Select orations of Marcus Tullius Cicero, with explanatory notes ..

111쪽

PRO Q. LIGABIO ORATIO. 97 menS, Ouli, manuS, ardor animi Quid cupiebas 3 quid optabas Nimis urgeo, commOVeri videtur adoleScenS-ad me revertar Iisdem in armis fui. IV. Quid autem aliud egimus, Tubero, niSi ut, quod hi potest, nos oSSemuS Quorum igitur impunitas, Caesar, tuae clementiae laus St, eorum ipSorum ad crudelitatem te acuet oratior atque in hac causa nonnihil equidem, Tubero, etiam tuam, Sed multo magis patris tui prudentiam desidero, quod homo quum ingenio tum etiam doctrina excellens, genu hoc auSae quod SSet, non viderit; nam i 10 vidiSset, quovi profecto quam Sto modo a te agi maluisset. Arguis fatentem non est satis ReeuSn eum, qui nu-sam habet aut, ut ego dico, meliorem Uam tu, ut, ut tu

ViS, parem Haec admirabilia, Sed prodigii simile est quod dicam. Non habet eam vim Sta accusatio, ut Q. Ligarius 15 condemnetur, sed Ut necetur Hoc egit civis Romanus

ante te nemo eXterni Sti mores, Sque ad Sanguinem incitari odio, aut levium Graecorum aut immanium barbarorum Nam quid agis aliud Romae ne sit ut domo careat 3 ne cum optimis fratribus, ne cum hoc T. Broccho 20

vivat 3 ne sit in patria Num est tum potest magis

carere his omnibus quam caret Italia prohibetur, eXSimini. Non tu ergo hunc patria privare, qua caret, Sed itavis At istud ne apud eum quidem dictatorem, qui omne 25 quos oderat morte multabat, quisquam egit isto modo. Ipse jubebat occidi nullo postulante, praemiis etiam invitabat; quae tamen crudelitas ab ho eodem aliquot annis

PoSt, quem tu nunc crudelem Sse vis, vindieata est. EV. Ego vero istud non postulo, inquies. Ita meher 30cule existimo, Tubero novi enim te, novi Patrem, OVidomum nomenque eStrum' studia generi a familiae QStrae virtutis, humanitatis, doctrinae, lurimarum artitam atque optimarum nota mihi Sunt omnia. Itaque Certo Seio VOS non Peter Sanguinem, Sed parum attenditis re enim 35CO Spectat, ut ea poena, in qua adhuc Q. Ligarius St, non

112쪽

98 in Q. TIGARIO ORATIO. videamini esse contenti. Quae est igitur alia Praeter morion 3 Si enim est in exsilio, sicuti St, Uid ampliu poStulati. An ne ignoscatur Hoc vero multo acerbiUS multoque est durius. Quod o Petimu Precibus, lacrimis, Strati ad pedes, non tam noStrae cauSa fidente quam hujus humanitati, id ne impetremus oppugnabis et in OStrum fletum irrumpes et nos jacente ad pede Suppliciam Voce

prohibebis 3 Si, quum hoc domi saceremus, quod et feci-

nem humanitatem exuisse. Quanto hoc durius, quod nos domi otimus, id to in soro oppugnare o in tali miseriumultorum perfugium misericordia tolloro 15 Dicam plane, Caesar, quod Sentio. Si inino tanta tua fortuna lenitas tanta non CSAet, quam tu Per te, Per te, iam quam obtines-intelligo quid loquar-acerbissimo luctu redundaret ista victoria. Quam multi enim essent de victoribuS, qui te crudelem esse vellent, quum etiam de victis 2 reperiantur quam multi, qui quum a te ignosci nomini voblent, impediron Clementiam tuam, quum etiam hi, quibus ipse ignovi Sti, nolint te esse in alios misericordem l Quod si probare Caesari possemus, in Africa Ligarium omnino non sui SSe, Si honesto et misericordi mendacio saluti civi

25 Calamitos QSSO Vellemus, tamen hominis non esset in tanto discrimino otioriculo civis roselloro et redarguorem Strum mendacium, of S OSSO alicujuS, Oju Certe non CSSQt, qui in eadem causa ot ortuna missos. Sed tamen aliud offerrare CaeSarem nolle, aliud noli miserori Tun dicere :30 'aesar, cave credus sis in Africa tulit arma contrario. V

nec ad hominum vox ost, quo qui apud te, C. Caesar, utitur, suam i ilius abjielut humanitatem quum cxtor rubi fuam.

