장음표시 사용
391쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM Llis. IV. IIbM. TULLII CICERONIS TUSCULANARUM DISPUTATIONUM AD M. BRUTUM
Cicero de severa vitae disciplina apud priscos Romanos usitata praefatus auditoris sententiam refellere adgreditu omni perturbatione posse sapientem Vasiare negantis. Primo adfert perturbationis definitionem Stoicam et quattuor eius genera Perturbationem Zeno Stoicorum princeps dixerat Vergam a rosita ratione naturaeque incongruam animi ommotionem. Diog. Laert VII, 63. Partes autem perturbationum duae ex bonis opinatis memorantur, laetitia et libido, duae ex malorum errore, egritudo et metus, hisque singulis perturbationibus suae partes subiciuntur cap. a b . Deinde quo modo ipsa perturbatio ab aegrotatione seu morbo differat et quae sit in hoo genere animi et corporis similitudo ostenditur cap. Io-s M. Tum secundum institutam quaestionem brevis subistitur demonstratio, perturbationem cum sapientia ConSistere non posse, longa autem disputatio contra Peripateticos, qui perturbationes noceSSarias esse, naturale utileSque contendunt, ne tollendas Sapienti et exstirpandas, sed cooreenda et moderandas statuunt cap. Ib-26 . ane excipit expositio de perturbationum euratione, eaque diversa pro diversa perturbationum natura. In quattuor autem perturbationibus illis sedandis est ea distincta ratio primum utrum ad universam perturbationem, tam- qua ui negritudinem, Ilaetitiam, an ad singulas, id est, forma generibus subiectas, adhibeatur, deinde utrum mali bonive opinio an ipsa omnino perturbatio fossatur. Sed certam et propriam sanatiOnom esse, si ostens ipsas perturbationes per se esse vitioSas nee habere quicquam aut naturale aut necessarium. Alteram autem rationem, quae simul opinionem boni aut mali tollat, esse illam quidem utiliorem, sed raro proficere neque esse ad volgus adhibendum Esse etiam ubi adhiberi plane non possit, quod res, quae Perturbet animum, vere sit bona aut mala, tamquam si qui aegressu ut nihil in se osse virtutis, nihil animi, nihil officii, nihil honestatis (cap. 2i 28). I eliqua disputati quo modo quattuor Sta genera tollenda sint docet (cap. 2b-38 .
392쪽
3do M. TULLI CICERONI AI cum multis locis nostrorum hominum in renia virtu-
sesque, Brute, Sole mirari, tum maxime in iis studiis, quae sero admodum expetita in hane civitatem e Graecia iranstulerunt: nam Cum a primo urbis ortu regiis institutis, partim etiam legibus, auSpissia, caerimoniae, comitia, ProVOeatione8, patrum ConSilium, equitum peditumque
discriptio, tota res militaris divinitus 38et con3tituta, tum progressio admirabilis incredibilisque cursus ad omnem excellentiam factus est dominatu regio re publica liberata. nec vero hi locus est, ut de moribus institutisque maiorum et disciplina ac temperatione civitatis loquamur aliis hae locis satis accurate a nobis diei sunt maximeque in iis sex libris, quos de re publica scripSimus; hoo au tem loco consideranti mihi studia doetrinae multa sane
oecurrunt cur ea quoque arceSSita aliunde neque Solum expetita, Sed etiam eonSerVata et culta videantur erat enim
illis paene in conspectu praestanti sapientiae nobilitate
Pythagoras, qui fuit in Italia temporibus isdem, quibus
L. Brutus patriam liberavit, praeclarus auctor nobilitatis tuae Pythagorae autem doetrina cum longe lateque flueret, permanaviSSe mihi videtur in hanc civitatem, idquocum coniectura probabile St, tum quibusdam etiam Vestigiis indicatur. quis enim est qui putet, cum floreret
