장음표시 사용
401쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM IV 2i 32 et sita sit ut in altera corruptione opinionum morbus esse Ciatur et egrotatio, in nitora inconstantia et repugnantia; non enim omne vitium Paris habet dissensiones, ut eorum, qui non longe a sapientia absunt, adfectio est illa quidem discrepans sibi ipsa, dum est insipiens, sed non distorinne Prava morbi autem P negrotationes Partes Sunt vitiositatis, sed Perturbationis sintne eiuSdem Parte qURE-stio est vitia enim adsectiones sunt manentES, Perturba dotione autem moventes, ut non poSSint adfectionum manentium arto esse atque ut in malis attingit animi naturam Corporis similitudo, si in bonis sunt enim in corpore Praeeipia a valetudo, pulehritudo, vires, firmitas, voloeitus sunt item in animo ut enim corpori temperatio, cum ea congruunt inter Se e quibus ConStamuS, sanitas, si animi dicitur, cum eius iudicia opinionesque conssordant, eaque animi est virtus, quam alii ipsam temperantiam dicunt esse, alii obtemperantem temperantiae Praecepti et eam Subsequentem ne habentem ullam Speciem Suam, Sed sive hoc ive illud sit, in solo esse Sapiente. Si autem quaedam animi anita8, quae in insipientem etiam cadat, cum curatione medicorum On- turbatio mentis aufertur et ut corporis Si quaedam diapta figura membrorum cum coloris quadam Suavitate eaque dicitur pulchritudo, si in animo opinionum iudi Ciorumque aequabilitas et constanti cum firmitate quadam et stabilitate virtutem subSequens aut Virtutis vim ipSam continens pulchritudo vocatur itemque viribus corporis et nervi et efficacitati similes similibus quoque verbis animi vires nominantur velocita autem corporiScelerita appellatur, quae eadem ingenii etiam laus habetur propter animi multarum rerum brevi tempore Per
Illud animorum corporumque dissimile, quod animi a
valentes morbo temptari po38unt, ut eorpora POSSUnt, Sed corporum offensione Sine culpa aceidere OSSunt animorum non item, quorum omnes morbi et perturbatione8 EX SPernatione rationis eveniunt itaque in hominibus Solum exsistunt; nam bestiae simile quiddam aciunt, sed in perturbationes non incidunt inter acutos autem et det
inter hebetes interest, quod ingeniosi, ut aes Corinthium
402쪽
3bo M. TULLI CICERONIS in aeruginem, Si illi in morbum et incidi in tardius et
recreantur ocius, hebete non it Em. ne vero in omnem
morbum ac perturbationem animus ingeniosi cadit; sunt enim multa ecferata et inmania, quaedam autem humanitatis quoque habent primam pestiem, ut miSericordia, negritudo, metu8. Regrotatione autem morbique animorum difficilius evelli posse putantur quam summa illa vitia, quae virtutibu Sunt contraria morbis enim manentibus vitia sublata AS POSSunt, qui non tam celeriter 3 sanantur quam illa tolluntur habe ea, quae de perturbationibus enucleate disputant Stoici, quae Ortia appellant, quia disseruntur Subtiliu8 ex quibu quoniam tamquam ex erupulosi cotibus enavigavit oratio, reliquae diSputationi cursum teneamus, modo satis illa dilucide dixerimus pro rerum obScuritate. I. ProrSu Satis, Sed si quae diligentiu erunt cognoscenda, quaeremu aliuS:
ab M. Quando, ut aliis locis de virtute et diximu et
saepe dicendum erit Ileraeque enim quaeStione8, quae ad vitam moresque pertinent, a virtuti fonte ducuntur , quando igitur virtus est adfectio animi conStans OnVeniensque hiudabili efficiens eos, in quibus est, et ipSaPE EC, Sua Ponte Separata etiam utilitate laudabilis, ex ea proneiScuntur honeStae VoluntateS, Sententiae, notionESOmniSque recta ratio, quamquam ipSa virtus brevissume recta ratio dici potest huius igitur virtuti contraria est vitio8itas rite enim malo quam malitiam appellare eam, quam Graeci ci cita appellant; nam malitia certi cuiusdam vitii nomen est, vitiosita omnium, Ccq in Conmcitantur perturbationeS, quae Sunt, ut paulo ante diximu8, turbidi animorum consiliatique motus, averSi a ration Et
