Frederici de Marselaer equitis legatus. Libri duo. Ad Philippum 4. Hispaniarum regem

471쪽

8 E RE P. DE MARSEL AER LEGAT vs. obseruata olim, nullo sere discrimine E memoriae modii-lo ad calamum profluenti non enim subsistere ubique, aut argumento inhaerere datum est. Cyaxares Medorum Legatis Indicis,sciscitantibus, id causit ipsum Regemque Assyriorum bello collideret3 Indum enim allaturum ei auxiliae cui fieret iniuria. Referte Regi vestro, inquit,neque in Regem Assyriorum,neq; in eius Imperium qii idquam iniqui profectum a me esse; meis quoque me

armis fidere qui iure & innocentia tutus sum. Dum Petrus Rex Aragonum numerosa militum manu instructus

staret, nec sciretur, ubi ea usurus; Legati a Rege Galliae cum huiusmodi mandato missi sunt: Regem suum, iniebieeto apparφm, inquirere, anne in communem & barbarum hollem belli tempestatem estissurus esset: ita enim pro felici successu vota summo se Numini concepturum. Sed,sue in patruum suum,Siciliae Regem, siue in cognatum,Salerni Principem ; iam in antecessum de iniuria se expostulare. Respondit Aragonius: Quod ago, Num nis axispicio agere mens est, & Numinis ductu ad exitum proserre. Bellum istud si Dei bellum est homines timendinum sunt Sic quoq; Angliae Rex HenricusVIII.ad Fram ciscum I. Galliae, Legatos misit, partim pensionum quarumdam exacturos perlatutionem, partim restitutionem regionum, quae veterem contractuum& cognationis iure debebamir. si mora aut tergiversatio deinceps esset, mare se traiecturum, & pressum a Maioribus solum lustraturum. Franciscus,non retula ore,Et vos,inquit,Regi vestro referte; Excipiendum a me,prout venerit: amice & hospiataliter,si inermis; militariter&hostiliter, si armatus. Et gat igitur ipse,hospes an hostis adesse velit: cum paucis &domesticis,an cum quinquaginta me sibi millibus com

472쪽

, LIBER SECvNDv s. glytum occurrere: quibus indubie causae nos ne iudicibus validis belestibus, plus fidei & veritatis inerit,quam Regis vestri imaginariis ac emortuis titulis exesisve chartis, ceu detritis instrumentis. Sic in possessorio iudicio triumpharunt Franciscus & heredes eius: petitorij actio videtur iam plus quam longissimi temporis lapsu praescripta, ni quis validior iudex atque geometer nirsum de diuidundo potentiis agere & cogere possit Cum Legatus quidam Regi Galliae Henrico IV persuadere niteretur, Principem suum pristino necessitudinis & beneuolentiae affectu erga eum perseueraret, cum tamen pro virili clam noceret;

Quid verbis opus est, inquit ille: & ego tam diu amicus ero, amicum quamdiu experiar ; sed numquam impellar

ad rem adeo difficilem,ut conseruem amicum nolentem. Apud Turcarum Imperatorem cum Persa Legatus album vocasset album,& nigrum,nigrum , atq; ille conticesceret; ratus se non audituna fisisse, quaesiuit, num intellexisset ea quae prolata essent. Nescio,ait Imperator. Itaque Legatus,

silentio obhq sitans,scripto schedulam ei tradidit,qua singula quae expositum venerat, comprehensa erant: & Lege,inquit, ut me intelligas. Tum Barbarus: Licet legero intellexero,ium credam. Sed anne quis intelligat quod non credit Praefractum hoc, degeneroso Caroli V. dicto temperandum. Huic Legatus redux referebat, Principem quem adierat,liberioris oris esse,nec a conuitiis abstinere. Respondit Carolus: Exilis amor. Cumque eadem Leg tus inculcaret; rursum Imperator: Male dixerit ille, ego bene fecero. Legatus non ignoti Regis, dum ciusmodi mandata suscepiti et, ut eorumdem emantiati Aiem non usque adeo gratam audienti sore praeuideret,vitio bie oris

