장음표시 사용
191쪽
vangelium 8c Ecclesiam pertinere. Traditiones admittit, sed absque opinione justitiae & necessitatis. Confessionem retinet, sed in qua enumeratio peccatorum sine peccato omitti possit. De D- si aliose fere convenire nunc ait inter partes, aut concordiam obtineri posse. De Missa maximὰ haeret, & inexplicabilem nodum illum esse agnoscit, medium tandem affert, ut Pontiis constitueret, ut nemo cogeretur ad Missas privatas, & permitteret integrum Sacrae Coenae usum. Sanctoram custam, cum nihil in eo praeceptum nec in veteri Ecclesia observatum fuerit, in universum aboleri posse non dubitat, admittit tamen serias, in quibus Sanctorum historiae di exempla proponantur, sed sina invocatione, ita ut nec formulam illam probet, qua veteres usos esse concedit, Deum rogantes, ut adjuvarentur precibus sanct rum: tandem summe detestatur, supplicia illis irrogata, quia cultu Samstorum abhorrent. Monasteria ad educandam juvent tem in studiis, conservari suadet, cum libertate tamen egressius.
Conjugia Sacerdotum prohiberi non vult, sed medium proponit, ut Episcopi non nisi coelibes eligantur. Epilogus hic est: mee serias non quod de unius sententia aliquid constituendum putem nemo .aim in Ecclesa hane tyrannidem sbi sumere debeo sed quia regatas sum, bono sudio respondi, θ' Aηφωvi, me hoc scriptum , velis deliberationem quandam, mittere , o optare , ut plures docti de tantis rebus communiter deliberent. Non igitur pro decretis spargi Depo- pulum debebunt , N quidem professus sum, me concessurum judiciis
Hos articulos , Francisco Regi non displicuisse so multa sunt uae suadent, quippe qui dc eosdem Romam misisse dicitur, quis ontificis ipsius quoque impetraret vel emendationem vel conis sensum, Et fuerunt illi a quam plurimis in Gallia excerpti, sed non integri, verum mutilatio), qua de re MELANCHTHON ipse
b) GCΚENDOR F. l. e. & MELANCHT. in ead. Ep. p. 237. Eos mutilatos lectos fuisse a RMHERIO Lib. IV. Hist. Concit. Gen res. Part. II. p. 83. patet ex collatione eorum, quae apud Richetium di in Consiliis Melanchthoniauis , Pezelio editis leguntur.
192쪽
conqueritur; quaeque res magnam facile invidiam Uiro optimo cum apud suos tum apud posteritatem conflare potuisset. Quid pquod Rex Galliae Theologis etiam Parisiensibus idem hoc Consilium communicaverit , atque dato rescripto ut sententiam ferrent sa), illos fuerit adhortatus. At vero, cum horum in quamcunque Resormationem capitale odium satis esset notum , tum mirum nemini videri poterat, quod ex animo etiam hanc abominarentur, atque in suo ad Regem responso b), plane omnia cum iis, quos haereticos esse jam praedefiniverant, Colloquia c dissuaderent, & Regem rogarent, ut priusquam ultra progrederetur, ex Germanis, quorum venenum latens ita facile detinurus esset, quaereret sequentia d) si An cunctos libros Bibliorum pro Sacrosanctis ic Catholicis habeant Z χ) An credant,
Ecclesiam errare non posse, di semper caput visibile externum& ministeriale habuisse, successores scilicet Petri Amstomi 3 An