in Italia Graecia potentissimis et maximis urbibu3, aquae magna dicta est, in iisque primum ipEius Pythagorae, deinde poStea Pythagoreorum tantiam nomen SSOs, nostrorum hominum ad eorum doctissimas voces auris clausas fuisse quin etiam arbitror propter Pythagoreorum admirationem Numam quoque regem Pythagoreum posterioribus existimatum: nam eum Pythagorae diAciplinam et inStituta cognoscerent regisque ita aequitatem et sapientiam a maioribus Sui acoepiSSent, aetate autem et tempora ignorarent propter VetuStatem, eum, qui Sapient in excelleret Pythagoram auditorem crediderunt fuisse et de coniectura quidem hactenus VeStigia autem Pythagoreorum quamquam multa conligi POSSunt, Palaei tamen utemur, quoniam non id agitur lio tempore: nam cum carminibus soliti illi esse dicantur et Praecepta quaedam coultiu tradere et mentes suas a cogitationum intention cantu sidibusque ad tranquillita-
393쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM IV. I 6 et stton tradueere, gravissumus auctor in Originibus dixit Cato morem apud maiores inane epularum suisse, ut deinceps qui necubarent canerent ad tibiam clarorum virorum
laudes ni pie virtutos ex quo CrSPicuum CS et Cantustum fuisse descriptos vocum Soni Et Curmina quam dquam id quidem etiam duodecim tabula declarant, stolidi
iam iam solitum esse carmen, quod ne liceret fieri adulterius iniuriam, lege sanxorunt nec vero illud non ruditorum temporum argumentum St, quod et deorum pulvinaribus et epulis magistratuum fide praecinunt,
quod proprium eius fuit, de qua loquor, disciplinae mihi suidem etiam Appii Caeci carmen, quod valde Panaetius
laudat epistola quadana, sitiae QSt ad Q. Tuberonem, Py-tlingoreum vi lotur multa etiam sunt in nostris institutis ducta ab illis, quae Praetereo, ne ea, quae repperiSSEIPSi putamur, aliunde didistis3 videamur. Sed ut ad propositum redeat oratio, quam breV tem spore quot et quanti DCtae, qui autem oratore exstiterunt faeile ut adpareat noSiros omnia ConSequi potuiSSE, simul ut velle coepissent sed de ceteris studii alio loco et dicemus, si usus fuerit, et saepe diximus sapientiae studium votus id quidem in nostris, sed tamen uni Laelii aetatem et Seipionis non reperio quo appellare Po88im nominatim quibus adulescentibus Stoicum Diogenem et Academicum Carneadem video ad senatum ab Atheniensibus mi88o esse legatos, qui eum rei publicae nullam
umquam artem attigiSSent CSSetque eorum niter Cyrenaeus, alter Babylonius, numquam Profecto Scholis Ssent
excitati neque ad illud munus electi, nisi in quibusdam principibu temporibus illis fuissent studia doctrinae qui eum Oetera litteris mandarent, alii ius civile, alii orationes
Suas, alii monumenta maiorum, hane amplisSimam omnium artium, bene vivendi digciplinam, vita magi quam litteris persecuti sunt itaque illius verae elegantiSque
philoSophiae, quae ducta a Socrate in Peripateticis adhuc permansit et idem alio modo dicentibus Stoicis, cum
Academici eorum controversias disceptarent, nulla fere sunt aut pausia admodum Latina monumenta Sive propter magnitudinem rerum Ceupationemque hominiam, Sive otiani quod insperitis ea probari posse non arbitrabantur:
394쪽
3 2 M. TULLI CICERONIS cum interim illis silentibus C. Amniinius exstitit dicens,
cuius libris editis commota multitudo contulit se ad eam potissimum disciplinam, sive quod erat eognitu perfacilis, sive quod invitabantur inlesiebris blandis voluptatis, sive etiam, quia nihil erat prolatum melius, illud, quod erat,
et tenebant post Amafinium autem multi eiusdem aemuli rationis multa cum Oripsissent, Italiam totam osseupavertant, Uod tu maXUmum argumentum est non die illa
subtiliter, quod et tam facile ediscantur et ab indoctis probentur, id illi firmamentum esse disciplinae putant. sed defendat quod quisque sentit sunt enim iudicia libera nos institutum tenebimus nullisque unius disciplinae legibus adstrieti, quibus in philosophia necessario
