Cratinus et Eupolis

61쪽

certas rationes, quibus iactum est, ut Pericles summam rerum Atheniensium potestatem assequeretur, in audit rum animis movit vel in iis, quae temporum iniuria perierunt, copiosius indicavit et comice demonstravit. Haec tamen animo tantum percipere et suspicari non certis argumentis nunc quidem Possumus demonstrare. Pericles haud informosus haberi poterat ex sentem tia veterem, si corporis speciem spectamus, vite a tem erat oblongo et ceteris corporis partibus parum

respondente προμηκης ην , κροαλῆν καὶ ασύμμετρος. Plut Perici c. 3.), unde laetum est, ut eum videlicet sculptores magnum illum virum in singulari parte paulo deformiorem ludiurio habere nossent, omnes eius statuae galeatae inveniuntur. Quibus vero abstinuerunt statuarii, his comici poetae in primis Cratinus et Eupolis eo aepius usi, materiam nacti sunt satis largam, qua principem in re publica mordacissimis sententiis proscinderent. Apud Homerum epitheto perpetuo ν πληγερέ- matve

Iuppiter δ τας νεφέλας πειρεM; simillimum et ad Homerico illud comice factum est cognomen κεφαληγερέτα Cratino relatum ad Periclem multos quasi gibbos hineapite suo congregantem, qui Praeterea, ut tota imago ad Homericam Iovis descriptionem prorsus aecederet,

υλυμπιος ab Eupolide Schol ad Aristoph. Acharn. 529.

et a nostro ριπιστος τερα-ος Vocatus est, cum nobis in mentem venit illud Homericum: - - - οὐ γαρ κρατος ἐστι κέγιστον. ΙΦ- β. 18. i. s. or. 93 Quae Verba si usurpasset e

micus, clepide movisset de Periclis capite sentetitiam hanc cuius uaput κρας, ατὸς est maximum.' Vocabulum gibbus de tumore carne in qualibet corporis parte usurpari docet Iuvenalis VI. Ios. ,Mediis in naribus ingens gibbus. Djψjtjgod by IOO le

62쪽

vocabulum μακάρος, quo Cratinus in ecundo sag--ento supra apposito ericlem alloquitur, ad deos resertur, veluti ad Dionysum cs. Crauni fragm. ex Horis . Suid. v. Πωδμα) ad vita desunctos, quatenus illi apud Heos habitabant, et interdum ad heroas. heocr. Id. XIII. a. iotest igitur Iuppiter quoque μακαριος, minari et propterea hoc cognomen ipsum ad Periclem referri, cum nihil obstaret, quominus hic ob fortunae

gradum, quem erat assecutus, beatus utique praedicaretur Iam accedit tertia rius edam ratio, qua Cratinus haud dubie exmotus est, ut hanc Vocem usurparet aia

ludim scilicet ad caput delarine. Ex interpretatione

Dacerii aliamnque virorum doctorum μακαριος quasi oompositum est ex particula augmentati a μα et καρα caput, itaque μακαριος boo loco significat beatum capitonem. Hupc lusum in oc ulo φακαρμὸς agnoscunt passim vetustissimam editiones; pro Ἀ--αριε omnes Η. Stephani Codd. lactionem καριε exhibent, atque Arion'mus dedit μακροκαρφV, et o codicum auctoritate, ut Via

detur, sed sua opinion nisus Simili modo Eupolis P riclem vocat κροκάλαιον Plutarch. erici c. in Deinde Teleelides, Atheniensis, veteris comoediae poeta, Phriclem in rebus publicis administrandis discu

etantem varia in animo ancipiti cura volventem modo ait sedere in civitate gravato apite temulentur 1 καρηβ ρουντα modo ex capite δυρυβον πολυν mainum excitare tumultum Pluti in Pericl. o. 3. Verba haec sunt: Gλεκλειδος M, rura μεν υπο τῶν πραγματων ' πορη/ιένον καθῆσθαι φησιν αυτιν ἐν τῆ 'λει καρηβαροὐντα ποτὲ δε μονον ἐκ κεφαλῆς ενδεκακλίνου θορυβον πολυν ἐξανατέλλειν. In hac lutarchi narratione duos diversos locos,

inter se non cohaerentes, ex una eademque fabula aut diversis desumto mater particulis ποτε ιεν - ποτε δε certissime indicatur. Posterior pars ita videtur restit enda esse versu napaestico tetrametro catalectico:

63쪽

-ονος ἐκ κεφαλῆς Ἀδεκακλινου θόρυβον πολον ἐξ

-έλλει, prior tantopere mixta est lutarchi verbis et ad eius sententiae constructionem adaptatu, ut vix integra r tini verba eaque iusto ordine disposita tradi posse videantur. Καρηβαρυαν et inde καρηβαρεῖν την κεφαλὴν quod ponitur perinde ac si κεφαλῆς significatio verbo illo non includereturi, ab Aristophane quoque usurpatum p. olluc. II. a. dicitur de apitis gravedine qua- is ex causa proveniente, hoc autem doco de exietis capite multis minoribus capitibus, quae χιμι voeantur. In imagine Iovis coloribus Homericis depingenda et ad Periclem reserenda miro quodam et satis exquisito modo operam navarunt comici Graeci, neque solum Periclem Iovem appellarunt addito Homerico epitheto 'Oλυμπιος Il. . 353. 589 β 3os. , asa. , sed eaput d forme ad Olympum, gibbos ad Olympi ac lina transtulerunt, ita ut ex hoc illud cognomen natum esse via deatur. Homerus multa cacumina Olympi agnoscit in his: Ἀκροτατη κορυφῆ πολυδειραδος Ουλυμποιο Il. , 499. , , , Vocabulum κορυφη haud dubio potissimum respex

Tant comici, cum non solum montium cacumina sed

etiam capitis partem inter sinciput et occiput mediam et summam, quae proprie στεφανη appellatur, significet; alii eam partem capitis intellexerunt, in qua capilli partim ad dextram partim ad sinistram invertuntur, ut κορυν sit illa linea, quae capillos in duas partes distria huit; itaque grammatici κορυφῆν dicunt esse το ἐν μέσιν, καθ ο δι μάλιστα λοωνται αἱ τριχὰ ut Verte a ver tendo. Quot capita vero habere credebatur Pericles, sotiso φαί es. Interpretes ad Pulluc. II. 43δ.

64쪽

Πολυδειμ est id quod πολυκάργνως, quod si aeret eum simili vocabulo τηνικαρηνος, in Hymno ad Venerem V 265. de quercubus usurpato, ut intelligitur ex Iliade , 44 Βῆ δε κατ' Oυχυριποιο καρηνων cf. R 167. , 74. 7, 19. X, 137. III. Huc spectat sententia Teleclidis, qui κεφαλην erielis ενδεκακλινον vocat, quod proprie est undecim lectis instructum, hoc loco aput significat undecies inclinatum.

terram noster quoque Iuppiter Atheniensis in suo lympo interdum fragorem excitabat quem egregie poetae comici vocavi θορυβον tumultuosum lamorem a θυρυβεῖν, cum clamor tumultuari, vocabulo e vulgari se mones ducto Aristoph. Acharn. 45 et Schol ad h. L). Aristophanes cum in Acharnensibus as furtum meretricum exposuisset, hoc modo pergit: Ἐντευθεν ορνῆ 'ρικλέης ουλυμπιος ηστραπτεν, ἐβροντα, ξυνεκυκα τῆν Ελλα ἐτιθε νοριους, σπερ σκολια γε γραμμιώνους,