inimicissimi mentis vitaeque tranquillae inportant enim aegritudine anxius atque acerba animosque adfligunt et debilitant motu idem inflammant adpetitione nimia, quam tum cupiditatem tum libidinem dicimus, inpotentiam quandam animi a temperantia et moderatione Phurimum 35 dissidentem quae si quando adepta erit id, quod ei fuerit concupitum, tum ecferetur alueritate, ut nihil ei Constet quod agat, ut ille, qui voluptatem animi nimiam
Sunam Hii ESSO Errorem arbitratur. corum igitur mulO-
403쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM IV. 33 33. III
rum ii iiii a virtute Posita Sanatio est quid nuten instras non Diiserius Soliani, Sec foedius etiam, deforni ius quam
negritudine quis adflictus, debilitatus, incens cui miserino
tiroxunnis QS i8, qui adpropinquans aliquod malum metuit exanimaiusque Pendet animi quam vim mali signi-siennio Polatae inpendere apud inferos saxum Tantalos aciunt ob scelera animique inpotentiam et superbiloquentiam.
ea communis Poena Stultitine est; omnibu enim, quorum mons abhorret a ratione, semper aliqui talis terror inpendet. tque ut luteo tabitione mentis Perturbationes 36sunt, egritudinem dico et metum, io hilariore illae, cupiditas avide semper aliquid expetens et inanis alacritas, id est laetitia gestiens, non multum differunt Abn mentia ex quo intellegitur quasi ille Sit, quem tunimoderatum, alia modeStum, tum temperantem, ultu Constantem continentemque dicimuS; non numquam nee eadem voeabula ad frugalitatis nomen tamquam ad caput referre volumus quod DiSi eo nomine virtutes continerentur, numquam ita PerVolgatum illii Esset, ut iam pro
verbii locum obtineret, hominem frugi omnia resti facere. quod idem cum Stoici de sapiente dicunt, nimis admirabiliter nimisque magnifice dicere videntur. Ergo hie, qui8qui e8t, qui moderatione et constantia liquietus animo est sibique is Se placatus, ut ne tabeSent molestiis ne frangatur timore nec Sitienter quid XPetens ardent desiderio ne alueritate futtili gestiens doliqueSent, i QS Sapiens, quem quaerimus, is Si beatuS, cui nihil humanarum rerum aut intolerabile ad demittendum animum aut nimis laetabile ad ecferendum videri pote3t quid enim videatur ei magnum in rebus humanis, cui aeternitas omnis totiusque mundi nota sit magnitudo nam quid aut in tum exigua brevitate vitae magnum Sapienti videri potest, qui Semper animo sie XCubat, Ut ei nihil inprovisum accidere possit, nihil inopinatum, nihil omnino novum atque idem ita aerem in omnis partis 38aelem intendit, ut semper videat sedem sibi a locum
Sine mole8tia atque angore vivendi, ut, quQmOUmqUE CR-
Sum fortuna invexerit, hunc apte et quiete ferat quod qui sueto non aegritudui sollini vacabit, Sed etiam per-
404쪽
iurbationibus reliquis omnibus his autem vacuus animus perfecte atque absolute beato efficit, idemque concitatus
et abstractus ab integra certaque ratione non constantium solum amittit, verum etiam Sanitatem quocirea mollis et enervata putanda Si Peripateticorum ratio et oratio, qui perturbari animo nece33 dicunt esse, sed adhibent modum quendam, Nilem mitra progredi non oporteat. si modum tu adhibes vitio an vitium nullum est non parere rationi an ratio parum praecipit nec bonum illudeSSe, quod nul cupia ardenter aut adeptus ecferas te insolenter nec porro malum, quo aut oppreSSUS iacea aut, ne OPPrimare, mente vix ConSteSy eaque omnia aut nimis tristia aut nimis laeta errore fieri, qui error Stultis extenuetur die, ut, cum res eadem manent, aliter ferant in- Veterata, aliter resientiae Sapienti me attingat quidemio omnino etenim qui erit tandem modu8 Ste quaeramus enim modum negritudiniS, in qua operae plurimum Onitur aegre tuli83 P. I upilium fratris repulsam consulatus Scriptum apud Fannium Et Sed tamen transisSevidetur modum, quippe qui ob eam OauSam a Vita recOS-