aut moris , nonnihil inter loquendum balbutiret; magis

Lli quidem

473쪽

so FRE P. DE MARSEL AER LEGAT us. quidem obhaesitauit,dum inamoenam Legationem meticulosus aut verecundus exponeret. Itaque ubi dicendo de subsumendo incaluisset, multaque diceret, non multum; vocemque modo deprimeret, modo attolleret, modo dimidiata etiam verba supprimeret, aut praecipitaret veriusquam promeret: tandem & Princeps respondendi tena-ptis nactus,quod nullum habuerat audiendi; ipse submis se admodum lciateque & breuiter lingua ludere ceu lingere potius statuit,quam loqui. Vbi sic dimissiis disertus ille;enixe rogauit deductionum atque admissionum comutem, vellet sciscitari Regem, Ecquid respondisset 3 sese enim nihil omnino percepisse prqter beneuolum vultum. Paruit iste. Tum Rex: Miratur Legatus,quod me respondentem iton intellexerit 3 nec ego quidquam eorum quae ille protulit intellexi. Agesilaus cum per Nuntios transitu a Rege Macedonum petiisset, isque se deliberaturum diceret; Ergo deliberet,inquit, sed nos interim transeamus. Interrogatus ab Legato Princeps, qua lege consanguinei sui ditionem gratiis diuastando sumeret; Uis maior, Necessitas,Commoditas loquantur,ait. Eiusmodi responsa, tyrannica licet, nec probanda,interdum usurpat Maiestas potentiorum , At felicitas victorum; quorum iura quia sunt indisputabilia & supra examen, non est utique mirum,si a plerisque non intelligantur. Regios autem spiriatus & dignitatem uno responso Legatis Darij ostendere visus est Alexander. Illi ad eum missi cum primo matrem& duas virgines filias peterent, & pro tribus corpori-

bus xxx. M.talentum polliciti, pro seruata ab interneci

ne familia gratias agerent; deinde cum filiam Datij in coniugem dc quidquid terrarum inter Euphratem & He lespontum iaceret in dotem offerrent; nihilominus reiecti

sunt.

474쪽

LIBER sECvNDus. Si sunt. Tum Parmenione Consiliariorum intimo suggerente, Cedentibus inimicis argenteum pontem parandum esse; plura adhuc flumina transeunda esse, munimenta Regni Dariani; se quidem,si Alexander esset, propositam a Dario conditionem non recusaturum: Alexander & sibi conditionem artisuram ait, si Parmenio esset, sed Alexandrum Alexandro digng meditari: sed neque fluminibus terreri qui maria transiisset. Itaque ad Leg tos conuersus, respondit; Ea quae offerrent, non donum esse,sed debitum. Se quoque neque Dub auro egere, ne- que partem eiusce Prouinciae, quae tota sua esset,sibi iussicere.Oblatam filiam omni quidem honore dignissimam, sed destinationi suae nondum conuenire. Denique non aliam cum Dario amicitiam placere,quam quae iure belli

constitueretur. Nuntiate ergo Regi vestro,ait,gratiarum actionem superuacaneam videri apud hostes: quorum obsequia & familiaritatem scitote me non qu rere,ne adimittere ovidemGrocul abest,ut ambiam ab eo qui adorationis cultum deDei. illud queri& admirari mei Domis nium negari mihi,qui laedeam in terris fungor.Me quo- que,si quid clementer aut benigneegerim, non necessit ii tribuisse, sed naturae meae. Denique non aduersus aluersariorum calamitates, sed contra proterviam contendere me. Robustum quoque responsum fuit,quod Athenienses dedere Legato Mardon , promittentis, deuastatam ferro igni e urbem restauratum iri,imo totius Gr(ciae principem fore; ingens quoque auri pondus se daturum, si bello aduersus Grecos abstineret.ita enim responserunt: Nullum auri pondus terra toto gremio tenet thgitve sic magnum, quod saluti Graeciae anteferant Athea.

utenses. Ideo e quousq; sol cursum situm seruabit, cum Lit i Persis,

475쪽

set PRED. DE MARsEL AER LEGAT v s. Persis belligerandum est,ut violatos Ditionum fines,vim latos Deos ulciscantur. Dum Legatus quidam I. ' manu

data sui Regis per Itastinianea scripta expositurus adu niti et,qii siti ita suis Doctoribus iocularis Princeps;( id iuridice de ipsus reponere posset,cum non colloquiis, sed odiis armisq , deinceps agendum esset Inquiunt illi: Ubi opus est facto,verba Don sussiciunt. Iamque Legatus, L ge tali,& lege tali, pro iure allegato excipiens, audiebat: Non mihi verba placent. Et si quid iocis demus; credibile es breuem Digestorum legem aegre leguleium orato . rem digessisse. Numquam vero Princeps cum Legato disputationein ineat,nisi quideli eipso vilior esse vesit, etiam ridiculus. Iustinianus hunc errorem commisit, belli ontrouersias apicesque prolixis cum Cosme verbis exagitans. Sic fomlassis praeliari satis non erat, nisi& lingua pugnam cieret. Ille tamen vulnus exprobratae plus semel iniustitiae hau disque, ioco scilicet diluens, argute magis quam decore

dicteria acuit: dc, Sic non manifeste, inquit, mendax es, inoleste tamen verax. Mitius tutiusque censeres, per Ministros altercatum fuisse, nec victum Imperatorem nisi in alio.Quod si ad argutiones aut obiectiones ex tempore au tnatura rei digne responderi nequeat ; comminiscendum