pareamus, quid sit in quaque re maxime probabile semper requiremUS; Uod cum Saepe alias, tum nuper in Tusculano studiose egimus. itaque expositis tridui disputationibus quartus die hoc libro concluditur ut enim in inferiorem ambulationem descendimus, quod sesteramus idem superioribus diebus nefa res est te. M. Dient, si quis volt, qua de re disputari velit. I. Non mihi videtur olim animi perturbatione posse Sapiens vaeare. M. Aegritudine quidem hesterna disputatione videbatur, nisi forte temporis causa nobis adsentiebare. . Minime vero nam mihi egregie probata est oratio tua. M. Non igitur existimas endere in sapientem ne-gritudinem I. Prorsus non arbitror M. Atqui, si ista
perturbare animum sapientis non potest, nulla poterit. quid enim metusne eonturbet at earum rerum StabSentium metus, quartam praesentium 3 aegritudo;
sublata igitur aegritudine sublatus est metus restant duae perturbationes, laetitia gestiens et libido quae si non cadent in sapientem, semper mens erit tranquilla sapiens iis. I. Si prorsus intellego. . Utrum igitur mavis Statimne nos vela a re an quasi e portu egredientis
paululum remigare I. Quidnam est istuc non enim intellego. M. Quia Chrysippus et Stoici, cum de animi
perturbationibus disputant, magnam partem in his Pnrtiendis et definiendis occupati sunt, illa eorum pereXiglanorati est, qua medeantur nimis ne eos turbulentos
e88 Patiantur Peripatetici autem ad plastandos nimOS
395쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM IV i 12 et Imulta adserunt, si inas partiendi et definiondi praeformittunt quaerebant igitur uirum Pandorem vela orationis statim ni eam ante in ululiani inicet istorum remis l)ro-liellerom. l. Isto modo vero Crit Enim liosi tofum, quod ilia aero, CX utroque l)ers cetiuS M. Est id quidem rectius, o
Sed bos requires, si quid fuerit obseurius. I. Faciam equidem tu tamen, ut soles, dices ista ipsa obscura litanius quam dicuntur a Graecis M. Enitar equidem, sed insonto laus est animo, ne omnia dilabantur, si inium
aliquid frugerit quoniam, quae Graeci reclori Vocant, nobis perturbatione silppellari magis iplaeet quam morbOS, in iis exsplicandis votorem illam equidem Pyllingorae primum, dein Platonis discriptionem Sequar, qui antinum in duas partis dividunt, alteram rationis participem sta ciunt , alteram expertem in participe rationis Ibonunt tranquillitatem, id est iplacidum quietamque OnStantiam, in illa altera motus turbidos cum irae tum cuspiditatis, contrarios inimicosque rationi sit igitur ii sons; in iimur inmen in his sperturbationibus describendis Stoicorum desinitionibus et partitionibus, qui mihi videntur in lino quaestione VerSari acutissime est igitur Zenonis lineo definitio, ut perturbatio sit, quod trecto ille dicit, aversan Oeta ratione contra naturam animi commotio quidam brevius, perturbationem esse adpetitum Vehementiorem, sed vehementiorem eum volunt 38e, qui longius disces serit a naturae conStantia parti nutem perturbationum
volunt ex duobus spinalis bonis na8ei et ex duobus opinatis mulis, ita esse quattuor ex bonis libidinem et Inotitiam, ut it laetitia praesentium bonorum, libido suturorum, Ex mali motum et negritudinem nassii cenSent,
motum futuris, negritudinem praeSentibuS; quae Onim venientia metuuntur, eadem adficiunt aegritudine instantia. laetitia autem et libido in bonorum opinione VerSantur, 12
eum libido ad id, quod videtur bonum inlecta et inflammata rapiatur, laetitia ut adepta iam uti si id concus,itum
ecferatur et gestiat natura Cnim Omne ea, quae bona videntur, Sequuntur fugiuntque contraria quam ob rem Simul obiecta species est cuiuspiam, quod bonum videntur, ad id dispiscendum inpellit ipsa natura id cumeonStanter brudenterque fit, eius modi adpetitionem Stoici