Ul. Ac primus reditus os postulatio Tuberonis lineo, ut 35 opinor, i uil, velle se de . . Ligarii dolore dicero. Non dubito quin admiratus sis, vel quod do nullo alio, vel quod is,

113쪽

PRO Q. LIGABAO ORATIO. 99 qui in ea lem causa fuisset, vel quidnam novi afferret celus tu illud vocas, Tubero Cur Isto enim nomine illa adhuc causa caruit Alii errorem appellant, alii timorem qui duriUS, Spem, Cupiditatem, odium, Pertinaciam; qui

graviSSime, temeritatem p Seelu Praetero adhuc nemo. Ac mihi quidem, si proprium et Verum nomen nostri mali quaeritur, satalis quaedam calamitas incidisse videtur et improvidas hominum mente OeeUPaViSSe, ut nemo mirari debeat humana consilia divina neceSSitate SSe Superata. Liceat esse miSeroS; quamquam hoc Vietor eSS non poSSU 10

mus, sed non loquor de nobis, de illis loquor, qui occiderunt. Fuerint cupidi fuerint irati, fuerint pertinaceS, Sceleri vero crimine furoris, parricidii liceat Cn. Pompeio mortuo, licen multis aliis carere Quando hoo quiSquam e te, CaeSar, audivit, aut tua quid aliud arma voluerunt nisi a te con 15

tumoliam propulsare Quid egit tuus invictus exercitus, nisi ut suum jus tueretur et dignitatem tuam Quid Θ tu

quia Pacem SSO cupieba S, idne agebas ut tibi cum coleratis, an ut cum bonis civibus conveniret γMihi vero, Caesar, tua in me maximn merita tanta certe 20 non viderentur, Si me ut SCeleratum te ConSerVatiam uin- rem Quo modo autem tu de re publica ben meritu OSSeS,

quum tot sceleratos in lumi dignitate esse voluisses S0cessionem tu illam eXistimaviSti, CaeSar, initio, non bellum,noque hostile odium, sed civile discidium, utriSque cupien 25tibus rem publicam Salvam, Sed Partim ConSiliiS, partim studiis a communi utilitate aberrantibus. Principum dignitas erat paene par, non par fortaSS eorum, qui Sequebantur causa tum dubia, quod erat aliquid in utraque parte, quod probari poSSet nunc melior ea judicanda St, quam 30 etiam dii adjuverunt Cognita vero ementia tua qui non eam Victoriam probet, in qua occiderit nemo nisi armatus γVII. Sed, ut omittam Commianem CBUSum, Veniamu ndnostrum Utrum tandem existimas facilius fuisse, Tubero, Ligarium ex Africa xire an vos in Africam non ventro 3 35 loteramuSne,' inquies, riuum Senatus censuisset Si

114쪽

100 PRO Q. LIGARIO ORATIO. me OnSulis, nullo modo Sed tamen Ligarium senatus idem legaverat. Atque ille eo tempore paruit, quum Parere Senatui neeeSSe Cras vos tune paruiStiS, quum Paruit nemo qui noluit. Reprehendo igitur 3 Minime Vero neque enim licuit aliter vestro generi, Domini, familiae, disciplinae. Sed hoo non concedo, ut, quibus rebus gloriemini in vobis, easdem in aliis reprehendati S. Tuberoni Sors conjecta eStOX Onatu ConSulto, quum PS non deSSOt, morbo etiam impediretur Statuerat XCUSare Haec ego novi propter 10 omne necesSitudines, quae mihi Sunt cum L. Tuberono: domi una eruditi, militiae contubernaleS, OS amnes, in omni denique vita familiarex; magnum etiam Vinculiam, quod iisdem Studiis Semper usi sumus. Scio igitur Tuberonem domi manere voluisse; sed ita quidam agebat, ita rei 15 Ublicae anotissimum nomen opponebat, ut etiam Si aliter Sentiret, verborum tamen ipsorum PonJUS SUStinere non POSSet. Cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruit. Una eS Prosectu cum iis, quorum erat una CRUSI. Turdius itor sedit, itaque in Africam venit jam OCCUPatam. 20 Hinc in Ligarium crimen oritur vel ira potius. Nam Si Crimen St OlUiSSO, non minia magnum Ss, o Africam, areem omnium Provinetarum, natam ad bellum contra hanc urbem gerendum, obtinero voluiSSO quam liquem e maluisso. Atque is tamen aliquis Ligarius non suis Varus 2 imperium Se habere dicebat; asces certo habebat. Sed quoquo modo illud se habet, haec querela vostra quid valet γ Glecepti in rovinciam non sumus.' Quid, si Ssotis γέ aesarine eam tradituri suistis an contra CaeSamin i lirai