serit moderatius igitur ferre debuit quid, si, cum id
ferret modiste, mors liberorum acceSSiSSet nata 8Set aegritudo nova Sit ea modica magna tamen facta SSet acce8Sio quid, si deinde dolores grave corporis, Si bonorum amissio, Si caecitas, si exsilium Et pro singulis malis aegritudine accederent, Summa ea fieret, quae nona sustineretur qui modum igitur vitio quaerit similiter facit, ut ijο8se putet eum, qui se e Leucata praecipi-
taVerit, SUStinere Se cum velit ut enim id non poteSt, si animus perturbatus et incitatus ne cohibere e PoteStne quo loco Volt insigiere omninoque, quae CreScentia ea OrnissioSa Sunt, eadem Sunt vitioSa nascentia aegritudo autem ceteraeque perturbationes, amplificatae certe, Pestiferae Sunt igitur etiam susceptae continuo in magna PeSti Parte VerSantur etenim ipsae se inpellunt, ubi
Semel a ratione discessum est, ipsaque sibi inbecillitas indulget in aliumque provehitur inprudens ne reperit
loeum conSi3tendi quam ob rem nihil interest utrum moderatas Perturbationes adprobent an moderatam iniu-Stitiam, moderatam ignaviam, moderatam in temporantiam;
405쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIO NUM IV. I b. 353
qui eniti vitiis inodum idponit, is p:irtem suScipit vitiorum quod uni liSum Per Se odiosum,St, tum Eo OlEstius, quia sunt in lubrico incitat:ique semel proclivi labuntur sustineri lue nullo modo POSSUnt.
Quid quod idoni Peripatetici perturbationes istas, Ibqua DOS EXStirpandas litatunius, non modo naturidis CSSedicunt, sed etiam utiliter a natura datas quorum S talis ortitio. Primum mitis verbis iracundium laudant: cotem fortitudinis esse dicunt, multoque et in hostem et in inprobum civem vehementiores iratorum inalgetu ESSE, levis autem ratiuncula eorum, qui ita cogitarent: Proelium rectum est hoe fieri, eonvenit dimicare pro legibus, pro libertate, pro patria; haec nullam habere vim nisi ira exeanduerit sortitudo nec vero de bellatoribus solum disputant imperia severiora nulla esSe putant in aliqua acerbitate iracundiae oratorem denique non modo CCU-santem, sed ne defendentem quidem probant sine aculeis iraeundiae, quae etiam Si non adsit, tamen Verbis atque motu simul indum arbitrantur, ut auditoris trilin oratoris incendat actio virum denique videri negant qui ira3cineSeiat Canaque, quam lenitatem nos dicinius, vitioso leniitudinis nomine appellant nec vero solum hane libidi unem laudiuit, est enim ira, ut modo definivi ulciscendi
libido , sed ipsum illud genus vel libidini, vel cupiditatis ad Summam utilitatem esse dicunt a natura datum; nihil enim quemquam nisi quod lubeat praeclare facere POSSe noctu ambulabat in publico Themistocles quod Somnum Capore non poSSet quaerentibusque respondebat Miltiadis tropaeis se e somno suscitari. Cui non Sunt auditae Demosthenis vigiliae qui dolere se aiebat, Si quando opificum antelucana victus esset induStria philosophiae denique ipsius principes numquam in suis studiis tanto progre88us sine flagranti cupiditate facere potui8Sent ultinia terras lustrasse Pythagorin Demoeritum, Platonem accepimus; ubi nini quicquid esset quod disci POSSEt e Veniendum iudicaverunt num putamu haee fieri ine unam cupiditatis tirdore potuisse ipsum ae vogritudinem, quam nos ut taetram et inmanem beluam fugiendam diximus, non Sine magna utilitate a natura
406쪽
3bd M. TULLI CICERONIS dicunt constitutam, ut homine castigationibus, reprehensionibus, ignominiis adfici se in delicto dolorent inpunitas enim peccatorum data videtur eis, qui ignominium et infamiam ferunt sine dolore morderi est melius con8eientia ex quo est illud e vita ductum ab Afranio nam eum dissolutus filius
