장음표시 사용
331쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM I. 168 ii 2 28s
bonis si ilando est, magis laudandum est quam illi ob eam rem Pati non possum autem dicere, quoquo modo hoc ueeipietur, Lycurgum, Solonem legum et publicaediseiplinae carere gloria, liemistoelem, Epaminondam belli eae virtutis ante enim Salamina ipsam Neptunu8 obruet quam Salaminii tropaei memoriam, priusque Boeotia Leuctra tollentur quam pugnae Leuetri eae gloria. multo autem tardius fama deseret Curium Fabrietum, Calatinum, duo Scipiones, duo Africanos, Maximum, Marcellum, Paulum, Catonem, Laelium, innumerabilis alios quorum similitudinem aliquam qui adripuerit, non onm fama populari, Sed vera bonorum laude metiens fidenti animo, si ita res feret, gradietur ad mortem, in
qua aut summum bonum aut nullum malum,SSe Ogno, vimu8. seeundis Vero Suis rebus volet etiam mori non enim tam cumulus bonorum iucundus esse poteSi quam molesta decessio hane sententiam signifieare videtur
Laeonis illa vox, qui, cum Rhodius Diagoras, Olympio nices nobilis, uno die duo suos filios victores Olympiae
vidisset, accessit ad Senem et gratulatus morere Diagora; inquit non enim in caelum asstensuru es. magnuliae et nimium fortasse Graeci putant vel tum potiuSputabant, Aque, qui ho Diagorae dixit, permagnum existimans tris Olympionicas una e domo prodire, eunctari illum diutius in vita fortunae obiectum inutile putabat ip3i. Ego autem tibi quidem, quod satis esset, pauci VCrbis, ut mihi videbar, responderam; COIICESSera enim nullo in malo mortuos esse, sed ob eam causam contendi ut liu a dicerem, quod in desiderio et luctu haec est
ptuni dolorem modice ferre debemus, ne nosmet ipSos amare videamur illa suspitio intolerabili dolore cruciat, si opinamur eos, quibus orbati sumuS, ESSE Um aliquo sensu in iis malis quibus volgo opinantur hane exeutere opinionem mihimet volui radicitus, eoque fui fortasse longior. I. Tu longior non mihi quidem prior enim si pars orationis tune faciebat ut mori cuperem, OSterior ut modo non nollem, modo non laborarem omni autem oratione illud certe persectum St, ut mortem non duce-
332쪽
rem in malis. II. Num igitur etiam lietorum epilogum desideramus an hanc iam artem Plane relinquimus I. Tu vero i8tam ne reliqueriS, Uam Semper OrnuSti, Et quidem iure illa enim te, Verum Si loqui Volumus, ornaverat. Sed quinam StriSte epiloguS aveo enim audire, quiequid St. iis M. Deorum inmortalium iudicia solent in scholis proferre de morte, ne vero ea fingere ipsi, sed Herodoto auctore aliisque pluribus primum Argivae sacerdotis Cloobis et Biton filii praedicantur nota fabula est Cum enim illam ad sollemne et statum sacrificium curru vehi ius esset, satis longe ab oppido ad fanum, morarenturque iumenta, tum iuVenes ii, quo modo nominavi, VCStepoSita corpora oleo pertinXerunt, ad iugum asseeSSErunt. ita saeerdos advesita in fanum, cum currus esset duet US
a filiis, precata a dea dicitur, ut illis praemium daret propietate quod maxumum homini dari posset a deo post
epulatos cum matre adulescentis somno Se dediSse, mane ii inventos Ese mortuos. Simili precatione Trophonius et
Agamedes usi dicuntur, qui cum Apollini Delphis templum exaedificavisSent, venerante deum petiVerunt mer- Cedem non parvam quidem operis et laboris sui, nihil Certi, sed quod esset optumum homini. quibus Apollo se id daturum ostendit post eius diei diem tertium qui ut inluxit, mortui sunt reperti iudicavisse deum dicunt et eum quidem deum, cui reliqui di concessissent ut d praeter ceteros divinaret adfertur etiam de Sileno fabellii quaedam, qui cum a Mida captus esset, hoc ei muneris pro ua missione dedisse scribitur docuisse regem non nasci homini dongae optimum esse, IrOXimiam in atomaabrillam primum mori qua est sententia in Cresphonte usus Euripides: Dan nos decebat coetus celebrantis domum lugere, ubi esset aliquis in histem editus, humanae vitae varia reputantis mala: at qui labores morte fini8set gravis, hune omni amicos laude et laetitia exsequi. simile quiddam est in Consolatione Cranto ista ruit Citim Terinaeum quendam Elysium, cum graviter filii mortem
333쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM I. si s II 8 Ibs
sitisset innitie aluillitatis causa lilii in tabellis tris liuilisitio di versieulos datos: i litaris iomines in vita inentibus errant: Euttiynous potitur, fatorum numine leto.sio fuit utilius iniri ipsique tibique .