turi 3go ill ido, quid lieontiae, Caesar, ii ibi tua liberti litus det vel potius audaciae responderit Tubero, Africam,

quo Sonatu cum Smi Si seu miSerat, ibi Patrem suum tradi- tum iri suis o, mn dubitabo pud ipsum io, cujus id eum sacer intersuit, gravissimis Orbis jus consiliuit imprehena dero. Non nim, si tibi a res grata fuisset, osset otium probata. od jam hoc totum omitto iii in iam ne standurn

115쪽

PRO Q. LIGARIO ORATIO. tua patienti SSima aures, qUamine Ubero, quod nunquam cogitavit, acturus suisse videatur. Veniebatis igitur in Africam Provinciam unam e omnibUS huic victoriae maxime inseStam, in qua erat rex potentiSSimus inimicus huic cauSae, aliena voluntas conventuisimi atque magni. Quae 5

rou Quid acturi suisti. Quamquam, quid facturi fueritiS dubitem, quum videam, quid feceritis 2 Prohibiti estis

in provincia UeStra sedem ponere, et prohibiti Summa cum injuria. Quo modo id tulistis 2 acceptae injuriae querelam ad quom detulisti. Nempe ad eum, cujus uetoritatem secuti in societatem belli veneratis. Quod si Caesaris causa in provinciam veniebatis, ad eum profecto excluSi provincia venissetis. Venistis ad Pompeium. Quae QS Orgo apud

CaeSarem querela, quum eum CCUSetis, a quo queramini

prohibitos SSe vos contra Caesarem gerere bellum 2 At 15que in hoc quidem vel cum mendacio, Si vultis gloriemini Per me licet, vos provinciam fuisse Caesari tradituros. Etiam si a Varo et a quibusdam aliis prohibiti estis, ego tamen confitebor culpam esse Ligarii, qui vos tantae laudis

Oeea Sion priVaVerit. 20 IX. Sed vide, quaeSo, Caesar, constantiam ornatissimi viri, TuberoniS, quam ego, quamVi ipSe Probarem, ut Probo, tamen non Commemorarem, niSi a te cognovissem in primis

eam virtutem Solere laudari. Quae suit igitur unquam in ullo homine tanta constantia 2 Constantiam dic, nescio 25 an melius patientiam possim dicere. Quotus enim istud quiSque sectSSet, ut, a quibus partibus in dissensione civili non eSSet receptuS QSSet etiam cum Crudelitate rejectus, ad eos ipsos redire, Magni cujusdam animi atquo ejus viri CSt, quem de HScepta cauSa propositaque sententia nulla 30 Contumelia, nulla vis, nullum perieulum OSSit depellere. Ut enim cetera paria Tuberoni cum Varo suiSSent, honoS, nobilitaS, Splendor ingenium, quae nequaquam fuerunt, hOUcerte Praecipuum Tuberonis fuit, quod justo cum imperio

ex Senatu Consulto in provinciam Suam venerat. Hine 35 prohibitus non ad CaeSarem, ne iratus, non domum, no

116쪽

102 PRO Q. LIGARIO ORATIO.

iners, non in aliquam regionem, ne Condemnare a USamillam, quam Secutus erat, videretur in Macedoniam ad Cn. Pompeii castra venit, in eam PSam auSam, 'Un erat O-jectus injuria. Quid γ quum ista re nihil commovisset ejus unimUm, ad quem VeneratiS, languidiore credo, studio in causa fuistis tantummodo in raeSidii eratis, animi vero a CRUS abhorrebant an ut fit in civilibus bellis no iuvobi magis quam in reliquiS, omne enim vincendi studio tenebamur Pacis equidem Semper iactor sui, sed tum