Ecclesiae dc Conciliorum scita & Constitutiones Pontificum amis plecti velint 8 An bonas Ecclesiae consuetudines, ut certissima fomenta & adminiculta pietatis, a majoribus receptas approbent Z r An pro intelligentia re explicatione Scripturae, Dociatores veteres , Graecos & Latinos admittere velint, Hieravismum, Ambrosum, Augustis m, Gregorium, Basiluum, Chos .mum, omnesque aliost Neque autem haec tantum, sed & ad re liquos articulos omnes Melanchthonianos Censuram te tum adoria
b Hoc Sotbonistarum Responsum propter rei memoriam ex ipso originali Actorum Facultatis Parisinae editum a Dn. d'ARGENT RET . I. Part. II. p. 39s. 396. huic Volumini inter Documenta. Num. XIlI. ut exhiberemus, operae judicavimus pretium. e Literas . quas ad Regem tum dedit Facultas Parisiensis, habemus in Tomo I. Collectionis Dn. d'ARGENTRE Part. II. p. et83. 38 una eum codicillo, quo ostenditur non esse disputandum eum saerelieis,& enm Insirxctione ad eandem hanc causam latius urgendam, quae data fuit duobus ex Facultate ad Regem legatis l. c. p. 386. 387. d) vid. RICHER. lib. cit. p. I 8s. e ARGENTRE Tom. I. P. II. p. 397-Α . Unde eandem quoque sive censuram sive Instructionem depromimus atque legendam tradimus inter Documenta Num. XIV. iDisitiroo by Corale
193쪽
navit Schola Sorbonica, dignam hominibus, inveteratis errori. bus immorituris, sed & digniun, quae etiamnunc h nobis legatur atque expendatur, quo nostram rue discamus aestimare dc nostrorum temporum felicitatem, cum probe persuasi simus, posteriorum temporum Doctores Pontificios, eos saltem, qui cum Bossueto et similibus Sirenum cantum instituere allaborarunt, non sine rubore ac indignatione haec talia veterum Sophistarum Parisiensium placita, merum pus olentia di veritati tenebras offu dentia, pertu itrare.
s. XLI. Erat idem ille annus is Is quo Antonius Pratensis, Regni Gallici Cancellarius & Archiepiscopus Senonensis isto suo sun3ebatur, surrogato in ejus locum Antonio de Burgo πιι Est vero tum veluti in Mnevolentiae singularis signum, equidem venia quaedam Dublice promutilata, quibuscunque qui Luther nismi veneno uicebantur insecti, sub ea tamen conditione, ut resipiscerent, & abjurata Evangelii doctrina ad pristinas redirent naenias Papales, - Caeterum , posteaquam illud cum Germanis abruptum esset commercium, persecutionum quoque vis nova cepit increme in , multoque major ac vehementior exarsit quam antei, Et exisperiri tum quoque hanc λvitiem debuit, ex vallium ridem istanarum legatis ad Iob. Oecolampadium missis unus b), qui Gnitianopolin scin in reditu suo transiens, cum ejus fides in certa. men deduceretur, mortis supplicium subire debuit, aquis suffo
Haec persecutionum ingravescentium violentia, Gigurinos, Bornates, Basseanses & Argentinenses impelleiat, ut A. ad Galliae Regem communi nomine legationem decernerent, atqueque pro iis intercederent qui propter religionem erant in vincuistis, simulque ut ob religionem exules restituerentur, orarent. Rex enim, uti verbo monuimus, redeundi ficultatem dederat profugis, & libertatem concesserat captivis, ea lege, si quidem ad
a) TILII Chronicon. abbreviatum Regum Franciae p. 3II. . cujus martyrium memorabile describitur
in Actis Martyrum Isω. q. pag. ς--62.
