Rhetorica monimenta vnà cum exemplis, & argumentationum formulis ex Cicerone, & Quintiliano, caeterisque tum veteribus, tum nouis scriptoribus collecta per Io. Baptistam Conradum à Monte D. Pauli ..

241쪽

Mo NIMENTA. et os

repraesentatio vocatur ; &a Rutilio Rufi, Xa x o, designatio, figuratio . Ferenascitur e quarto genere finiendi apud Dialecticos, expi imitque rem, personari , affectum , mores, sermonem , ac circummstantiam ita clare, ut ex Cicerone patet, &perspicue, ut lectori ob oculos ea quasi praesens versetur, velut viva pictura . Est . autem descriptio Rhetorica in rebus dilatandis , quasi parens quaedam affluentiae, &vbertatis domina. Est schema hoc, cum

subest in verbis tacita quaedam significantia,& vis , vel uti si dicas: T u Cretensi mdem e non significat simpliciter omnes in Creta natum,sed pro gentis illius ingenio pe fidum.

Huius species sunt.

a. D Ei Descriptio, quam hypo posthavocant , ut est Descriptio diluuii apud Ovidium , haec rem ita subiicit oculis , ut non narrari, sed geri videatur . De , monstrationem alij vocant.2. Prosopopoeia, qua homo quispiam depingitur . Quanquam Rhetores sere latius

242쪽

a56 RHETORICA :

vtivitur vocabulo Prosopophetae nimiru ut species quasdain sequentes complectatur. Graece ri proprie , ut supra, est personae confictio, cum rebus inanimatis personam , orationemque tribuimus , aut defunctos tanquam vivos & praesentes inducimus . Describunt hanc figuram Rom. Aquila, Rufin. & Rutil. Lupus. de etiam Quintilianum lib. 6. cap. I. & lib.y. cap. 2. vulgo moralitates dicuntur.3. Characterisimus cffictio, vel pictura cor-r Oris, & animi, ut Davus effingit Critone Chaerea senem illum importunum . Graecet

Tepam resaec, u , d, designatio figuratio, lepraesentatio. '

. Prosopographia fictio personae , quae duas habet species . Prior est personet fictae descriptio Poctis propria, Oratoribus rara . ut Viro fingit Sibyllam furentem , fingit

personas apud inferos . Altera forma est , cum rei mutae se aut incorporeae affigimus pirsonam , & sermonem , aut affectum hominis , aut animalis. quemadmodum in

243쪽

MONIMENTA. 2OT personam v vel sermonem affingere poε-tae folcm. item , cum aut Remp. Oratores loquentem inducunt et aut d(functos quasi ab inferis excitant. Qualis est illa pro Oce-lio Appsj Coeci persona inducta . . ,

S. Ethopoeia, proprietas, vel expressio moru,&affectuum mitium,de qua Fabius non semel. Huius tres sunt fornas , quarum prima est significatio vel cxpregio morum prolixior , velut ingeniorum , artium, vi itutum , vitiorum , sic vanum ostentatorem exprimit Thrasonem Ter.militem Plautus, Atque haec forma propria comoediis atque

dialogis est , ubi praecipue est persenae decorum obseruandum. Secunda formai est expressio naturalium propensionum , dc natura insitarum assectionu , ut est expresssio amoris paterni erga liberos: contu gum , & amicorum inter se et coniunctionis aequalium , hospitum, vicinorum : disiunctaenis hiatum inter se. in quibus a fingendis mirus est apud Latinos artifex Liuius. Peculiariter enim' historia, animo

rum cupiditate o litarer gestas sectiine tragicis moribus illis depingit Tertia

244쪽

aos RHETORICA

forma est expressio affectionum seruorum , qui non ita perturbant animos,neque praecipitant; ut si quando laetiores affectus ho-iminum erga nos , alios ue captamus, &hlandiendo elicimus , ut cum animus ir spem, in laetitiam erigitur, & inrisurro quoque . Haec tertia forma peculiaris est exordijs. Hisma , a, (ri a Iacobo Tusano summatino restringitur est morum exprestio , affectuumque figuratio, imitatio, morum alienorum notatio dicitur, & M Hi imitatio loquentis, a Prisciano allocutio vertitur .

est moralis.differt a prosopopoeia,eo quod ibi &personas fingimus, quae nusquam sunt et hic certis quibusdam, vel personis verba accommodare adfingimus, ad improbitatem earum, vel ad dignitatem demonstrandam. Ethopoeia (inquit Iulius Rufinian.) cst alienorum affectuum quali umlibet,dictorumque imitatio, non sino reprehensione. Latine dicitur figuratio, vel expressio ad , Mine,, facilitas seu mgemnium se in multos mores vertendi, Bud. in

epist. posti c. Pa

245쪽

6. Pathopoeia , idest, vehementiorum affectuum , & perturbationum expressio, d qua Macrobius q. Huius duae sunt formae. Prior , quam imaginationem vocant, qua metus , dolor, ira, furor, odium, inuidia oeffrenis cupiditas, libido, immodica spes, immoderata laetitia , perturbatioque animi describitur, & excitatur . Virg. Nec tibi diva parens generis,nec Dardanus auctor.& quae sequuntur. item . Quid me alta silentia cogis Rumpere . &c. Huius exempla sunt passim obuia in tragoedijs. Altera forma est commisseratio, qua eliciuntur lachrymq, vel mouetur misericordia, vel captatur venia. Huius exempla sunt obuia in perorationibus Ciceronianis, in queremiis apud PoetaS . Item dicamus cum Iulio Rufiniano Commotio affectuum,schema quo odium, vel iracundiam , vel misericordiam com

movemus.