his et inlibus auctoribus usi confirmant causam rebus 116α dis inmortalibus iudicatam Aleidamas quident, rhetor antiquus in primis nobilis, scripsit etiam laudationem
mortis, quae eonStat ex numeratione liumanorum maloriani cui rationes eae, quae exquiSitius a philosophis conliguntur, defuerunt, ubertas orntionis non defuit chirae vero morte pro Patria oppetitae non Solum gloriosae
rhetoribus, sed etiam beatae videri olent repetunt ab Erechtheo, cuius etiam filiae stupide mortem expetiverunt pro vita civium; Codrum, qui se in medios inmisit hostis veste famulari, ne poSset adgnosci, Si 8Set ornatu regio, quod oraculum erat datum, Si rex interfectu esset, victricis Athenas fore; Menoeceus non praetermittitur, qui item oraculo edito largitus est patriae Suum SangUinem Iphigenia Aulide duci se immolandam iubet, ut
hostium eliciatur suo. veniunt inde ad propiora Har sniodius in ore est et Aristogiton Laeedaemonius Leoni das, Thebanus Epaminonda Vigent noStro non norunt, quo enumerare magnum Si ita sunt multi, quibus videmus optabilis mortes sui33e cum gloria. Quae meum ita Sint magna tamen eloquentia est utendum atque ita velut uperiore e loco contionandum, ut homines mortem vel optare ineipiant vel certe timere desistant. nam si supremus ille dies non exstinetionem, Sed om mutationem adfert loci, quid optabilius sin autem pere-niit a delet omnino, quid melius quam in mediis vitae
laboribus obdormis Cere et ita coniventem Somno COIISO .
piri empiterno quod si fiat, melior Ennii quam Solonis
oratio hi enim noster nemo me lacrimis de eoreb inquit nec funera fletu saxiti' at vero ille sapiens: Iaior mea ne careat aerimis linquamus amicis maerorem, ut elebrent funera cum gemitu. nos Vero, Si quid tale neciderit, ut a deo denuntiatum svideatur, ut exeamu e vita, laeti et agente gratia parcantu emittique Ilos e custodia et levari vinclis arbitre-
334쪽
mur, ut aut in aeternam et Plane nostram domum remigremus aut omni enSi moleStiaque careamus; sin autem
nihil denuntiabitur, eo famen simus animo, ut horribilem illum diem aliis, nobis faustum putemus nihilque in m lis ducamus, quod sit vel a dis inmortalibus vel a natura
parente Omnium onStitutum non enim temere ne sortuito sati et creati sumus, sed profecto fuit quaedam vis, quae generi conSuleret humano ne id gigneret aut aleret, quod eum exanclavi8Set omni labores, tum incideret
in mortis malum empiternum: portum potita paratum 1is nobis et perfugium putemus quo utinam velis paSSigpervehi liceat sin reflantibus ventis reiciemur, tamen eodem paulo tardius referamur nece83e St. quod autem omnibus neceSse St, idne miserum esse uni potest
Habe epilogum, ne quid praetermissum aut relictum pute8. I. Ego ero, et quidem feeit etiam iste me epilogus firmiorem M. Optime, inquam; sed nunc quidem valetudini tribuamus aliquid, eras autem et quot dies erimus in Tuseulano, agamus hae et ea otiSSimum, quae levationem habeant aegritudinum, formidinum, cupiditatum, qui omni e philosophia At fructus uberrimu8.
335쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM LIB. 28b
M. TULLII CICERONIS TUSCULANARUM DISPUTATIONUM AD M. RUTUM
Post cohortationem ad philosophiam diligenter colendam et Latinis illustrandam litteris cap. 1-3 , sermo in Tusculano de dolore tolerando institutus exponitur. Is ducitur ab exordio de philosophiae laudibus, et auditoris sententia de maloriim finibus
in dolore ponendis hoc maxime argumento refellitur, quod do decus quam dolor maius sit malum cap. b). Deinde docetur omnino ne malum quidem esse dolorem. In quo Primum multorum philosophorum imbecillitatem demonstrat Aristippum enim Socraticum non dubitasse dolorem summum malum dissere, quem Epicurus secutus sit, IIieronymum autem Rhodium summum bonum posuisse in vacuitate doloris. Ceteros praeter Zenonem, Ari-Stonem, Pyrrhonem, malum putasse Poetas quoque ab hac opinione non abesse, quod inducant summos homines in aeutis doloribus non viriliter lamentantes cap. 6-I2 . Confortas Vero esse eas rationes, quibus in frangendis his opinionibus utantur Stoici, eosque definire aliis verbis dolorem, non tollere. Verum igitur hoc esse, dolorem opprimendum esse patientia et fortitudine,
idque partim exercitatione fieri et consuetudine cap. I IT), partim ratione et sapientia, in quo nihil profici docet ratione Epicuri,
longum dolorem levem, gravem autem breVem esse cenSEnti S en P. IS. Ict). Itaque primum oportere hoc sibi quemque persuadere, nihil honestius esse ae laudabilius, ne optabilius quidem quam ferre dolorem deinde sibi ipsum imperare. Nam quoniam animus sit in partes tributus duas, alterum rationis partistipem, alterum EXPOrtem, illam huic imperare tamquam dominum servo, id est, ratione coerceri temeritatem oportere. Si se turpiter gerat et gemitibusae fletibus dedat, amicorum propinquorumque custodiis conStringendam esse: in autem firmior sit, tamquam bonum militem admonitu revoeandam esse ad dignitatemicap. 2o 2I . Intentionem etiam adhibendam esse, cuius, ut in corpore, te in animo magna Vis
siticap. 22 23 . Contendendo etiam levari omnem laborem doloremque cap. 2a . Illud denique proponendum animo, amplitudinem animi, quae maxime emineat contemnendis doloribus, unam esse omnium rerum puleherrimam cap. 2b. 26). Nitendum vero
esse, ut aequabilis sit in omni dolore ferendo patientiaicap. 2i .
336쪽
286 II. TULLII CICERONIS 1 Neoptolemus quietem apud Ennium philosophari sibi
ait neeesse esse, Sed Paussis; nam Omnino haud placere: ego nutem, Brute, esseSSe mihi quidem esse arbitror
philo8ophari; nam quid po88um, praeSertim nihil agens, agere melius Sed non paucis, ut ille difficile est enim
in philoSophia pauca esse ei nota, cui non Sint aut plera que aut Omnia nam nec pauca nisi e multis eligi pos- Sunt ne qui Pauca perceperit non idem reliqua eodem studio perSequetur. Sed tamen in Vita oecupnta atque, ut Neoptolemi tum erat, militari pauca ipsa multum saepe prosunt et ferunt fructus, si non tantos, quanti ex uni ver8a philosophia pereipi po8Sunt, tamen eos, quibu aliqua ex parte interdum aut cupiditate aut aegritudine aut metu liberemur; velut ex ea disputatione, quae mihi nuper habita est in Tusculano, magna videbatur mortis Usseeta contemptio, quae non minimum valet ad animum metu liberandum nam qui id, quod vitari non pote8t, metuit, A vivere animo quieto nullo modo pote3t Sed qui, non modo quia neceSSE Si mori, verum etiam quia nihil habet mors quod sit horrendum, mortem non imos, magnum is sibi praesidium ad beatam vitam comparavit. quamquam non Sumit ignari multos studiose contra SSedieturoS, quod vitare nullo modo potuimus, nisi si nihil
omnino ScriberemuS. etenim si rationeS, UIS OS Ultitudinis iudicio probari volebamus, popularis Si enim illa facultas et effectus eloquentiae est audientium adpro-bntio , Sed si reperiebantur non nulli qui nihil laudarent nisi quod se imitari posse confiderent quemque sperandi sibi, eundem bene dicendi finem proponerent,
et cum obruerentur copia sententiarum atque Verborum,