heu me miSerum lium SQVerus pater:
dum modo doleat aliquid, doleat quidlubet. 6 reliquas quoque partis aegritudinis utilis esse dicunt, misericordiam ad opem ferendam et hominum indignorum calamitates sublevandas ipsum illud aemulari, obtrectare non 8Se inutile, cum aut se non idem videat consecutum quod alium aut alium idem quod se metum vero si qui sustulisset, omnem vitae diligentiam sublatam fore, quae Summa ESSet in ei8, qui legeS, qui magistratus, qui paupertatem, qui mortem, qui dolorem timerent. haec tamen ita disputant, ut resecanda 8Se fateantur, evelli penitus dicant nee poSSe nec opus ESSE, Et in Omnibus fere rebus mediocritatem esS Optumam XiStimant.
quae cum exponunt, nihilne tibi videntur an aliquid dicere I. Mihi vero dicere aliquid itaque exspecto, quid ad i8tu. 21 II. Reperiam fortasse, sed illud ante videsne quanta fuerit apud Academicos verecundia plane enim dicunt quod ad rem pertineat Peripateticis respondetur a Stoicis digladientur illi per me licet, cui nihil est necesse nisi ubi sit illud, quod veri simillimum videatur, anquirerE. quid est igitur quod occurrat in hae quaestione, quO POS- sit attingi aliquid veri simile quo longius mens humana
progredi non potest definitio perturbationis, qua recte Zenonem usum puto ita enim definit, ut perturbatio sit RVErSa a ratione contra naturam nimi commotio, vel brevius, ut perturbatio sit adpetitu vehementior, vehementior autem intellegatur is, qui procul absit a naturae. Constantia quid ad has definitiones possint dicere atque haec Pleraque Sunt prudenter acuteque disserentium, illa quidem ex rhetorum pompa, , ardores animorum CotOS IUCvirtutum. an vero vir fortis, nisi stomachari coepit, non
407쪽
TUSCULAN U UM DISPUTATIONUM IV aD o. Bbs potest fortis esse gladiatoriuin id quidem quamquam incis ipsis videmus saepe constantiam: Conloeuntiar, Congrediuntur, quaerunt aliquid, po3tulant, ut magis placati quam irati esse videantur sed in illo genere sit sane acidianu aliquis host animo, ut narrat Lucilius: occidam illum equidem et vincam, si id quaeritis, in
verunt illud credo fore in os priu accipiam ip8e, quam gladium in Stomacho iuria a pulmonibus si8to. odi hominem, iratu pugno, nec longiu quicquam nobis quam dextrae gladium dum accommodet alter: usque adeo studio atque odio illius ecferor ira. at sine hac gladiatoria iracundia videmus progredientum 2 apud Homerum Aiaeem multa cum hilaritate, cum depugnaturuS ES cum Hectore cuiuS, ut arma Sumpsit, ingressi hietitiam attulit sociis, terrorem autem ho3tibus, ut ipsum Hectorem, quem ad modum St apud Homerum, toto peetore trementem provoeaSSe ad Pugnam paeniteret. atque hi, conlocuti inter Se Priu quam manUm CODSErerent lenitor et quiete, nihil ne in ipsa quidem pugna iracunde rabioseve fecerunt ego ne Torquatum quidem illum, qui ho cognomen invenit, iratum existimo Gallo torquem detraxisse nee Mareothim apud Clastidium ideo fortem fuisse, quia fuerit iratus de Africano quidem, o quia notior est nobis propter recentem memoriam, Vel iurare possum, non illum iracundia tum inflammatum fuisse, cum in acie M. Alliennium Paelignum Scuto protexerit ghidiumque hosti in pectus infixerit de L. Bruto fortasse dubitarim an propter infinitum odium tyranni ecfrenatius in Arruntem invaSerit; video enim utrumque comminus situ cecidisse contrario quid igitur huc adhibetis iram an sortitudo, nisi insanire coepit, impetus suos non habet quid Herculem, quem in caelum ista ipSa, quam o iracundiam esse voltis, sustulit fortitudo, iratumne censes conflixisse cum Erymanthio apro aut leone Nemeaeo an etiam Theseus Marathonii tauri cornua conprehendit iratus vide ne fortitudo minime sit rat,iosa sitque iracundia tota levitatis; neque enim est