. Sermocinatio, sen Dialogismus,&graece

flectitur et Maselo. i, quo designatur etiam disputatio,disceptatio,ratiocinatio, confambulauo.collocutio,cosultatio. Ite intestimo strino-

246쪽

ago RHETORICA

sermocinatio,& cogitatio,quoties personarassingitur oratio breuis,vel longa pro decoro eius. cuiusmodi sunt conciones Livianae , & apud historicos . item orationes apud Poetas . Cic. pro Cluent. Dem n Iudicibus e Mihi igitur ipsi praeter periculum & infamiam, quod quaeratur,nihil excogitem I Et quae sequuntur. Idem ii Verrem g. si pupillo opus redimitur, mihi praeda de manibus eripitur . quod est igitur 1aemedium e Quod e Ne liceat pupilio redimere. 8. Mimesis , imitatio sermonis, vel morum, qua non modo permnae orationem, sed etiam gestum effngimus. Has praedictas sex species Fabius Quintil. atque alii subhciunt Prosopopoeiae . Ita rit ibi, imitatio,& figura rhetorica, Vt apud Terent. in Andr. N cmpe hoc sic esse opinor dicturum patrem , Ducas volo hodie uxorem et tu, Ducam, inquies. Item aemulatio, simulatio, imago.'. Topographia , & Graece Tom ae a, Quintil. lib. s. cap.r. loci descriptio ut Cartha

ginis in primo Aeneidos, aut urbis, aut

247쪽

MONIMEN TA

arcis, aut domus, aut villae, aut templi,aut montis , fontis , fluuij, horti, aut regionis facies spectanda verbis depingitur,ut Camthaginis, & portus descriptio apud Virg.I. Aen. & Villae Laurentinae. in Epis . Plini j. Est harc descriptio historicis frequens,& familiaris . Io. Topothesia Tais scola, aes, si descriptio loci ficta , cum describitur locus , qui fortasse non est uspiam in rerum natura . II. Chronographia GHece, descriptio temporis , ut Virgil . AeneidoS, descriptione noctis exaggerat dolorem Didonis . Interdum causa probandi, ut in bello, aut suadendo, aut diuuadendo saepe usu venit hyem is, aulatis, atque alius anni temporis descriptio, quorum exempla docte, & eleganter collegit Hieronymus Regius de amplificanda oratione .

De Diuisione.

OV id est Diuisio , Latinis complexio di

cta ab Hermogene e Exornatio, qua duabus rebus propositis, utraque sic cosfirmatur, ut aduersatius se conuictuo a fateam

248쪽

ars RHETORICA

fateatur , hoc modo : Cur ego nunc tibi quidquam obijciam I si probus CS , non metuisti,sin improbus non commoueberis.

item. Quid nunc ego de meis proprijs meritis praedicem I Si ineministis, obtundam et Sin obliti estis, cum re nihil egerim, quid est, quod verbis proficere possim eQus differentia est inter hanc Diuisionem , &tertiam illam Inuentionis I illa diuidit, postea dicenda, aut per enumerationem, aut expositionem: haec autem statim membra explicat, & breui duabus , aut pluribus partibus subijciens rationes , exornat oram

tionem .

Quibus rebus aptari potest haec exornatio IOmni generi, omni figurae, confirmationi,& confutationi.

De Frequentatione.

id est Frequentatio e Exornatio, qua

inulta in Oratione, aut argumentationibus dispersa, unum in Iocum coaceruamus, hoc modo: A quo tandem abest iste vitio e Quid est, Iudices, cur velitis eum liberare e Suae pudicitiae proditor est, in-

249쪽

MONIMENTA iis

sidiator alienae, cupidus, intemperans, petulans, superbus,impius in parentes,ingratus in amicos , infestus in cognatos , in superiores contumax, in aequos & pares fastidiosius, in inferioribus crudelis , deniqin omnes intolerabilis.

Graece a Rutil.Lupo Eisae riuo .a,idest, conmgeries, congregatio, coaceruatio,cum omnia confertim in unum conferuntur locum.

Figura sermonis , qui & singulis verbis, &plurium verborum coniunctione fieri potest. Exempla etiam ponit idem Lupus . Vide quoque Quintil. lib. 8. cap. . Quibus rebus est commoda haec Exornatio eomni generi, & Iudiciali praecipue, omni figurae , & graui praesertim confirmationi , confutationi , conclusioni , & maxime constitutioni coniecturali.

De Expolitione.

OVidest expolitio Graece-E-

xergasias Budaeo etiam repetitio prombationis interpretatio I Exornatio, qua idem per diuersa verba dicimus, aut draeadem re multis modis, di rationibus . vel

250쪽

2I . RHETORICA

Expolitio, quoties eodem in loco diutiuucommoramur , & sententiam eandem alijs atquc alijs modis variamus , hoc modo et Nullum tantum est periculum , quod fa-piens pro salute patriae vitandum arbitretur . Cum augetur incolumitas perpetua ciuitatis , qui bonis erit rationibus praeditus , profecto nullum vitae discrimen sibi pro fortunis Reip. fugiendum putabit , &erit in ea sententia semper, ut pro patria studiose quamuis in magnam descendat vitae dimicationem. Fit etiam expoliato in pronunciatione,qua-do idem commutata voce, licitur,hoc modo et Primum alta voce. Tu hoc fecisti. Dcinde altiori voce per interrogationem . Non'ne hoe fecisti e Postremo altissima voce. Nemo praeter te potuit hoc face

Fit etiam per sermocinationem , hoc est , per sermonem fictum, & formatum ab aliqua persona pro illius dignitate , hoc modo : Sapiens,qui omnia Reip. causa suscipienda pericula putabit , saepe ipse secuma loquitur: Nou mihi soli , sed cliam, atque