장음표시 사용
31쪽
haee datio & factum ut caussae ciuiliter obligandi su-re ciuili non erant auctorata., neque etiam forma gaudebant certa ; ipsae quoque conuentiones tali causta sustultae, nisii in formam aliquam contradius nominati abirent, contractus esse videri prudentibus non
κ . Sed nouimus ICtorum 'veterum artes quibus iurisprudentiae capita locupletaxunt. Non enim si
h γ , dabant legis actiones, dc leges libris scriptis, re-
..., 9., sponsis editis, fori disputatione interpretabantur, sed re Hism etiam sub modestae disputationis S responsionis spe- .., ciς ,-legum XII. Tabb. paullo liberio ri Jc saepe contorta, ex mediis tamen philosophiae moralis principiis depromta, & rationi legis, quam
declarabant & extendebant, modeste applicata, multa noua in forum inueXerunt, quae nec Vlla lex, nec Praetoris edictum constituerat; quaς postea obseruatione magis, quam iure vim quandam legum obtinuerunt , Vti quidem inter omnes constat. Nulla autem in re ICti Romani artem suam hermeneuticam felicius & maiori aequitate adhibuerunt, ac quidem in conuentionibus paullo ante memoratis. I ter contractus iure proditos eas nora inueniebant, nec ulli earum nomen alicuius nominati contractus trisDui, nec datio & factum eas contractus incere PO terat, non enim fiebat Vel dabatur, ut in contracti-
32쪽
3Iobligationes ciuiles, Ρnaluginata, Vno Verbo, comtractus, licet eorum nomina inter contractus non re perirentur, & quidem ope interpretandi artis stiae:
VLPIANus enim ad edictum scribit se : Sed res in alium contractum nempe nominatum) res hoc est conuentio non transeat, jubsit tamen causa: et ganter Aristo Celso renondit, esse obligationem: ut puta, dedi tibi rem, ut mihi aliam dares &c. Et hanc quid em viam ICti ingressi sunt : Quaerentes scilicet
rationem, Propter quam quibusdam conuentionibus maiores ex datione vel facto vim obligandi dederint, id factum esse deprehenderunt, quia is satis deliberasse dc non perfunctorie aut praecipitanter egisse cem sendus sit, qui non Qtum promiserit, sed & dederit vel fecerit, ct ne in ex tua improbitate cum mea i istura locupletior fias d . Cum vero eadem ratio adsit in negotiis his nouis ; quid quaeso obstabat, quominus haec ob dationem vel factura inter contrarius
propter maximam aequitatem S rationem regularum communis iuris latissime patentem referrentur, licet nomine careant & eorum expressa mentio non facta sit a maioribus 8 Inde eminentissimae doctrinae vix GER. Noo DTI VsVLPI AN I modo allegati ve
ba : hubsit tamen caussa breuiter, sed clare explicat: Iubsit tamen ea fa, id est, subsit adhuc cavsia, sue subsit tamen perinde cavissa, ut in superiori Jpecie, id est, in contractibus nominatis , de his enim
VLPIANus ante locutus erat. Porro Romani veteres eas tantum conuintiones Voluerunt CS
se contractus, quae ad iuuanda vitae commoda Per tingrent, at promouent haecncua negotia felicitatem
33쪽
e A P. II. DE ACTIO N. VAE IN PACTUM
& commoditatem populi, est inter ea ipsa permutatio, conuentio ista omnibus gentibus communis, ininterdum necessaria, Vtilissima promouendisque comis merciis aptissima, cui iustas laudes ipse P ΑvLLus e posuit: Olim, dicens, unusquisque secundum necessi tem temporum ac rerum utilibus inutilia permutabat, quando plerumque euenit, ut, quod alteri superest, a teri defit &c. Accedebat .sc hoc : Est certe mira similitudo & vicinitas his negotiis nouis cum ipsis antiquitus approbatis contractibus. Si enim pecuniam do, ut rem des, est emtio venditio 3 ast cum do rem, ut des rem, nouum est negotium. ViX animaduertirotest discrimen. Pecuniam do, ut tabulam pingas,ocatio est, sed si detur, ut seruum manumittas, negotium nomen non habet: quis non videt proximam affinitatem inter has conuentiones 8 Quoniam itaque haec negotia proxime accedebant ad ipsos contractus nominatost, ct ipsa vel ob solam hanc similitudinem addastigium ciuilium obligationum eXtollere potue-xunt veteres prudentes: quod etiam secerunt, Ex eo ventionem in nominatam cum eo contractu nominato, cui simillima erat, addita particula quasi, haud raro comparare soliti fuerint; quae omnia ex singulis fere legibus Tit. D. de Praeseri re in Fact. - . pr hari possunt, quarum exstantiores sunt l. s. 13. II. Isuad quas lectores meos ab hem. Quaecunque igitur
