장음표시 사용
381쪽
368 HISTORIA EUANGELII A. is r.
prodierat: Eam enim, Regis alictoritate editam, cum impedire nequirent Episcopi, variis tamen cavillationibus impetere atque dis amare non desistebant, rescrcntes in Synodo circa res eccle- siasticas. coacta, se innumeris eam sal scatere mendis, ab Episco- ,, pis & Sacro corum Collegio corrigendis & cmcndandis, porro ,, eam squa: Stephani Wintoniensis erat cavillatio) longe inferio rem esse versione Latina, neque ad ejus Majestatem accedere., , Es e autem e re religionis, ut idem ille argutabatur, ut quzedam vocabula, si ita loqui fas sit, majestatica b , quaeque minus commode in Anglicum idioma transferri poterant, &quibus ta- men assueta erat ecclesia, in versione Anglicana retinerentur,ri qualia crant, Ecclcsia, Poenitcntia, Pontifex, Ancilla , Con- tritus, Holocausta, Iustitia, Justificatio, Idiota, Elementa, baptizare, Martyr, adorare, Sandalium, simplex, Tctrarcha, ,, Sacramentum, simulacrum, gloria et sim . ut satius foret, illo,, Iudice, ejusmodi adornare Versionem, quae sollicite haec voca- ,, bula Latina quibus assuefactus erat populus Christianus servaret, sicque nihil de pristina Majestate remitteret.' , Vix credi autem potest ejusmodi ineptias serio proponi potuisse; nisi vel ita eredulisset Gardinerus, superstitioni veteri novum quoddam procurari posse fulcimentum, vel saltem judicasset, rem protrahendo, atque morosas instituendo deliberationes, totum illud de publicanda. Uersione Anglicana consilium eludi posse, Id igitur cum adverteret Cran meri sagacitas, neque aliam, qua se tricis illis expediret, rationem pervidere posset, Regem adire, eique, clam reliquis saluberrimum suppeditare consilium , ut scilicet illam
Versionem ad utramque Universitatem Oxoniensem atque Cantabrigiensem examinatum mitteret, qua ratione rem totam Episcoporum manibus eripi, eorumque malefida conamina prorsus eludi
Posse praevidebat. Invito equ dem id tularunt animo Episcopi sc ,
vocabulorum a Garditi ero eam in rein citatorum texit catal 'gilm, si naul autem refert, quam omne illud consili im, quia casu nelcire se fatetur, fuerit sumaminatum . , i
382쪽
dicentes, non tantam esse in Universitatibus, in quibus Iuniorum vota praevalerent, eruditionem, quanta ad hanc causam requireretur, & praestare, ut utraque Comitiorum Domus, viris doctissimis & rerum ecclesiasticarum gnarissimis reserta, eam suo submitteret judicio, Verum Archiepiscopus, Regiae' voluntati se obtemperaturum lc examen translationi Universi tutibus exhibiturum , asserebat , Contestantibus autem cunetis Provinciae
Enim veris, quo minus hac data occasione commemoremus,
nulla est ratio, alterum quoddam idemque praetorium Edictum Stephani illius GARDINE Ri b), qui tum Academiae Cantabri fiensis erat Cancellarius, quod is eopte fere tempore edidit in causa iterarum elegantiorum, quo dira minatus est iis, qui a vulgari Graecarum vocum pronunciatione deflecterent, quodque in Academia Cantabrigiensi est promulgatum, tum, cum 7ohannes me us, Doctissimus Graecae linguae Hrofessor, aliam pronunciandi ratio- nem sequendam esse ex i stimabat: Hujus Edicti, tetrica dubium an joculatoria, certe histrionica severitate editi, summam, hic Propter rei memoriam exhibemus: ,, STEPHANUS I intoniensis D Episcopus, Academiae Cantabrigiensis Cancellarius: Cum mea ,, tum Senatus universi auctoritate, legitima rogatione ad meis delata quid in Literarum sonis, ac Linguae tum Graecae tumis Latinae pronuntiatione, spectandum, sequendum, tenendum ,, sit, ita Edico: ,, Quisquis nostram Potestatem agnoscis, sonos, literis siveis Graecis sive Latinis, ab usu publico praesentis scculi alienos, se privato judicio assingere ne audeto.
