Frederici de Marselaer equitis legatus. Libri duo. Ad Philippum 4. Hispaniarum regem

441쪽

ii ii RED. DE MARsEL AER LEGAT vs.sertet. Crudeliter quidem,& barbare: praestaret tueacceptarum a Legatis iniuriarum talionem a Principibus ipsis reposcere,quam in s lapidos serie vel coactos impotenter saeuire. Caroli Burgundiae Ducis exemplo, qui vibratum a Legato Gallico scomma ita excepit armisque inte pretatus est, ut Regem alieni dicti protinus poeniteret, ac Burgundicis flammis Lilium nobilissimum prope dest gratit Sum Legatus Caesaris Octaviani Antonio denui tiaret,uti sese diaeret; quod homo esset nihili, mulierosus, dignitate indignus,& cui nihil virile,quam nomen Imperis;ab Antonio, praecipiti impatientia Hribundo,trucidatus suit. Aiunt, Draculam,Mosemitarum Regem, haud mitius in Turcarum Legatos animaduertisse. Nam his iniussis capita tegentibus, pileaque Phrygia ex patriae instituto deponere terguaersantibus; ut gentilitium morem confirmaret, ius aeterni pilei addidit, & clauo tempora trainfixit; ut quod deponere recusarant,finiatus haereret. Princeps vero si praescierit, acerba sibi nuntianda, L

gatum aut omnino non admittit ad ex sitionem mandatorum, aut quaesito impedimento id negoti, mandat illa, ne vel conniventia vel ultione maledicti, Imperio aut sibi noceat. Valentinianus, contumeliosa Legatione audita, sic iracundia estis buit, ut primum in firorem dilapsus, mox cumulato in fauces sanguine suffocatus sit. Cautior Antiochus Legatos Senatus increpare volens, non admisit: sed Minio, principi amicorum, imperauit, id ageret. Cum ye is-obiecisset & reiecisset, quae vix Antiochus ausas tuisset; Sulpicius Orator, Verecunde,inquit, Antiochus: qui si non alia pro hac causa dicenda habebat,quemlibet ista,quam se,dicere maluit. Sic praecipitis irae interdum ansae praescindendae, vel abscinadendae

442쪽

Li3ER-s E C v N D v s. Iyche sunt. Oratoriae auctoritatis decus haud parum concernit , cavillosas alioque diuertentes intersectionum v ces diruere ; sed quae sunt iussi enuntiare, rigide proferre. Sic Romanus Legatus Carthaginienses aggressus , sinu ex toga facto, Hic, inquit, vobis bellum pacemque adsero: utrum placet, sumite. Cumque restonsum esset, daret virum vellet; Mum horridum etanaens, bellum se dare pronuntiauit. Nam non nisi semel percunctari optimnemque dare, semel item respondere, bellumque denuntiare,magis ex dignitate Populi Romani visum est, quam

de foederum aut armorum iure verbose disceptare. R inani scilicet aspere ac rigide interdum conueniebant eos,

quibus se potentia superiores sciebant ut qui renueret vel obuersaretur,non minis cogi quam contemni posset. Imo quia contingat, pondus eorum quae hostium Legati promittunt vel interminantur, circumfusam multibtudinem plus aequo quatere;non suaserim eos admitti publice,ut vel spectentur a pluribus, vel audiantur. Seorsim di extra populi arbitrium excepta mandata vim capient;. ab unius alteriusve prudentia pendebunt: nunc leniri &mitigari nunc eludi poterunt.Obsidebat Ierose lymorum urbem Rex Assyriorum: &,ut faciliorem victoriam faceret,Legatum misit Rabsacen, qui Erechiae Regi, populo uniuerso audiente, minitaretur. Consiliatij igitur Regis petierunt, ut Syriace, non Hebraice loqueretur: nimirum intelligi a plem nolebant quae dicebantur. Velum ille ab tius eo intedit vocem, & intonat: Auiute verba Rego magni, Me rimum. Hae cis Tyx: Non vos segicat Et

clura s non emm poterit eruere vos denram mea. Sic constat,

per verba quaedam plateatim sparsa, mirifice multitudinem, subinde totum exercitum, in varios affectus fuisse Ggg x concu

443쪽

DO FRED. DE MARsEL AER LEGAT vs.concitatum. Reprehensus fuit Maxentius,quia si istante& audiente milite, orationem Legati a Constante missi, excepit,quae uniuersis paene exitio extitit. Nam deliberatare postmodum, an laeso gentium iure, detineri Legatus possit, frustra erat: quippe oratio aures audientium ani

mosque occupauerat: noc potius agendum erat, ne occuparet.

