Opera

61쪽

AD ATTICUM. in . . d. b

ab Caesarea cum eo de me animo ab Suis rationibus alienissimo, et consilio relinquendi Italiam. Et haec ipsa timide et sed nulla nostra culpa Si natura metuenda est. IIaec Curionem haec Hortensii filium,nοn Patrum culpa, OrrUpit. Jacet in moerore meus frater, neque tam de SUA Vita, quam de mea, metuit. Huic tu, huic tu malo affer con- Solationes, Si ullas potes maxime quidem illam velim ea, quae ad nos delata Sint aut falsa ESSE, aut minora. Quae si vera sint quid futurum sit in hac vita et fuga, nescio. Nam, Si haberemUS rempublicam, consilium mihi non deesset nec ad Severitatem, nec ad diligentiam. Haec, sive iracundia, Sive dolore, Sive metu, Permotus, graviu ScripSi, quam aut tuu in illum amor, aut meus, postulabat. Ei Vera sunt, ignosces: Si falsa, me libente eripies mihi hunc errorem. Quoquo modo ver se res habebit, nihil assignabis, nec patruo, nec Patri. Cum haec scripsissem, a Curione mihi nunti-Rtum St, eum ad me venire Venerat enim is

in Cumanum vesperi pridie id est, Idibus. Si quid ejus igitur sermo ejusmodi attulerit, quod ad te scribendum sit, id in literis adjungam. Praeteriit villam meam Curio, jussitque mihi nuntiari,

mox Se Venturuma cucurritque Puteolos, ut ibi concionaretur. Concionatus est rediit fuit ad me sane diu O rem foedante Nosti hominem et nihillaccuItavit et in primis nihil esSe certiuS, quam ut omnes, qui lege Pompeia condemnati eSSent, reStituerentur; itaque se in Sicilia eorum opera usurum. De Hispaniis, non dubitabat, quin Caesaris essent inde ipsum cum exercitu, ubicumque Pompeius esset: ejus interitudinem belli larea propius factum esse nihil eum plane, iracundia elatum, voluiSSe ciscidi Metellum, tribunum plebis et quod Si esset factum, caedem magnam futuram fuisse permultos hortatores Sse caedis ipsum autem nοm voluntate

62쪽

6 AD ATTICUM LIB. X. d.

Aut natura non esse crudelem, sed quod putaret Popularem eSse clementiam et quod si populi studium amisiSSet, crudelem fore eumque Perturbatum, quod intelligeret, se apud ipsum plebem offendisse de aerario. Itaque ei cum certissimum fuisSet, antequam proficisceretur, concionem habere, auSum non ESSE, Vehementerque animo perturbat profectum. Cum autem ex eo queererem, quid videret quod

exemplumes quam rempublicam p plane fatebatur nullam spem reliquam et Pompeii classem timebat: quae Si esset, se de Sicilia abiturum. Quid isti, inquam, ex tui fasces senatu, cur laureatis si ab ip3ο, cur Sec Cupivi inquit ex senatuS-conSUlto Surreptori nam aliter non poterat. At ille impendio nunc magis dii Senatum : a me, inquit, Omnia ProficiScentur. Sex autem, quia duodecim nolui: nam licebat. Tum ego, Quam vellem, inquam, petiiSSe ab eο, quod audi Philippum impetrasse: Sed Veritu Sum, quia ille a me nihil impetrabat Libenter, inquit, tibi concessisset. Verum puta te impetraSSera ego enim ad eum scribam, ut tu ipse voles, de ea re nOS inter nos locutos. Quid autem illius interest, quο-niam in senatum non venis ubi sis sui nunc ipSum minime ostendisses ejus causam, Si in Italia non fuisses. Ad quae ego, me receSSU Et Solitudinem quaerere, maxime quod lictore haberem. Laudavit consilium. Quid ergo, inquam nam mihi cursus in Graeciam per tuam provinciam St, quOniam ad Mare Superum milites sunt. Quid mihi, inquit, optatius Hoc loco multa perliberaliter. Ergo hoc quidem