194쪽
ad Episcopos eorumque vinarios crimen intentatum a urarent,3c in posterum recte caverent 3 Hanc vero conditionem Legati cupiebant omnino remitti; Et Rex quidem nonnihil tum oreteianus laxasse dicitur sa), nec tamen desiderio illorum fuissecisse, siquidem d. xxIv. Februarii A. Is 6. per Annam Monmora tium Curiae Magistrum scripto respondebat, atque cidem illi conditioni, si Lutheranismum abnegarent, insistebat , Dum interea de ipso Monmorantio non levis erat suspicio, quod ipsius instinctu Rex minus liberaliter egisset, Prouti anno statim sequenti, nova fidelium persecutio lacertos movebat, dc non pauci serali flamma, ut fidei prosessionem luerent, Cogebantur, inter quos erant, qui antehac jam apud Nemausenses compacti fuerant in carcerem & Iro quibus sigillatim intercessio fuerat ficta. Tum vero Bernenses denuo A. Is 37. d. I . Novembris ad Reuem Galliae literas dare querimoniarum b) plenas, quibus insestum Regis obterere conabantur animum, ipsi inter esia exprobrantes, is quod summa cum indignatione 'Tceperint Regem adeo ut is culenter suos tractare seatres, qui tamen eandem quam ipsi- ,, mei profitebantur religionem 3 Quod exinde facita colligeia se rent, quam parum pensi Re ipsos & eorum intercessionem si haberet, Quod denuo eum & orarent di obtestarentur peris omnia ea quae hactenus Regi praestiterant ossicia & per ipsam is Dei gloriam, ut mitigare velit eas persecutiones di liberum ,, permittere Curium Mangelio, ejusque praeconio dic. se Sed
Rex ad eas aeque atque ad reliquas obturare aures:
- Τοh. verbCALVlNUS egregiam tum Ecclesiae Christi praesta re operam 3 Is enim, anno videlicet Is 37. quod multos in Gallia sc) videret veritatem quidem intus Probe noscentes, sibi tamen indulgentes, quasi Christum animo Colere satis esset, etiamsi Papisti eis sacris interessent, duas elagantissimas epistolas edidit. Unam de fugienda idololatria. Moiso Gemino, quo amico & hospite usus Aureliae plurimum Hierat, ossiciali postea Cenomen si deis . signato datam, Alteram, de Papisicis Sacerdotiis, Gerardo illi Rus.
195쪽
ii8 HISTORIA EVANGELII A. is 33.
dicatam, cujus antea meminimus, quique Abbatia quadam ac deinceps Episcopatu post editum illum Parisiensem tumultum donatus, nou modo postea satis rectum cursum non tenuit, verum etiam, Heram suam Navarrenam Reginam a paulatim pessum dedit. Interea temporis, de Concilio a PAULO III. Mantuae cel brando multi termones, cum igitur Protestantes in Germania illud haberi debere idque liberum judicarent, eumque in finem non unum celebrarent conventum, inprimis vero celeberrimum illum Smalis caldicum, tum factum est, ut priusquam ex eo discederent, quod fuit die sexto Martii, denuo literas darent ad Galliae Regem. Iis primum excusant b , quod ipsius legato, superiori conventu non satisfecerint: causam etiam addunt, cur ne nunc quidem l gationem ei mittant: deinde rogant, ut in amicitia permaneat,& cum ad concordiam religionis omnes ipsi patefaciant aditus, nec tamen quicquam Proficiant, ut hoc suum studium favore ae benevolentia prosequatur, postremis, quae sit ipsorum de Concilio voluntas exponunt, & quid ipse constituerit in eo, scire cupiunt. Rex deinde decimo Kalendas Iunii respondet, & satis- tactionem accipit, & de sua erga ipsos Perpetua amicitia Drolixe pollicetur, dc suorum adversariorum calumnias, edito scripto, quod una mittebat, refellit, & de Concilio, suam esse, quae sitie antea semper, hanc dicit sententiam, ut, nisi legitimum sit, di in loco tuto, nunquam sit illud approbaturus sc),
At vero, persecutionum in Evangelicos Lutheranorum nomine denigratos per Galliam nec modus erat nec mensura. Lonis gum esset autem omnia referre, sed hoc anno sub Idus Aprileis ,
a Quod ejus extrema non responderint prioribus, aliquibus indieiis proditum est a BAELIO in v. Navarre. b) SLEIDAN. Historiar. Lib. XI. p. IS9a.
