장음표시 사용
292쪽
2 2 M. TULLII CICERONIS oculorum dolorem qua3 vero hoe didieisset a Zenone, non dolere, cum doleret illud audierat nec tamen didicerat, malum illud non ESSE, Uia turpe non eSSet, et esse ferendum viro hi Si Peripateticu fuis3et, permansisset, credo, in Sententia, qui dolorem malum dicunt esse, de asperitate autem eius fortiter ferenda praecipiunt eadem quae tolei et quidem Arcesilas tuus, etsi fuit indi Aserendo pertinaeior, tamen noster fuit; erat enim Polemonis is cum arderet podagrae doloribus, visitassetque
hominem Charmides, Epicuri perfamiliaris, et tristis exiret, mane, quaeso, inquit Charmide noster nihil illinc huc pervenit: ostendit pedes et pectus ne tamen hic mallet' non dolere haec igitur est nostra ratio, quae tibi videtur
instonStanS, Cum propter virtutis caelestem quandam et
divinam tantamque praestantiam, ut, ubi Virtus sit resque magnae et summe laudabiles virtute gestae, ibi esse mi-Seria et aerumna non OSSit tamen labor POSSit, possit molestia, non dubitem dicere omnis sapientis semper bento esse, sed tamen fieri pos3 ut sit alius alio beatior.' Atqui iste locus est, Pigo, tibi etiam atque etiam confirmandus: inquam quem Si tenueris, non modo meum s Ciceronem, sed etiam me ipsum abducas licebit. tum
Quintus mihi quidem' inquit satis hoc confirmatum
videtur, laetorque eam philoSophiam, Cuius antea Supellectilem pluris aestimabam quam POSSESSiono reliquarum ita mihi dives videbatur, ut ab ea petere poSSEIDNUie- quid in studiis nostris concupissem , hane igitur laetor etiam neutiorem reperiam quam cetera8, quod quidam ei dees8 dicebant. non quam nostram quidem,' inquit Pomponius iocans Aed me hercule pergi aia mihi fuit oratio tua quae enim dici Latine posse non arbitrabar, en disita sunt a te, ne minus plane quam dicuntur
Graecis verbis apti8 . sed tempu8 St, Si videtur, et recta quidem ad me. quod cum illo dixisset et satis disputatum videretur, in oppidum ad Pomponium Perre-
293쪽
TUSCULANANUM DISI UTATIONUM I ad
M. TULLII CICERONIS TUSCULANARUM DISPUTATIO, UM
LIBER PIRIMUS. ARGUMENTUM.Libros quinque de finibus bonorum et malorum totidem subsecuti sunt libri Tuscutituarum disputationum, qui res ad beate
vivendum maximo necOSSaria aperuerunt: primus enim est de contemnenda morte, Secundu de tolerando dolore, de aegritudine lenienda tertius, quartus de reliquis animi perturbationibus, quintus eum locum complexus St, qui totam philosoplitam maxime illustrat; docet enim ad beate vivendum virtutem Se ipsa esse Ontentam. Cic. de divinat II S. 2. Tusculanas autem disputationes Cicero in Tusculano suo post M. Bruti discessum in Galliamaa. u. Tob. cum aliquot familiaribus habitas esse finxit I. g. i). Libros ipsos inchoavit mortua demum Tullia (a. u. Tob.); nam Consoltationem in eis passim I S. 65 26 83. III S. io 26. commemorat absolutos fuisse mense Maio a. u. Tio apparet ex epp. ad Atticum XV, 2, a ubi primus liber vocatur prima disputatio Tusculana et ep. a 2 et A. De inseriptione es praeter locos iam adlatos IV. S. i. V. S. I. de fato S. i. Sigia M. et A., quibus in diverbiis porsonae inter se colloquentes distinguuntur, aliis Marcum et Atticum, aliis Magistrum et Auditorem, Marcum et Auditorem aliis videntur signi
Libri primi argumentum hoe est: Praefatus de instituto philosophiae Graecae Latinis litteris illu- Strandae, ut, in quo uno genere a Graecis vincerentur Romani, id ud hos quoque transferretur, Cicero cap. I ponit id, de quo tota est primi libri disputatio, sitne malum mors, quod deinceps studiose refellit Primum ostendit mortem non poSSe malum ESSE mortuis, quod et salsa sint omnia, quae de inferis apud poetas
Durrentur, et Si nusquam sint mortui, non possint ESSe miSeri,
quod nihil sontianticap. ij. Deinde morituris mortem non ESSE malum demonstrare suscipit cap. 8 . Mors quid sit non constare inter philosophos, qui de animi natura a te dissentiant (cap. b. Io , qua non cognita ne mortem quidem qualis sit posse intellegi. Qui uti innian confundaut cum corpore, iis una cum hoc illum interire
294쪽
