장음표시 사용
131쪽
io 8 PRED. DE MARSEL AER LEGAT vs.ldiomate consignata essent. Ideoque Turesco rescribi voluit: sciebat enim, nullum apud eam gentem pactum, pactum esse, nisi vernaculaelingua expressum. In linguis porro exactius citiusque percipiendis,compendiaria ratio est; in otiani congressu,ratiocinatione,scriptione, lectione familiarem eam reddere,ac ne Deo quidem loqui, nisi ea lingua.
Teritus lectionis ,scriptionissum
T v ERILE quoque praeceptum dici possit, L sato
et tamen perutile, ut expedite legere sciat cuiuslibet idiomatis ac scripturae genus, non inelegantis modo, sed& vacillantis & distortae, ipsosque characterum nexus recompendia cognoscat, ne rebus interdum maximis, vel apud amanuensem,vel infidum amicitin,& secreta, re simul ignorantiam suam periculo exponat, communicandis epistolis,quae ex variis locis adferri possint. Molestum praeterea sit, curas & sollicitudines hac parte augeri , cum semper aliena fides anxium tenebit, praesertim in rebus grauioribus, & unde momentum magni vel commodi vel incommodi in utramque partem. Deinde cum litteras ipse exarabit, daturus est operam, ut nitide, ut distincte pingat; post ingenium, manum quoque aestimet. Habet tamen insulsus error suos applausores, laudemque apud nonnullos imperitia inuenit. Sunt namque qui eo se altiores generosioresque habendos existimant, quo fuerint ad scribendum ineptiores. Tamquam fastidiant litteras, exprimunt:& quod male agunt,non agendum esse ostendunt. Dubites iure, serpentesie figurarint, an charactet
132쪽
res. Consusae enim errantesque lineae maculaeque sunt, &quales gallinae ruspando signant. Diuinare arduum sit, unde tam bellae tabellar ; nisi vel sigillum dignoscas, vel a tabellario auctorem scias. At nihil turpius, quam quod crebro de necessario facias,id insulse de inepte exequi.
Du Ae sunt praecipuae propriaeque hominis dotes,
duo vitae regendae quali organa Mornamenta: Prudentia,qua bona ac mala discernimus;& Eloquentia, qua. suademus quae bona sunt,dissuademus quae mala. Et hanc quidem necessariam esse Legato, ostendi: sine illa quidquid dicetur,in vanum diffluet. Vt negotia &occasionesse offerunt aperiuntque,magnanimitas,munificentia,*rtitudo,& reliqua virtutum nomina suo loco & ordine asesia menda sunt: ast una ubique prudentia locum habet,ordinemque facit. Quod si autem in rebus propriis vix n bis satisfacimus, dum coram intendimus; qua non prudentia opus erit ei, qui absens procurare debet aliena, quidem tot cautelis & insidiis obsessa E Ceterum praescribere omnia quae ad prudentiam faciunt, tam dissicile est, quam facile rebus omnibus consilijsque casus & error subrepit. Dici solet: Nemo mortalium omnibus horis sapit Prudens autem,quia futura potissimum ordinat, caliginem non potest non metuere. Si Xenophonti credimus, tam erit arduum praescribere quae facienda sunt, quam futura omnia praescire. Hoc vero solius Dei est, maius conditione mortali: & quid aliud, quam omnia
133쪽
posset Ecce aliquid Dei sic quidem Legatus sustinet ;quia prudens,in ventura excurrit: qui ut sibi constet sussi ciat ue,primum consiliis & conatiuus suis a Deo fulcrum prudentiae & sapientiae iugiter flagitabit. Nam illa quae
capite humano tantino stat, infirma est& incauta quaedam temeritas. Ad nullam autem prouinciam erit inhabilis, ad nullam virtutem indocilis, cui Pietatem didic rit, Numinisque cultum. Frustra & stulte sqpe homines, votis sibi prorsus contrariis, & magnis cogitationibus
quoquoversum velificates, animum obruentes, valetudinem, vires,tranquillitatem, census, honores expetunt, ab
honim largitoreDeo deuij,penitus alieni. XIentem sanam possidere, verae diuitiae sunt ; sed prosecto parum intellechae: a Deo dantur, & debentur Deo: a Deo sunt, a Deo petendae. sine, quid scimus quid sumus 3 velut
trunci manibus, oculis orbi, mente capti, tentamues non tangimus,inuestigamus non intelligimus, quaerimus non inuenimus,quod ubique necessarium: uti apte conijcit, conuincitq, Auctor quidam Operis imperfecti, cui vesi bulum; tibi Munde,e quam caecum es, inaicium tuum I commentum alioqui atheos atyricum, impie diuinum. Morenent Sacrae Litterae, ut prudentiae nostrae modum statua mus; id est,mentis Micm etiam flectamus ad Cynosuram Deum. Hac pietate consequemur mortales ne serpen tina
illa versuta ue calliditas simplicitatem columbae excludat. Prudentia igitur,quae cilcstibus quibusdam scistillis distincta est, Sc a bona prorsus mente proficiscitur, seiscem sortunatumque Legatum faciet 1 cum ipsa consilio