a) BURNET. l. c. & FULLER l. c. Quid vero tum ab Universitatibus respoli sum sit. relatum liola legitur, nisi quod Rap. THUYRAEI. c. p. 4i4 ex Actis Publicis Rumeri Tom. Xl V. p. 7 s. observet, quod Rex d. ιχ Martii is 2. Tvoographo Londinensi Antonio Mariar , indulserit potestatem imprimendi Biblia finglica, unde colligendum sit, Academicos admodum superficiali E hanc causam tractasse, vel eam prorsus neglexisse. b) vid STRYPE Memorials Eccles. Lib I. Cap. L. fol. 372. seq. qui & in Documentis illud Ed ctum Num. CXVII. fol. 316. afieri, unae illud deprom simus, atque hic legi voluimus. Diuiti by Gorale
383쪽
;io HISTORIA EUANGELII A. s r.
Quod vero ea in re major Auctoritas edixerit, jusserit, ,, prα ceperit, id omnes amplectuntor, observanto. Diplithongos Graecas, nedum Latinas, nisi id Diaeresisse exigat, sonis ne diducito, neve divellito. Quaesitam usu alis,, teri Voculium praerogativam ne ad imito. Sed ut marem sce- ,, minae dominari sinito. Quae vero earum in communione soni,, usu Convenerunt, iis tu negotium ne facessito. Aι ab ε, οι & ει ab ι sono ne distinguito. Tantum in Ortho- graphia discrimen servato. Η, ι, ο uno eodemque sono eXpriis mito. Cujusque tamen propriam in Orthographia sedem diis ligenter notato. ,, in κ & quoties cum diphthongis aut Vocalibus sonos . M aut ε reserentibus consonantur, quoniam a Doctis etiamnum D in usu variantur, aliis densiorem, aliis tenuiorem sonum assin- ,, gentibus, utriusque Pronuntiationis, modum discito: Ne aut horum aut illorum aures offendas , neve de sonis litem in-
,, utiliter excites. Caeterum, qui in his sonis a pluribus recep- is tus est, illum frequentato. ,, B literam ad excmplum nostri B, ne inspissato, sed ad imi- ,, lationem V consonantis mollius proserto. Literas et & τ, item γ & pro loco & situ alios atque aliosis sonos adimere momento. Itaque τ & π, tum demum quum is Proxime locantur, haec post ri illa post ν, his locis videlicetis litera et reserat nostrum D, π vero B nostrum exprimat. Litera porro γ cum proxima sedem occupet ante χ, is aliud γ, huic tu non suum, sed sonum s literae accommodato. A Ne multa. In sonis omnino ne philosophator, sed utitoris praesentibus. In his siquid emendandum sit, id omne autho- ,, ritati permittito. Publice vero profiteri quod ab auctoritate,, sancita diversum, dc consuetudine loquendi recepta alienum ,, sit, nefas esto. ,, od hic exprimitur, id Consuetudini consentaneum duis cito, hactenusque pareto. ,, Si quis autem, quod abominor, secus fecerit, de de sonuis resane, si ipsam spectes, levicula, si contentiones inde na- ,, tae indignitatem, non serenda) Controversiam publice move-
384쪽