e Reliqua laederatorum Evangelicorum cum Rege A. Is39. & rc o. acta recensentur, & bona fide ex Archivis reseruntur ab Ill. SECKENDORFIO Lib. III. Sect. ai. g. LXXVIII. p. 2s8-χω. ex quibus omnibus, quam parum tamen inde emolumenti traxerit causa religionis apparet, cum unice Regis Galliarum comitas eli tenderet, ut Protes antes a pace & concordia cum Caesare & reliquis Imperii ordinibus in Comitiis instantibM tractanda avertereutur. Diuitigod by C . Ogla
196쪽
oui tum nonus erat dies ante pascha, Tolosanus quidam adolescens nobilis, & literarum studiosus, viginti circiter annorum, Lutetiae suit exustus sa), propter esum carnis, non vivus quidem, sed ita tamen ut laqueo fracta gula, pendulus ignem succensum persentisceret, quod pro loci consuetudine mUni beneficii loco ei datum fuit, eo, quod in Carcere, priusquam educeretur, assidcntis atque minitantis Iudicis Morini voce perterritus, impie se fecisse testificatus erat atque irreligiose. Excudebantur hoc tempore Lutetiae bin Biblia, sermone Anglico, ut per Britanniam distribuerentur in templa jussu regis, sed ubi rescitum est, interdictum fuit, nec erat in nullo discrimine typographus. In Galliis vulgo non extabat lingua populari Scriptura sacra , neque suspicione carebat, si quis forte novum Testamentum aut simile quid Gallice legeret, Sed neque sacras literas tractare licebat nisi professione Theologis, ac id genus aliis, promiscua vero multitudo nihil prorsus noverat, dc mulieres urbanae Missam auditurae libellos in templa deferebant, qui latinas habebant precationes, eas utcunque demurmurabant, cum plane nihil intelligerent, & persuasum erat ipsis, multo id gratius esse Deo, ouam si patrio uterentur sermone. Hoc nimirum agebant sacri luci, quibus erat hominum ignorantia quaestuosa. Hieroumi autem Vindocini sc) vivicomburio propter Evangelii consessionem intrepidam A. Is 3 p. sublati exemplum primum auit eorum , qui apud Aginnenses in Aquitania martyrii mortem
Andreae Berihelini d) ne commemoremus eXemplum tragicum , flammis quippe objecti, quod ex agro Uivarienil versus Lugdunum iter faciens lignum vel lapidem in via erectum genuflexione salutare noluisset. s. XLII. Annum millesimum quingentesmum quadragesmum nobilem dubium an infamem reddiderunt, quae cum WALDEN
197쪽
Postquam enim Lutheri doctrina obvio tam multorum favore
acciperetur, reliquiae WALDENSIUM ubique sparsae colligi,
dc crescente Lutheri nomine vires & audi oritatem sumere coeperunt; praecipue in Regionibus Alpinis & provinciis Alpibus via cinis. Igitur cum Merindoliani ia Caprarienses reserente hanc causam illustri THUANO sa) ad famam eorum, quae in Germania gerebantur , animos sustulissent , jamque conductis ex Germania doctoribus manifestius quam antea se proderent, a S natu Aquensi, instante regio procuratore, in jus vocantur, cumque ab amicis admoniti, pcriculoque, quod ipsis haut dubie impendebat, si se judicio stitissent, deterriti non comparerent, tri- nundino citati, ut fieri assuevit, tanquam contumaces, horrida di supra modum atroci sententia xiv. Kal. Decembris MDXL. damnati fuerunt, praesidente tum senatui Bartholomaeo CASSANAEO magni nominis Iurisconsulto. Senatusconsulti illius sententia in patres familias igne vindicatur , damnatorum bona,
conjuges, liberique & cetera familia fisco addicuntur, & quia
Merindolium hactenus hac peste insectorum spelunca ac receptaculum suerit, edscitur, ut aedis ia omnia E sundamentis ever-- tantur; antra, Cavernae, ac so rei tam subterranei, quibus latiistent, diruantur & obturentur, silva circumcaedatur, & arbores etiam hortorum evellantur: possessiones Vero eorum, qui Me- sindolii domicilium habuerint, ejusdem vel stirpis vel etiam no- tminis cum prioribus dominis nemini colendae elocentur: Tam duri decreti executio mandatur Aquensi, Tomesiensi, Fani Maxia
.mini, & Aptensi judicibus ordinariis, quam plerique iuspenden- am censetisnt, &expcctandum, dum legibus 8c consuetudine regni tam severa sententia in absenteis dc Contumaceis lata, tem poris lapsu in rem judicatam transiret, alii contra praecipitan dam
a) THUAN. Historiar. Lib. VI. Cap. XVI. pag. m. 223. R. Exeat de excidio reliquiarum Waldensixm Albigensum Merindolii & in vicinis locis provinciae facto sub Rege Galliarum FRANCISCO I. lugubris narratio ex monumentis marWrum p. 3os. in CAMERARII H stor. Fratrum in Bohemia & Moravia Heideib. 8. ubi S Petri WESEm
BECII oratio legitur de Waldens s & Aiastensibus Gristianii , quae Λ. 3s8s. Ienae publice est habita.