Ne mandata enuiuiaturus Legatus, ignotae Maiestatis splendore, sibi excidat ; frontem paratam gerat ad quam libet occurrentis comoediae de actus partem. Credatque inprimis sibi negotium esse cum homine, & quidem bono, itisti de aequi amante: Tum ea quae prolaturus est, sic ratione & honestate niti,ut displicere,imo non adlubesce re omnino nequeant: Principem quoq; maiorem rerum quam verborum rationem habiturum: Se denique iam parem Regis sui personam, dignitatem, auctoritatem referre. Quinimo si Princeps truculentiorem prae se ferre videatur vultum animumque, aliquid triuiali prouerbio Legatus tribuat , Daemonem non esse adeo deformem uti pingitur: colorem & corticem ab interiore medulla saepe differre. Contingit profecto,quosdam aspectu terribiles, alios quasi arcere vel parum allicere; cum revera sint in xime tractabiles, moribus comes & benigni. Alioqui summi quandoque viri in conspectu Principum obnau-tuerunt: ut magno Oratori Demostheni apua Philippum accidit. Superiore etiam aetate Zosimus Iurisconsultus,ad Alexandrum Pontificem pro Senensibus mandata enuntiaturus , principio ita obticuit, ut nullum inde verbum potuerit pronuntiare. Id fieri opinor, vel dum vehementior quaepiam meditatio,animo aliorsum velificante, ductionis filum intercidit, atque inde dicentem confundit,

quasi

444쪽

tiosa verecundia,insueto obtutu,velut radio, dicetis ocu li animusque titubant atque perstringuntur. Quo sane euentu Princeps magis hortari atque erigere Legatum,vel blando aliquo obsequio interfari solet, ut coram beneuole audiente dicere pergat, vel alias animosior reuertatur. Eo exeplo, cum Legatus Turcicus apud Sigismundum I. Poloniae Regem, Maiestate plenum,obtumesceret ; iubebat eum sequenti die bene tentatum redire. Fit quoque nonnumquam,& maxime in disceptationibus,ut Legati, vel propter aetatem, vel modictim rerum usum, vel pe turbatione moti,ea quae obhciuntur,aut quae aduersus ea

dicenda sunt, haud facile complecti aut proponere posssint. Tunc Instructiones a Legatis exiguntur, ut saltem non minus, quam permissum sit, obligetur. Idem fieri subinde solet, quoties Legati fides non satis integra aut perspecta est. Quemadmodum Patres Africani Conci-

lij,non omnino credentes mandatorum expositioni Faustini, Philippi & Aselli, Romanae Sedis Oratorum, flagitarunt ut si quod in scriptis serrent commonitorium,pr ferrent. Simili consilio,cum Legati Transmarini si per iblatis Gentibus iniuriis conquererentur; & Demetrius mlius Philippi,iuuenis admodum,neque capere omnia quq dicebantur, nec quae oportebat ad ea res ndere posset; Senatus ab eo commentarium patris poposcit, & ut inde legeret,monuit. Praeterea exiguntur interdum scripto quae pronuntiata sunt, ut maior uictis fides auctoritatque triabui possit, atque etiam plus temporis haberi ad consubtandum & respondendum. Caueant autem,ne sese contemplentur Legati per perspicula eiusmodi, quae singula repraesentent quidem, sed Ggg 3 maiora

445쪽

maiora quam sint scilicet per dignitatem sibi superimpositam,& sic oculis non suis Ad inanis vanitatis. Caueant, ne vinbia eius Maiestatis, cuius vicarij ablegati sunt, nimis spiciadide abusi, Principes in posterum vias pacis in scire, aues curas enutrire compellant. Qitapropter sunt, qui iratorum Principum diei a nonnihil edulcari volunt, nec spumantibus aut sesquipedalibus verbis,quemadmodum prolata sunt,enuntiari omnia. Nimirum,videantur Legati maris internuntij atque Angeli Pacis, quam faces aut flabra uissensionum: tum si quae amicitiae spes, Queatur ac crescat: si quae acerbior simultas, mclle prudentis eloquij loeliatur. Quod si ea enuntianda vel agenda su rint, quae externi Principis voto aut commodo videbuntur repugnatura; fingeret Legati,haec ipsa sibi ut auctoribus non esse attribuenda, sed velut ab inuitis proferri: v pote qui nihil aeque optent,quam stabilire pacem,& conciliare animos eorum, quos inter Legatio commeat. E

que & meliorum & gratiorum spem indere poterunt; ut coeptae comoediae placidus semper locus maneat aut fiat. Ni tamen pro circumstantiis consultius fuerit, grauiore auctoritate atque acerbitate interminatrice vii. Sed ne libertas Legatis eripiatur,non omnia quae ingrata erunLad contumeliam referenda sunt: presertim si quae in mandatis acceperunt, iuxta sui Principis imperium, non stolide nec arroganter proponant;sed tamquam alimnae voluntatis, ad amussim enuntiandae,perlatores. Ide

due si vera fuerint,quae adferuntur, dissimulet Princeps, si . falsa, contemnat. Degeneris atque imbecilli signum sit animi, veritatem vindicta, verba verberibus illico per sequi. DID

446쪽

ab lingua.

