장음표시 사용
221쪽
DE FINIBUS BONORUM ET MALORUM III. i id. sis aliquo, quod sibi adsuinat millime vero probatur huic discis,linae, de qua loquor, ut iustitiam aut amicitiam propter utilitates ad8cise aut probari eaedem enim utilitates poterunt ea labefactare atque pervertere etenim ne iustitia nee amicitia esse omnino poterunt, nisi i PSae Per Se expetuntur ius autem, quod ita dici appellarique ii possit, id esse natura, alienumque ESSE, Sapiente non modo iniuriam cui neere, verum Etiam nocEre. DEC Ero rectum est cum amici aut bene meriti consociare ut
Coniungere iniuriam, graviSAimeque et verissime defenditur numquam aequitatem ab utilitate pos3 seiungi et, quicquid aequum iu8tumque esset, id etiam honestum, vicissiliique, quicquid e88et honestum, id iustum etiam atque ne suum fore. Ad easque virtutes, de quibus a disputatum est, dialectieam etiam adiungunt et thysteamensque ambas Virtutum nomino appellant, alteram, quod habent rationem, ne eui falso adsentiamur neve umquam eaptiosa probabilitate fallamur, eaque, quae de boni et malis didicerimus, ut tenere tuerique poSSimVS num inUliae arte quemvis arbitrantur a vero abduci fallique posSe. reete igitur, si omnibus in rebus temeritas ignoratioque vitio8a St ar ea, quae tollit haee, virtu nominata St. PhySieae quoque non in causa tributu idem est honos, propterea quod, qui convenienter naturae Visiturus St, ei proficiscendum est ab omni mundo atque ab eiu pro- euratione; ne vero potest quisquam de bonis et malis vere iudicare ni3 omni cognita ratione naturae et vitae
etiam deorum, et utrum conveniat necne natura hominis eum niVErSa. quaeque Sunt Vetera Praecepta Sapientium, qui iubent tempori parere et sequi deum et senoscere et nihil nimis, haec sine physistis quam vim
habeant, et habent maximam, Videre nemo OtESt. atque etiam ad iustitiam colendam, ad tuendas amistitias et reliqua caritates quid natura valeat, haec una Cognitio pote8 tradere nee vero pietas adVorsiam EOS, ECquanta iis gratia debeatur, siue explanatione naturae in- tollegi poteSt. Sed iam sentio me esse longius proVeetum, NURm i propOSita ratio postularet verum admirabilia conpositio disciplinae incredibilisque rerum traxit Ordo, quem Per
222쪽
deos inmortalis nonne miraris quid enim aut in natura, qua nihil est aptius, nihil descriptius, aut in operibus
manu saetis tum conpoSitum tamque eonpactum et Coagmentatum inveniri postest quid posterius priori non convenit quid sequitur, quod non respondent superiori quid non ic aliud ex alio nectitur, ut Si unam litteram moveris, labent omnia nee tamen quicquam est, quod
T moVeri POSSit quam gravi Vero, quam magnifiea, quam ConStan conficitur perSona sapienti8 qui, cum ratio docuerit, quod honestum e83et, id e33 Solum bonum, Semporsit neces3 est beatu vereque onmia Sta nomina possideat, quae inrideri ab inperitis olent rectius enim appellabitur rex quam Tarquiniu8, qui nee se nee SUOS regere potuit, rectiu magister populi ris enim est dictator quam Sulla, qui trium pestiferorum vitiorum, luxuriae, avaritiae, crudelitati magister fuit, reetius dives quam CruSSUS, qui, niSi egui3Set, numquam Euphraten nulla belli causa transire volui3set recte eius omnia distentur, qui scit uti solus omnibus recte etiam pulcher appellabitur animi enim liniamenta sunt pulehriora quam O poris recte solus liber ne dominationi cuiusquam parens nec oboediens cupiditati recte invictus, cuius etiam si QO IUS COIIStringatur, animo tamen vincula inici nullai POSSint ne exspectet ullum tempus aetatis, ut tum denique iudicetur beatusne fuerit, eum extremum vitae diem morte confecerit, quod ille unus e septem sapientibus non Sapienter CroeSum monuit nam si beatus umquam sui33et, beatam vitam usque ad illum a Cyro exstruetum Ogiam pertuli8Set quod si ita est, ut neque qui8quam niSi
bonus vir et omnes boni beati sint, quid philosophia magis colendum aut quid est virtute divinius 8'