est protinus quippiam,quo implicita aut insidiosa propositio retundatur aut pertranseatur. Sic Epaminondas Agesilaum ,& alias Callistratum Legatum Atheniensium, Dercillidas Lacedaemonius drinum, multi praeterea multos tempestiua solertia responsique vibramine ceu telo perculerunt. Sic quoque Legatum praemunitum est; velim,ut si inopinum aliquod perceperit responsum, non

tam m

476쪽

tametuam attonitus aut excordi similis haereat sed habeat quod cum moderata grauitate reponat. Haud sterilis erit,

si quid ob ci responderi possit Adulo de in antecessum

perpenderit. Sic quidem paratior erit seu versare dolos . seu vitare,& ad omnem fabulae partem: vel coruos deludet hiantes. Huc etiam profuerit, aliorum Principum mandata, responsa,relationes notasse & examinasse. Frequenter enim dicuntur & fiunt eadem per diuersa. Coram vero obseruabit curiosus Orator, quo gestu responderit suaque exposuerit Princeps. Et his rursus affectuum indicibus sic fidat,ut meminerit, non solum verbis insidias inesse, sed frontem facillime mentiri. Inde Aristoteles ait: Eorum

quae sunt,quaedam sunt, nec tamen apparent; quaedam etiam apparent, cum tamen non sint. Ideoque non omni

responso adhibenda est fides; multo minus adferenda vel indenda est suis. Id agendum, ut quidquid acceperit Le- gatus respon si,dignu in esse fide contendat. Credulum essse,leuitatis signum est;alios facere,plus damni habet. B nigno Phormionis responso Legati Chalcidenses calami tate ciues suos inuoluerunt, dum hi securiores esse tu si, remissa urbis custodia, inexspectatam vim sustinere non potuerunt. Pariter fallaci responso Iugurthae, Legati Romani Africa excesserunt, copiasq; soluerunt: sed quid, nisi ut acrius bellum ille renouaret Ita & Legati ab Eug nio missi ad Theodosium, comitate relaonis aliisque u Iamentis subdolae humanitatis decepti sunt. Nam ut illi abscesserant, illuso Eugenio luctiaosum bellum Theodosius intulit. Responsum minax super inveneutiquam se renuntiaturum,constanti animo profiteri Legatus debet. Recte

Lil , igitur

477쪽

s DE MARsEL AER LEGAT v s. igitur ille, qui a Rege Scottae missus, ut bellum Anglonuntiaret, postquam Fecialem egerat, aures atrociori r seonso clausit, testatus se referre nolle, quod audire non sustineret. Paucis verbis magnum animum Promens, Mandatum,inquit,non ab alio Principe me suscipere aut exequi par est,quam ab eo qui me misit; meque iure su ditum. munere clientem habet.

Solui hic debet, multorum disquisitione agitata, nec scitu inutilis,qiuaestio vetus de nova; Anne Legatus iter ad suoi remetiens, non responsum modo, sed insuper mand ta illius quem adiit perferenda licite accipiat 3 Abiniamicisautjniuriis non posse, certum est. Ideoque M.Ttiblius in Legatos ad Antonium missos insurgit, quod eius qui Senatui parere dedignatus fuisset, mandata ad Sen tum suscepisserat. Ab amicis vero non ingrata nec infesta mandari,si data fuerint,cur nequeant degerri E Hac familiaritate atque fiducia usus est Latinus:

Vos contra Regi mea n-c Mandata referte: t et

V m hi nata. &c. Verum & mandata quaecumque super communi nee tio, quod fieri non minus intersit accipientis illa quam . dantis,ferre reserre fas sit. Ideo Caesar L.Caesarem & R scium praetorem, idoneos nactus homines per quos ea quae vellet ad Pompeium perferrentur, petit ab utroque, ut quoniam Pompeij mandata ad eum detulerint, non grauentur sua quoque ad eum postulata deserre. Quod superest; interdum Legato sortunae inferioris, Ioco responsi, litterae traduntur, indices sententiae nostrae atque beneuolentiae. Illi pariter, de cuius fide, prudentia, vel memoria dubitamus , recti is scribimus rebonium quam dicimus . Verum enimuero, cum validiora sunt quae

478쪽

quae communicant Imperia, resque quae communicantur

maioris momenti; Legatio Legationem subsequi ac velut compensare solet. Id enim vitiusque Principis dignitatem in primis spectat; potissimum vero eius, cuius Leg tio Legatione censetur digna. Viva deinde voce exactius singula certiusque pertractantur. ut sileam, ipsas negotiorum curarumque communicationes,mittentis impenses.