396쪽
βουD Gl appellant, nos appellemia voluntatem eam illi putant in Sol esse Sapiente, quam Sic definiunt voluntas est, quae quid eum ratione desideras quae autem, ratione aversa incitata est vehementius, ea libido est vel cupiditas effrenata, quae in omnibus stultis invenitur. ad itemque cum ita movemur, ut in bono inius aliquo, dupliciter id confingit: nam cum ratione animus OVEtiar
placide atque constanter, tum illud gaudium dicitur cum autem inaniter et effuse animus exsultat, tum illa laetitia gestiens vel nimia dici potest, quam ita definiunt, sine
ratione animi elationem quoniamque, ut bona natura adpetimus, si a malis natura declinamus, quae declinatio Cum ratione et, cautio appelletur eaque intellegatur in
Solo 88 Sapiente quae autem Sine ratione et cum Xanimatione humilitatque fracta, nominetur metus est igi
inali sapientis adfectio nulla est stultorum aegritudo St, eaque adficiuntur in malis opinatis animosque demittunt et contrahunt rationi non obtemperantes itaque lineo prima definitio est, ut aegritudo sit animi adVerSante ratione contractio. Si quattuor perturbatione Sunt, tres conStantiae, quoniam aegritudini nulla constantia opponitur.
Sed omnis perturbationes iudicio censent fieri et opinione itaque eas definiunt pressius, ut intellegatur non modo quam vitiosae, e etiam quam in noStra sint poteState. Si ergo aegritudo opinio recens mali PraeSentis, in quo demitti contrahique animo rectum esse videatur; laetitia opinio recens boni praesentis, in quo eferri re-etum esse videatur metus opinio inpendentis mali, quod intolerabile esse videatur; dubido opini, venturi boni, i quod Sit ex usu iam praesens ESSeratque deSSE. Sed quae iudicia quasque opiniones perturbationum 3S dixi, non in eis perturbationes solum positas esse dicunt, Verum illa etiam, quae efficiuntur perturbationibus, Ut ne-gritudo quasi morsum aliquem doloris efficiat, metus resteSSum quendam animi et fugam, laetitia profusam hilaritatem, lubido effrenatam adpetentiam opinationem autem, quam in omnis definitiones superiores inelusimus, is volunt esse inbecillam adsen8ionem. sed Singuli Perm
397쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM IV. II II et si
turbationibus partes eius(loni oneris Plure Subieiuntur, ut aegritudini invidentia, utendunt est enina docendi Causa verbo minus uSitnto, quoniani invidia non in eo,
qui invidet, solum dicitur, sed etiam in eo, cui invidetur- nemulatio, obtreetatio, miSerieordia, angor, luctuS,mnoror, neruiama, dolor, lamentatio, Sollicitudo, molestia,
adflictatio, desperatio et si quae sunt de genere Odom. sub metum nutem Subieeta sunt pigritia, Pudor, terror, timor, PaVOr, exanimatio, conturbatio, formido voluptati
malevolentia laetans malo alieno , delectatio, iactatio et similia lubidini ira, excandescentia, odium, inimieitia, discordia, indigentia, desiderium et cetera eius modi. Haec autem definiunt hoo modo: invidentiam esse
dicunt aegritudinem SuSceptam propter alteriUS ES Secundas, quae nihil noceant invidenti; nam si qui doleat
eius rebia Secundis, a quo is Se laedatur, non recte dicatur invidere, ut Si Hectori Agamemno; qui autem, cui alterius commoda nihil noceant, tamen eum dolent his frui, is invideat profecto aemulatio autem dupliciter illa quiderii dicitur, ut et in laude et in vitio nomen hoc sit; nam et imitatio virtutis aemulatio dicitur, sed ea nihil