cipue, qui in eum locum veneras, ubi tibi eSSet pereundum, nisi viciSSeS. Quamquam, ut nunc Se res habet, non dubito quin hanc Salutem anteponas illi victoriae.15 X. Haec ego non dicerem, Tubero, Si aut vos constantiae vestra aut CaeSarem beneficii Siai Paeniteret. Uno quaero, utrum veStra injuria an rei publicae persequamini. Si rei publicae, quid do vostra in illa causa perSQVeranti reSPondebitis Si vostras, videte ne erretiS, qui CaeSarem VCStriS20 inimicis iratum ore putetis, quum ignoVerit SutS. Itaque Dum tibi videor in causa Ligarii esse occupatusqnum do ojus acto diceres Quidquid dixi, ad unam summam reserri volo vel humanitati vel clementia vel misericordiae. Causa S, aeSar, egi militas quidem tecum, dum 25 te in soro tenuit ratio tonorum tuorum, Certe nunquam hoo modo: Ignoscite, judiceS erraVit, laPSUS OSt, non uin- vita si unquam posthac.' Ad parentem Sio gi Solos, ad

judices: Non secit, non cogitavit salsi tostos sietum crimen.V Dio to, Caesar, o facto Ligarii judicem osse 2 quibus in praesidiis fuerit, quaero taceo, ne haec quidem colligo, quae fortasse ut uni etiam apud uilicum togatus anto bellum prosectus, vesicius in pace, bollo oppressus, in eo ipso non acerbus, jam os totus animo ac studio tuus. Ad judicem sic rei solet, sed ego apud Parentem loquor: 35 Ibi ruvis, temere sueti, paenii ad clementiam tuam coimmio, doli Cli Piii: i in peto, ut ignoscatur oro. nemo

117쪽

PRO Q. LIGARIO ORATIO. 103 impetravit, arroganter Si plurimi, tu idem se opem, qui spem dedisti An sperandi Ligario cauSa non it, quum mihi apud te locus sit etiam pro altero deprecandi Quamquam ne in hac oratione Spe QS pΟSita cauSae nec se

eorum studiis, qui a te pro Ligario petunt, tui necessarii. IXI. Vidi enim et cognovi, quid maxime SpectareS, quum

pro alicujus Salute multi laborarent CauSa apud te rogantium gratioSiore eSSe quam VultUS ΠΟqUe te Peotaro, quam tuu eSSet neceSSarius S, qui te oraret, Sed quam illius, pro

quo laboraret. Itaque tribuis tu quidem tuis ita multa, ut 10 mihi beatiores illi videantur interdum, qui tua liberalitate

fruuntur, quam tu ipSe, qui illis tam multa concedas Sed video tamen apud te cauSas, ut dixi, Valere plus quam preces, ab iiSque te moveri maxime, quorum juStisSimum videas dolorem in petendo. 15 In Q. Ligario conservando multis tu quidem gratum facies neceSSarii tuiS, Sed Oe, quaeSo, ConSidera, quod Soles Possum sortissimos viros, Sabinos, tibi probatiSSimos, totumque agrum Sabinum, florem Italiae ac robur rei publieae, Proponere noSti optimos homines. Animadverto 20 horum omnium maeStitiam et dolorem hujus T. Hrocchi, de quo non dubito quid exiStimes, lacrimas qualoremque

ipsius et filii vides. Quid de fratribus Icam 8 Noli, Cae-

Sur, Putare de unius Capite nos agere aut tres tibi Ligarii retinendi in civitate sunt aut tres ex civitate exterminandi. 25Nam quodvis exsilium his est optatius quam patria, quam domus, quam dii Penates, uno illo exsulante. Si fraterne, si pie, si cum dolore faciunt, moveant te horum lacrimae,moVea Pietas, moVeat germanita Valent tua vox illa, quae vicit. Te enim dicere audiebamus, nos omnes adVerSarios 30 Putare, niSi qui nobiscum Ssent, te omnes, qui contra te non SSent, tuos. Videsne igitur hunc Splendorem omniUm, hano Brocchorum domum, hunc L. Marcium, C. CaeSetium, L. Corfidium, hos omnes equites Romanos, qui adSUnt,eStemutata, non Solum notos tibi, verum etiam probato Viros, 35

qui tecum fuerunt di atque his irascebamur lio require-

118쪽

101 PRO Q. LIGARIO ORATIO. bamus, his nonnulli etiam minabantur. Conserva igitur

tui SUOS, ut, quem ad modum cetera, quae dicta sunt a te, sic hoc verissimum reportatur.