408쪽
23 ulla fortitudo, quae rationi CSt experS. Contemnendae res humana Sunt, neglegenda mor8 St, Patibiles et dolores et labores putandi lineo cum constituta sunt iudicio atque sententia, tum est robuSta illa et stabilis fortitudo, nisi forte, quae Vehementer, aeriter, animoSe fiunt, iracundo fieri suspicamur mihi ne Seipio quiden ille, pontifex maxumus, qui hoe Stoicorum verum 33 declaravit, numquam PriVatum ESSE Sapientem, iratus videtur fuisse Ti. Graccho tum, eum conSulem languentem reliquit atque ipse privatu8, ut Si consul SSet, qui rem publicam 52 nlVnm ESSE Vellent, Se equi iuSsit nescio ecquid ipsi nos sortiter in re publica fecerimus si quid fecimus, certe irati non fecimus an est quicquam similius insaniae quam ira quam bene Ennius initium dixit insaniae. Color, VOX, Oculi, SpirituS, inpotentia dictorum ne suetorum quam partem habent sanitatis quid Achille Homerico foedius, quid Agamemnone in iurgio nam Aiacent quidem ira ad furorem mortemque perduxit non igitur desiderat fortitudo advocatam iracundiam satis est in- Strucin, Parata, armata Per SESE. nam isto quidem modo licet dicere utilem vinulentiam ad fortitudinem, utilem etiam dementiam, quod et insani et ebrii multa faciunt Saepe vehementius. Semper Aiax fortis, forfi8Simus tamen in furore num facinus fecit maximum, cum Danais inclinantibus Summam rem perseeit, manu Sua restituit proelium 2 insaniens dicamus io itur utilem insaniam P tracta de-
finitiones sortitudinis intelleges eam stomaCh non gerE. fortitudo est igitur adfectio animi legi summae in Perpetiendi rebit obtemperans, vel conservatio stabilis iudicii in eis rebuS, quae formidolo8ae videntur, subeundis et repellendis, vel scientia rerum formidolosarum contrariarumque aut omnino neglegendarum, ConSOrVan earum
rerum stabile iudicium, vel brevius, ut Chry8ippus nam superiores definitiones erant Sphaeri, hominis inprimis bene definientis, ut si utant Stoici sunt enim omnino omne sere similes, sed declarant communis notio-DES, si magis alia, quo modo igitur Chrysippiis fortitudo est, inquit, scientia rerum perserendarum Cladfectio animi in uiatiendo ne perserendo summae legi
409쪽
TUSCULANARUM DISPUTATIONUM IV sit 55 Ubi
parens Siti ii inore. quirinuis leo infoetemur istos, ut Carnendos solobat, metuo ne soli ultilosophi sint; quae enim istarum desinitionum non aperit notionem noStrum, suam habentiis nino de fortitudine eetani atque involutum D qua aperta quis est qui aut bellatori aut imperatori aut oratori quaerat aliquid neque eos existumet sine
rabie quicquam tartiter facere posse V quid F Stoici, qui si
omnis insipientis insanos es8 dicunt, nonne Sta On-nseunt remove perturbationes maxumeque iraeundiam; iam videin natur monstra dicere: in me autem ita disserunt, si se dicere omnis stulto insanire, ut male olere omnO
dus non semper iratus est laeegse iam videbi furentem. quid risia bellatrix iracundia, eum domum rediit, qualis QSt cum uxore, cum liberis, cum familia an tum quoqueos utilis L est igitur aliquid, quod pertiarbata mens mElius possit facere quam conStan Van quiSquam poteSt sine perturbatione mentis irasci bene igitur nostri, cum omnia essent in moribus vitia, quod nullum erat iracundia foedius, iracundo Solos moroSo nominaverunt oratorem
Vero IraSei minime desiet, Simulare non dedecet an tibi iraso tum videmur, cum quid in causis aerius et vehementius dicimus quid cum iam rebus transuetis et praeteritis orationes scribimus, num irati scribimu8 eequis hoc animadvertit vincitet num aut OgisS uniquam iratuni Aesopum aut scripsisse existimas iratum Accium aguntur ista praeclare et ab oratore quidem melius, si modo est orator, quam ab ullo histrione, sed aguntur leniter et mente tranquilla.