conuentiones inter contractus nominatos non exst
hant, nitebantur tamen datione vel facto, ut alter det vel faciat, tali. quod antecedentem deliberationem monstret, iuuandis vitae commodis inseruiat,
34쪽
33 quae ad similitudinem contractuum, quorum n mina erant antiquitus certa, proxime accedebant, eas inquam conuentiones inter ipsos contractus referre veteres ICti nulli dubitabant ; has vero riouorum negotiorum, gestorum proprii contra tus, rerum, quae in alium contractum non transeunt, contractuum incertorum s nomen non babentium appellatione notarunt, sicut ex Tit D. de Praescr. Verb. in Fuci. Art. passim patet.
q. XXVII. Duo ferme sunt, quae in lectore dubii quid re c..tia.
linquere possent, nimirum contractum aestimatori- ctis,um & permutationem esse conuentiones nomen quamlibet suum habentes, S referri tamen inter contractus, quibus nomen non est ; deinde quo fato fa- is...isetum sit, ut permutatio licet antiquior conuenti O babin iis, quae sunt factae contractus nominati, & in ciui- : 'tate florente quotidie Obvia, ut inquam non in nu- 'merum contractuum antiquum statim relata, sed sero admodum N post determinatos iam contractus de illa tanquam nouo negotio cogitatum fuerit contractibus adnumerandaἶ Verum facillima horum compositio videtur: ad prius enim quod spectat, probe notandum est, nova haec negotia non ideo dici nomen non habere, quasi iis plane non possit nomen tribui proprium, sed quod eorum nomina non haberentur in catalogo contractuum, siue quod non essent inter conuentiones, quarum nomina erant iUre prodita. Licet namque eorum species circumscriptionibus indicarentur; tamen id iactum est, quoniam multis earum Ob varietatem circumstantiarum
35쪽
difficulter nomen perpetuum assignari poterat f), ex quo ipsum statim negotium intelligeretur. Ut
taceam, terminum contractus innominati esse nouum veterumque a noritate prudentum carere. Vocantur igitur contractus innominati, quod non sint nominati, id est, nomine proprio donati in numero Eontractuum primitus recepto. Posterius dubium dispulit iam ipse PavLLvs ν scribens Sed quia non semper, nec facile concurrebat, vise cum tu ha&res, quod ego des serarem, inuicem haberem , quod tu accipere velles, electa materia est , cuius publica ae perpetua aestimatio DIFFICULTA TIB Us PER MVT
TIO NuM aeqnalitate quantitatis subueniret aque materia forma publica pere ausum dominiumque non tam ex substantia praebe quam ex quantitate,nec ultra memvirumque, sed alterum presium vocatur.. Nempe est Permutatio infinitis, dissicultatibus coniuncta, nec sola Populi commodis & necessitatibus sufficit, quoniam itaque putaruut Romani, inuenta moneta posse supe=sedere populum permutationibus, aut si sorte cui -- lupe fuerit permutare, posse id fieri stipulatione: ructum est, ut emtio permutationem expulerit, nee in contractuum institutione permutationis ratio habita sit, utpote negotii, quo carere ciues possent R. mani. Postea vero aucto valde populo, commerciis florentibus, luxu magis in dies gliscente cum γnimaduerterent, permutationem haud parum ad promouenda
.pusculum elegantiae ct eruditionis quo in materia eontractuum inn plenissimum de permuta3Dne pacto minatorum differentiae iuris Rom.. viseemiast aia formam Diis eois. A Gexui. ostenduntur dilucide.