CSt Profectum, ut non modo tuto, Verum Etiam Palum, navigaremus. Reliqua in posterum diem distulit ex quibus scribam ad te, si quid erit epistola dignum. Sunt autem, quae praeterii interregnumne QSSet Exspectaturus an, quomodo dixerit ille quidem, ad se deferri consulatum, Sed se nolle in proXi-

63쪽

AD ATTICUM. I. . . . dimum annum. Et alia sunt, quae exquiram. Iurabat, ad summam, quod nullo negoti faceret, amiciSsimum mihi Caesarem. Esse dehet quid enim, in

IIIam, Scripsit ad me Dolabellast dico, quid' amrmabat, cum ScripSisset, quod me cuperet ad Urbem venire, illum quidem gratias agere maximuS, et non modo Probare, Sed etiam gaudere. Quid quaeris pnc IUieVi Levata est enim suspici illa domestici mali, et sermonis Hirtiani Quam cupio illum dignum esse nobis i et quam ipse me invito, qua Pro illo Sit supplicandum i sed opus fuit irtio con- Vento. Est profecto nescio quid Sed velim quam minimo et et tamen eum nondum rediSSe miramur. Sed haec videbimUS. Tu Oppios Terentis dabis. Iam enim Urbis unum Periculum est. Me tamen consilio juva, pedibusne lihegium, an hinc Statim in navem CaetErUm, UO- Diam commoror, ego ad te statim habebo quod Scribam, simul ut videro Curionem. De Tirone cura,

quaeso, quod facis ut sciam, quid is agat.

(5. CICERO ATTICO S.

De tota mea cogitatione scripsi ad te antea satis(ut milii visus sum diligenter. De die nihil sane

potest Scribi certi, praeter hoc non ante lunam novam. Curionis sermo postridie eamdem habuit fere Summam, nisi quod apertius signincavit, Se harum rerum exitum non videre. Quod mihi mandas de Quint regendo, Ap καo indi Tamen nihil praetermittam. Atque utinam tu Sed modestior non erο. Epistolam ad Vestorium Statim de Tulliaet ac valde requirere solebat. Commodius tecum Vectenus est Iocutus, quam ad

me Scripserat. Sed mirari satis hominis negligentiam non queο. Cum enim mihi Philotimus dixisset IIS L emere de Canuleio diversorium illud posse, minoris etiam emturum, si Vecten iam rogaSSemri Tο-

64쪽

d AD ATTICUM LIB. X. r.

gaVi, ut Si quid posset, ex ea summa detraheret et Promisit ad me nuper se HS XXX emisse et ut Scriberem, cui vellem addici diem pecuniae Id. Novemb. esse. Rescripsi ei stomachosius, cum joco tamen familiari. Nunc, quoniam agit liberaliter, nihil accuso hominem scripsique ad eum, me a te

certiorem esse factUm.

Tu de tu itinere quid et quando cogites, Velim, me certiorem facias A. d. XV Cal. Maias.

(6. CICERO ATTICO S.

Me adhuc nihil praeter tempestatem, moratUr. Astute nihil sum acturus fiat in Hispania quidlibet. Et tamen retice Meas cogitatione omne EX-plicavi tibi superioribus literis et quocirca hae Sunt breves et tamen, quia feStinabam, EramqU OccU- patior.

I Quinto filio, dit' a me quidem sedulo;

nosti reliqua. Quod dein me mones, et amice et Prudenter mones et sed erunt omnia facilia, si ab uno illo cavero Magnum opus est mirabilia multa et nihil simplex, nihil sincerum Vellem, SuscepiSSES juvenem regendum. Pater enim, nimis indulgens, quidquid ego adstrinxi, relaxat. Si sine illo poSSem, regerem et quod tu poteS. Sed ignosco et magnum, inquam, OPUS St. Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam. Ego nunc, qua et quo Videbo.