LEGAT io, Legantis lingua ed da est . Romani, signum Imperrum etiam idioma habuerunt: &ad dignitatem suam pertinere inprimis existimabant, veni culo tantum sermone Legationes tum excipere, tum pro, ferre. Et annotare libet,quod scribit Valerius, inuiolabiliter eos olbseruas ne umquam Graece, Graecismi tamen

peritissimi, responsa darent;nec magis idioma suae gentis, quam ius ipsum & potentiae insignia, barbarie pollui passsos fuisse. Ideoque Praesidibus atque Iudicibus suis praeceperunt , ne alio quam Victoris Populi sermone decreta

sententiasiue conciperent ac pronuntiarent. Hinc etiam factum est, ut in cunctis fere Prouinciis omnes contra-etias,omnia pacta& statuta Latino sermone fuerint inita&publicata: eodem omnes enuntiatae &auditae Legationes. Cuius rei nonnulla in Galliis extabant vestigia, cum Ludovici XI. sanctione inhibitum fuit, Senature filiis in posterum Latinis verbis praescribi. Et apud Belgas,s Dius Graphiariorum & Scribarum, ante aucentos annos, passim adhuc Latinus erat. Romani igitur inter Imperqarcana linguam rati, loqui & dominari pari ritu censu nant: & ut totis Populorum & Rerumpublicarum corporibus iura dabant, ita & linguis. Catonem accepimus, cum se litteris Graecis admodum oble staret, ne Athenis quidem Attich, sed Latine loqui voluisse. Emilius Pa lus,cum Perseum vicis tet,conuocatis Asiae Ordiuibus non nisi Latind locutus est. Reprehensus quoque plus semel Cicero

447쪽

FRED. DE MARS ELAE R LEGAT us.

Cicero fuit, quod cum ad Graecos missius esset, ,raece prolocutus, Iaiestati Romanae detraxisset.

Unde inter diuersas Nationes, non minor exoritur aemulatio atq; contentio super vernaculo idiotismo, quam super gentilitia indole: tamquam qui e sermonis certamine victor extiterit. huic ipsi quoque de virtute concessum sit. Neque ullum euidentius Maiestatis argumentum videtur, quam posse subditos cogere,ut impmantis lingua & sermone utantur. Sed & necessitas, unius linguae propagationi,Imperium adstringit. Etenim,ut recte Augustinus, facilius diuersi generis animantes dc discolores aues conueniant, quam diuersae linguae homines in socie talem ciuilis vitae. De Latino quidem sermone disserere

lubet; quod Romae proprius quodammodo esse desiit, ut

nusquam peregrinus censeretur, nexus &velut interpres Gentium omnium: quae non satis spoliare Italiam, eue tere Romam visae sunt,nisi linguam eriperent. Eriputarunt tamen, quasi ut rursus omnibus darent. Propagata Religio est,& Romani,ut silc dicam, es e coeperunt, quo

quot ubique Christiani erant. Romani lingua, Christiani ritu: quemadmodum in celebratione Diuini Offch, lectione piarum precum, exaratione Apostolicarum litterarum,adhuc Latinitas sacra est. & sic Romae & Pontia ficiis velut debet,quod existat,& cum reliquis linguis,e cultissimis illis quidem & pulcherrimis, necdum interi rit. Eo intuitu, in scholis discitur adhuc hodie, in sero, curia,aula,ac inprimis Legatione utilis,quoties peragi se

ino alio idiomate nequit,aut minus commode.

Itaque Legatus spectabit Principem populumque a ' quo missus est: non inueniet linguam, sed adferet: & solemniter verba facturus,vernacvium situm idiuina, non

exoticum

448쪽

LI B ER SECvNDus. ADJexoticum proseret. Ast quando deinceps seorsim res agitur sine pompa ac fumo; poni interdum utrimque perlona poterit,& peregrinae linguae ministerio secretum expectorari. Ita enim & Legatus Principi mandata exactius pandet,altiusque,vt sic dicam raraecordia excutiet & scru tabitur,tum beneuolentiam efficacita conciliabit. Prin-oeps autem singula momenta L sationis penitius pleniusque percipiet,suaque vicissim fidelius promet.