36쪽
3 mouenda ciuium commoda & utilitates conferre, mirum sane non est, eam inter contractus nomine non gaudentes sero admodum relatam esse.
ancerta negotia reputabantur contrarius, ergo Opor ω;-is,Diuit actiones nasci ex illis. Nata est sane altio, sed ri,Mν-- qualis 3 talis nempe quae nasci per negotiorum qu litatem di iuris Romani subtilitatem quomodocunque potuit. Cum enim quilibet contractuum initio receptorum proprium nomen, propriam etiam fommam, quae α nomine cognosceretur, consecumsesset, donatusque simul agendi sermula, eX Fa n men , adeoque ceria patesceret contractus forma; contractus innominati autem inter veteres certoa contractus non reperirentur; facile patet, incerti negotii certam esse actionem non potuisse. Inde Dio Cae ET IANVs & MAXIMIANus A. A. rescri
pserunt b): Rebus ceria lege traditis, fi bula non pa
veatur, praescriptis verbis INCERTAM civilem da dam actionem, iuris auctoritas demonstrat. Incerta igitur tantum dari poterat actio ex contractibus in- nominatis, quia hi ipsi erant incerti, id est, certis nominibns non distuacti, certa quoque origine carentes , nati quippe e Variis caussarum figuris & genere infinito negotiorum s. . Ita si dedi tibi Stichum, ut Pamphilum manumittas, manumisisti, euictus est E a Stichus:
37쪽
Sti litis: MAvR1TIANVs dixit, incerti actionem lassicere . Insulam hoc modo, ut aliam insulam reficeres, Vendidi, respondit NERAT Ius l): e vili intentione incerti agendum eqse. Quoniam autem in iuris nostri libris incertum est omne, quod vel absolute & simpliciter nihil certi habet, ad quod reseratur, Vel relate ad certam rem vel personam m), re incerti agi multiplici ratione potest, actionem ince ii agi multiplici ratione potest e, actionem incertam ex contractu innominato non constituere genus actionum incertarum, sed esse speciem tantummodo superioris alicuius generis Patet. Dantur enim plures incerti actiones, quae ex fonte non Oriuntur, quales sunt incerti actio ex stipulatu, ex testamento, incerti condictio, quae seruitutum constituendarum & imponendarum nomine datur, incerti condictio, libem ratis consequendae caussa competens n) &c. Est itaque actio ex innominato contractu incerta, quia destituitur formula proprioque nomine , est eademque incerti actio, quod nullas habet certas praestitiones , sed alias aliasque pro diuersitate negotio
rum ob semper in id, quod interest.
g. XXIX.....is ι. Haec actio incerta & incerti vocatur quoque in n.is. ' factum actio, Vti ex singulis fere legibus Tit. D. de
h L. 6. D. de Praeseri Veia. Add. L. y. C. de Donat. L. 23. D.
in Exempla quaere in BARNAB. BR Isso N. de Verb. Signis. Lib. IX. na BARNAR BRI 1sON.