ieiunitatem et famem se malle quam ubertatem et Colitam disserent, Unde erat exortum genus Atticorum iis ipsis, qui id sequi se profitebantur, ignotum, qui iam Confissuerunt paene ab ipso foro inrisi quid futurum putamus, cum adiutore populo, quo utebamur antea, nune minime nos uti posse videamus est enim philosophia paucis contenta iudieibus, multitudinem consuli ipsa fugiens eique ip3 et Euspecta et invisa, ut vel si quis universam Velit vituperare, Secundo id populo sacere possit, vel si in
337쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM II. I et 282
magna inbere PoSSitHiuxilia, Cliti luomina lilii tofosiliorum dist is,litiis nos autem uniVersae lillos illii in vitulistra 2 foribus respondi inus in IIortensio, pro Academia nutem quae distenda essoni :itis neeurate in Academicis quattuor libris expli stata arbitramur Sed tamen tantum abeSt, ut seribi contra nos nolinius, ut id otiam maxillae optemus in is,sa enim Graeeia philoEos,hia tanto in honore
ii uni sun in fuisset, nisi doctissimorum contentionibus dissensionibusque vigui3Set quam ob rem hortor oninis 5
sui sacere id possunt, ut liuius suoque generis laudemiam languenti Graeciae erilitant et transferant in hane
urbem, Sicut reli(lua omniS, quasi qUidem erant EXI)etendae, studio atque induStria sua maiores nostri tranStu-loriant atqU Oratorum quidem laus ita ducta ab humili venit ad summum, ut iam, quod natura fert in omnibus sero rebus, SeneSCat breVique tempore ad nihilum ventura videatur, philososphia nascatur Latinis quidem litteris ex his femi)oribus eamque nos adiuvemuS, OSque iPSOS redargui refellique statiamur quod i ferunt animo iniquo, qui certi quibu8dam destinatisque sententiis quasi reddicti et consecrati sunt eaque neceSsitate conStrieti, ut
etiam, quae non Probare oleant, ea stogantia conStantiae
causa defendere nos, qui sequimur probabilia ne ultra quam id, quod veri simile esturrit, progredi posSumuS, et refellere sine pertinacia et refelli sine iracundia parati sumus. Quod si hae studia traducta erunt ad nostros, ne bibliothecis quidem Graecis egebimus, in quibus multitudo infinita librorum propter eorum est multitudinem, qui seripserunt; eadem enim disiuntur multis, ex quo libris omnia referserunt: quod accidet etiam nostris, si ad haec studia plures confluxerint. Sed EOS, Si POSSUmUS, Xeiternus, qui liberaliter eruditi adhibita etiam di8serendi elegantia ratione et via philosophantiar. Si enim quoddam genus eorum, qui se philoso dphos appellari volunt, quorum dicuntur es3 Latini sane multi libri, quos non contemno equidem, quil P quOB
numquam legerim Sed quia profitentur ipsi illi, qui eos
scribunt, se neque distinete neque distribute neque eleganter neque ornate seribere, lectionem sine ulla delectatione neglego. quid enim dicant et quid sentiant ii, qui
338쪽
sunt ab ea disciplina, nemo ne mediocriter quidem doeius ignorat quam ob rem quoniam quem ad modum dieant ipsi non laborant, cur legendi sint, niSi ipsi inter se, qui idem sentiunt, non intellego nam, ut Platonem reliquosque Soeraticos et deinceps eos, qui ab his prosecti sunt, legunt omnes, etiam qui illa aut non adprobant aut
non studiosiSsime conSectantur, Epicurum autem et Metrodorum non fere praeter Suo quisquam in manus Sumit,
si hos Latinos ii soli legunt, qui illa recte dici putant. nobis autem videtur, quicquid litteris mandetur, id commendari omnium eruditorum lectioni decere nec, si id ipsi minus consequi possumus, dapirco minus iid itas faciendum esse sentimus. itaque mihi semper Peripateticorum Academiaeque consuetudo de omnibus rebus in contrarias partis disserendi non ob eam cau3am solum placuit, quod aliter non po33et quid in quaque re verisimile esset inveniri, sed etiam quod Sset ea maxuma dicendi exereitatio qua prinoeps usus est AristoteleS, deinde eum qui secuti sunt nostra autem memoria Philo, quem nos frequenter audivimus, instituit alio tempore rhetorum praecepta tradere, alio philosophorum ad quam nos consuetudinem a familiaribus nostris adducti in Tu-Seulano, quod datum est temporis nobis, in eo consum- pSimuS. itaque eum ante meridiem dictioni operam dedissemus, istut pridie feceramus, post meridiem in Academiam descendimus, in qua disputationem habitam non qua Si narrantes exponimus, Sed ei8dem fere verbi3, ut actum diSputatumque St.
