장음표시 사용
501쪽
sinistram eodem celeriiste motieretur , apparens illa ανυλογία facile solvitur; nam parte secunda, circa regulas illas motus, Cartessius supposuerat vacuum per quod corpora ista, de quibus ibi agit, moverentur; cui proinde motus nullus imprimi posset a corporibus post
contactum cohaerentibus, et per consequens corpora cohaerentia totum sibi motum retinerent, quem ante cohaesionem habuerant.
Art. Ioa. Alis interim eurum superficie, quae coelo obtieri est, molli et ars remonente Nempe non est ibi fluxus ille continuus materiae primi elementi, qui concavam superficiem maculae semperfricat et polit sed ad convexam hanc superficiem consistunt globuli secundi elementi, qui et impetum magnum in eam non faciunt, sed
continuo se ab ea liberare conantur, cum tota vis secundi elementinitatur in circumferentiam, non autem versus centrum vorticis et
sidus. Etiamsi autem in interstitiis istorum globulorum reperiatur etiam materia primi elementi, tamen vis hujus, utpote divisa, debilior est, et proinde minus valida ad defricandam convexam istam superficiem. Cui et adde, quod similiter materia primi elementi ad convexam maculae superficiem consistens, vi ista qua ejecta est e sidere, assectet recessum ab illa superficie cum contra eadem illa vis qua ex sidere emergit praedicta materia, eam fortius elidat in concavam superficiem maculae, atque hac parte etiam faciat ad magis poliendum illam superficiem atque indurandum. Atque ex eo quod hic jam demonstratum est, pendet illud quod infra ad art. Iga sub finem artesius docebit, se in cometis aversam a sidere superficiem minus aptam esse ad reflexionem luminis, eo quod haec superficies pristinam suam mollitudinem retineat, cum ea quae sideri obvertitur, impulsu radiorum magis polita et indurata sit. Ideoque ipsos non facile dissobi, etc. nisi simul etiam eorum rus circumfluat et transcendat Cum transcenderit materia primi elementi, invenit particulas tertii elementi in convexa superficie, quas discuterea reliquis facile potest nam convexa illa superficies, ut modo videbamus, minus polita est, et exstantias plusculas habet secumque abripere, et in poros istius superfici ci illidere, adeoque compagem ipsius maculae distatuere, sicuti simili artificio materia primi elementi, dum particulis tertii elementi impraegnata est hic circa nos, et flammam constituit, lignum aliaque similia corpora distatuit. Talibus autem
502쪽
An notata particulis ad concavam superficiem maculae plerumque destituitur: unde nec impetum tantum in ejus poros facere potest, sed propter insignem suam tenuitatem eos innoxie perlabitur. ncque potest contingere, ut aliquando unciatque eodem iacuis etc. Non sic perpetua et aequalis, quin alibi tenuior, alibi crassior, alibi etiam fissuras et rimas agat. Nec enim fere aliter fieri potest, et diversae maculae, quae unam illam et totam componunt, totum sidus obtegentem, aliter bene possunt inter se quadrare, quam ut pluribus in locis interstitia quaedam et rimas intercipiant. Et artesius satis agnoscit pari. g. art. Sy., ubi etiam arti seqq. insignes aliquos effectus et phaenomena deducit ex inaequalitate caloris, qui in Terram huic crustae incumbentem ex fissuris aut inaequalitate ejus derivatur.