videri, reliquos spem immortalitatis adferre. Quicquid sit, moi tomnon esse malum. Nnm Si inferent animus, non esse miserum sinsupersio sit corpori, beatum Ss, cap. 11 . Immortalitatem autem animi confirmari primum ommuni omnis antiquitatis auctoritate cap. 12. 13 , deinde nativa illa omnium hominum cura rerum post mortem futurarum cap. 1 Sq. , tum consonSumationum omnium(cap. 16), porro natura animorum vel animali, i. e. Spirabili, vel ignen, qua eum Corpore CXCPSSerint, Propter agilitatem in sublime forantur cap. IT , divinis denique rebus, quae in animo insint, quae nostra corpore oriri ne in terra nata esse possint cap. 2 2i . Quod autem primum propterea quidam animum RAEO Orodi serotum negent, quod ubi sit aut qualis sit non intellegant, id
esse leve, quod nec oculus Se videat et animus, quamquam non suam formam, tamen sagacitatem, memoriam, ingenium Suum
vidout cap. 2T-2b . Deinde, quod negent animum vastantem Corpore SSesοsse, quod et qualis eius modi animus sit et quo modo possit vaeare corpore non intellegant, ne in corpore quidem qualis sit intellegi difficiliusque esse cognitu quo modo in alien et diver
(cap. 22 . Stoicos autem esse perabsurdos, qui animo manere distant, cum e corpore excesserint, Sed non Semper, quod dent id, quod difficillimum in causa sit, posse animum manore eo Ore n- cantem, tollant id, quod facile sit, semper eum maneres cap. 32 . Neque Panaetii rationem duplicem valere, qui animos mortales velit, primum quod, quicquid naScatur, intereat, deinde quod animus Saepe aeger Sit quod autem aegrum Sse et in morbum cadere possit, id ab interitu non esse liberum. Nam cum de immortalitato disputetur, de mente diei, quae omni turbido motu Vacet, non de
iis partibus, quae obnoxiae sint aegritudini cap. 32 33 . Quod si
animus intereat, non esse tamen qua re mortem timo Imus, Cum ProPter eam rationem, quam Supra a P. II. attulerit, tum propter multas alias causas. Nee enim propter se timeri mortena, uno Plerumque sine sensu fiat, non numquam etiam cum voluptate, Sed Propter discessum ab omnibus vitae bonis ea vero esse aut opinata tantum aut tam pauca et parva, ut mulorum et magnitudine et multitudine obruantur, atque morte omnia mala et pericula effugi
cap. 3 36 . Nullis bonis rebus carere mortuos, quod carere is domum dieatur, cui desit quod desideret cap. 36 , sine sensu autem esse nihil habere odii tum, cum sensus ablatus siticap. 3i . Ac
Propterea omnem metum moriis Pellendum esse neque miserum putandum mature mori et, ut aiunt, ante tempus, quod nudum stertum vivendi spatium natura dederit, sed incertam vitae usuram cap. 3s I). De humatione autem et sepultura non esse Ilaborandum, quod nihil ad mortuum portinent cap. g2 si , operam potius dandam esse, ut laudabilem vitam gloriosa ratione finiamus ennae83 optimam aequo animo oppetendae moriis rationem cap. b. 6 .Epilogi loco adferuntur ipsorum deorum de morte testimonia et hominum de morte pro patria oppetita sententiae (cap. di s .
295쪽
TUSCULANAItUM DISPUTATIONUM I. 1 3 Uab
Cutii Jefensioni in laboribus senatoriisque itineribus ititit tantino uti Diagna ex lini te essoni liquando liboratus, Ottuli Dio I rute, te hortante in X ini nil a Studia, sitne Clenta uninio reniisSa teniporibu8 longo intervallo interinissa revoCaviret, eum omnium nrtium, quae nil reetani vivendi viam pertinorent, ratio et diseis,lina studio sapientiae, quae ihil ,Silphia dicitur, Contino retur, hoc mihi Latinis litteris inlustrandum Putavi, non quia Philosophia Graostis et litteris et doctoribus percipi non PoS-set, sed meum Semper iudieium fuit onmia nostros ut invenisse Per se Sapientiu quam Graeeo aut accepta ab illis focisse moliora, tune quidem digna intuissent in quibus elaborarent. nam mores et inStituta vitae resque domestiens ne familiaris nos profecto et melius fuemur et lautius, rem vero publicam nostri maiore certe melioribus temperaverunt et institutis et legibus quid loquar de re militari in qua eum virtute nostri multum aluerunt, tum plus etiam diseiplina iam illa, quae natura, non litteris adsecuti sunt, neque cum Graecia neque ulla
eum gente Sunt conferenda quae enim tanta gravitns,
quae tanta constantia, magnitudo animi, probitas, fides, quae tam e Cellens in omni genero virtus in ullis fuit, ut sit eum maioribus nostris comparanda doctrina Graecia nos et omni litterarum genere Superabat, in quo erati uelle vineere non repugnantis: nam eum apud Graecos anti suis Sinnim e doctis genus si posetarum, Si quidem IIomerus fuit et Hesiodus ante Romam conditam, Arehi- Iochus regnante Romulo, Serius Oseticam nos nessol imuS.