hoc loco utimur est enim laudis-, et est aemulatio aegritudo, i eo, quod concupierit, alius potiatur, ipse careat obtrectatio autem St, ea quam intellegi e=ηλοτυπίαν θVolo, aegritudo X EO, quod alter quoque Potiatur eo, quod ipSe constupivexit misericordia est aegritudo ex miseria alterius iniuria laborantis nemo enim parricidae aut proditoris supplicio misericordia commovetur; angor aegritudo premens, luctus aegritudo ex eius, qui carus fuerit, interitu acerbo, maeror aegritudo flebilis, aerumna aegritudo laboriosa dolor aegritudo crucians, lamentutio aegritudo cum eiulatu, sollicitudo aegritudo cum cogitatione, moleStia aegritudo permanens, adflictatio aegritudo
CUID VEXatione Corporis, desperatio egritudo sine ullarorum XSpectatione meliorum. Quae autem Subiectans sunt Sub metum, ea si definiunt pigritiam metum Consequenti laboris, pudorem metum unquinem c liticentem, ferrorem metum Coneutientem, ex quo sit ut pudorem rubor, terrorem pallor et tremor et dentium crepitus ConSequatur, timorem metiam mali adpropinquanti8 Pa-
398쪽
tum pavor Sapientiam omnem mi exanimato expectorat; exanimationem metum Subsequentem et quasi comitem pavoris, monturbationem metum excutientem cogitata, ' formidinem metum permanentem. Voluptatis autem partis io modo describunt, ut mulevolentia sit voluptus ex malo alterius Sine emolumento suo, delectatio voluptas suavitate auditus animum deleniens, et qualis est hae aurium, tales sunt et oculorum et factionum et odorationum et saporum, quae Sunt omnes unius
generis ad perfundendum animum tamquam inliquefaetve voluptate8 iactatio resta voluptas Iestiens et te 21 efferens insolentius. Quae autem libidini subiecta sunt, ea si definiunt, ut ira sit libido poeniendi eius, qui videatur laesisse iniuria, excandescentia autem sit irann Seen et modo CXSiStenS, quae Diuo Gi Graee dieitur, odium ira inveterata, inimicitia ira ulciseendi tempus observans, discordia ira acerbior intimo animo et corde
concepta, indigentia libido inexplebilis, desiderium libido
eius, qui nondum a Sit, videndi distinguunt illud etiam, ut libido sit eurum rerum, quae disiuntur de quodam aut UibUSdam, quae κατηγορx stατ dialectiei appellant, ut tu bere divitias, Capere honores, indigentia rerum pSarum,
22 Omnium autem perturbationum sontem esse dicunt intemperantiam, quae est a tota mense a recta ratione defeetio te aversa a praescriptione rationis, Ut nullo modo adpetitiones animi nee regi ne contineri qUCant quem ad modum igitur temperantia sedat adpetitiones et officit ut eae rectae rationi pareant conservatque ConSiderata iudicia mensis, sic ut inimica intemperantia omnem animi statum inflammas, conturbat, institat itaque et ne-gritudines et metus et reliquae perturbationes OmneS
gignuntur X a. quem ad modiun, cum Sanguis OrrNPtu sis nut pituita redundat aut bilis, in eorpore morbi
aegrotationeSque nassiuntur, Si pravarum opinionum On- turbatio et ipsarum inter se repugnantia sanitate Pollut inimum morbisque Periurbat ex torturbationibu autCin
399쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM IV. o 26 et TPrii mina inorbi Consistiuntur, qu:ie voeant illi Deti l/ατα, Onque, quae Sunt eis morbis contraria, uno iubent nil res certas vitiosam offensionem ntque sustidium, deinde ne Totationes, quae appellantur a Stoici αρρ υστὶ Πατα, hisque item oppositae contrariae offensiones. o loco nimium operae Consumitur a Stoi eis, maxime a Chrysippo, dum morbis corporum comparatur morborum animi similitudo qua oratione Praetermissa minime neCOSSaria Ca, qtan rom Continent, Pertraetemus intellegatur igitur aperturbationem iactantibus se ol)inionibus inconstanter et turbido in motu esse semper Oum nutoni hi fervor concitatioque animi inveteraverit et tamquam in Veni medullisque insederit, tum exsistit et morbus et aegrotatio et offensionos eae, quae sunt Cis morbis aegrotationibusque contrari C.