Supra totam superficiem alicujus sideris se extendat Vix est ut
solida illa macula, quae proxime sidus ambit, quaeque partes art. q. describitur, ad polos sideris etiam pertineat. Nam imprimis in partes polares non fit ejectio macularum, sed illa ad eclipticam tantum et parallelos pertinet, potissimum majores seu eclipticae viciniores utari. s. vidimus deinde fundus ollae hic est, totaque materia sideris polis et toto axe versus circumferentiam ebullit, proindeque pumam suam in his partibus non detinet, sed versus eas partes, in quas ebullit, ejectat. Et forte poli ipsius Terrae tali solidiore crusta necdum intecti sunt, sed mare per unum polum continuo influit, et per medium illum ignem penetrat ad oppositum polum, unde postea se evolvit, et supra Terrae superficiem ascendit. Vide quae de hoc diximus in Physica Peripatetica.Art. Iog. Referunt quidem mssorici, etc. Plinius lib. a. Hist Nat. cap. O. illum annum integrum, quo Julius Caesar occisus est, prodigiosum fuisse scribit, Solis pallore continuo, et quodam quasi ejus defectu continuo quo etiam alludunt istius aevi Poetae. Virg. I. Georg. sub finem: Die etiam Sol exstincto miseratus Caesare Romσm Cum caput obscura nitidum ferrugine texit,
Impiaque ceternam timuerunt secula Noctem. Ovid. S. Metamor. :- - Solis quoque tristis imago Lurida follicitis praebebat lumina terris.
503쪽
Sic etiam Tibullus et alii Post haec ad annum octavum Justiniani Imperatoris, referente Cedreno, Illo tempore o instar lunae, siners iis, tristi lumine totum annum rubuit plurimum Nero deficienti similis Visio tempore, nec belli nec mortis inferendae hominibus requies aut Dis erat Annales Constantinopolitani ad annum Om. O8., Solem per dies I ita obscuratum fulisse, ut naves in mari aberrarent; quod conferebant in crudelitatem Irenes, quae filium suum Constantium ex coecasset. Ex his valde confirmatur mea opinio, qui existimo sidera aliquando planetas aliquos minus solidos, quam ut intra globulos secundi elementi versari possent, absorbere, horumque maculis obtenebrescere; et alioqui Solem nostrum majorem esse factum quam olim fuerit, satis consentit cum Astrologorum observationibus, qui unanimiter dicunt, ipsum jam hinc a duobus annorum millibus multis terrae diametris ad nos accessisse fieri facile potest ut imponat iis aucta Solis magnitudo. Art. M. Ten entes non emus unicum punctum , fed Versus totum medium coeli, Dissicultas videtur, quomodo non impediantur particulae striatae ab accessi illo ad medium coeli per materiam primi elementiri versus Q et, secundum inversas illas pyramides, quas circa art. 6 depinximus continuo ejectam. Respondeo: Cum crassiores sint particulae striatae, hinc magis aptae sunt ad persistendum in motu suo secundum vias rectas, quas inveniunt in triangularibus illis canalibus axi vorticis parallelis; sicut eadem de causa art. Io8. docentur ab uno polo ad oppositum polum
per medium sidus maculamque sideris pervadere, cum caeterae Particulae primi elementi, quae cum striatis intraverant intra sidus, in oppositum polum sideris incurrentes, reflectantur undique versus eclipticam, ut art. s. describitur. Similiter ergo per pyramides illas inversas, de quibus circa praedictum art. 6. maxime reflectentur tenuiores particulae primi elementi cum striatis a partibus circum-polaribus vorticis ad medium coeli appellentes, dum interea striatae vias suas rectas diutius persequentur. Secunda dissicultas est Quomodo ad medium coeli delata jam istae particulae striatae, non intricabuntur mutuo cursu, cum ex oppositis polis venientes, ibidem sibi mutuo obviam fiant, contrariis determinationibus in se invicem
impulsae Respondeo: Saepe sic eas intricari nihil vetat; sed intricatio
504쪽