T. CICERO ATTICO S.

Ego ver Apuliam, et Sipontum, et tergiverSationem iStam probo nec tuam rationem eamdem ESSE ducο, quam meam; non quin in re publica rectum idem sit utrique nostrum et sed ea non agitur : reg-

65쪽

AD ATTICUM LIB. X. . do

nandi contentio est; in qua pulsus est modestior rex, et Probior, et integriοr, et is, qui nisi vincit, nomen populi Romani deleatur necesse Ste Sin autem vincit, Sullano more exemploque Vincet Emο, hac in contentione, neutrum tibi palam sentiendum, et tempori serviendum St. Mea cauSa autem alia est, quod benefici vinctus, ingratUS ESSE O POS- Sum et nec tamen in acie, sed Melitae, aut alio in

loco simili oppidulο, futurum Puto.

Nihil, inquies, juvas eum, in quem ingratu ESse non vis. Immo minus fortasse voluisset. Sed de hoc videbimus. Exeamus modo quod ut meliore tempore possimus, facit Adrian mari Dolabella, retensi Curio. Injecta autem mihi spes quaedam est, Velle mecum Ser. Sulpicium colloqui. Ad eum misi Philotimum libertum cum literis. Si vir esSe volet, praeclara

oδια. Sin autem erimus noS, qui solemus. Curio mecum vixit, jacere Caesarem putans offensione Pο-pulari, Siciliaeque dissidens, si Pompeius navigare

coepiSSet. Quintum puerum accepi vehementer. Avaritiam vide fuisse, et spem magni congiarii Magnum hoc malum est: sed scelus illud, quod timueramuS, Spem nullum fuisse. Hoc autem vitium, ut te existimare, non nostra indulgentia, Sed a natura profectum et quem tamen nos disciplina regimus.

De Oppiis Veliensibus quid placeat, cum Phuο-tim videbis Epirum nostram putabimus et Sed alios cursus videbamur habituri.

(B. CICERO ATTICO S.

Et res ipsa monebat, et tu ostenderas, et ego Videbam, de iis rebus quas intercipi periculosum eSSet, finem inter nos scribendi fieri tempus Sse. Sed, cum ud me Saepe mea Tullia scribat, orans, ut, quid in(EP al. V DL. III. F

66쪽

5o AD ATTICUM LIB. X. B.

ΗiSpania geratur, exspectem et Semper dScribat, idem videri tibi idque ipse etiam ex tuis literis intellexerim non puto esse alienum, me ad te, quid

de ea re gentiam, Scribor2.

Consilium istud tunc esset prudens, ut mihi videtur, si nostras rationes ad HispanienSem caSum ac commodaturi essemus; quod fieri dicitis portere. NOOeSSe Si enim, ut id, quod maxime velim pelli illum ab Hispania aut trahi id bellum aut i8tum, ut confidere videtur, apprehendere Hispanias. Si pelletur quam gratus aut quam honeStus tum erit ad Pompeium noster adventuS, cum PSum Curionem ad eum transiturum putem y Si trahitur bellum quid exspectem, aut quam dius Belinquitur, ut Si vincimur in Hispania, quiescamus. Id ego

contra puto et istum enim victorem magis relinquendum puto quam victum, et dubitantem magi quam fidentem suis rebus. Nam caedem Video, Si vicerit, et impetum in privatorum pecunias, et EXSUlum reditum, et tabulas novas, et turpiuSimorum honores, et regnum, non modo Romano homini, sed ne Persae quidem cuiquam, tolerabile. Tacita esse poterit indignitas nostra Vpati poterunt oculi, me cum Gabinio sententiam diceres et quidem illum rogari prius Ppraesto esse clientem tuum Cloelium p . Atei Plaguleium 3 caeteros Sed cur inimicos colligo qui

meo necesSarios, a me defensos, nec videre in curia Sine dolore, nec versari inter EOS Sine dedecore, Potero. Quid, si ne id quidem est exploratum, fore, ut mihi liceat priscribunt enim ad me amici duS, me illi nullo modo satisfecisse, quod in Senatum non Venerim tamenne dubitemus, an ei nos etiam cum Periculo venditemus, quicum conjuncti ne cum praemi quidem voluimus esse pDeinde hoc vide, non esse judicium de tota contentione inruispaniis nisi forte iis amiSSis, arma Pompeium abjectururn putas cujus omne consilium Themistocleum est. Existimat enim, qui mare te,