XII. Quod si penitus perspicere posses concordiam L, gariorum, omne fratres tecum judicares suiSse. An potest quisquam dubitare quin, si Q. Ligarius in Italia esse potuisset, in eadem Sententia fuerit futurus, in qua fratres fuerunt 3 Quis est qui horum conSenSum CODSpirantem et paene constatum in hac prope aequalitate fraterna noverit, 1 qui hoc non sentiat, quidvis priuifuturum UiSSe, quam ut hi fratres diversas Sententia fortunaSque Sequerentiaret Voluntate igitur omnes tecum suerunt, tempeState abreptUS est unus qui si consilio id fecisset, esset eorum Similis, quo tu tamen Salvos esse voluisti Sed iori ad ollum,1 diSSenserit non a te Solum, verum etiam a fratribus : hi oorant tui. Equidem, quum tui omnibus egotii intereSSOm, memoria teneo, quali T. Ligarius quaeStor urbanuSsuerit erga te et dignitatem tuam. Sed parum est me hoc

meminiSSep Spero etiam te, qui oblivisci nihil solos nisi 20 injurias, quoniam hoc CS animi, quoniam etiam ingenii tui, to aliquid do hujus illo quaestorio ossicio, etiam de aliis quibuSdam quaeStoribus reminiSeentem, recordari. Hic igitur

T. Ligarius, qui tum nihil egit aliud-neque uim haec

divinabat-nisi ut tui eum Studiosum et bonum virum judi-25 CareS, nune a te Supplex fratris salutem potit. Quam hujus admonitus ossicio quum utrisque his dederis, tres ratres Optimos et integerrimo non Solum ibi ipsos neque his tot

ne talibus viris neque nobis neceSSariis Suis, Sed etiam rei publicae condonnVOriS.

30 Fac igitur, quod de homine nobilissimo et clarissimo secisti nuper in curia, nunc idem in foro de optimis et huic

anilii frequentino probatissimis fratribus. Ut concessisti ill irin Senatui, Si da uno Populo, Cuju Voluntatem CariS-simam semper habuisti, os, Si illo dies tibi gloriosissimus, po populo Romano gratissimus suis, noli, obsecro, dubituro, C. Caesar, sinissem illi gloriae laudem quam SaCPiSSitivi

119쪽

PRO Q. LIGARIO ORATIO. 105 quaerere. Nihil est tam populare quam bonitas, nulla de virtutibus tuis plurimis nec admirabilior nec gratior miSericordia est. Homines enim ad deo nulla re Propiu accedunt quam salutem hominibus dando. Nihil habet nec so funa UR MUS, quam ut OSSiS, ne natura meliUS, quam ut Veli servare quam plurimos. Longiorem rationem caUSadorsitan postularit, tua certe natura breviorem. Quare, quum utilius esse arbitrer te ipsum quam me aut quemquum loqui tecum, finem jam sciam tantum te admonebo, Si

illi absenti salutem dederis, praesentibus his omnibus da λ0

120쪽

M. TULLII CICERONIS

RE ID DEIOTARO

ORATIO AD CAESAREM.

I QUUM in omnibus causis gravioribUS, C. Caesar, initio dicendi commoveri soleam vehementiuS, quam Videtur vel USu Vel aeta mea poStulare, tum in hae causa ita momulta Perturbant, ut, quantum mea siles studii milia asserat ad salutem regis Deiotari defendendam, tantum facultatis timor detrahat. Primum dico pro capite sortianisque regis, quod ipsum etSi non iniquUm S in tuo dumtaxat periculo, tamen est ita inuSitaliam regem reum capitis esse, ut ante hoc tempus non Sit auditum. Deinde eum regem, quem 1 ornare antea undi Cum Senatu Solebam pro perpetuis ejus in nostram rem PUblicam meritis, nune contra atrociSSimum crimen cogor defendere. Accedit ut accusatorum alterius crudelitate, alterius indignitate conturber. Crudelem aStorem, ne dicam Sceleratum os impium, qui nepo aviam in 15 apiti discrimen adduxerit adoleSoontiaeque uno terrorem intuleritii, cujus senectutem tueri et tegere debebat, commendationsemque ineuntis notatis ab impietate et scelere duxerit avi servum corruptum praemiis ad accusandum

dominum impulerit, a legatorum pedibus i duxerit. Fugb20 tivi autem dominum accusantis, ut dominum absentem et dominuru amicissimum nostrae rei publicae, quum o vide-