Denique ad haec omnia confirmanda commemoremus iterum epitheton σχινοκέφαλος in Cratino ad Periclem relatum Ρlut Pericl. c. 3.), de quo fragmentum integrum supra adscripsimus Plutarchuc in vita Periclis c. 3. τῆν σκιλλαν dicit σχῖνον quoque nominari; σκίλλα quid sit partim notum est, partim discere possum ex Theopbrasti Historia plantar. I. . et a Scilicet cum scillae rotundam, ideoque capitis formam habeant, optimeque cum surculis illis, quibus Periclis caput diffundi

65쪽

et hixuriare dicebatur, comparari possint, lepidissimosnxit hoc vocabulum Cratinus, caput erielis irrisurus. Qua itopere . vero sibi placuerit in hac imagine amplificanda, reliqua sutis demonstxant. In sequentibus Plut. Pericl. c. 13. dicit Periclem iam portasse deum in capite in του κρο-ου - κρανος , eum ipsum exstrui iuberet, deum igitur ad normam sapitis ipsius Periclis aedificatum esse Fuerunt enim dei interiores paries multis sedibus ut supra ενδεκάκλινον et columitis ornatae toti aedificio extrinsecus tectum impositum erat aeuumine unico, quod habuit, pronum inde et deflexum μερικλινε καὶ καταντες ἐκ μως κορυφῆς), quae omnia suadente et duce exiete suscepta sunt. Sedes et columnas ad gibbos, tectum ad galeam Periclis pertinere et ex hac ratione fragmentum Cratini interpretandum esse, unu quisque me non monente, inteIligit.

Tali igitur modo, qui nobis quidem sex incredibilis videtur, legimus principem rei publicae Atheniensium lumbri fuisse comoediae antiquae poetis, potissimum

vero Cratino, qui non contentus, eum, quocunque modo cum Iove Olympio Homeri comice comparatum derisisse, rixorem adiecit ad undem Culcem comparatum. ASP siam exiclis uxorem eamque Iunonem vocat ornatam certis epithetis ex Homero ridicule detorsis sicut versus

Cratini demonstrant apud Plutarchum in Periclo c. 4:

Homerus Iutioni epitheton perpetuum tribuit βοῶπις et ποτνιω, quae coniuncta saepissinae laguntur, ut in his: τυν δ' ημιβετ επειτα βοῶπις --- φη. CL . , 5 I. , II. et sic centies. Quomodo Cr tinus epitheta intellexerit, accuratius videamus et quidem, quantum fieri potest, ex Homero, quem utique respexit. Boωαις est epitheton seminarum

66쪽

maiestate quadam formae conspicuarum summae igitur deae Iunoni tribuitur. Voc κυνωπις, quae saepius ad feminas reseriur, quam ad viri s vituperium inest a stum ex moribus personae alicuius corruptis. Taceo illo locos poetarum tragicorum quales sunt apud Euriapidem inirest. 6o Electr. Iso. 342. cet. pud Homerum Helena, se ipsa, quod se rapi passa sit, expro

ηρν ναμ ροχον ἐόντα tum in Odyss. , is Vulcanus coniugem suam Venerem adulterim vocat et cum arte rem habentem: υσσα οἱ θ -κλιζώ- ωπιδος ινεκα κουρος.

deinde in Odyss. a3. dicitur de Clytemnestra Agameninonis erudeli uxora:

Iuno apud Homerum ποτνια Vocatur, η δέσποινα, ππιμία, domina summe reverenda Aspasia nominata παλ-λακη, addito adiectivo καταπυγοσύνη magnopere laeditur. Nam Primaria vis vocabuli παλλακ' nihil habet mali ominis, neque videtur nostro loco deteriori significatione de pellice usurpari. Vox παλλακ' cum alia παλλαξ arctissime cohaerens idem significat, quod παλλας, virgo; παλλαδες vocantur sacerdotes Μinervae et quidem vi gines Strab. XVII. 6ox.); postea cum virginibus aptisse servabus heroes abuterentur orta est signiscatis, quam Francogalli vocabulo: G,filies in bonam et malam