annis fero CCCCC post Romam conditum Livius fabulam dedit C. Claudio, Caeci filio, M. Tuditano consulibus anno ante natum Ennium qui fuit maior natu quam Plautus et Naevius et sero igitur a nostris Poetae vel cogniti vel roeepti quamquam est in Originibus Solitos Ese in epulis canere convivas ad tibicinem de clarorum hominum virtutibus, honorem tamen huic generi non fuisse destiarat oratio Catonis, in qua obiecit ut probrum M. Nobiliori, quod is in provinciam poOtas duxi8set duxerat autem consul ille in Aetoliam, ut scimus, Ennium. Iuo minus igitur honoris erat iosetis, eo minora studia fuerunt, no tamen, si qui magnis ingeniis in eo
296쪽
genere XStiterunt, non Sati GraecorUm gloriae respone derunt an cenSemUS, si Fabio, nobilissimo homini, laudi datum esset quod pingeret, non multos etiam apud nos futuros Polyclitos et Parrhasios fuisse honos alitariis, omneSque instenduntur ad Studia gloria, incentque
ea Semper, quae RPUd UOS Ue inprobantur. Summam cruditionem Graesti sitam Censebant in nerVorum Vostumque cantibus igitur et EpaminondaS, PrinCeps meo iudicio Graeciae, fidibus praeclare cecinisse dicitur, Themistoclesque aliquot ante annis, cum in epulis recusaret lyram, est habitus indoctior ergo in Graecia musisti floruerunt, discebantque id omnes, ne qui nesciebat satis excultus oetrina putabatur in summo apud illos honore geometria fuit, itaque nihil mathematicis inlustrius at nos metiendi ratioeinandique utilitate natus artis tormi-d navimia modum ut contra oratorem celeriter conplexi SumuS, nee iam primo eruditum, aptum tamen ad distendum, poSi autem eruditum nam Galbam Africanum, Lucilium doctos fuisse traditum St, StudiOSum autem Urn, qui iis aetate anteibat, Catonem Post Vero Lepidum, Carbonem, Graeelios inde ita magnos nostram ad aetatem, ut non multum aut nihil omnino Graeci cederetur.
philosophia iacuit usque ad hane aetatem ne ullum n-buit lumen litterarum Latinarum; quae inlustranda et exeitanda nobis est, ut, si occupati profuimus aliquid civibus nostris, prosimus etiam, Si poSSumus, Otiosi in quo e magis nobis est elaborandum, quod multi iam esse libri Latini dicuntur scripti inconsiderate ab optimis illis quidem viris, sed non satis eruditis fieri autem potest ut reote quis sentiat et id, quod sentit, polite eloqui non poSSit Sed mandare quemquam litteris cogitationes Siaa8, qui ea ne disponere ne inlustrare possit ne delectatione aliqua adlicere lectorem, hominis est intemperanter abutentis et otio et litteris itaque suos libros ipsi legunt eum suis, ne quisquam attingit Praeter COS, qui eandem licentiam scribendi sibi permitti volunt quare si aliquid oratoriae laudis nostra attulimus industria, multo studiosius philosophiae fontis aperiemus, e quibu8. Otium illa manabant. Sed ut Aristoteles, vir summo ingenio, eientia, OPia,
297쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM I. a so di
e uin otia esset Isostr: itis rhetoris gloria, distore coe reei iam coeliit dialeseentis et trudentiana una loquentia iungere, te nobis lueet nee ruristinum dicendi studium deponere et in hae maiore et uberiore ni te vel Sari hune Onim perfoetam Phili,sophiam semiter iudieavi, quae iudiniaximis quaestionibus copiose POSSEt ornatoque dissere, in Pinni exereitutionem ita nos studiose dedunus, ut inmotin in Choliis Graecorum more habere auderemus ut nullo iuum poSt diseessum in TuSeulano, Cum Ssenteonplinae mecum familiares, temptavi quid in eo genere Possem ut Onim antea deelamitabam enusas, quod nemonio diutius fecit, si haec mihi nune senilis est declamatio. Ponere iubebam de quo quis audire vellet ad id aut sedens aut ambulniis disputabam itaque dierum quinque Seholas, ut Graeci appellant, in totidem libros contuli fiebat autem ita, ut eum is, qui audire vellet, dixisset quid sibi videretur, tum ego Contra dieErem.