38쪽
Praescr. Verb. V in Fact. M. disci potcst. Quid
igitur est actio in factum 8 Magnum est, quod quaeris & ad quod nec statim nec breuiter, sed cLm Vese horum ambagibus & circuitu veluti quodam responderi debet. Primum enim ratio denominationis ita est comparata, Vt rei, quam denotat ipsus speciem quodammodo prae se ferre videatur ; Deinde eius indoles non eX Vno quodam loco, sed ex collatione variarum legum est elicienda. Factum in iuris Romani libris accipi Varie, semper iuri tamen Opponi, tralatilium est ἔ quae nos hic nihil morantur. Sed quidam significatus facti sigillatim huius loci est. Nimirum eminentissimus acti in iure nostro sensus est, quo omnis effectio corporalis notatnr, Ut dare, red dere, Vulnus infligere, insulam reficere & id genus alia cy), paucis, res gesta. Licet enim verbum fa-ὶti generatim spectatum, Ut monuimus, re gesta latius pateat tamen quotiens se Eliam speciatim sumitur, Veteres Prudentes subtilitatem spernentes factum a re gesta differre nihil crediderunt. CAivs q)hoc ingenue fatetur: Licet inter gesta refacta videtur qua iam esse siubtilis disserentia : attamen καταχρ-κως. is
est abusiue , nihil inter factum G Iesum interes. Ta
le factum aut esse nudum, id est, non relinquere essectum iuris, aut efficax esse potest, seu obligationem producere ἔ qualia simi rem tradere, corpore damnum dare corpori. P AVLLr verba in hanc rem
faciunt 1 ): Si familia alicuius album corruperit: non militer hie edicitur, ut in furto, ne in reliquos actio
39쪽
detur, si tantum dominus cum defendere voluit, inius somine praestiterit, quantum liber praeflares, forta spe quia bie re eonte lita maiestas Praetoris vindicatur, M plura facta intelliguraur quemadmodum cum plures servi iniuriam fecerunt, vel damnvm dederunt: quia plura facta sint, non ut in furto unum Cum de a- tione in factum sermo est, factum tale, vel res gesta salis intelligitur procul dubio, de qua quaestio iuris oriri potest, hoc est, cuius estectus in obligatione consistit; est enim actio remedium persequendi in iudicio quod sibi debetur. Vnam superauimus difficultatem , quo ipso effecimus, ut sciamus, actiOnem lin factum significare: agendi formulam, quae concipitur in ipsam rem gestam, ex qua obligatio nascitur; seu esse actionem, cuius formula mons rat ipsam rem gestam, ex qua agitur. Capis nunc sine dubio
mentem Imperatoris ALEXANDRI de actionum in factum specie quadam ita rescribentis s : - - aut
vim stipulatio conuentioni subdita est V ex stipulatu
actio competit, aut si omissa verborum obligatio est, v-ιilis actis, quae praescriptis verbis REM GESTAM DEMONsTRAT, danda est. Nobilissimam autem speciem in factum actionum esse, quae datur praescriptis verbis, mox apparebit. Pergamus nunc reliqua se Rui vestigia legum, quae ad eruendam actionis in factum notionem faciunt. Actio in factum continet ipsam rem gestam, quae obligat; at sunt Gmnes actiones in personam eiusmodi, Vt complectantur factum, ex quo nascuntur, Veluti: aio te
diibi mutui, commodati, depositi nomine dare centum
40쪽
rentur, laborandum ante omnia est. P Α PINIANV Dautem ait in Nonnunquam euenit, Ut cessantibus iudiciis proditis re vulgaribus actionibus, cum proprium nomen invenire non possumus, facile descendamus ad ear, quae in factum appellantur quem. locum ita
interpretor: interdum euenit, ut actio in factum concipi debeat, tunc nempe, quando non adest actio, quae in iure nomen accepit proprium Hinc
est, quod scribit POMPONI vs u) Quia actionum non plenus numerus esset, ideo plerumque actiones fufactum desiderantur. Cui adiungamus ipsum VLPI N v M x) : Si glaum ex arbore tua in meum fundum cadat, eamque ego immisso pecore depascam: Aristo scribit, non sibi occurrere legitimam id est, lege proditam dc nominatam actionem, qua experiri po . Nam neque ex lege duodecim tabularum de pastu pecoris P quia non in tuo pascitur, neque de pauperie, neque de damni iniuria agi posse. In faetum itaque erit
agendum- Nempe compertum habemus, certum actionum numerum legibus fuisse proditum, sed istum primitus receptum postea multiplicatis negotiorum generibus, emergentibusque variis causarum figuris, de quibus in prima legum S contractuum institutione, di simplieitato, S Romanorum, paucitatis breuitatisque legum amore cogitatum non erat, nequaquam suffecisse, sed utilitate populi a que naturali aequitate suadentibus, variis modis leges suppletas esse. Cum igitur accideret saepius, ut factum