67쪽

AD ATTICUM. Liu. X. g. l

neat, Una neceSSe rerUm potiri. Itaque, qui nunquam id egit ut Hispaniae per se tenerentUr naV2lis apparatu ei Semper antiquissima cura fuit. Navigabit igitur, cum crit tempus, maximis claSSibUS; et ad Italiam accedet in qua nos sedentes quid erimus p nam medios esse jam non licebit Classibus adversabimur igitur 3 quod malum majUS, Seu taT-

tum denique Z quid turpius V An, qui ejus abSentis

Solus tuli scelus ejusdem, cum Pompei et cum reliquis principibus, non feram JQuod si jam misso osticio, periculi ratio habenda

est ab illis est periculum, Si peccaro ab hoc, Si recte fecero nec ullum in his malis consilium periculo vacuum inveniri potest ut non sit dubium, quin turpiter facere cum periculo fugiamus; quod

fugeremus etiam cum salute. Non Simul cum Pompeio mare transierimus omnino non potUimu VEX-

Stat ratio dierum. Sed tamen fateamur enim, quod CSt; nec condamus quidem, ut poSsumus fefellit ea meres, quae fortasse non debuit; sed fefellit pacem Putavi fore: quae si esset, iratum mihi CaeSarem ESSE, cum idem amicus esset Pompeio, nolui. SonSerum enim, quam iidem,SSent. Hoc verens, in hanc tarditatem incidi. Sed assequor omnia, Si propero si cunctor, amitto Et tamen, mi Attice, auguria quoque me incitant quadam

Spe non dubia, non haec collegii nostri ab Appio, sed illa Platonis de tyrannis. Nullo enim modo POSSE Video Stare istum diutius, quin ipSe per Se etiam Ianguentibus nobis, concidat quippe qui florentisSimu ac novus VI, VII diebus ipsi illi egenti ac

Perdita multitudini in odium acerbissimum venerit; qui duarum rerum simulationem tam cito amiserit, mansuetudinis in Metello, divitiarum in aerario dam, quibus utatur vel sociis vel ministriS, si ii provincias, Si rempublicam regent, quorum nemo duo EDSeSPotuit patrimonium suum gubernares Non sunt omnia colligenda, quae tu acutiSSime Per-

68쪽

52 AD ATTICUM LIB. X. B.

Spicis: Sed tamen ea pone ante oculoset jam intelli-geS, id regnum vix semestre esse posse. Quod si me fefellerit, feram, sicut multi clarissimi homines in republica excellentes tulerunt nisi forte me, Sardanapali vicem, in lectulo mori malle cenSueriS, quam exsilio Themistocle, qui cum fuisset, ut ait Thucy

tasset, si eum nihil fefellisset. Etsi is erat, ut ait

daemoniorum, nec quo modo suorum civium, invidiam effugeret, nec quid Artaxerxi polliceretur. Non fuisset et illa nox tam acerba Africano, Sapientissimo viro, non tam dirus ille dies Sullanus caIlidissimo viro, C. Mario, si nihil utrumque eorum fefellisset. Nos tamen hoc confirmamus illo augurio, quo diximus nec nos fallit, nec aliter accidet. rruat iste, necesse St, aut per adVerSarios, aut ipse per se, qui quidem ibi est adversariu unu acerrimus. Id spero vivis nobis fore quamquam tem- Pu est, nos de illa perpetua jam non de hac exigua vita cogitare. Si quid acciderit maturius, haud sane