IIaee, quae dico, cogitatione inter se differunt, reos quidem copulata Sunt, eaque oriuntur ex libidine et ex laetitia nam eum est concupita pecunia ne adhibita continuo ratio quasi quaedam Socratica medicina, quae Sanaret eam cupiditatem, permanat in venas et inhaeret in visceribus illud malum exsistitque morbus et aegrotatio, quae evelli inveternia Iton oggunt, Cique morbo nomen est avaritia Similiterque ceteri morbi, ut gloriae 25 cupiditas, ut mulierositas, ut ita appellem eam, quae Graece φιλογυνία dicitur, ceterique similiter morbi ne-grotationeSque naSeuntur qua autem Sunt hi Contraria, ea ita Se putantur a metu, ut odium mulierum, quale in litσο υν , Atilii est, ut in hominum univerSum ODUS, quod necepimus de Timone, qui stισανθρ(ores appellatur, ut inhospitalitas est quae omnes aegrotatione animi ex quodam metu naSeuntur earum rerum, quas fugiunt et oderunt definiunt autem animi aegrotationem opinatio 26nem Vehementem de re non expetenda, tamquam valde
expetenda sit, inlinerentem et penitus insitam quod nutem naseitur ex offensione ita definiunt, opinionem vehementem de re non fugienda inhaerentem et penitus insitam tamquam fugienda haec autem opinatio est iudicatiose scire quod neSeint negrotationi autem alia quaedam subiecta sunt avaritia, ambitio, mulierositas, pervicacia, ligurritio, vinulentia, cuppedia, Si qua Similia. ES au-
400쪽
tem avaritia opinatio Vehemens de pecunia, quasi valde expetenda Sit, inhaeren et penitus in8ita, similisque ester eiusdem generis definitio reliquarum offensionum autem definitiones sunt eius modi, ut inhospitalitas sit opinio vehemens valde fugiendum esse hospitem eaque inhaerens et penitus insita, similiterque definitur et mulierum odium, ut Hippolyti, et, ut Timonis, generi humani. 12 Atque ut ad valetudinis Similitudinem veniamu eaque conlatione utamur aliquando, Sed Pareius, qUum Olent Stoici, ut sunt alii ad alios morbos proeliviores, itaque dicimus gravedinoSos quoSdam, quoSdam Ormi-DOSOS, non quia iam sint, Sed quia saepe, si alii ad metum, alii ad aliam perturbationem: ex quo in alii3 anxietas, unde anxii, in aliis iracundia dicitur, quae ab ira differt, estque aliud iracundum esse, aliud iratum, ut
differt anxietas ab angore neque enim omne anxii, qui anguntur aliquando, nec, qui unxii, Semper angiantur, ut inter ebrietatem et ebriositatem sinterest, illudque est 28 amatorem ESSe, aliud amantem atque haesi aliorum ad alios morbos prosilivitas late patet; nam pertinet ad omnis perturbationes in multis etiam vitiis adparet, Sed nomen
re non habet ergo et invidi et malevoli et lividi ottimidi et misericordes, quia proclives ad eas perturbatio-DES, non quia Semper ferantur hae igitur proclivitas ad suum quodque genus a Similitudine Eorpori aegrotatio dicatur, dum ea intellegatur ad aegrotandum Proelivitas sed haec in bonis rebus, quod alii ad alia bona
Sunt aptiores, facilitas nominetur, in malis proelivitas, ut signifieet lapsionem, in neutris liabeat superiit nomon. . Quo modo autem in Corpore S morbus, Si aegrotatio, Si vitium, si in animo morbum appellant totius corpori corruptionem, aegrotationem morbum cum inbecillitate, vitium, cum partes corporis inter se dissident, EXAEUO pravitas membrorum distortio deformitas itaque illa duo, morbus et aegrotatio, ex totius valetudinis Cor- Pori ConquaSSatione et perturbatione gignuntur vitium autem integra valetudine ipsum ex se cernitur. Sed in animo tantum modo cogitatione poSSumu morbum ab aegrotatione seiungere vitiositas autem est habitus aut adfectio in tota vita inconstans et a se ipsa dissontionS.