223쪽
DE FINIBUS BONORUM ET MALOLUM IV lii
M. TULLII CICERONIS DE FINIBUS BONORVIAI ET MALORUM AD M. RUTIDILIBEI: QUAI TUS. ARGUMENTUM.
Initio libri Cicero, ut ostendat nullam causam fuisse Zenoni cura vetoribus Academistis et Peripateticis desciscens novum disciplinam conderet, exponit quo modo illi philosophiam constitutum habuerint, e cuius tribus partibus ethicam primum differt cap. 2 , tantum dicens, locum de re publica et rhetoricam a Zenone neglecta esse, quae illi diligentissime excoluerinticap. 3 . Nec in dialecticis veteres a Stoicis vinci quin artem argumentorum inveniendorum ab his prorsus omissam esse cap. d) Physica illorum Stoicos
fere in maximis rebus retinuisse et minus opiose esse perSecutos(eap. b). Summum autem bonum, quod contineat philosophiam,
veteres, planissime Polemonem, dixisse esse secundum naturam vivere, quod cum varias haberet interpretationes, illis eam placuisse, ut esset, omnibus aut maximis rebus iis, quae secuudum naturam 8Sent, fruentem vivere, eumque suisse Xenostratis et Aristotelis finem eap. 6 . Cum enim homo ex animo et Eorpore constaret, et animi et corporis rationem eos habuisse, sed ita, ut animum infinita quadam laude corpori praeponerent animi autem bona virtutes esse, quarum Semina a natura data essent eu P. T . Itaque Zenonem nillil attulisse novi, nisi inania quaedam verborum
diserimina eap. 3 , quibus in urbem, in forum, in curiam aditus non sit ibi ipsos Stoicos communi more loquites p. s). Iam Cicero
Propius ad ea, quae a Catone dicta erant, accedere conatur, illis, quae eommunia Stoicis sunt eum antiquis, quasi ODEPSSis utens. Quoniam igitur hane primam habeamus a natura adpetitionem, ut
nosmet ipsos Conservemus, ex animo autem et Orpore ConStomus, ex his nos oportore ait finem summi boni onstituere, ut sit eorum, quae in Seeundum natu nin, quam plurima et quam maxima adipisciaeap. io . Stoicos ab isdem initiis profectos corpus et externa
commoda deseruisse, cum tamen homo sit animal animo eXcellens, non solus animus eap. Ii . Ne prorsus obscurari illa externa, ut Stoiei dicant, etsi non magnum momentum faetant, et, etiamsi Obscurentur, Esse tamen in summa Teap. I2 . Nam summam aliquam faetendam esse omnium, quae secundum naturam sint. Praetersta Omnium naturarum summum bonum simile esse debere. In ceteris
224쪽
autem animalibus id, quod cxtronium sit, ex tota eorum constitutione offici. Idem igitur in homine fieri debere. Itaque Stoicis, si
causam suam obtinere velint, dicendum SSe non omne animal primum se totum diligere et conservare vello, sed id tantum, quod in quoque optimum sit, quod fieri non PosSe cap. 13 . ominonitatem sapientiae perficiendum esse, qualem a natura acceperit; accepisse autem eum totum, canimo et corpore neutrum neglegendum esse Perfectionem hominis maxime laudari in eo, quod in homine optimum sit, id est virtute, sed priora, e quibus ad haesivenerit, deSeri non oportere Stoicos, cum ad summum bonum pervenire Velint, naturalis adpetitionis oblivisci cap. Id . Virtus tantum abesse ut constitui non possit, si quicquam extra eam ad beate vivendum pertineat, ut introduci omnino non possit virtus, nisi omnia, quae legat quaeque reiciat, ad finem referat. Conservandam esse primam naturae institutionem et totam hominis naturam tuendam cap. Ib . Itaque omnes errare, qui in una virtute sinem ponant, quaeque Stoici de virtute dicant, ea iis communia esse cum Pyrrhone et Aristone, quos non probenticap. 16). Male autem Stoicos, cum ad summum bonum ita pervenerint, ut a natura discedant, reverti ad naturam, ut inde agendi principia quaerant; nam omnia, quae adpetantur, inesse debere in summo bono, nee officii rationem hominem impellere ad naturalia adpetenda, sed ab iis et actionem et adpetitionem commoveriacap. IT . Deinde Cicero ostendit in consectariis Stoicorum, quibus efficere velint omne bonum, quia laudabile sit, esse hone3tum, ceterisque ea ad concludendum Sumi, quae non concedanturaeap. 