rum actionumque omnium facula sit, humanitus accenrise,diuinitus illustrata,norma ac reguli rerum qui publice priuatsmve sugiendaeve inpetcu. Detati remula
134쪽
LIBER P R I M v s. mle, Prudentia rationis virtus estuapta coparare quae ad selicitatem faciunt. Alius non absurdd dixit, artem & arcem Principis unam esse prudentiam ti& iustitiae quidem summum esse prcceptum, honeste vivere, & alterum non-dere, id est,ius suum unicuique tribuere;prudentiae autem id nihilo inferius, ne decipiatis aut impingas essicere. Primum hic Legati munus est, instituta, ritus, leges, priuilegia Regni scire; iura, titulos, &spes Coronae sui. Principis ; tum usurpationes, iniuriasque, quibus Principatus statum exteri inquietarunt: insuper nomina situ reique prouinciarum,urbium, arcium, & si quid raritate in-idi insigne: etiam stemmata nobilitatis patriae, & avitum Primatis cuiusqtae genus, assinitates, egregia facinora de virtutes: denique superiorum qiatum, & veteris memoriqordinem. Non solum,quia in rebus commemorandis antiquitatis exemplorumque notitia, summa cum delectatione auctoritatem orationi adfert& fidem; sed etiam,nea Gallo Germanus, a Belga Hispanus, de rebus, quas inter natus & notus est, edoceatur: quod a dignitate foret alienissimum. Etenim aliena & longinqua sine dedecore ignorare interdum possumus: nostia nobis scienda
sunt, aut peregrini, indignique focis aris e patriis ha
Explorabit pariter Legatus formam ac faciem Prouinciae ac Reipub. ad quam missus est; capacitatem , aditus faciles & obuios,operoses & inaccessos: qua inquam parte maxime firmus, qua debilior, inagd patulus aut facilis, ad subuertendum vicinorum & exterorum status sit: qui urbium compedes ac propugnacula munita sint ; anne
cura vel natura: num eadem omnibus fuerint statuta, a
que etiam priuilegia; & num ea ipsa in pniudieia subue
135쪽
ti possint: quae forma legum, edictorum, iudiciorum; quae auctoritas: num portus, aquae-ductus fluuijque sint Principis, an alicui oppignorati: quae maria fluminave Regnum alluant: num plus mercimonij exportetur, vel , inuehatur. Obscru abitu r praeterea, nec minus studiose, quibus difficultatibus suae gentis mercatores ac peregrini, hic ubi Legatio obeunda, implicentur ; quibus item in dis iisce molestiis obuenire aut mederi posset: quae disciplina &directio sit armaturae pedestris,equestris,naualis: quae singulorum Ducibus auctoritas: quot in unum, & quanto tempore cogi possint copiae priter prisidia milibrum : qui sumptus luendi; quae facultas & administratio prcsentis tru : onus vectigalium; modus exactionis o dinariae & extraordinariae; num sine publico gemitu impetretur: quae Magistratuum politia; soli fertilitas: quis affectus populi: quae disi ensiones,sectiones,querelae multitudinis & Magnatum; num religionis,an regiminis causa: qui assanitatis aut societatis nexus cum vicinis Principibus populisve contractae: sintne Regni vires & prouinciae coniunctae,an disiunctae; si hoc, anne vi armorum prccludi aditus,commeatus mutuumque auxilium inte cipi postit: anne consiliorum resolutio absolute a Principe dependeat, anne potissimum a Statibus Patriae, quibuscum agere operosius, ubi ille precario regnauerit. Caute vero hic se Legatus geret, ne in Honorij aut The
dosm legem sinistre impingat,de alieni Regni arcanis non
scrutandis r neve qui credebatur esse Orator, reperiatur
explorator Argus aut Vlysies. Quin potiti omnem a se sinistram opinionem dimouens, laudabit quidquid hic
utiliorum ac digniorum rerum: efficietque ut exteri credant, Legatum non modo Regni Regisve incolumitati
136쪽
LIBER' PRIMvs. II3 non aduersari aut insidiari, sed magis (quantum honestas fidesque patiantur fauere, atque etiam studere. Attendet etiam, qua indole, consuetudine, natura sit Princeps; quibus rebus potissimum delectetur: quibus e iam vitiis deditus sit; iisdem expugnandus. Pr terea,successione an electione,vi vel sorte Principatum adeptus sit: alius enim aliusque hoc discrimine erit, aliterque tractari debet. Differt quoque,iuuenisue an senex sit, calidus an callidus, facilis an seuerus, Martis pullus an Mineruae. Omnino qualis sit animo & inclinatione, inuestigandum est:id autem e moribus actionibulaue magis,quam dicti elucebit. Vita enim cuiusque,verimma oratio est: at fictis abscondet mentem verbis, qui tum maxime nihil dicet, cum blandissime