An notata ista non diu durare potest circa medium coeli , a facile incursu globulorum distatuentur, quae intricatae fuerunt. Primo etiam frangentur, eaque fragmenta, siquidem majuscula fuerint, per materiam primi elementi ad N et Q ex I ascendentem repellentur, utrimque Versus axem A B secundum art. s. quae vero fragmenta admodum tenuia fuerunt, haec se assis ciabunt torrenti primi elementi ex I per et X, aut ex I per H et M in vicinos vortices irrumpent. Et notandum est, ista fragmina majuscula, dum sic ad axem revolvuntur, simul secundum longitudinem suam converti, facileque rursum in materiam striatam abire, quae ad sidus secundum lineas axi propiores
Eodemque modo sorticulae striatae Lenientes s sorte B etc. Hic etiam similis dissicultas occurrit cur nempe particulae striatae venientes a partibus circumpolaribus A in superficiem maculae se non impediantur, et in viis suis in tricentur ab obviis particulis venientibus a partibus circumpolaribus B per alteram medietatem maculaea de Et necessum est fateri, tales saepe fieri intricationes, praesertim cum macula primum formari incipit, eamque his intricationibus et cohaesionibus particularum striatarum ex adverso inter se incurrentium notabilitur condensari. Sed fieri etiam facile potest, ut sibi mutuo non tam directe obviam veniant illae particulae striatae ex oppositis polis ad maculam sideris appellentes; praesertim cum particulae striatae non continue ferantur versus sidus, sed intercedit inter illas modo plus modo minus de tenuiori materia primi elementi(ut art. IO8. docebitur), - unde facile contingit, ut particulaestriatae ab uno polo per unum canalem uno certo tempore magis continue venientes ad maculam sideris, meatus sibi accommodatos in eadem macula excavent sic ut non impediantur a particulis striatis venientibus ab opposito polo per canalem directe respondentem prioricanali, eo quod in hoc canali minus continue et multa materia primi elementi percepta tenuiori procedant particulae striatae. Et certe cum ad minima illa, quae ad primum elementum pertinent, deventum est fere humano intellectui haeret aqua, et tantum sub generali ratione
aliquid possumus de illis disserere , quod de macularum productioine ac distatutione unde tamen praecipua naturae constitutio pendet)Cartesius ad art. Io I. satis innuit ei, qui hac in Philosophia esiquid sapit
505쪽
Art. III. Fierique sole interim ut ille Nortex prsetis si orticibus sibi icinis Vix videtur alius casus cum sidus obductum est maculis), quo vortex sidus obductum habens, praevalere possit alteri Vortici, nisi si planeta aliquis minime solidus in vorticem sideris obducti devolutus, ei accedat, et dirupto cortice materiam primi elementi, quam in se continebat, sideri quod macula inductum est, affundat, quae celerrime supra corticem prioris sideri conversa, globulos adjacentes unde quaque propellat. Quamdiu autem sidus illud se solo manebit, tamdiu vortex ejus vicinis vorticibus debilior erit, et tantum ita comparatus, ut ab aliis illis absorberi paulatim possit; non vero ut ipse contra alios praevaleat ut satis fatetur Cartesius
Inde fugeretur potium in quo est sidus I Augeretur, si interne P vel vacuum, vel sola materia primi elementi consisteret. Sed cum ibi pariter exsistant globuli secundi elementi, intelligo quidem vorticem A Mari hac accessione majorem futurum, ita ut termini ejus jam sint A MAE P circumducto sc jam aliquo cumulo globulorum ex vorticem desumptorum circa I sed nulla ratio est dicendi, quod ideo augeri debeat spatium in quo est sidus I, quod proinde eundem locum, seu aeque amplum spatium occupabit, ac si accessio ista inter cetra non esset vortici adjecta. Art. 28. Imprimis obsera stur illos sine ulla regula nobis noto etc. Sed imprimis, quod maxime notabile est et inter phaenomen hic a
Cartesio non annumeratur , observantur quidem secundum successionem signorum, contraque raptum Vortici ab Occidente in Orientem ferri; quidam vero etiam vice versa contra successionem signorum, contraque raptum vorticis quam celerrime ab Oriente in Occidentem ferri deprehendentur; ut imprimi cometa, quae nuper anno CC .. circa 18. Decembris apparere incepit, uno fere mense, nempe a praedicto