198쪽
dam de odio criminis ec ratione periculi, quod ab ea contagione
certum erat, si mora interponeretur, executioni demandandam esse arbitrabantur, inprimis Aquensis & Arelatensis episcopi Cassanaeum urgebant, & ut manu armata in contumaceis iretur, instabant , ultro in belli sumptus grandi pecunia tam suo quam reliquorum ecclesiaiticorum nomine promissa. Cum gravis ab uir que parte altercatio esset, ridicula, sed personae accommodata ratione res dilata est. Erat Aquis Sextiis N icolaus Alienius, ex Aret tensi nobilitate vir probus, & litteris non mediocriter tinctus, Cassanaeo perfamiliaris, qui cum judicii iniquitatem aegre ferret,& summopere differri illud cuperet, in colloquium privatum admissus, tali nutantem praesidem oratione aggreditur. Qui de sententia nuper in Merindolianos lata sermones ubique jactentur, non ignoras, nec mei est animi aut officii, de iis pronunciares ouippe qui sciam quantum reipublicae bene constitutae intersit, judiciis auctoritatem suam constare, nec temere illa in dubium rein vocari : sed perpensa rei gravitate, an executio disserri, & mora interposita mitigari judicii acerbitas debeat, id vero quaeritur,
in quo cum variae, eaeque magni momenti rationes auerantur,
pro familiaritate, & arcta, qua conjuncti sumus, amicitia tecum quoque familiariter & tuis argumentis agere constitui, Memini.
sti quid olim, cum adhuc in minoribus subselliis Augustoduni in Heduis sederes, in caussa murium senseris p id enim dc libris sa editis consignasti, & te, qua animi modestia & candore es, libenter horum temporum memoriam recolere animadverti, sic autem rem enarras, is cum in Heduensi praefectura ingens murium
,, multitudo corrosis passim segetibus magnum damnum daret, nul lum praesentius remedium novo malo populareis invenisse quamissi episcopus ejusve vicarius mureis diris devoveret: igitur re cumis episcopi vicario communicata, illum Censiaisse ternis mureis praeis,, coniis serensibus in jus vocandos; quo facto, tamen noluisse deis concilii sententia judicium fieri, nisi prius muribus patronus d seretur, isque pro absentibus caussam diceret: ,, quapropter te murium patrocinium suscepisse, in eaque caussa pro persona, quam R E iustiis a In libro scilicet, ab ipso CΛSSANAEO stripto, cui titulus est,
199쪽
sustinebas, multis rationibus persuasisse judicibus, haut rite atque ordine in jus vocatos mureis, atque ut iis de integro diem curiones in singulis parceciis dicerent , impetrasse , propterea
quod eo judicio omnium murium salus ageretur: quo impetrato, rursus in brevius tempus Comperendinatum judicium demonstrasse, quam ut mures adesse possent, quibus per omneis vicos
insidias a selibus structas esse conitaret: plurima deinde, quae ad murium defensionem pertinerent, e sacris libris adduxisse, & ut diem latius judices proserrent, tandem obtinuisse: eoque facto magnam aequitatis & juris peritiae laudem te consecutum. Nune ad tuum te librum, ad tua argumenta voco, Quid enim magis auribus & animis hominum inauditum, quam ut qui in murium caussa ordinem judiciorum servandum duxeris, eum, cum de vita, salute, & fortunis hominum agitur, pervertendum existimes 3 cave ergo, ne in ignavorum lanistarum aut gladiatorum culpam incurrere dicaris, qui cum rudibus batuunt, gladiatoriae artis praecepta servant & victores saepius evadunt, ubi stricto ense cum inimico res est, furore aut perturbatione incensi artis