18 . Acutis Stoicorum conclusiuneulis verba corrigi, non mores emendari. Quod Stoici constantia totius doctrinae tanto opere glorientur, intellegi debere, cum falsa consequantur, initia illa, e quibus hae conSequantur, ipsa falsa esse Paradoxa initio magnifica visa eSSe, mox plendorem ami8isse eap. θ). Ipsum Zenonem ea sic interpretando mollire,
ut aliis verbis idem dicat quod veteres, sed si sententia eadem it, non dubitari posse quin illi verbis commodius utantur cap. 26 ; itaque de sententiis videndum esse. Ab illis igitur beatam vitam
constitui ex omnibus commodis, sed ita, ut longe ceteris virtus antecellat, nee plius eoi poris et externis bonis ab iis tribuatur quam a Zenone, qui ea bona non appellet cap. 2I . Itaque de re nullam esSe dissensionem, Zenonem verborum magnificentia esse delestiatum, a quo veteres illos Catonem iure reposcere posse cap. 22); neque enim nisi inanium verborum disserentiam interesse Nefutat deinde Cicero simile, quo Cato docuerat omnes insipientes aeque ESSe miseros levationem enim vitiorum fieri ostendit cap. 28 et 2 ). Et quod virtus crescere non posse dicatur et ideo omnia vitia aequalia esse, potius ex inaequalitate vitiorum concludi debere virtutem Cresceres cap. a). In has omnes angustias Stoicos incidere propter glorioSam ostentationem. Nam tolli illa ratione officia et vitae actionem, ut ab Aristone, sed Aristonem simplicius agere, Stoicos Versute inducere aliis nominibus eandem differentiam, quam vetered
225쪽
DE FINIBUS BONORUM ET MALORUM IV V et lib
totiuerinticap. 2b). Prox gmen illa et apostro Fgmena eodem lostoli: beri, quo ab AriStotele et ceteris Phitonis alumnis bolia corporis et externa cap. 26 . Paradoxa, i piis Propius aspexerit, nihil habere admirabile. Similia, quilius omnia pestenta paria esse demonstretur, dissimilia esse cap. 2 et 28). Omnino Stoicos maxime eo vitio remi, quod duas contrarias sententias obtinere velint
ii iani Cato, ista exposuisti ut tam multa memoriter, ut tam obscura dilueide itaque aut omittamu eontra Omnino velle ali suid aut spatium sumamus ad cogitandum; tam enim diligenter, etiam 3 nainu Vere num nondum id quidem audeo dicere e sed tamen asseurato noti modo fundatam, Verum etiam exstructam disciplinam non Si facile ierdiscere. tum ille ain tandem 'inquit cum ego te tu nova lege videam eodem die accusatori respondere et tribus horis perorare, in liae me causa templi dilaturum putas quae tamen a te agetur non melior, quam illae sunt, quas interdum obtine8. quare Stam quoque adgredere traetatam praesertim et ab aliis et a te ipso saepe, ut tibi dees8e non oggit oratio.'tum ego non me hercule' inquam soleo temere contra Stoleos, non quo illis admodum adsentiar, sed pudore
inpedior: ita multa dicunt, quae vix intellegum. ob-Seura' inquit quaedam Age confiteor, ne tamen ab illisit dicuntur de industria, sed inest in rebus ipsi obscuritas. cur igitur easdem res inquam Peripateticis distentibu verbum mullum est quod non intellegatur ' easdemne res ' inquit 'an parum disserui non verbi3 Stoicos a Peripatetieis, sed univerSa re et tota Sententia dissidere atqui,' inquam 'Cato, si istud obtinueri8, tradustas me ad te totum licebit. putabam equidem satis inquit me dixisse qua re ad ea primunt, Si videtur; in aliud suid vole8, postea. immo istud quidem,' inquam quo loeo quidque istini fuerit, nisi iniquum po-Stulo, arbitratu meo. ut placet; inquit eis enim illud
erat aptiu8, acquum cuique concedere.'