Libidinem vero laudare cuius os libidinis Themistoclem mihi et Demosthenem profertis additi Pythagoran, Demoeritum, Platonem quid vos studia libidinem vocatis quae vel optimarum rerum, ut ea Sunt, quae Pros CritS, sedata tamen et tranquilla es8 debent. Iam negritudinem laudare, unam rem maxime detestabilem, quorum
est tandem philosophorum it commodo dixit Afranius: dum modo doleat aliquid, doleat quidlubet. dixit enim de adulescente perdito ne dissoluto; no uu tem de conStanti viro ne sapienti quaerimus et quidem ip8am illam iram centurio habeat aut ignifer vel ceteri,
410쪽
de quibus dici non esseSS QSt, ne rhetorum aperiamus mysteria utile est enim uti motu animi, qui uti ratione non potest nos autem, ut EStificor aepe, de sapiente quaerimus. At etiam aemulari utile eSt, obtrectare, misereri cur miSereare potius quam feras opem, si id facere possis an sine misericordia liberales 33 non possumus non enim SuScipere ip5 aegritudine propter alios debemus, sed alios, Si po8Sumus, levare aegritudine. obtrectare vero alteri aut illa vitio8a aemulatione, quae
rivalitati similis est, aemulari quid habet utilitatis, cum sit aemulantis angi alieno bono, quod ipse non habeat, obtrectantis autem angi alieno bono, quod id etiam alius habeat quis id adprobare po3sit, aegritudinem suscipere pro experientia, si quid habere velis nam solum haberet, velle summa dementia est. Mediocritates autem malorum quis laudare recte possit quis enim pote8t, in quo libido cupiditasve sit, non libidino3us et cupidu8 8Se, in quo ira, non iracundu8, in quo angor, non unxiUS, in quo timor, non timidus libidinosum igitur et iracundum et anxium et timidum censemus esse Sapientem de cuius excellentia multa quidem diei quamvis fuge lateque possunt, sed brevissime illo modo, sapientiam 3Se rerum divinarum et humanarum scientiam cognitionemque, quae CuiuSque rei causa sit ex quo efficitur ut divina imitetur, humana omnia inferiora virtute ducat in hanc tu igitur, tamquam in mare, quod est ventis subiectum, Perturbationem cadere tibi dixisti videri quid est quod tantam
gravitatem constantiamque perturbet an inprovisum aliquid aut repentinum quid potest accidere tale ei, cui nihil quod homini evenire possit non pyctemeditulum Sisynam quod aiunt nimia resecari oportere, naturalia relinqui, quid tandem potest esse naturale quod idem nimium
e83 possit sunt enim omnia ista ex errorum orta radicibus, quae evellenda et extrahenda penitus, non Circumcidenda nee amputanda Sunt.
vi Sed quoniam suspicor te non tam de Sapiente quam de te ipso quaerere, illum enim putas omni perturbatione esse liberum, te vis- videamus quanta Sint, quae a philosophia remedia morbis animorum adhibenntur. CSi enim quaedam medicina certo, nee tam fuit hominum