mea multum interfuerit, utrum factum videam, an futurum esSe multo ante viderim Quae cum ita sint, non est committendum, ut ii pareamuS, quo contra me Senatus, ne quid respublica detrimenti acci-Peret, armavit. Tibi sunt omnia commendata quae commendationi meae, pro tu in nο amore, nο indigent. Nechercule ego quidem reperiο, quid Scribam: Sedeo enim rλουδοκων : etsi nihil unquam tam fuit scribendum, quam nihil mihi unquam ex plurimis tuis jucunditatibus gratius accidisse, quam quod meam Tulliam suavissime diligentissimeque coluisti. Valde eo ipsa delectata est; ego autem On minuS: cujuS

quidem virtus mirifica. Quo modo illa fert publicam

69쪽

AD ATTICUM. L . . R I

cladem quo modo domesticas tricas quantus autem animus in discessu nostr i Sit Vrogyn, Sit Summa

Tu si quid de Hispaniis certius, et si quid aliud,

dum adsumus, Scribes: et ego fortasse discedens dabo ad te aliquid eo etiam magis, quod Tullia te non putabat hoc tempore ex Italia. Cum Antoni item est agendum, ut cum Urione, Melitas me velit esse, huic bello nolle interesse. Eo velim tam facili uti possem, et tam bono in me, quam Curione. Is ad Misenum VI Nonas venturus dicebatur, id est hodie sed praemisit mihi odiosas literas, hoc exemplo: otilonitis, Trib. Pleb. Proprael. Ciceroni, P. S. Nisi te valde amarem, et muli quidem PIusquam tu Putas, non Xtimuissem rumorem, qui de te prolatu eSt, cum Praesertim falsum esse existimarem. Sed, quia te nimio plus diligo, non possum dissimulare, mihi famam quoque, quamvis sit falsa, magni esse. Te iturum trans mare, credere non FOS- sum, cum tanti facias Dolabellam, et Tulliam tuam, feminam lectissimam, tantique ab omnibus nobis fiasa quibus mehercule dignitas amplitudoque tua paene carior est, quam tibi ipsi Sed tamen non Sum arbitratus esSe amici, non commoveri etiam improborum Sermone et atque e feci studiosius, quod judicabam, duriores partes mihi impositas SSe ab osten-Sione noStra, qUae magi a Loetuetrriae mea, qUam ab injuria tua nata est. Sic enim volo te tibi perSuadere, mihi neminem esse cariorem te, excepto deSare meo; meque illud una judicare, Caesarem maxime in Vis M. Ciceronem reponere.

70쪽

5 AD ATTICUM LIB. X. B.

gra serves ejus fidem improbes, qui tibi, ut beneficium daret, prius injuriam fecit contra, ne profugias, qui te, et Si nοn amabit, quod accidere non potest tamen Salvum amplisSimumque ESSE CUPiet. Dedita opera ad te Calpurnium familiarissimum meum, misi ut mihi magnae curae tuam vitam ac dignitatem SSe ScireS.

Eodem die a Caesare Philotimus literas attulit,

hoc exemplο: Corsor, Inis Ciceroni, P. S. Etsi te nihil temere, nihil imprudenter facturum judicaram tamen, permotus hominum fama, scribendum ad te existimavi, et pro nοStra benev Ientia petendum, ne quo progredereriS, Proclinata jam re, quο, integra etiam progrediendum tibi non existimasses. Namque et amicitiae graviorem injuriam feceris; et tibi minus commode consulueris, Si non fortuna obsecutus videbere, omnia enim Secundissima nobis, adversissima illis, accidisse videntur nec cauSam Secutus eadem enim tum fuit, cum ab eorum conSiliis abesse judicasti , sed meum aliquod factum condemnavisse a quo mihi gravius abs te nil accidere potest. Quod ne facias, Pro jure noStrae amicitiae a te Peto. Postremo, quid vir bono et quieto, et bono civi, magi convenit, quam abesse a civilibus controversiis pquod nonnulli cum probarent, periculi cauSa sequi

non potuerunt. Tu explorat et vitae meae testimonio, et amicitiae judicio, neque tutius neque honestius reperies quidquam, quam ab omni contentione abe

se XV Cal. Maias, ex itinere.