Existimo igitur,' inquam Cato, veteres illos Plato Sui auditores, SpeuSippum, AriStotelem, Xenoeratem, de-
226쪽
inde eorum Polenionem, Theophrastum satis et opioAeet eleganter habuisse oonstitutam diseiplinam, ut non
esset causa Zenoni, cum Polemonem audisset, cur et ab
eo ipso et a superioribus dissideret quorum fuit haec institutio, in qua animadvertas velim quid mutandum
pute ne exspecteS, dum ad omnia istam, quae a te dicta sunt universa enim illorum ratione eum tota Vestra confligendum puto qui eum viderent ita OS ESSE DRlOS, ut et ommuniter ad eas virtutes apti ESSemias, quae Osae inlustresque sunt, iustitiam disto temperantiam, ceteras generis eiusdem, quae omnes simile artium reliquarum materia tantum ad meliorem partem et tractatione differunt, eaSque ipsa virtutes viderent nos magnificentius adpetere et ardentius, habere etiam insitam quandam vel potius innatam cupiditatem eientiae, natosque esse ad Oongregationem hominum et ad foetetatem communitatemque generi humani, eaque in maximis ingeniis maxime elucere,
totam philosophiam tris in partis diviserunt, quam Parti-
tionem a Zenone esse retentam videmus; Uarum eum una Sit, qua mores eonformari putantur, differo eam
Partem, quae quaSi Stirp8 8 huius quaestionis qui sit enim finis bonorum, mox hoe loco tantum dico, a veteribus Peripateticis Academicisque, qui re consentiente8 voeabulis disserebant, eum locum, quem civilem recte appellaturi videmur, Graeci πολιτικον, graViter of OOZ PioS QSSe traetatum quam multa illi de re publica Seripgerunt, quam multa de legibus quam multa non solum praecepta in artibus, sed etiam exempla in orationibus bene dicendi reliquerunt primum enim ipsa illa,
quae subtiliter disserenda erant, posite apteque dixerunt, tum definientes, tum partientes, ut vestri etiam, Sed VOS e qualidius, illorum vides quam niteat oratio deinde ea,
quae requirebant orationem ornatam et graVem, quam
magnifice sunt dicta ab illis, quam splendide de iustitia, de temperantia, de fortitudine, de amicitia, de aetate degenda, de philoSophia, de capessenda re publica hominum
more non pinas vellentium, ut Stoici, nec ossa nudanitum, Sed eorum, qui grandia ornate vellent, enucleate minora dicere itaque quae sunt eorum ConSolatione8, quae cohortationes, quae etiam monita et consilia eripia
227쪽
DE FINIBUS BONORUM ET MALORUM IV d s. ad la summos viros emit iiiiii apud eos, ut est rorum Iisarum natura, Si diCendi exoreitatio duplex; nam quie ita id quaeritur, id habet aut generis ipflius sine Personi temporibusque aut iis adiunetis facti aut iuris aut nominis
controversiam ergo in utroque exercebantur, ea tu disciplinabilesti tantam illorum utroque in genere dicendi eopiam totum genus io Zeno ct qui ab eo uni ut
non potuerunt aut noluCriant, certo reliquerunt quam
itiam seripsit artem rhetoricam Cleanthe8, Chrysippus etiam, Sed Sie, ut Si quis obmutescere concupierit, nihil aliud legere debeat itaque vides, quo modo loquantur:
nova verba fingunt, deserunt u8itata at quanta conaturi mundum hunc omnem oppidum SS DOStrum. Vides,
quantam rem agat, ut Circeiis qui habitet totum hunc mundum uiam municipium esse cxistimet. incendit igitur eos, qui audiunt. quid ille incendat restinguet citius, Si ardentem acceperit. Sta ipsa, quae tu breviter, regem, dictatorem, divitem Solum esSe Sapientem, a te suidem apte ac rotunde quippe habes enim a rhetoribus illorum vero ista ipsa quam exilia de virtutis vilquam tantam volunt 8Se, ut beatum per se efficere PoS- sit pungunt qua8 aculeis interrogatiunculis anguStiS, quibus etiana qui adsentiuntur nihil commutantur animo et idem abeunt qui venerant res enim forta8So Erue, corte graVES, non ita tractantur, ut debent, e aliquanto
minutius Sequitur di83erendi ratio cognitioque naturae inam de summo bono mox, ut dixi, videbimus et ad id explicandum disputationem omnem conferemus in iis igitur partibus duabus nihil erat quod Zeno commutare gEStiret re enim Se praeclare habebat, et quidem in utraque Parte quid enim ab antiquis ex eo genere, quod ad disserendum valet, praetermissum est qui et definierunt plurima et definiendi artis reliquerunt, quodque Stile finitioni adiunctum, ut res in partis dividatur, id et sit ab illis et quem ad modum fieri oporteat traditur item
de contrariis, a quibus ad genera forma3que generum venerunt iam argumenti ratione conetu8 eaput esSefaciunt ea, quae perspieua distunt, dehide ordinem equuntur, tum quid verum sit in singulis extrema con- elusio est quanta autem ab illi varietu urgumcntorum
