M. Tullii, Ciceronis in philosophiam eiusque partes merita

161쪽

rone' alii4que veteribus philosopliis definitur rerum divinarum humanarumque et caussarum quibus hae res continentur scientia. In divinarum rerum scientia ea philosophiae Par Versatur quae a V teribus physica appellatur, et quaestiones de divino numine et de animorum corporumque natura continebat. Humanariam rerum scientiam, quae de vita et moribus, deque disserendi ratione est, complectebatur ethica et dialectica Haec triplex Philosopliandi ratio fuit a Socrate, confirmata a Ratono atque Aristotela ' . A Ram m.

Dialectica leges, quibus mens ad verum definiendo, dividendo atque argumentando inveniendum dijudicam

dum et cum aliis communicandum regatur,ti adea e debet. Quocirca uberrima quam tractet, et in qua veraettur

o. II, 2. Fin. II, 12. Plutarch de Phys Philos. seret Iint. Addo Wytis ach. Prolog. in Praecepisphilosophiae Iogica Edit Halae 784 P. 1. Senecae ep. M. Quintil. instit. XII. p. 346. Verba adjecta: caus--rumque quihus hae res contirientur' euboas p. m. mPervacua videntur, quia caussae divinorum humanorumque artes sint; eiero tamen ad Cicer. Ossic Ι, 43. p. 303. haec adjectio ad dialecticam spectare videtur. 32 Cic. Academ. I. o 1 es supra Pag 5.

162쪽

aubiecta est materia φ . Hinc eat, quod laeso di lecticam omnium artium maximam praedicet, quae quasi lux ceteris adhibeatur, quaeque doceat, rem unio sam tribuere in partes, latentem explicare definiendo, obscuram e lanare interpretando ambigua Primum videre, deinde distinguere, postremo habere regulam; qua vera et salsa dijudirentur, et quae, quibus Positis,

essent quaeque non essent consequentia. - rarissima de dialecticae materia, finibus et pretio in Cic rone aegitur animadversio, vel ab ipso facta, vel e hilonis, magistri sui, disciplina petita, contra Stoicos, qui dialecticae auxilio, ratione multa excipi osse,urobatum ibant Dialecticam nimirum non eo, quo Stoici censebant, ensu esse accipiendam, ac si ea ait scientia exi. Plura hac de re infra. Ceterum haec acutissima observatio in nullo antiquitatis phil aopho reperitur, et ero etiam in longum tempus ex philosophiae historia evanuit P.

Socrates inter arae Philosophos trimum est, qui philosophiam a rebus occultis et ab ipsa natura

163쪽

involutis avocavit, doctrinamque de humana omniatisne ejusque natura constituit, et ita universum philosophiae statum mirifice mutavit atque emendavit ' . Enimvero omnes philosophi ante Socratemptilosophiam tractabant, humanae cognitionis ejusque turae plus minus sibi conscii. Ipsi Eleatici, quamquam illi quidem de humanae cognitionis ratione

disquisiverunt summum tamen atque maximum Philosophiae momentum in eo, quod est, et quod non

est, versari debere, statuerunt. Socrates autem,

postea quam Varias atque inter se maxime dissident antiquorum Philosophorum disciplinas perscrutatus fuerat, sophistarumque levitatem, qui ostentationis aut quaeatus caussa philosophabantur et dialeet eam, quae ad rationem, qua tum gerebatur respublica, maximam Vim serebat studiosissime sectati, omnia divina atque humana jura una atque sola hin artis vi labefactare conabantur, videns et hujus rei caus--

ω Protrita ista atque pervagata philo, Socratem demum

ethicam philosophiae addi lisse, eundemque alia omnia mane contemsisse, et euorahoiitem genuiuam nobis atquElntegram Socratis ingenii quasi imaginem exhibere, nullis viano firmis stabilita est argumentis atque rationibus. D. Dissenius, praeceptor summe venerabilia, in proyam daphilosophia morali in Xenophontis de Socrate comineutariis tradita. Gotting. 1812. Dcio Academ. II. 23, 2. 8 cf. GerIachii conuuentat. suPra laudatam P. 4.