honorisque & obseruantiae delationes, parum imo perperam cstimari,si breue dumtaxat ac leue iisdem epistolium reponatur. Quapropter Senatus Populusque Romanus Porsenae Legatos milit,cum tamen Legatis Regis eadem respondisset. Et cum Syphax Legatione Romanam amicitiam petiisset; Senariis non benigne solum respondit,sed& ipse Legatos cum donis ad Regem misit L. Genutium, P.Petellium, P. Popiliu in . Theodibaldus Rex Franc rum,cum Legatis Iustiniani responsum dediget; affrinauit tamen,se propediem de illo ipso negotio Legat Constantinopolim missuriam. Ptolomaeus Philopator pacmi per Legatos petenti Antiocho,non solum concessit,sed &Sosibium Legatis eius redeuntibus comitem adiunxit, per quos sententiam mentemque suam edoceret. Theo-

dat adus Petro Legato Iustiniani redeunti Constantinopolim addidit suum. Quid E Dissensione ors inter Grae- . eos & Gallos , cum Irene Imperatrix Leonem Spart rium Legatum ad Carolum Magnum superpace sancien-

da misisset; vicissim in hoc ipsum ablegati sunt ad illam Iesset Episcopus Ambianenus & Helingaudus Comes. Tum hic ipse Carolus,dimisso Arsapio Legato Nicephori Imperatoris quocum pax coierat, eiusdem sanciendae

gratia Legationem suam Constantinopolim destinauit: cuius Principes erant,Haidus Episeopus Bassensis,&Hugo

479쪽

36 FRED. DE MARSEL AER LEGAT vs.go Comes Ruronicus. Sed modus tandem sit: omnia si adferam,sola librum Res ponsa impleant.

3 Ti A M a Legato Consilia sunt, cum iunctionis suae tempore munus hoc sustineat deliberandi ac sugg renui, quae ad statum publicum ac summam rerum sp istant. Munus profecto eximium & sanctum: quemadmodum ille esse debet qui munus administrat eximius &sanctus. Fons puriis sit; & quem educes laticem, purus quoque erit: pectus fidum & sincerum sit; simile quoque consilium prometur. Prodesse etiam quam placere malit Legatus ;imo offendere, quam,cum possit, non prodestim Saepd quini sanuni est,palato Principis minus adlubescit, cum soli opinioni de cupiditati', non prudentiae locus est. Ita se res habet: Quod cupiditati placet, temporaneum est; quod ratione suscipitur, perpetuo probatur. ea jed inum vera atque stabilis est consilij gratia, quae honesti nititur radicibus , atq; ab iudicio incorrupto est prosecta. Fallacia autem simulque suboluit, etiam in benemeritis odium parit. Poe ro quod simulatum est, violentum est: diu latere nequit i erumpat necesse est Id ubi acciderincuanescitomnis ille apparens gratiae & gloriae sucus & si inus. Aliud longe est iudicium in iis quae ratione prome

naimus. In noctuis quoque ac turpibus qui obstiteriant, plus reserunt beneuolentiae, quam qui obsecundarimi. Rerum vero quae nequiter suadentur exitus facit, ut diu doleamus quia ad breue tempus oblectauit,&execremur etiam

480쪽

LIBER SECvNDus. MIetiam eos qui turpis negoth fuere auitares. An addo iudicia animos jue gerimus uti corpora, quae offensionem

omnem auersantur: Ceteriun velut aegri pharmaca,tametsi salutaria, reiiciunt saepe, earumque rerum dulcedine capiuntur quae saluti obsunt; sic multi affectuum morbis obcaecati,veritatis acrimoniam non sustinent,monitionis amarum pharmacum respuunt,assentationeautem & elaborata concinnitate mendach seducuntur jubruuntur,ex insalvis tandem insanabiles. Verum enimuero, quia Principes aliis aegerrime cedunt (ne cessisse quidem videri possunt consilia & hori menta non arroganter neque sestuose obtrudet Legaciis; uasi videretur censuram innuere ,prudentia Principem estitui, se vero abundare, aut quan dormitans ille vellucandus seret & excitandus pulsu tam humilis campanae. Scripturae Sacrae opportunum dogma est: Tenes Regem

noli vel videri Sapiens. Non quod res laudabilis vel expotenda sit desipientia Ad quia odere Principes eos, qui supra se sapiunt, & infra priuatae modulum prudentiae diadematis maiestatem collocant. Narrant de Rege quodam Castellae,cum litteras ad Pontificem missurus esset,ac pietatis ossicium elegantia vellet commedare, cuidam Magnatum suorum,uiro graui & erudito, iniunxisse,ut exemplar unum formaret, se alterum compositurum et illud vero mittendum fore quod pulchrius foret. Paruit ille, quamuis illibens, si ilum e impendit. Postridie itaque iussus scriptionis successim proserre, sero intellexit, non semper utile esse,pulchre scribere. Etenim, velut antaginnistae praecellentia animaduersa, creatus sui si imen o tendere Rex renuit. Abscessit domum, lix dicam an in- filix scriptor E & mox equum conscendens, atque ad fa-M m in miliam,