is rit, aut obstinato animi Proposito, receptam a plerisque omniis bus modum Sonorum abrogare aut improbare perrexerit; quiveis sciens prudens, ad hoc data opera, quod hic sancitum est, ver- bo factove publico, palam contempserit, hunc hominem, quisis ciuis is erit, ineptum omnes habento; δc a Senatu, siquidem ex ,, numero jam fuerit, is qui auctoritati praeest, nisi resipuerit; ,, expellito. Inter Candidatos vero si sit, ab omni gradu hono- ris arceto. EX plebe autem scholarium si fuerit, quum ita ,, haberi id ei commodo esse possit, pro scholari ne censeto. . is Puerilem denique temeritatem, siquid publice ausa fuerit, do- mi apud suos castigari curato. si Postremo, vicecancellarius re Procuratores, quae hic prae- scripta sunt, ne contemnantur, neve Edicto fraus aliqua fiat, ,, pro modo Iurisdictionis singuli, providento. ,, Ab his siquid adversum haec admissum sit, aut omissum, is mulcta est, quam dixerit Cancellarius. In summa, hoc Edictum omnes sacrosanctum ita habento,
is ut nec Contumacibus remissum, nec resipiscentibus severum,
is esse videatur. Datum i8. Calend. Iunias, Anno Domini
O rem ridiculam, Cato, & jocosam a
Dignamque auribus, & tuo cachinno ls. CII. Paulo post Edmundus BONNERUS Ep. Londinensis nonnulla edidit Mandata sb), ad Clericos praecipue directa, quae
ab ejus tamen vitae instituto adeo sunt diversa, ut potius alterius manu videantur adornata, sed jussu tamen Regis, sub Bonneri nomine edita. Eorum summa huc redit. I. Ut mandatis Regiis cuncti obtemperent.
II. Ut quivis Clericus singulis diebus caput Bibliorum, cum expositione glossis, vel probati Doctoris, legat, meditetur dc memoriae inngat, quti vel sibi, vel nomine suo delegato, rationcm de illo reddere queat. III.
a Hoc Epiphonemate meritb huius Edicti recensionem claudit, D iij. SCHEL HURNIUS in Amoenit. Historicin Eccles. Vol. I l. p. 63q.
b vid. BURNET. fol. i 7 . qui & integram horum mandatorum ad Clericos directivum recensionem nobis suppeditat in Collest. Documen-4or. ad Uol. I. H. E. L. III. n. 26. fol. I 3s. Disiligoo by Corale
385쪽
III. Ut librum ab Episcopis editum de insituriona hominis christiani sedulo legant. IV. Ut qui beneficiis non adsunt, Diaconos suos vel ministros,
V. Ut Parochiales suos saepius exhortentur, ne clandestina
VI. Ne ullius antea uxorati matrimonio prilis benedicant, quam de conjugis obitu certo Constet.
VII. Ut liberos in singulis coetibus doceant Anglice legere, quo quid credendum, quomodo orandum, & qua ratione vita juxta Dei voluntatem instituenda sit, addiscere queant. VIII. Ut verbis & exemplo discordes conciliare itudeant. IX. Ut neminem ad sacram admittant Synaxin, qui non prius Pastori suo peccata sua confessus suisset. X. Ut nemini permittatur die Dominica vel feriis tempore cultus divini Cauponas frequentare, vel illicito uti lusu. X l. Ut quovis quadrimel tri septem peccata mortalia dc deca-losum populo bis explicent. AIl. Ut nullus Sacerdos in publicum prodeat absque veste sua sacerdotali. XIII. Ut nullus Sacerdos ad celebrandam Missam admittatur, qui non prius mandati literas Episcopo vel ejus delegato ostendisset. XIV. Ut populum serio hortentur, ut a blasphemiis, convitiis, adulterio, fornicatione, comessationibus & ebrietate sedulo sibi caveant: reos vero istorum criminum proxima visitatione deserant.
XU. Ut Saccrdotes ab omni lusu illicito abstineant, nec nisi
urgente aliqua necessitate in cauponas vel diversoria se constrant.