Est igitur ambulantibus ad hunc modum sermo ille
nobis institutus et a tali quodam ductus exordio I. Diei non pote3 quam sim hesterna disputatione tua delectatus vel potius adiutus etsi enim mihi sum conSeius numquam me nimis vitae stupidum fuisse, tamen interdum obiciebatur animo metus quidam et dolor cogitanti fore aliquando finem huius lucis et amissionem omnium vitae eommodorum lio genere molestiae sic mihi crede, Sumii liberatus, ut nihil minus curandum putem M. Minime mirum id quidem nam officit hoc philosophia medetur animis, inanis sollicitudines detrahit, cupiditatibus liberat. Pellit timore3. Sed haec eius vis non idem Pote8 apud
339쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM II 8 13 U8b
omnis tum valet multiim, cum OsfridonPnm Conplexa naturam fortis Onim non modo fortuna adiuvat, ut est invetere ii OVerlii , Sed multo magis ratio, quae quibusdam
quasi praeceptis confirmat vim sortitudinis te natura exstolsum quendum videlisios et altum et humana despicientem genuit itaque facile in animo forti contra morioni habita insedit oratio sed hae eadem Um OnSES apud eos ipsos valore nisi admodum nucos, a quibus inventa, disputata, conscripta Sunt quotu enim quisque Iihilosophorum invenitur qui sit ita moratus, ita animone vita Constitutus, ut ratio postulat qui disciplinam Suam non ostentationem silentiae, sed legem vitae putet Fqui obtemperet ipse sibi et destretis suis pareat videre istieet alios tanta levitate et iactatione, ut iis fuerit non didistisse melius; alios pecuniae stupidos, Ioriae non Di los, multos libidinum servos, ut cum eorum vita miratii liter pugnet oratio quod quidem mihi videtur esse turpissimum ut enim si grammaticum se professus quispiamburbare loquatur aut si absurde canat is, qui se haberi velit musteum, hoc turpior sit, quod in eo is S peeeet, cuius profitetur scientium, si philosophus in vitae ratione peccans o turpior est, quod in os fieto, cuius magiSter OSSe volt, labitur artemque vitae professus delinquit in vita. I. Nonne verendum est igitur, si est ita, ut dicis, ne philosophiam salsa gloria exornes quod est enim maius argumentum nihil eam Prodesse quam quosdam perfectos philo3ophos turpiter vivere II. Nullum veroos id quidem argumentum est: nam ut agri non omne frugiferi sunt, qui coluntur, falsumque illud Acciit irobae etsi in segetem sunt deteriorem datae frugoS, tamen ipSae uapte natura enitent, si animi non omnes culti fruetum serunt atque, ut in eodem simili verser, ut ager quamvis fertilis sine cultura fruetuOSUS ESSe non pote3t, si sine doetrina animus ita est utraque res sine altera debilis cultura autem animi philosophia est lineo extrahit vitia radicitus et praeparat animos ad Salus eoipiendos eaque mandat iis et, ut ita dieam, erit, quae adulta fruetus uberrimo ferant agamus igitur, ut coepimus die, ibis, do quo disputari
340쪽
i. I. Dolorem exiStimo maxumum malorum omnium.
M. Etiamne maius quam dedecus A. Non audeo id quidem dicere et me pudet tam cito de sententia esse deiectum M. Magi esset pudendum, si in sententia PermanereS. quid enim minus est dignum quam tibi peius quicquam videri dedecore flagitio, turpitudine quae ut effugias, quis Si non modo recusandus, Sed non ultro adpetendus, subeundus, excipiendus dolor I. Ita
dolor, malum certe est Videsne igitur quantumi breviter admonitus de doloris terrore deieceris A. Video plane, Sed tu deSidero M. Experiar equidem sed magna res St, animoque mihi opus Si non repugnante. A. Habebis id quidem ut enim heri feci, te nune rationem, quo a me iamque dueos, Sequar.
II. Primum igitur de inbecillitate multorum et de variis disciplinis philosophorum loquar, quorum PrinCEPS
et auctoritate et antiquitate, Sosiraticus Aristippus, non dubitavit summum malum dolorem dicere deinde ad hane enervatam muliebremque Sententiam satis docilem se Epicurus praebuit; hune po3 Rhodius Hieronymus dolore Vacare Summum bonum dixit tantum in dolore duxit mali ceteri praeter Zenonem, AriStonem, Pyrrhonem idem fere quod modo tuta mali in illud quidem, 1 sed alia peiora ergo id, quod natura ip3a et quaedam generoga virtus Statim respuit, ne sollicet dolorem summum malum diceres oppositoque dedosiore sententia depellerere, in eo magistra vitae philosophia tot saecula Permanet quod huic officium, quae laus, quod decus erit tanti quod adipisci cum dolore corporis velit, qui dolorem Summum malim sibi esse perSuaserit quam porro qui ignominiam, quam turpitudinem non pertU-lerit, ut effugiat dolorem, si id ummum malum PSSedecreverit quis autem non miger non modo tunc, Cum premetur summi doloribus, si in his SVSummum malium,3ed etiam cum sciet id sibi posse evenire et quis Stcui non possit ita fit ut omnino nemo esse possit beatuS. ii Metrodorus quidem perfecte eum beatum putat, Uictor Pu bene eonstitutum sit et exploratum ita semper fore: ilui autem Striste, oui id exploratum possit osse EPi-