsa refertae . Luxus itaque coenaee, potissimum Rectae, atque Dubiae is fuit, qui nec describi, nec credi, nec cogitari sa-cile possit. Singula paucis absolvam. Rectam vocabant Coenam, quam dabant ii, qui, ut ait Seneca, recte vivere (3 dicebantur, in qua non una essent convivae portione contenti, sed terque, quaterque reposcerent is .
Rectam Cocatus tam recurrit ad Coenam ,
Ter poscit apri glandulas, quater lumbum . Dubiam et hanc vocabant nempe Ubi tu dubitas quid sumas potissimum , ut ait Terentius (s . Tanta in his ferculorum copia, ut quamvis a plerisque cibis singuli temperassent, tamen omnes coenam solebant laudare universam, ut de se ingenue testatur Plinius(6 . 3I. Non igitur mirum , si neglectis, ac spretis horis minre majorum ad coenandum indictis:
quin imo solerent, riente Horatio, voraciores
De medio potare die (83 : Coenasque ad mediam usque (y noctem producere, ut quo quisque intemperantior, eo maturius convivari, eo serius de Tricli,nio deberet surgere. Ilinc nedum cibi, sed et vini laudata quantitas , commendata varietas. Neque aetas haec nostra recenti ac forsan potionum copia superbius incedat. Praeter mulsum quippe Romaeni, Setinum, Massicum, Falernum, Cecubum , Mamerti;
num, Chium, Gnidium, aliaque hujus generis millia, nonnisi multos post annos bibenda, vina condebant, quibus (io :
37쪽
Patriam titulumque senectus Delevit miιIta veteris D ine testae .
3 a. Vinum hoc Consulare appellabant, ex quo notas Comsulares amphoris appositas exhiberet, ut illud proinde in Nasonis optatis esset (I : Mihi fundat avitum
Consulibus priscis condita testa merum .
Quare Trimalchio lautissimus homo vinum Opimianum apposuit (a annorum centum , quia ab aevo Lucii Opimii consulis
ad suum saeculare excurrebat tempus. De hoc autem titulo vin
riis simphoris apposito Plautus noster perbelle agit in Penulo . dum ait (33:Ibi tu videns literatas stiles epistolas
Pice signatas; vomina insunt cubitum Iongis literis: Ita vinariorum habemus nostrae delectum domi.Atqui non fictiles tantum amphorae, verum et vitreae, ut nosmira ferme tempestate et allatae sunt amphorae mitreae t ait Petr
nius ) diligenter ginatae, quarum in cervicibus pittacia erant Vixa cum hoc titula et Falernum Opimianum annorum centum is . 33. Qui vero in bibendo luxus i Quot literis constarent noemina convivarum, tot erant poculis abs venda :Naevia sex cyathis, septem Iustina bibatur siuinque lacas, Iode quatuor, Ida tribus . Sex iubeo cyathos fundere Caesar erit (s . Iam vero si alibi dicendi sors obtigisset, de ferculis , iisque mianimis , tacerem, non auro , sed patrimonio comparatis, quippe qui ab ineruditis Auditoribus fidem penitus abdicarem. Quis enim crederet mullum, non certe ingentis formae piscem, ad ducentos usque veniisse philippicos. Tradente tamen Seneca, Tiberius Caesardonatum sibi mullum in macellum inferri, ac venire jussit; licitati sunt Octavius (Θ, atque Apicus et cum R. S. quinque milliabus , hoc est centum , et vigintiquinque philippicis ( Octavius emisset, gloriam victoriae est consecutus. Tres item mulli (8 triginta millibus veniisse ii adit Suetonius . Quid quod Esopus hi trio nova ductus ambitione in una patina, Plinio (s) tradente, pinsuit aves sermone humano vocales , millibusque senis coemptas
ta ovid. Amor. i. Mart. I r. epigr. N. 53 Petron. Arbit. in C. en. Trimal. O Plaut. in Pen .ca, Petis . Atiati in Coen. Trimin
38쪽
singulas, nulla alia voluptate se motum inquiens, nisi ut in illis imitationem manderet hominis . Praetereo margaritas, quas Cα-jus liquefactas aceto sorbebat (Il; illasque mitto, quas ducentis quinquaginta philippeum millibus uno Cleopatra sorbuit prandio . Mitto ejusdem praetii coenam ab eodem Crio imperatam , qui, ut ait (a Seneca, omnium adiutus ingenio vix reperit , quo mediocrium provinciarum tributum coena una fieret. Coenas illas non attingo ab eodem Philosopho increpatas equestrem una die censum absumentes s3 . Coenas a Nerone familiaribus indi ias praetereo, quorum alteri Mellita L. S. quadragies . alteri pluris aliquanto Absortio Rosaria, constiterunt, aurea scilicet misella centum. Duo tantum praeferam immania gulae monumenta et Primum nempe : famosissimam adventitiam coenam Aulo Vitellio a fratre (Lucio) datam , in qua duo millia lectissimorum piscium , septem avium apposita traduntur. Hanc quoque exsuperavit ipse dedicatione patinae, quam ob immensam magnitudinem taneum Minervae (s dictitabat . in hac sacrorum jocinora, phasianorum, et pavonum cerebella, lingvas phoe nicopterum , muraenarum Iactes a Carpathio usque fretoque Hispaniae. Abierum de quo loquar, quotidi 1na Elagabili coena est, liuem Lam Oridius (6) numquam minus centum R. S. 1it coenasse, ac Vitebi proinde , Apiciique coenas vicisse. Vix haec sunt, quae posteri credamus: verum redit fides dum ab ultimis usque Imperii Romani terminis, fercula exquirentur , ut merito in eos inardescat Seneca, quorum luxuria tam invidiosi Imperii fines trascenderet. uorum non taederet aves a Pstriis repetere, a quibus poenas nomum repetissent (T . Si ergo fercula extremus oriens, aut positus extra Romanum Colchus Imperium , aut famosa naufragiis maria mittebant (83; si infami delectu patet scriptos in provinciis aucupes , ductasque sub signis venatorum cohortes militasse convivis, nec porcum , ut ait (M Petronius, gravidari posse mirabimur, nisi forsan admirationem multiplex, et ignota, et inaudita luxuria tollat . 3 . Quid jam de coenatoriis vestibus dicam, undecies una