die Decembris anni 166 . usque ad 8. Januarii anni sequentis c. I 66S. fere mediam coeli partem contra raptum vorticis nostri peragravit, et a tertio circiter gradu Librae usque ad aT. Arietis ordine retrogrado processit. Quod dissicile videtur intelligere in tanta violentia vorticis circa circumferentiam suam obnitentis huic cometae cursui. Respondent quidam, referendum id esse in vim illam enormem, quam cometa trajectione sua per diversos vortices, qua jam inde fere a
506쪽
Annotata mundo condito divagatur, et secundum fiuctum diversissimorum vorticum delatus est, sibi ac lusivit hanc enim tantam esse , ut in nostrum vorticem post haec delatus, contra niti, et superare torrentem istum quo alioqui in aversum ferendus erat, etiam tanta celeritate possit. Sicut navis secundo flumine delata, praesertim si ventus etiam et validus sit et secundus, apertis ante se cataractis, unde aqua magno impetu in contrarium ruat, aliquamdiu obnititur tamen, et institutum suum cursum, vi quam ante habuerat, adhuc perseverante prosequitur. Sed dissicile est cum his facere vix enim cogitare possumus, tantum virium accessisse cometae isto secundum diversos vortices raptu, ut tantum superare vim adversam Valeat, et ita quidem superare, ut in toto suo decursu per nostrum vorticem non magis ab illa retardetur, quam si ei obsecutus fuisset cometa nec enim qui secundum succensionem signorum delati aliquando sunt cometae, celerius viam suam confecerunt , praesertim cum nulla sit ratio dicendi, cur in aliis vorticibus celerius obsecutus fuerit, quam in nostro contra iverit. Hoc igitur dissicultatem aliquam habet bonvinci tamen non possis, si vim illam, qua cometa per tot Vortices ante delatus sit, causari volueris. Art. I O. Cumque tiandem ibi erit, non inplius d Solem seis secedet, nec etiam Ob eo recedet, nisi te. Planeta, qui jam primum ad Solem accessit, diu quidem oscillat versus circumferenti uin et centrum vorticis. Nam primum impetu illo, quo decidit a circumferentia vorticis versus medium propter impulsum globulorum secundi elementi ad circumferentiam vorticis consistentium, et ipso planeta solidiorum
procedit ad notabile spatium infra quod aequilibritas illum esse postulat: ibi vero impingens in globulos se minus solidos magisque agitatos repercutitur spatiumque illud remetitur sursum eundo denuoque
deorsum reflectitur, et ita porro Sicut lapis funiculo e trabe suspensus, et extra perpendiculum abductus, reflectitur versus perpendiculum, et ista vi ulterius procedens, ab altera parte tantundem
fere abit a perpendiculo, rursumque et c., qui motus eius oscillatio vocatur. Sicut autem in illa oscillatione lapidis continuo spatium decurtatur, per quod singulae scillationes excurrunt, sic etiam
planeta, dum eo modo quo diximus per spatiun aliquod alterius ascendit et descendit in vortice, in quem abreptus est, intelligimus spatium illud oscillationis ejus continuo debere imminui, donec tandena
507쪽
im Cartesium P. III. y Idesinente penitus oscillatione consistat in aequilibrio, sicut lapis in perpendiculo. Hac oscillatione Telluris expediri quis posse putet phaenomen aestatis et hiemis si scit. Terra vicissim ex plano clipticae
suae versus alterum polum vorticis elevaretur, et versus alterum
deprimeretur et siquidem talis oscillatio in Terra locum haberet, possent phaenomen ista sic forte expediri . Sed notari debet, illam
oscillationem planetae, quam modo descripsimus, non tendere versus polos vorticis, sed versus sidus et circumferentiam vorticis, seu inter Solem et eclipticam vel parallelos unde illa oscillatio tantum essicere posset, ut Sol modo nobis vicinior, modo remotior videretur; quod equidem non est exigui momenti phaenomenon, et ante alia via expeditum, ut videre potes in annot ad art. 3T quanquam et hac, quam hic innuimus, non minus recte expediri videatur. Art. I I. Atae utem susse, use laneis etc. nonnihil inde propellunt Inter causas etiam illas haec esse potest, quam Cartesius hic reticet, quod maculae circa concavam superficiem corticis, quo planeta obductus est, aut accrescant