67쪽

partem usurpant Adiectivum καπαπποπυνο usurpatum

esse a Cratino in fabula μαχείτιδες inscriptu, fragmentum apud postolium Proveri, Cent. VII. 77. Κατα ευὰς ολεθρον et Aelianum De natur animal. XII. o. IO. probat, ubi haec: λεγουσι d αυτους sc τους μυς)

Plicatur vocabulis κινωδος, ασελγὴς μαλακος. f. Schol ad Aristoph. Nub. 29. 9o8. Ioas. Lysist. 777. Apud Homerum est Iumiter κευς, Κρονιδος, υλυμ

Apud comicos Graecos Pericles πιυς, μονιδος, 'Oλυμπιος σχινοκέφαλος, ἐνδεκακλινου, κεφαληγερέτα ma καριος, ἐνως, βροντων, θορυβων ἀστραπτιον - παλη,

ἐνδεκακλενος, κεφαλαιος.

A asia, μνωπις, χαλλακῆ, καταπυγοσυνζ. 'φη. Aspasia tantopere celebrata est a veteribus, ut non solum in numerum saliurum Suadae relata sit sed etiam philosophorum choro adnumerata Lucia in Eunuch. g. . . . . os. d. ip ), ipsum Socratem τα πολι τεκα docuisse dicatur Harpocrat. V. Ἀσπασιήπι patriam habuit iletum Plut Pericl. c. 4.), urbem, si Aristophani fides tribuenda est, deterrimis flagitiis inquinatissimam Lysistr. M. et Schol ad h. l.). In prima i ventute Athenas venisse videtur, ubi gloriae fastigium summum assecuta est, cum statim nota illa consuetudine uteretur cum Pericle, a quo in domum familiariter ro-ceptu, illam rerum politicarum cognitionem, quae ipsi

tribuitur, et qua haud dubio imbuta fuit, excoluit, ut

68쪽

mox in Atheniensium animos opinio, penes illam esse maximam in rebus publicis administrandis potestatem, eo facilius errepere posset, quo magis poetae comici ipsa huius rei cavillatione fontem invenisse sibi videbantur, ex quo satis largam materiam Iovem Olympium et suam Iunonem pro ludibrio habendi depromserunt. culum lio Athenienses poscentit,us Milesiis insulae Samo intulemini Ol. 4. . , spasia suadente ortum esse e istimant nonnulli scriptores IIarpocr. Ἀσπασια). Quamvis non mirandum foret, si Aspasia, Mileti orta, ab amico auxilium implorasset popularibus serendum ideoque exicles ex amicae singulari gratia populo persuasisset hoc hellum esse ineundum, tamen Atheniensium animis hoc tempore maxima pugnandi cupiditate accensis non opus erat Aspasiue secretis Minouitionibus. s. lutarch. e

rici. c. s. et 26. Comici partim contenti minorum expeditioniim ca sam ad Aspasiam retulisse alias est maiores cavillationes in eam accumularunt et denique, quod summum est audaciae conamen funestissimi belli eloponnesiaci sontem in Aspasiae animo invenisse sibi visi sunt, eiu modi vero

coloribus totam rem depingentes et augentes, ut deteriorem avs Vitae eonditionem ostenderent Periclemque s initiaritate eius utentem omni, ut nobis quidem Videtur, auctoritate privarent. In his vero perspicuus est Periactis greseus haracter, in his latet iudicium, quod scomoedia tulerunt Athenienses, qui propter comicorum sales risisse contenti, nullum, quem aliunde bonum o temque compertum habuere, conviciis autem et probris in scena laeeratum Viderunt, culpae cum existimabant poenamque ab eo expetebant. Aristophasies in Achai mensibus 24 demonstrat bellum cloponnesiacum a P ricle ob spasiae amorem et ob surreptas ei amegarensibus famulas esse suscitatum:

69쪽

Πυρνην δε Σιμαίαν ἰοντες Μεγαραδενεανίαι λεπτουσι μεθυσοκοτταβοι.