228쪽
I82 M. TULLI CICERONI Sratione coneludentium eorumque eum captiosis inferaogationibus dissimilitudo quid quod pluribus locis quasi
denuntiant, ut neque Sensuum fidem sine ratione nee rationis sine sensibus exquiramia atque Ut eorum alterum
ab ultero ne separemu3 quid ea, quae dialectici nunc tra dunt et docent, nonne ab illi instituta sunt de quibus etsi a Chrysippo maxime St elaboratum, tamen RZenone minus multo quam ab antiquis ab hoc autem quaedam non melius quam VetereS, quaedam Omnino rei lieta cumque duae in artes, quibus perseet ratio et orati conplentur, una inveniendi, altera disserendi, hanc posteriorem et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi egregie tradiderunt, hi omnino ne attigerunt quidem; nam e quibu locis quasi thesauris argumenta depromerentur vestri ne suspienti quidem unt, Superiore autem artificio et via tradiderunt: quae quidem efficit ne neeeSse sit isdem de rebus semper quasi dictata deCantare neqUea commentarioli suis discedere; nam qui sciet ubi quidque OSitum it quaque eo veniat, is, etiam si quid ob-mtum erit, poterit eruere semperque esse in disputando
Suu8 quod et 8 ingeniis magnis praediti quidam dicendi
copiam Sine ratione onsequuntur, ars tamen est dux certior quam natura aliud Si enim polatarum more verba
fundere, aliud ea, quae dicas, ratione et arte distinguere. similia dici possunt de explicatione naturae, qua hi utuntur et VeStri, neque vero ob duas modo eaUSAS, quo modo Epicuro videtur, ut pellatur mortis et religionis motus, Sed etiam modestiam quandam cognitio rerum caeleStium adfert iis, qui videant quanta sit etiam apud deos moderatio, quantu ordo, et magnitudinem animi deonam opora et faeta cernentibus, iustitiam etiam, cum cognitUm habeas, quod sit summi rectoris ac domini numen, quod ConSilium, quae voluntas; cuius ad naturam apta alio 12 vera illa et unum lex a philosophis dicitur inest in eadem explicatione naturae insatiabili quaedam e Cogno-8cendi rebus Ohiptas, in qua lana eonfectis rebit nemeessariis vacui negotiis honeste ac liberaliter posSirnuSViVere ergo in hac ratione tota de maximis fere rebus Stoici illos secuti sunt, ut et deos esse et quattuor ex
229쪽
DE FINIBUS BONORUM ET MALORUM IV lo II. I 83
res admodum dissicilis, uin quinta quaedam natura videretur ESse, ex qua ratio et intellegentia oreretur, in quo etiam de animis, cuius generis QSSent, qua CrCrCtUr,
Zeno id dixit esse ignem; non nulla deinde aliter, Sed a
Pauca de maxima autem re eodem modo divina menteat liae natura mundum univei Sum atque eius maXimas Partis administrari materiam Vero rerum Et copiam is
apud hos exilem, apud illo uberrimam reperiemuS. quam multa ab iis conquisita et conlecta sunt de omnium animantium genore, Ortu, membris, nefatibus quam multa de rebus iis, quae gignuntur e terra quam multae quamque de varii rebit et causae, stur quidque fiat, et domonstrationes, quem ad modum quidque fiat qua ex onini copia plurima et eritSsima argumonta Sumuntiar ad cuiusque rei naturam explieandam. Ergo Adhue, quantum equidem intellego, causa non videtur suisse mutandi nominis non enim, si omnia non Sequebatur, idcirco nos erat ortus illine equidem etiam Epicurum, in phy8iei quidem Democriteum puto pauca mutat, Et Plura sane ut eum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis quod idem cum vestri faciant, non SatiS magnam tribuunt inventoribus gratiam. Sed hae hactenus nune videamus, quaeSo, de
Suniano Ono, quod continet philo8ophiam, quid tandem attulerit, quam ob rem ab inventoribus tamquam a Parentibus dissentiret hoc igitur loco, quamquam a te, Cato, diligenter est explieulum, ni hic bonorum et quis
a Stoleis et quem ad modum diceretur, tamen ego quomque EXPOnam, ut PerSpiciamus, Si potuerimu8, quidnam Zenone novi sit adlatum cum enim SuperioreS, E quibus planissime Polemo, secundum naturam iVere Summum bonum esse dixissent, his verbis tria significari Stoici dicunt: unum eius modi, vivere adhibentem Selentiam earum Erum, quae natura evenirent; hunc PSiam Zenonis aiunt esse finem, declarantem illud, quod a te dictum St, eonvenienter naturae vivere alterum significari idem, ut si diceretur, officia media omnia aut pleraque Servantem vivere hoc sic expo3itum dissimile est 15 superiori illud enim rectum est, quod oroci, talis