hae est enim, ut eis, Vetus et Socratisia ratio contra
alterius opinionem disserendi nam ita facillime quid
veri simillimum esset inveniri posse Sostrates arbitrabatur Sed quo commodius disputationes noStrae explieon-
I. Malum mihi videtur esse mors M. Iisne, quid mortui sunt, an iis, quibus moriendum est I. Utrisque.M. Est miserum igitur, quoniam malum. I. Certe. II. Ergo et ii, quibus evenit iam ut morerentur, et ii, quibus eventurum egi, miseri. I. Mihi ita videtur M.
Nemo ergo non miSer. I. Prorsus nemo M. Et qui dem, si tibi constare vis, omnes, quieumque nati Sunt eruntve, non Solum miSeri, Sed etiam semper miseri. nam si solos eos dioeres miseros, quibus moriendum esset, neminem tu quidem eorum, qui viverent, excipere8 moriendum est enim omnibus , esset tamen miseriae sinis in morte quoniam autem etiam mortui miseri Sunt, in miseriam naseinui sempiternam neeesse Si enim miseros esse eoS, qui entum milibus annorum ante Oeeiderunt, vel Potius omnis, quicumque nati sunt. I. Ita prorsus existimo. M. Die quaeso num te illa torrent,ob
298쪽
2d M. TULLI CICERONIS triceps apud inferos Cerberus, Coeyti fremitus, travectio
AcherontiS,mento Summam aquam attingen enectus siti Tantalus,
Sisyphus VerSat saxum Sudans nitendo neque proficit hilum, fortasse etiam inexorabiles iudices, Minos et Rhadamanthus apud quos nec te L. Crassus defendet neo II. Antonius est, quoniam apud Graecos iudices res agetur, poteris adhibere Demosthenem tibi ipsi pro te erit maxima corona causa dicendas haec fortasse metuis et idcirco
mortem enses esse sempiternum malum. I. Adeone
me delirare censes, ut ista esse credam M. An tu haec non credis Minime vero M. Male hercule narras. I. Cur quaeso M. Quia disertus 33 possem, si On- D tra ista dicerem. I. Quis enim non in eius modi causa aut quid negotii est hae poetarum et pictorum Portenta convincere M. Atqui pleni libri sunt contra ista ipsa disserentium philosophorum I. Inepte Sane qui enim est tam excors quem ista moveant M. Si ergo apud inferos miseri non sunt, ne sunt quidem apud inferos uui. I. Ita prorgias existimo M. Ubi sunt ergo ii, quos mi seros dicis, aut quem loeum incolunt si enim sunt, nu8qUam ESSE non posSiant. I. Ego vero nusquam esse illos
puto M. Igitur ne esse quidem I. Prorsus isto modo, et tamen miseros ob id ipsum quidem, quia nulli sint. i M. Iam mallem Cerberum metueres quan ista tam inconsiderate diceres. I. Qui tandem M. Quem esse negaS, eundem 3Se diois ubi At acumen tuum eum enim miserum esse dicis, tum eum, qui non sit, distis QSSe. I. Non sum ita hebes, ut istud dicam. M. Quid dicis igitur I. Miseriarn esse verbi Causa M. CraSSUm, qui illas fortunas morte dimiserit, miserum Cn. Pompeium, qui tanta gloria sit orbatus, omnis denique miseros, qui
hae luee areant M. Revolveris eodem Sint enim POriet, si miseri sunt iii autem modo negabas eo eSSO, Uimortui essent si igitur non sunt, nihil possunt esse ita ne miseri quidem sunt. I. Non dico ortasse etiam quod Sentio; nam Stu ipsum noueAge, cum fueris, miSerrinclini
299쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM I. ii Isi et Isi,uto M. luid iniserius quam omnino num iunm fuisse rigita qui nondunt nati sunt isori iam Sunt, quia non Sunt, et nos, si post mortem miseri futuri sumus, miseri fuimus ante quam nati Ogo autem non commemini, antequam iam natus, me miserum tu i meliore memoria es,