usque coena mutatis 3 Undecies una surrexti Zosse coena
Et mutata tibi est sinthesis undecies (lo :
39쪽
Quid vero de auro , aut argento, aut gemmis, quibus non o nata , sed ferme onerata mensa Quiritium 3 Cives antiqui moris uro utebantur argento, hoc est, non caelato, sumptuosiores cadiato, et signis aspero (i
. Ingens argentum mensis caelataque in auro
Aerea vasa potius, quam ad usum, ad memoriam servabantur amtiquitatis (3 : verum et caeperunt argentea vilescere. Aetate qui pe Tiberii Caesaris : multa in luxum civitatis indicta; decretumque, ne vasa auro solida ministrandis cibis ferent M. . Atqui neque hoc diu aut multum obtinuit; passim enim legimus in veterum inscriptionibus praepositos auri escarii libertos, ministros (s 3 nempe auro mensam onerantes; unde ludens ait Martialis (6 : Aliro , nan dapibus oneratri r metua : ministri Apponunt oculis pIurima , patica gulae et 3 s. Aurum hoc autem escarium, ac potorium continebat pocula cujusque generis, lucernas ( quoniam candelabrorum usus pene nullus, nisi in sacris v1scula, pelves, scutellas, promulsidaria, repositoria , cacabos , aqui minaria , nasi ternas , parapsides , a
que his similiae ab Ulpiano primum nostro , inde a Guterio , et Pignorio enumerata (y): hinc apud Gruterum legimus: Ab auro gemmato libertum (83 : hinc apud Tullium Verrinam gemmatorum poculorum rapinam (y . hinc apud Martialem (im:
Gemmatum Scithicis ut luceat ignibus aurum: hinc demum Plinius eousque luxum quaeritur processisse, Ut gemmas digitis detractas, poculis quidam insererent (II . Nec gemmata satis erant vascula, si gemmea ipsa defuissent: hinc spumasse Falerno capaces gein nras ait sequiori usque aevo Sidonius (ia) et divus
Cyprianus: suspiret ille in conviola, bibat(is licet temnia ; et Ilier nymus (IU : beatiores ne tibi videntur, qui gemma bibunt 3 Antiquior denique his omnibus Virgilius (is : t gemma bibat, et Sarrano dormiat ostro . 36. Iluc. ei 3 Plin. epist. I. I. I. x Peneid. I. i. O Tertul. de Nabis. Mulier. c. s. Deit. Annal. I. E. C Laurent. Pignori de Oper. Serv. P. iam
40쪽
36. Ruc ergo Quiritium ambitio pervenit, ut, cum nihil aliud
natura jubeat, quam famem eximi, ac sitim extingui , argenteis, aureis , cristallinis, murrinis, gemmeis denique vasculis uti ad eo tinguendam, eximendamque famem, sitimque, luxuria juberet. A luxu ad libidines descendaemus. Coenae, lectione antiquitus ornatae. tractu temporis cantu hilares , ministris deinde liberiores, omni tandem solutae libidine . Lectio primum in coenis habita , ut enim cit in Attici vita Nepos: numquam sine lectione aliqua apud eum coemnatum est, ut non minus animo, quam ventre convivae delectarentvr (IJ . Quandoque lectioni cantus, aut sonus accedebat ; quare sic ambcum Plinius alloquitur suum (a) ; audisses comoedtim , vel Iectorem, vel bruten , vel ( quae mea liberalitas omnes . Quidam , sua ut ca mina recitarent, convivas unice vocabant ad coenam , miroque
assiciebant fastidio : unde haec ad rem Martialis (3 :
Haec tibi , non alia est, ad Coenam causa vocandi , Versiculos recites ut, Ligurine , tuos:
Deposui soleas: adfertur protinus ingen Inter lactucas , oxygartimque liber . IIIa quidem lauta est, dapibusque instructa superbis , Sed nihil omnino , te recitante , placet, 3 . Sed haec tolerabiliora fortasse,nisi omnino foeda videre tur triclinia omnia , cantu mimico resonantia. Quamvis enim, et Graeci deorum laeudes canerent in conviviis ad cilices ta , et Romani veteres idem facerent , ut clare testatur Tullius, eo tamen processit luxus, ut plus in Commessationibus cantorum esset, quam in theatris spectatorum (s) ; nec sine cantu bibere hominis ingenui esse putarent (6 . Hinc signum in coenis sim phonia dabatur , et gustatoria paeriter a choro cantante rapiebantur (y3. Tota igitur trisclinio inserviens familia cantabat, ut, si quis poculum posceret, paratissimus puer acido non minus convivam cantico exciperet (83: et hi quidem pueri simphoniaci vocabantur (s) verum nec uno erant cantu contenti, nisi festatio admisceretur: processit statim scissor (ait Petronius ) et ad symphoniam ita gesticulatus laceravit obsonium, tit putares Darium Ddraule cantante pugnare (IG. Saltantis hanc autem strin