loquetur. Cogites, sta & consilia,siae mendacio verba esse sic loqui Principem, cita maxime silet; sic in lucem arcana prodire. Magnum prudentiae momentum est, scire, quomodo aliquando sumpserit a ma,& posuerit, qui pugnare adhuc potest: inducias qui modo conseruarit: iniurias quomodo ultus aut passus sit; fidem quomodo spreuerit aut coluerit. Alsummam ficies, quodammodo qualis futurus sit,quemNides qualis fuerit. A Principe ad eos flectendi sunt oculi,qui cum Principe agunt; utexplores, quinam pr*cipue gratia valeant, ae auistoritate: ut si vel illi ad te accedant, vel tu ad illos, frumcilior sit omnis tractatio, quia cum notis. Item qui Regi suo magis addicti ex iis sint,qui mage sinceri &fide digni: qui incorrupti atque integri: qui muneribus inhiare iisve in nequitiam sequaces sint.Et perpendendum,num Princeps aulae suae munia pluribus rerum peritis partitus Se
rit, an vero uni forte non minus triouerit auctoritatis,
137쪽
ir FRED. DE MARsEL AER LEGAT vs. seni dum,beneuolentia captanda erit; qua cupiditate ducatur,quo scopo iaculetur,quarum rem affectu odiove feratur, quid rerum non is oret, quid minus intelligat. Eiusmodi indagini aut amicitiae, etiam moriones dem rendi sunt,quos constiterit esse gratos Ioui. Nam id genus hominum per ludum seria nonnumquam agunt: & quia semiliares,facilius arcana penetrant; & rursus ,quia leues, eadem liberius reuelant. Et certe Lebam nullus non in uendus est lapis,ut opus extruat quod molitiar. Etiam ro- bustioris praxeos pharmacis tari utendum fiterit; p se titia si inciderit in caput heteroclitum Principis, qui iustutiae aut rationi aus itare noluerit, nisi mediis atq; instrumentis mimis obviis,minis integris: quibus suus quoque locus. Resciet etiam Legatus,quis Princeps,quae Resp.a que etiam,s subodorari possit, quae causa simul alios L gatos ad eum quem adluit, exciverit. Vt hisce omnibus pers istis insignis & accurata Relatio conscribi possit, dc pro occasione vel necessitate, maiori molimini comm dior sit via atque ansa. Ad haec non parum profuerit, diuersarum Nptionum diuersa ingenia perscrutari & perspecta habere; ut in o
casione consilia valeant. Nam ut artifex materiam circa quam versatur, tum instrumenta quibus utendum est,
'rspicere & cognoscere debet; sic Legatus sentem quam adit. A populo autem populus dissidet sua quisque lingua,tege,natur a. Caelum &Elum causam indolis cuiusque non minuis distinguit,quam disiungit. Vt ergo alia in regione,aliae elemmatorum sunt qualitates; ita & humani corporis cerebrum & humores inaequaliter confundunt, varieque assciunt. Elementa autem caelestium molium motii agitantur: imo in ipso corpore humano elementa sunt:
138쪽
LIBER P R I M v s. III sunt: sanguis,qui aeri deputatur, in venis, spiritus in sanguine, anima in spiritu, mens in anima; quae tametsi ab
omni concretione libera,contagione tamen & cohaesione plurimum assicitur. Qui ad Austrum vergunt', & ardore solis torrentur ; exhaussis corporis humoribus atra bile abundant,quae non aliter a sanguine, quam cx a vino si cernitur,&inimo subsidit. Septemtrioni viciniores, sanguine de humore dissivunt; ideoque tardiores mente, e iam corpore; huius tamen mole, de armorum audacia viariles, de interiore calore in pocula proniores. Qui med sunt,ex humoribus mixtis de confusis, non una varietate
aguntur. Ita tamen, ut qui plus Austri habent, ad animi motus sint agiliores; qui plus septemtrionis, ad ea quae sub sensum cadunt, id est, ad artes de opificia mechnnica
sponte sua ferantur. Galenus, cum humorum virtutes a corpore ad animum transfert, flavae bili prudentiam trubuit, atrae constantilam , sanguinii titiam, piriaitae mane suetudinem:quorum humorum uno abundante,vel temperato ; animi quoque vimis, aut extrema aut temperata
existit. Qui melancholia abundant,ait Aristoteles, ingeniosos censendos esse; qui pituita,tardos de constantes;quibile, iracundos de a stuosos; qui sanguine, alacres de benignos. Horum vero ratio physica reddi potest,quod flaua bilis de sanguis multum ignis de aeris admixtum habet ; melancholia autem seu atra bilis de pituita , multum terrae dc aquae. Animadueriendum itaque, quo caeli climate degat Princvs, tum quae in ipso elementorum qualitates potissimum emineant aut dominentur.Reliqui autem populi de quidni percurram Elatius in negotiis sic celer est,ut prius rem gesserit, quam inhsse consilium credatur aliut omnem occasioneniconsultando consumit.