164쪽

1 do

aas explorans, omnium qui aut se floruerunt sapientum disciplinas vera rectaque philosophiam tractandi via atque ratione, accurataque humanae cognitionis intelligentia destitutas esse, praeclare intelloit. Quare cum hominibus generis cujuSVis ermones sparsit, et

eum iis ita disputavit, ut nihil assismaret, nihil seacire, simularet, sed una cum iis Verum indagaret, eosque, qui cire se aliquid opinabantur, resolleret, atque iisdem ipsos nihil scire demonstraret inanemque hominum jactationem et aerogantiam retunderet ' . Qua quidem dubitatio de omnibus rebus et nulla λfirmatione adhibita consuetudo disserendi est socratica illa dissimulantia, quam Graeo ειρωνειαν Voc Aut ). Atque eo praestare ceteri Socrates sibi videbatur, quod illi, quae nescirent, scire e Putarent, ipse, sonihil scire, id unum sciret ob eamque rem se a hitrabatur ab Apolline omnium sapientissimum esse

dictum, quod haec esset una omnis scientia ,. non a

latrari sese scire quod nesciat ). Haec vero modesta Socratis Verba non ita accipienda sunt, ac si iis, omnem cognitionem agam esse et incertam dubiamque,

165쪽

significare voluisset immo Socrates, quid esset scire, quae vera esset cognitiQ animo firmiter comprehen sum 1abuit ). Quomodo enim ex aliorum itimis Verum elicere potuisset

Dialecticam, a Socrate inventam, mirifice excoluit atque amplificavit lato, qui etsi illam non peculiar ter Pertractavit, tamen in omnibus suis libris acutissime adliibuit ). Aristoteles vero logicam dili' genter separavit a metaphysica, et utramque disciplinam peculiariter exposuit Aristotelis dialecticam deinde Stoici admodum auxerunt, , eique multa addiderunt, quae hujus artis finibus exclusa esse debebant ). Cicero denique artem dialecticam eamque sermulatiam et compendiariam ex eadem Stoicorum disciplina assumsit, et compendium topicori ad mentem Aristotelis conscripsit ), ubi locos argumentorum artificiosorum et arte Carentium enumeiat tum de diversis quaestionum caussarumque . generibus

3 CL Platonis Theaetetum. M V. G. E. Schulati, praeceptoris unam Verierabilis, Grund-saize de aligem. Login IV. Ed. 1822. Prae P. V sq. M V. Schula. l. c. p. I sq. Myttea b. i. c. P. II. .

M Cis de Orat. II, 30.

166쪽

agit. Quae quin ad rhetorica praecepta spectent, nobis nihil sunt moranda. Ex Ciceronis philosophicis et rhetoricis scriptis etsi acile dialectica quaedam esitoicorum maxime sententia constitin possit tamen,

quoniam Cicero in hac disciplina plerumque Stoicorum e tigiis institit, nec nisi in iis discessit in tuis, ubi Aeademia ipsis plane opposita erat, uti in doctrina de nota veri et salsi, quod mox videbimus, in ve- petendis iis, quae jam suae a Viris doctis copiosequoestposita sunt, tempus atque operam haud consumendam putarimus. APUT ATLERUM.

Sed ad graviorem age properemus quaestionem, in qua omne academicae Philosophiae momentum Positum est. - rimarium dialectices ossicium versa

tur in constitutione Veri, falsi, cogniti, incogniti hoc est fundamentum et regula totius Philosophiae, neque sapiens potest esse, qui, cognoscendi esse initium, ignore 73. Omnium igitur primum , quum Cicero academicam sectatus fuerit disciplinam, videamus necesse erit, quamnam Academici in iudagando exo cis Aeaden II. 9, 29.

167쪽

aniversiit rationem. Itaque primum nobis dicendum erit de via, quam ad inVeniendam veritathm Acad mici ingressi, et de ratione, qua instrumentis cognoscendi usi fuerint tum vero de ipsa veri salsiquo nota. Ceterum haec quaestio paullo uberius nobis videtur Persequenda atque illustranda, quoniam ad Cognoscendam neque diiudicandam Ciceronis philo aophiam Plurimum habet Ponderis atqus moriensi

Quum Academia, Prosecta a Socrate ejusdem sequuta sit disserendi rationem, ad sentem quasi Tegrediendum nobis, et, quam inde a Socrate adinveniendum verum Academici iniverint iam, e

Pediendum erit.