velim seire equid de te recordere. l. Ita toearis, quasi ego dicam eos miseros, qui nati non sint, et non os miseros, qui mortui sint. M. Esse ergo eos dicis. I. Immo, quia non Sint, iam fuerint, eo miSerOS ESSE M. Pugnantia te loqui non vides quid enim tam pugnat quam non modo miSorum, Od Onmino quicquam esSequi non sit an tu egreSSu porta Capena, cum Calatini, Scipionum, Serviliorum, Metellorum sepulchra vides, miseros putas illo8 I. Quoniam me orbo Prentis, OSthno non ita dicam, misero ESSE, Sed tantum, miSCTOS, ob id ipsum, quia non sint. II. Non dicis igitur miseros M. Crassus, sed tantum miser M. Crassus. I. Ita plane. M. Quasi non necesse sit, quicquid isto modo pronunties, id aut esse aut non esse an tu dialectici ne inbutus quidem es in primis enim hoc traditur omne pronuntinium, Sic enim mihi in praesentia occurrit ut appellii rem .itas ct utar POSVnlio, Si invenero melius id ergo est pronuntiatum, quod est verum aut falsum: cum igitur dicis miser M. Crassus, aut hoc dicis miseres M. Crassus, ut possit iudicari verum id falsumne sit, aut nihil dicis omnino. I. Age iam conoedo non OSSE miseros, qui mortui Sint, quoniam extorsisti ut faterer, qui omnino non 8Sent, eo ne miSero quidem ESSE POSSE.quid qui vivimus, cum moriendum Sit, nonne miseri sumus quae enim potest in vita 8se iucunditas, Cum dies et noctis cogitandum sit iam iamque egSe moriendum M. Ecquid ergo intellegis quantum mali de hii amana condistione deieceris a. Quonam modo M. Quia, si mori etiam mortuis miserum esset, infinitum quoddam et sempiternum malum haberemus in vita nune A ideo Calcem, ad quam eum sit decursum, nihil sit praeterea extimescendum sed tu mihi videris Esiicharmi, acutine insulsi hominis, ut Siculi, sententiam sequi. I. Quamynon enim novi M. Dieam, si potero, Latine scis enim in Graece loqui in Latino crinon non Plii Solere quam
300쪽
in Graeco Latine. I. Et recte quidem. Sed quae inn-dem est Epicharmi ista sententia M. emori nolo, sed me esse mortuum nihili aestimo. . Iam adgnosco Graecum. Sed quoniam coegisti ut
concederem, qui mortui essent, eo miSero non ESSE, perfice, Si pote8, Ut ne moriendum quidem Sse miserum
1 putem. n. Iam Stuo quidem nihil negotii est, motorαm lio, et . Quo modo hoc nihil negotii est aut quae
sunt tandem ista maiora M. Quia, quoniam Post mortem mali nihil est, ne mors quidem At malima, Cui proxumum tempta est post mortem , in quo mali nihil esse
oonoedis ita ne moriendum quidem esse malum est id PS enim perveniendum Sse ad id, quod non esse malum eonfitemur. I. Uberius ista, quaeSo; hae enim Spinosiora prius ut confitear me cogunt quam tradSentiar.Sed quae Sunt ea, quae dicis te maiora moliri M. Ut dosseam, Si POSSim, non modo malum non esse, Sed bonum etiam esse mortem. I. Non postulo id quidem, aveo tamen audire ut enim non efficias quod vis, tamen mors
ut malum non sit effieies. sed nihil te interpellabo con- 1 tinentem orationem audire malo. M. Quid si te roga Vero aliquid, nonne respondebis I. Superbum id quidem est; sed, nisi Uid neeesse erit, malo non OgES. M. Geram tibi morem et ea, quae Vis, ut Oter CXPE-eabo, nee tamen quasi Pythius Apollo, certa ut sint et fixa quae dixero, sed ut homuneulus unus e multi Probabilia conieetura sequens ultra enim quo progrediar quam ut veri similia videam non habeo certa distent ii, qui et percipi ea posse distunt et se sapientis esse profitentur. I. Tu, ut videtur nos ad audiendum parati
i M. Mors igitur ipsa, quae videtur notissima OS ESSE, quid sit primum est videndum sunt enim qui diseessum animi a Corpore putent esse mortem sunt qui nullimaeenseant fieri discessum, sed una animum et Coi PUS OCCidere animumque in eoi pore exstingui qui discedere animum censent, alii statim dissipari, alii liu laei manere, alii semper quid sit porro ipso animus aut ubi aut unde,