139쪽
iis p RED. DE MARSEL AER LEGAT v s. qui ante factum sapere dicitur, qui in facto, qui posts Aum. Alius circumspectus, alius stirpidus ; bibax alius,
alius edax; alius sobrius,alius intemperans audit,quod eas dumtaxat delicias serie qstimet, quae in ventre & sub ventre. Item hic facilis, blandus,ossiciosus; ille austertis,agr
stis, inhospitalis . Hic sui & alieni negligens in felicitate;
ille in aduersis etiam non egens. Ille atheus,alter superstitioni, tertius magiae deditus. Hic turbulentus, pacificus iste: hic manu valet, ille mente. Est iuxta Terentium quoddam genus hominum, qui se omnium existimant esse primos, nec tamen sunt: dc quosce diceres quantivis preth,si non nosses. Benignitas familiaritasque in quibusdam contemptum, amorem in aliis prouocabit: maturitas glauitasque in his venerationem,in aliis odium. Maiestatis seuera quaedam ostentatio quid diuinum in his, in aliis barbarum fastum redolet. Denique amari quidam volunt & beneuolentia duci, cogi alij de impelli: dum illi libertatemini seruitutem patiutur. Alij superlativis & cothurnatis , imo barbaris nominibus compellari gestiunt:
ij flocci faciunt quidquid nihil ad rem vel ad cutem. dZ quod ipse Nationes etiam ritibus & gestibus adeo
dilcrepant,ut non aptius definias aut distinguas, quam si unam alteri obuersam dixeris. Vt singulis hominibus, sic uniuersim populis suus quidam genius est,suae labes, suae laudes. Ait Ouidius: In laborabat mitio genti que Aoque.
Ut autem nemini plus aequo detrahere aut tribuere via
dears quosdam sic delineata, ut in hanc potita fauoris partem propendisse videri malim, quam in istam reda gutionis. Amant enim hodie omnes exprimi sermone, quemadmodum puellae in tabella, quae suae venustatis typum
140쪽
LIBER PRIMvs. irypum ac delineamenta pingi volunt,non solum sine nquo, sed etiam sine umbra.Nam & umbrae indignantur,quam . forte symmetria,ves loci situs,ac luminis ratio exigit. Sed quia, ut quid omnino perite pinpatur, non prorsus robustiore penicillo opus est , etiam blandior oculis artique s
tisfacit; hoc utar. Itaque Germanos videre est corporis maiestate ven
rabiles , sermone pariter & silentio graues, in actionibus serios,industrios,laboriosos,quibus ingenuitas,fides,constantia hereditaria est, candor potius quam astus natura i lis; nobilitate antiquos,veteri militiae disciplina claros;lit-
teratura & mechanicis artibus eminentes.
Galli sermone faciles, incessu ac totius corporis motu agiles gracilesque,in congressu morumque ciuilitate effusa quadam benignitate blandiuntur: insignes sunt equbtes : in pugnis minaces, nec minita metuendi quia praecipites: denique ingenio, consilio, moribus a morosit
Hispani statura sunt mediocri, supercilio elato, gestumaseu lo,sermone oratorio, ut incessu sic facto lenti, ab ebrietate & temeritate alieni, meliori fortunae inhiantes, imo quasi fiducia securi,in consiliis cunctabundi & prouidi,recondita inprimis mente ; pedestri militia laudatis simi,arma & pacem temporibus prudentissime qstimantes. Sed & corporis cultum amant, sordesque palam od re, nec a patrio ritu facile discedunt: religione conspicui, iustitiae rigidi cultores,Principum obseruantissimi,gloriae& laudis quam lucri appetentiores. Habitu composito Itali, incessu & specie virili, victu frugi ac labrij, in congressibus circumspecti de callidi, composita nonnnmquam ad vindictae languorem exul-