DE SOCRATE. Socrates hanc inivit rationem, ut percontando atque intereogando elicere studeret eorum opiniones, quibuscum disserebat, ut ad ea, quae si resp9ndissent, si quid videretur, diceret Quae quidem disserendi Tati in mutua vividaque et docentis et discentis alacritate ac vi animi ingeniique agilitate consistebat. Veritatem enim non temere accipiendam, sed id quod quaereretur via et ratione reperiendum, aut quod scire nos opinaremur, nescire nos intelligendum esse,s eis. Fin. II, 1.

168쪽

docuit Etenim iis, cum quibus agebat, non Persuasionem inliquam, quam habebat obtrudebat et tanquam oraculum quoddam proponebat; sed .aptis Potius concinnisque laterrogationibus id, quod verum esse utabat cujusquo mente elicere studebat ). Sibi enim persuasit, hominibus, sana mente Pra iis, si iis Verum quiddam proponeretur, eorumque attentio ad id dirigeretnr. de rei Veritate sponte in suaderi,

modo eorum menti succurretur, et materia cognitionis iis ex ram eliceretur reique cognitio lareretur.

Quapropter artem suam obstetriciam sinιευτικὴν esse putavit )ν quae nimirum mihil tori pareret, sed

menti succuneret ad cognitiones, quae in ejus reces-oibus laterent, excitandas atque excolendas Haec igitur disserendi ratio incitabat homines, ut mentis vim

atque leges, tanquam omnis Veritatis sontem, omnis- quo cognitionis principia examinarent atque excuterrent. Itaque, alicujus rei cognitionem in mentis nostra natura sitam esse, statuit lorro haec socratica dis putatio mon ulterius Procedebat, miSi quae antecedebant, terspecta erant inique extra omne dubium posita quae iis, quae Perspicua erant, repugna-

169쪽

hant, rejiciebat sibi enim contradicentia haud Antiavera sae posse, Vera quae autem sint, sibi conse tire ac concinere debere, diserte hac ratione expressit.

VII. DE SOCRATICIS.

Iam ero, quam e Socratis variis et diversis et in omnem partem diffusis disputationibus alius aliud apprehenderet, et quum discipulorum ingenia diversissima essent, atque alius aliud in eo audiendo e sequeretur consilium proseminatae sunt quasi semili odissentientea iter se et multum disjunctae et dis- Pares . DE PLATONE, Plato, quum inter omnes Socratis discipulos divina quadam naturae et ingenii Praestantia et egregia institutione disciplinaque inplendesceret, et doctoris aut ingenium omnium optime Penetrasset, eandem quam ille disserendi interrogandique iam atque rationem institit. Sed praeter hau soci Midam disserendi rationem, quae in interrogationibus ἐρ-ησεσί et in responsionibus ἀποκρίσεσιν constabat saepe etiam,

170쪽

ne dispulatio nimis lente procederet, longiore atque cohaerente usus est ratione, quae Graecis dicebatur λογος. lato omne judicium ieritatis veritatem que ipsam abductam ab opinionibus et a sensibus, cogitationis ipsius et mentis esse Voluit quod sola mens cerneret id, quod esset simplex et unius modiet tale quale esset. Haec est idea, quam Cicero Vertit speciem Ratio enim humana νους, .Oγος , Platonis sententia, habet tales ideas, non in hac terra natas, sed a deo ingeneratas universales notiones, quibus rerum naturam τ ον την θυσίαν , quae sensibus ea 'cipi non potest, cognoscimus. deae aeterna exemplaria nulli subjectae sunt mutationi, sed semper sibi constant, atque scientiam, quae in omnia tempora omnibus hominibus Valet, essicero Possunt. Hinc artis dialecticae, cujus finem esse dixit hunc, ut mens a rebus, quae in sensu caderent, ad intelligibiles et ideas i. e. aeterna rerum ex Pla-xia converteretur, ossicium lato posuit in utraque methodo in synthetica, quae componendo a singularibus ad universalia progreditur, et in analytica, Maodividendo ab universalibus ad singularia descendit. Vera atque pura c6gnitio in illis persectissimis atque

abaolutissimis exemplaribus sita est horam autem scio tia humanae menti innata est. Atqui idearum natura in nobis obscurata est . itaque denuo excitari et in