novis subinde maculis ex primo elemento, quod in centro versatur, genitis, aut decrescant maculis quibusdam dissolutis, et in primum elementum conversis. Hoc enim non minus fieri potest, dum planeta jam in alium vorticem concessit, quam cum in suo vortice maculis obductus adhuc versaretur. Si igitur accrescant maculae in planeta, aliaeque et aliae ad concavam corticis superficiem accedant, et planeta solidior, magisque semper et magis recedet a Sole imo nihil obstat, quominus eo posset venire soliditatis, ut e vortice suo discederet, e planeta in cometam mutatus. Si vero continuo dissolvantur aliquae maculae ad concavam corticis superficiem(quod dissicilius, cum maculae ab ista parte admodum sint firmae, utari. Io vidimus), et planeta continuo minus atque minus solidus. et consequenter magis continuo magisque accedet ad Solem et quod de Tellure nostra phaenomen et Astronomorum observationes videntur indicare, quamvis et haec in aliam causam referri possint, ut
Art. I g. Ita facile credi potest, ex hoc solo, quod aliquis planetaetc. In planetis omnibus causa est aliqua conversionis eorum, non tantum quae olim praecessit, ut hoc in exemplo de turbine, quod hic Cartesius adfert, locum habet, sed quae hodie etiam adsit, et
508쪽
eadem vi polleat. Nempe materia primi elementi in centro planetae et totum locum illum occupans, qui sub cortice ejus consistit qui locus admodum magnus est si cum reliquo planetae corpore comparetur , continuo se circumvolvit circa centrum suum, et illa vivorticem suum abripit in eandem vertiginem nisi forte ingens hujus corticis in una parte soliditas, quae circumferentiam vorticis continuo spectare nititur, conversionem illam impediat. Secunda causa conversioni planetae circa suum centrum haec est, quod inferiori sui partes describat circulum minorem CD circa Solem S superiori vero parte describat circulum majorem, A BAE; unde contingit eum expeditius aliquanto ferri ac liberius insuperiori sua parte quam in inferiori magis enim constringitur inter diametros vorticis pertinentes ad circulum CD G, quam inter easdem semi-diametros pertinentes ad circumferentiam circuli ABE, minorque
est basis trianguli CSD, cui planeta minuto circulo figuratus incumbit, quam basis trianguli Aria, quam planeta integit). Hinc igitur fit, ut si vortex ABE HAI secundum
ordinem praedictarum literarum convertatur, planeta aliquanto liberius ab A versus B superne, quam a C versus D inferne feratur adeoque si nihil fortius obstet, incipiat se convertere circa centrum suum
secundum ordinem literarum Arim C; sicuti simili de causa globus
recta projectus per pavimentum, non tantum recta ut projectus erat, sed etiam volutatim procurrit, ideo nempe, quia liberior ei motus est superne ad aerem, quam inferne ad pavimentum. In vortice coelesti aliqua causa est, quae hanc conversionis planetaris causam videatur
impedire posse nempe globuli propiores sideri celerius feruntur quam
remotiores, unde e fici videtur, it planeta convertendus sit contra raptum vorticis. Nempe si globuli ad et celerius ferantur quam globuli ad AB, Hare intelligimus, planetam hunc convertendum esse secundum ordinem litterarum DBA; unde videri posset, quod haeduae causae contrariae se mutuo elidant, et neutra sortiatur aliquem
509쪽
effectum. Cum tamen planetae omnes, de quorum conversione aliquid rescire possumus ex phaenomenis quales sunt Tellus, Jupiter, et Saturnus , omnes convertantur circa centrum suum easdem in partes, in quas vortex nostri coeli convertitur, nempe secundum ordinem literarum ABDC, non vero secundum ordinem literariim CD BA, non videtur haec causa nullius esse momenti. Et quantum ad adversariam causam, qua elidi videbatur, dicere possumus, in tam exiguo spatio, quale occupatur a diametro planetae versus centrum et circumferentiam vorticis, nullam esse consideratione dignam inter inferiores superioresque globulos celeritatis diversitatem. Si hae duae causae conversioni planetae conspirent, tanto celerius convertetur; si Vero contrariae sint, impedient se mutuo nonnihil fortior tamen Vincet. Judicarem autem eam, quae prius a nobis dicta est, fortiorem esse, quamvis in phaenomenis nullum appareat exemplum, quo prior causa superiorem sibi adversam superet, ut patet ex iis quae statim dice