XVI. Ut nulli ludi, in Ecclesiis tolerentur. XVII. Ut nullae conciones, duobus vel tribus posterioribus seculis conpositae legantur pro suggestu, scd ut concionaturi integrum Evangelium vel Epistolam, juxta quorundam ab Ecclesia Anglicana probatorum Doctorum mentem explicent: iis autem locis prKcipuc in sillant, qui ad excitandam devotionem, preces,& bona opera faciunt, atque ceremonias Ecclesiae explanent. Disiligoo by Corale
386쪽
Insuper, ut in concionibus abstineant a convitiis, sed animo
tranquillo dc cum prudentia, virtutum excellentiam, vitiorumaque foeditatem auditoribus ob oculos ponant; preces itidem ejus diei plebi explicent, quo cuncti unanimiter ad Deum fundant susum quin etiam Sacramentorum, Irae ceteris vero Missae, populo enarrent, itaque a fabulis dc tigmentis sedu lis caveant, tandem concioni, brevi totius substantia: rciteratione, finem impo
XVIII. Ut nullus infra gradum Episcopi constitutus ad comesonandum admittatur, qui veniam vel a Rege vel ab ordinario
f. CII l. Dum haec geruntur, sub anni quadragesimi secundi finem bellum inter Anglos dc Scotos, impulsore Galliatam Reinge, eXOritur, in quo, cum Scoti in fugam essent acti, plurimique Ducos, Comites ac Nobiles Scoti, in captivitatem ducerentur, Reου Scottae maerore confectus fato concessit, relicta filia haerede, ante octavum diem nata. Inter Nobiles autem, qui in Angliam exules vel captivi deducebantur, prosperam prα reliquis est nactus sortem, Comes Caffellis sa), quem Lambethi commorantem Cranmerus magno studio ac felici successu e tenebris Papatus eripuit, ut insignis postmodum in SCOTI A evaserit Re- formator. Sed & inter ceteros erant, qui de Reformationis negotio doctrinaeque puritate informati, illa notitiae salutaris semina secum in patriam retulerunt, unde amplissima dein exorta suit Evangelii messis. Certὰ non deerant, qui cum in Scotiam denuo revertendi veniam accepissent, diserte, sibi Cultum Dei in Anglia praestantiorem longe videri quam patriae suae, profitebantur. Iacobus quoque Hamiltonius, Araniae Comes, cum A. Is 3. Scotiae Pro-Rex declararetur, felicem id portendere Resorm tionis successum poterat, Is enim, uti fastum sacerdotum serre
non poterat, ita libellos b) de religionis controversiis dc restaurata Ecclesia libenter lectitabat, adeo ut Pontificii quam plurimi , jam receptae religionis mutationem dc simul Gallici foederis solutionem plane formidarent, reliqui autem spem meliorum, R r tem a BURNET. sol. I76.sb BUCHANAN. Lib. XV. g. III. p. sIO. sII.
387쪽
temporum susciperent. Sed ea piorum spes Cardinalis is erat David Betonius, Archiepiscopus Fani Andreae, astutia de
excitatis seditionibus, omnis tandem decollavit, atque eo res demum redacta fuit, ut Hamiltonius Prorcx, non fidus Evangelicae doctrime assecla, ad sacrificulorum nutum circumactus, non equidem propalam, sed tamen in aede Franciscanorum, coram Regina vidua, & aulicorum qui Papatui favebant primoribus, sententiam suam de Capitibus religionis Controverus mutaret, & paenitendum patiter ac probrosum levitatis specimen praeberet. Certe, tum rerum scena adeo mutata, ut biennio post,
Cardinalis jam rerum potens, Hamiltonium Proregem, quem ita sibi reddiderat obsequentem, ut de imperio solam auctoritatis umbram retineret, specie sanandarum sa) partium, quae seditionibus erant convulsae, Per ProXimas regiones circumduceret ,
Primum Peribam est ventum. Ibi quatuor homines, quod casenem die vetito comedissent, supplicio sunt affecti, mulier, cum parturiret, quod virhinem Mariam in auxilium opemque ejus imis plorare noluisset, una cum partu extincta est. Donnum Dundee inde prosecti, ipsi praedicabant se ire ad poenas de Novi Test menti lectoribus sumendas. Nam illa tempestate id inter gravissima crimina numerabatur, tantaque erat Cincitas, ut sacerdotum
plerique, novitatis nomine offensi, Contenderent, eum librum nuper a Martino Luthero scriptum, ac Vetus Testamentum reis poscerent. Cardinalis saltem, peragrata cum Prorege bene multa regionum parte, nihil eorum omittebat, quae inimicum ejus in eos qui religioni instauratae favebant, quorum jam magnus numerus erat in Scotia, animum indicare poterant, quod deinceps
in Georgii Sophocardi i dicti proprio nomine Misara sive is--d b ) martyrio, ejus potissimum nuctoritate consecto, sed eui tamen ipse non diu supersuit, luculento patuit indicio. f. CIU.