DISSERT. XXXV.

si per Interpretem'

SED ut rari omnino Mithridates sunt; satis habent plerique Reges, una & sua lingua loqui. Vnde cum idioma Legati non callebit qui excipiet, necessario malo adhiberi Interpres solet. Exemplo sunt Legationes Gai rh, Maximini,Traiani Valentiniani,Theodosij, Tiberii, Leonis, Iustiniani, Iustini, Zenonis, ad Persas, Suthas,

Vandalos, Parthos,Saracenos, Gothos, Hunnos, Sclauos, Abaros, Alanos:quemadmodum vernaculqillorum temporum historiae narrant. Sunt qui ministerio Interpretis uti suadent; quasi id decere dignitatem putent Principis,& crescente pompa veneratio augeatur. Defectus in delicias verti solet ; alieno ore loqui, aliena aure audire, aliena etiam manu agere. Imo geminum ab hoc defectit commodum manare solet ; ne respondeatur ad non inte lecta,& ne quid praecipitantius excidat,dum-neficit mox missi reuerti. Tradit Curtius, Magnum Alexandrum, non solum Legatis,sed & hominibus suae linguae per Interpretem prae-

449쪽

26 FRED. DE MARSEL AER LEGAT vs.bui de aures, ac respondisse. Et solent Academiarum alumni,dum ingenij specimen ventilant, quae a disputan

te proponuntur argumenta repetere atque iterare , ut int

rim & iudicio mora adsit,& qui singula soluenda sint,d

liberando occurrat. Sed neque tam grata, neque tam es cacia esse possunt, quae ignotus aut ignarus tarsan alienae sententiae enucleator profert. Contra quaevis lingua verborum veneres & energias habet, & stenuinum aliquid, quod alia quacumque vix longis ambagibus, ac ne vix quidem, explicando commentaberis. Numquid a genio scripti toto caelo aberrauit Facundus ille, qui Legationum Insigne , Gallice nuper vertere aut interpretari typisque committere aggressus est 3 Vesue ea hallucinatio absit; certum est tamen, facultate vicissim loquedi promptiorem fieri animum, inti, te magis sese prodere. Cui

teruentus interpretationis, qua impetus orationis, incitator & expugnator voluntatum,frangitur.Quippe loquentis interim calorem flaccescere, acumen retundi, intentionem evanescere necessum est. Hinc etiam ambigu8

vel indefinite dicta,in sequiorem non semel sensum veniunt, vel dubia & tenebricosa videri incipiunt,quae picna inprimis & maxime significativa esse expediat. Nimirum,gratia illa & verborum vis Legato propria, in Vic tio hebetatur. Omitto opportunitates interfandi, quibus ipsis cum interpretamenta viduentur,non parum & leporis & caciae amittunt. Postremo nonne Principis sui Interpres est Legatus 3 Sed si Legato, ut sic dicam , Legatus accesserit; nihil non commenti verendum a tantis

commentatoribus.

Nolim autem linguae interpretandae nescium esse L

Eatume

mosque affectus apte & signa- commodo frequens obstat ina

450쪽

LIBER SE CYNDus. :Tgatum: ne si tarte stolidum aut infidum interpretem nactus fuerit,allia pro aleis obtrudantur, Legatio perperam succedat. Audiamus, quid Me di, Persarum Legato,

apud Iustinum Imperatorem euenerit. Curo inciuilius, qui conductitiam nauabat operam, intonaret; Legatum Iustinus interpellavit: &, Non sentis, inquit, sermonem tuum ad Romanorum Imperatorem dirigi Consternatus Mebodes verecundo pauore, pronus in terram se prostrauit,negauitque a se haec verba esse. Qua excusatione cum uteretur, visus est Iustinus adduci, ut fidem haberet;

subiecitque: Videtur igitur Interpres sua & aliena nobis suggessine. Ad quam non excusationem, Interpretis una stupiditas vel impos ura , Legatum ipsumque Imperatorem descendere adegit, cum neuter offendistet Sed neque supplicio suo caruit ille: ne periculo quidem carebit omnis Interpres, qui exteris adhibitus, iniquiora postulata idiomate suo exponit. Themistocles, missis ad se Legatis, terra:& maris Imperium flagitantibus, Interpretem per quem haec dixerant, interimi iussit, quod vel Graeca lingua barbare looueretur,vel ad barbarorum nutum abute,

retur. Ne quid hic igitur absurdi committatur, assumi vir spectatae solet fidei, nec vilis vitae aut stirpis . L. ZZmilio Paulo Consuli in Graecia interpres fuit Cn. Octauius Praetor. Sic Gellius,ubi de Legatione Atheniensium agit, Cccilium Senatorem interpretis munus impleuisse refert. Exquisitis inde honoribus interpretes etiam assecti sunt sepe; atque adeo post Legatum naud magno interuallo. Bradunas Is digimnae interpres a Iustiniano etiam mensae adhibitus est. Cumque Sp. Postumius Albus, A. Manlius, de S. Sulpicius Camerinus, veluti legum condendarum triumuir a Romanis missi essent, ut ab Atheniensi- '. Hi h a. bus