Art. I 8. Inferiores ex istis planetis altioribus celerius in orbem ferri Non sequitur, quia inferiores planetae citius absolvunt circulum suum circa Solem quam superiores, ideo illos his etiam celerius moveri. Nam etiamsi minori tempore inferiores planetae Solem circumeant, libent etiam circulos minores circa ipsum conficiendos, quam planetae superiores unde Peripatetici dixerunt, semper planetas superiore celerius moveri quam inferiores contra quam hic artesius statuit . Volebant nempe, sicut orbitae superiorum planetarum magnitudine superant orbitas inferiorum planetarum, ita annos sic VO-catus tempus, quo planeta aliquis integram suam orbitam circa Solem decurrit superiorum planetarum magnitudine superare annos inferiorum Planetarum tali tamen proportione, ut orbitae magis orbitas, quam anni annos magnitudine superarent ideoque absolute superiores planetae inferioribus celerius ferrentur. Sed ex recentiorum accusatioribus observationibus, quas supra artesius art. S. et . adduxit, liquet satis, aliam esse inter orbitas annosque superiorum ac inferiorum Planetarum proportionem, inferioresque et orbitas et annos quidem minores habere tali tamen proportione, ut anni inferiorum annis superiorum magis minores sint, quam orbitae inferiorum orbitis superiorum inferiores sint. Cum enim juxta art. 6. Venus distet a Sole
510쪽
Annotata OO. Terrae diametris, erit diameter integrae orbitae ejus oo diametrorum Terrae, erit ergo circumferentia orbitae Veneris agoo et ultra Terrae diametrorum nam circumferentia circuli ter continet diametrum, et semel septimam ejus partem): hanc autem orbitam Venus conficit spatio . mensium Saturnus vero juxta eundem art. 6 distat a Sole Sooo aut isooo diametris Terrae; erit ergo diameter orbitae Saturni Ioooo. erit ergo circumferentia orbitae O O. et amplius quam orbitam cum O. annis Saturnus conficiat, sequitur
ut singulis annis Iooo conficiat et aliquanto plus Jam jam vero Venus non adhuc annos sed tantum spatio novem mensium conficit ag . Cujus aetheris surticulae, etc. sibi inVicim sic odisserent, ut non, etc. Quia sibi mutuo adhaerent, hinc multum resistentiae patiuntur a fluiditate globulorum secundi elementi, per quod circumagi debent. Sicut corbis, etiamsi multa interstitia inter vimina sua habeat, tamen non sine dissicultate aliqua per aquam movetur eo quod omnes ejus partes inter se cohaereant; sic etiam aether Soli circumfusus, etiamsi multis interstitiis secundum elementum intra se admittat, tamen quia sibi totus cohaeret, partesque ejus ab aliis ejus partibus sustinenturiunde sit ut non nisi totus simul circumverti possit), multum resistentiae invenit in globulis secundi elementi, non quidem quatenus illi consentiunt in eundem motum circularem vorticis sic enim potius propellitur ab illis versus Orientem , sed quatenus corpus fluidum constituunt, et diversimode atque confuse inter se agit autur. Maxime vero ea tarditas macularum Solis ex eo provenit, quod ipsae ad concavam superficiem aetheris consistentes, non multo celerius circumagi possint quam convexa superficies ejusdem aetheris propter nempe cohaesionem aetheris); ad convexam autem istam superficiem non tanta vis est primi elementi e Sole excurrentis et omnia adjacentia circumrotantis, haec vis enim minuitur pro rata distantiae a
Art. ISO Ousnquam iactae si fetereo sint causae, cur Terro circs proprium fruem Leristur Tres sunt causae conversionis Telluris circa axem suum. Duas vide supra in annotatis ad art. I g. quarum priorem Cartesius hoc art. So ipse adfert ad ista verba si enim antea fuerit sidus lucidum, etc., posteriorem etiam satis agnoscit pari. g. art. I. et aa. . Tertiam causam adfert artessius ari proxime praecedenti.