cum tamen hoc verum cognominis Wishart etymon non esset,
quippe quod origine Gallicum idem denotabat cum nomine Gallico Guis- carae, quod Citam nunc inter Gallos uni tritum est. Diu ligoo by Cooste
388쪽
CIV. Sed ut a rebus Scoticis revertamur in Angliam, Henricus Rex bello Scotico implicitus, novum Regni consessum celebrat a die EO. Januarii ad diem ia. Maji Anni is 3. In quo
praeter alia, rem publicam & belli rationem concernentia, duo circa Religionem itatura sa) fuerunt rccepta. Priori titulus erat: Staturam de flabilienda vera'ab Manda falsa religioM. Posterius, ad confirmandam prioris clausulam potissimum spectabat. In his equidem Bibliorum translatio Tindalliana, omnesque libri a doctrina quam A. Imo. promulgari Rex fecerat dissentientes, proscribebantur, sed tamen Biblia permittebantur, modo a Tyndallo non essent translata, atque annotationes expungerentur & praefationes 3 Nullum de religione librum absque Regis venia typis esse mandandum, ediccbatur. In ludis scenicis ibin, quorum sales saepenumero corruptos Clericorum mores perfricabant, vetabatur, ne
ullam Scriptura: Sacrae expositionem facerent, nedum ut ea abuterentur, sed vitia salicm reprehensione, & virtutem encomio dignam celebrarent. Cavebatur porro, ne quis in coetu Publico
Scripturam vel legeret vel exponeret, nisi prius vel ab ipso Rege vel a Pastore Ordinario, impetrasset veniam; Deinceps, concedebatur equidem Nobilibus atque quibusvis in dignitate quadam positis, quin imo etiam Mercatoribus, libera Scripturae S. lectio domestica, non tamen cuivis eX plebe, quanquam & plebi concederetur lectio libri sub titulo: Institutis hominis C istari A. rs o. editi, porro Psalterii, itemque Orationis Dominicae, Salutationis Angelicae dc Symboli Apostolici, di quidem secus M. R r a que
a BURNET. I. c. λl. I 67. IT . b Fuit is seculi mos, cum apud Belgas, de quibus in II Z. Reg. Best. I. XL. p. ii . tum apud Anglos, teste BURNETO in Hi I. Res
Aul. Lib. III. p. m. sas. edit. Belgicae, ut rhythmis & repraesentationibus scenicis, variisque comicis actibus, cum vitam tum mores monach
rum & ecelesiasticorum exagitarent, atque plebis & politicorum ludibrio exponerent, sale non sine manifesto locorum quorundam S s. in rem ludicram adduciorum abusu; Certe Philippus Rex Hispalliae gravissima advellas rinsmodi libellos scenicos promulgavit edicta. vid. HooFII Histor. Belg. l. 37. 38. & PMH. van Maamderen fol. 81s. 8 6. Abud Helvetios vero etiam atque apud Germanos idem illud usu venisse comperimus.
389쪽
que hactenus usurpatum fuerat lingua vernacula, sive Anglicam, quippe cum eodem hoc anno apud Thomam Berihelit , Regis typographum, ea denuo typis inprimerentur sub titulo Doctrinae necessariae atque Informationis hominis Christiani. sa) Declarabatur tandem, Ecclesialticos ab hoc libro diversa tradentes, post primam
convictionem, ad renunciandum erroribus suis, post alteram, ad eorundem Herationem & gellationem fasciculi adigendos esse, post tertiam vero b , aut, si Gerare recusent, comburendos esse. Laicos vero post tertiam convictionem, bonis ipsorum fisco addictis, ad carceres perpetuos esse condemnandos. Denique, quoniam hactenus reo non licuerat prolatis testibus a se crimen amoliri, id nunc, quod magni instar beneficii habebatur, permittebatur, ac de reliquo res omnis ad REGIS reserebatur beneplacitum, cui pro arbitrio liceret, de religione constituere, relicta subditis non alia nisi obsequii gloria.