obliviscuntur, dc se plerunque confodiendos praebent. Quod in ludicro judicio servasti, cum adhuc juvenis ac sere privatus esses, id in re tam seria istuc aetatis & dignitatis, in qua tantam de te omnium opinionem concitasti, non servabis 3 adeone viles tibi
tot miserorum hominum animae, ut duriorem sortem te nunc judice, suam olim mures te patrono, experiantur 3 De eorum
innocentia non loquor, sed scis ipse, quam multa illis calumniose affingantur, alioqui sedulis Dei cultoribus, & dominis sua jura principique & magistratibus tributum & obedientiam praestare nusquam detrectantibus. Quamobrem pro necessitudine, quae
inter nos est, iterum te etiam atque etiam rogo, ut has rationes mature perpendas, tibique persuadeas, nusquam de morte hominum , salute 8c bonis, cunctationem longam esse. Hoc serm ne Alienius apud Cassaneum pervicit, ut res differretur, copiaeque quae jam magno immero convenerant, dimitterentur,
donec Regis sententia exquiri posset: qui ubi de Senatusconsulto per Gul. Beliqum Langaeum, qui Subalpinae provinciae vulgΛPedemontanae, sive, Pie-M praeerat, rescivit, eidem negotium
200쪽
dat, ut de caussa ipse cognosceret, & ea cognita ad se reser
is Ille ergo quaestione habitas creperiebat ; Valdense is, qui di-
,, Cuntur, homines esse, qui CcC. Circiter abhinc annis asperum &
incultum solum vectigale a dominis acceperint, quod improbo se labore & assiduo cultu frugum ferax & aptum pecori reddiderunt: , , patientissimos eos laboris & inediae : a litibus abhorrent eis, erga se egenos muncis esse: tributa principi &sua jura dominis sedulo dc,, summa fide pendere: Dei cultum iissiduis praecibus & morum in- is nocentia prae se ferre: ceterum, raro Divorum templa adire, nisi is si quando ad vicina suis finibus oppida mercandi aut negotiorum is caussa divertant: quo, si quandoque pedem inferant, non Dei Di-
vorumve statuis advolvi: nec cereos eis aut donaria ulla ponere: non sacerdotes ab eis rogari, ut pro se aut propinquorum manibus,, rem divinam faciant: non cruce frontem insignire, uti aliorum ,, moris est: cum coelum intonat, non se lustrali aqua aspergere, is sed sublatis in coelum oculis Dei opem implorare: non religionis D ergo peregre proficisci, non per vias ante crucium simulacra ca- ,, put aperire: sacra alio ritu& populari lingua celebrare: non de-
,, nique Pontifici aut episcopis honorem deserre, sed quosdam eis suo numero delectos pro antistitibus & doctoribus hahere.
Haec ubi ad Franci um relata v I. Eid. Febr. anni sequentis ad Senatum Aquensem diploma mittit, quo criminibus condonatis trimestre spatium Valden fibus praestituit, intra quod sententiam publice revocare teneantur: utque intelligantur, qui sint ii, qui beneficio uti velint, potestatem per Senatum fieri decernit, ut delecti ex oppidis & vicis Aquas Sextias ceterae multitudinis nomine veniant,& publice errorem ejerent: si in sententia perstent, de iis more majorum supplicium, implorata a Senatu, si opus sit, praesectorum militarium ope, sumatur. Diplomate in Senatu recitato Meis rindolianae plebis nomine Franciscus Cajus & Gul. Armantius A. quas veniunt, supplicique libello porreeio a Senatu petunt, ut denuo de caussa cognoscatur, dc vocatis theologis res in disputationem deducatur: iniquum quippe esse, ut antequam convidi i fuerint, se haereticos fateantur, aut inauditi damnentur. CASSANEUS , cui amici monita alte in pectus deicenderant, sevocatos legatos, ad-