θ' οἱ Μεγαρεις δυναις πεφυσιγγαγώνοιυντε ἐκλεφαν Ἀσπασίας πορνα δυο'καντευθεν πη του πολέμιον κατερρωγοχλλησι πασιν ἐκ τριῶν λαικαστριων. Cf. Athen. XIII. p. 5 o A. Rem eandem confirmaruna Duris Samius et Theophrastus in libro quarto Politic rum CL Harpocrationem v Ἀσπασια) quibus Vero argumentis hi si sint, nescimus; nam Aristophani, cuius tantum de hac re integrum locum ex antiquioribus se Vatum habemus, remoto cavillandi studio, non multam fidem tribuendam esse, manifestum est. Aspasiam iniuriam sibi illatam impunitam certe non sinebat atque credibile est, decretum aliquod Atheniensium contra Μeg Tenses minus gratum inde ortum esse poetis Vero, cum cives omnino removere vellent a bellis suscipiendis omnesque res leviores captarent, ut ex iis haurirent aliquid, quod cohaereret quodammodo cum istius belli initiis, exoptatissimum erat et maxime idoneum causa Pro ferre tam utiles et inanes atque hac fama velut materia uti posse in fabularum oeconomia adumbranda. Eupolis Helenae nomen tribuens spasiae haud dubie respexit hanc narrationem, secundum quam Periclis amica,

sicut illa Paridis, Menelai uxor, belli sunestissimi causam praebuit alius comicus haud dubi Cratinus in Oni Phale), novam omphalem eam appellabat, inflexibilem

Periclis animum comparans cum Alcide, qui in omnibus certaminibus insuperabilis, telis, quae Amor in pectorre eius iaculabatur, omnino victus eo pervenit, ut per aliquod tempus servum ageret apud Omphalen, Iardani, Lydiae regis filiam, atque luteo socco, calceamento, cuius usus, cum apud viros plerumque ad Venustatem et ambitiose quacsitum legantiam specturet, mulieribus

70쪽

maxim adamatus, indutus, delicias ac libidines, proprio ab ipso alienissimas, faciens dominae placere quocunque modo studebat Senec. Hippolyt. v. 322. Similem ob causam Deianira vocata est et τυραννος a Cratino, quonsummum imperium sibi quasi vindicarit. Cf. Schiol ad Platon Menex P. 139. Periclem filios quosdam spurios habuisse inuitis veterum testimoniis satis constat, eumque habuisse unum ex Aspasia suspicatur lutarchus in ericle c. 24. E

polim laudans in cuius Demis quum Pericles interrogat: νοθος δε ριοι ζῆ; Pyronides respondet:

καὶ παλμι γ' ἄν ἐν ἀνθρ

ε ρι' το τῆς πορνος παγῆὐωδει κακον. CL alchenam in Diatr. Eurip. p. 21. Lectio codd. si muta. Hunc nothum quoque Periclem nominatum fuisse testatur Harpocratio v. Ἀσπασια. Duo vero filii genuini nominantur Paratus et Xanthippus Aelian Var. Hist. lV. o. , qui tristis illius pestilentiae morbo perierunt. Cum vero ericles legem pertulisset, ne alicui ad rem publicam gubernandam accedere Permitteretur, nisi qui utroque parente cive natus esset sed αφοῖν παρρουν αστων), factum est, ut huius legis severior conditio atque divina ultio egis suasorem max e premeret, qui amissis filiis legitimis suum ipsius filium, quandoquidem nothus erat, imperandi iure privavit Aelian Var. Hist. I. c. 24. Schol ad laton Μenex. p. 39.). Talem rem habebui Pericles cum spasia, pro qua publice causam dicens Plus lacrymarum, quam quo tempore ipse vitae fori nurumque periculum adierit, profudisse dicitur. Porro Athenaeus XIII. p. 58o, ubi de Aspasia aliisque Periclis amasiis disputat, narrat Periclem, quum Cimon Elpinicae sorori suae matrimonio parum legitimo iunctus fuisset illaque Calliae esset locata, cum ipse in exilium osset