Interea tamen, ejusdem anni mense Iulio, quod nova fuerit exorta persecutio, contra Win orienses, novae, uti vocabant,
doctrinae Butores, ex Actis publicis constat sc) partim, quod
dicerentur libros legere sex articulis contrarios, partim quod ipsis impingerentur verba quaedam adversus Missam prolata, quando tres, ecclesiasticorum instinctu, martyrii mortem subire sunt coacti, dum ne quidem Regina, quam nuper sextam Multimam sibi matrimonio Rex junxerat, PARRIA, Domini Latimeri Vidua d), Reformationi licet favens, eorum in se patrocinium recipere ausa fuit. Quin, mirum dictu, ipsi denuo Cranmero ceu Haeretic rum principi & Fautori, a Gardinero, hoste internecino, ejus
que sociis, structae criminum insidiae: Simulata quippe Regis
PE Memorials Eccless. VOl. I. c. L. fol. 378 Sunt, qui Observarunt propius jam longe hunc librum ad Resormatorum doctrinam accedere, quam quidem superiorem illum, & in q uam multis horum libellorum alterum ab altero esse diversum. STRYPE sol 38 r.
390쪽
conniventia, audaciores facti illum haereseos insimulare non dubitarunt, articulis quibusdam consignatis atque Regi exhibitis, in quibus ante omnia tanquam seX articulorum osor perpetuus dc haereticorum patronus, describebatur, qui etiam nunc contra severissimum Regis Edictum vivat in matrimonio, et sim. Et fuisset ea quoque res capitalis, nisi candore suo prorsus eximio, Cranmerus de novo Regis expertus suisset gratiam & favorem, ut, nequicquam frendentibus hostibus, eorum Cassibus etiam tum fuerit ereptus, Scilicet sa) Rex, cum illis articulis ad Cranmerum se recipere, atque primo de haeresium incrementis, disii diisque inde orituris verba facere, addere porro, se in haeresium auctorem ac fautorem perquirere sedulis, ut si eum offendat, meritas non effugiat poenas, & interrogare denique, quid Archiepiscopo ea de re videatur Z Ille statim, non sibi displicere con-lium, regerit, modo prius, quid haeresis sit, probe expendatur, ne qui verbum Dei adveruas hominum commenta tuentur, tanquam haeretici condemnentur: Tum vero ReX, ,, Te volebam, inquit, qui inde a longo tempore jam haeresium auctor diceris,, atque fautor, ,, statimque articulos a Praebendariis Cantuariensibus & Iustitiariis Cantiensibus sibi oblatos Cranmero tradit: Cranis merus lectis articulis in genua procidens, rei veritatem explorari petit, addens, se omnino adversus seX articulos , priusquam essent decreti, rationes suas proposuisse, at vero, adversus illos deliquisse nunquam; de uXore interrogatus, se quidem uxorem habere non est inficiatus, sed, quam, simulac illud adversus Sacerdotum matrimonia statutum esset faetum, in Germaniam dimisisset, Quo animi candore atque oris sinceritate percitus Rex, tandem omnem Cranmero conjurationis rationem aperit, atque exhibitis accusationum libellis ut in Accusatores inquirat, & de hostibus suis vindictam sumat, urget, quod ultimum tamen adeo a se, suoque, cui praeerat, munere alienum arbitrabatur Cran. merus, ut potius eos quo inposterum sibi caverent admoneret,
atque ut fideliores & is pios se praestarent, quid Z quod pro eorum uno qui Regis ostensam incurrerat, ejus gratiam injuria. R r 3 rum