M. Tullii, Ciceronis in philosophiam eiusque partes merita

81쪽

aeutisauniath quae Cicero et pravit Philpsophicis aeriptis lucenda sunt. De eorum argument infra in qui est de divinati*ne, copiosius e 'nemus.

XIV. DE IUBUS LIBELLIS, ra D SENECTUTE, ALTER DE AΜICITIA, TERTIUS DE FATO.

Eodem tempore Cicero misit ad Atticum librum

de Senectute in Catonςm, libellum Praestantissimum, γ' et illum et se, ut unque enem, consolari Vult. induxit autem snem venerabilem anctiarimumque y , Μ. Munem Cens'rem, enectutem defendentem ab iis, m eam focuam Plent. Atque ex a quidem innis Persona summa huic disputationi additur et gravitas et Maiestas, et Mare ita pugnat quatuor principales caussas, de quibus senectus Vulgo misera putetur eam nimirum a secare a Tebus gerendis, o piis obilitare, omnibus sere voluptatibus privaro, denique haud Pr ut abesse a morte. Has .ingulas siccuiatinnis Parte diluit, negatque, Partimeas in amectutem convenire, partim ex iis risus miserarm senectutem reddi. Simul ostendit , qua

82쪽

ait totum denique libellum claudit pulcherrimus lacus

de aeternitate animorum. Ciceronem in conficiendo hoc libello toto Pectore Versatum esse, et res χρον tur, et vero ipso profitetur ). Ceterum notandum est, Catonem, etsi acerrimus Stoicus sierit, in hoc tamen dialogo non Stoicorum tetricas atque dissicit sententias sequutum esse; sed saepius magis ad Peripateticorum mitiorem facilioremque disciplinam i clinasse ) QMd quidem nos minime morari atque offendere potest, si reputamus, hunc Sermonem non ex intima Stoicorum docti in depromtiun esse, Sed familiariter tantum a Catone cum adolescentibus Scipione et Laelio institutum. - Ut in hac scriptiuncula ad senem senex de senectute, sic Paullo post ad eundem Atticum amicum amicissimus de amicitia scripsit, quoniam haec res digna sibi tum omnium cognitione, tum sua familiaritate Visa est ). In-- scripsit hunc libellum Laelium, quia hic sapientissimus vir do amicitia disputans inducitur. Hic liber, etiamsi in eo Ciceronem nostrum haud satis Mourate Versatum, negari loquit, jucundissimus tamen lectu

3 Cato c. I. in quidsin ita iucunda huius libri confectio

fuit, ut non modo omnes absterserit senectutis 'Iestia sed offecerit moliem etiam et ucundam Senectutem.

4 CL. v. c. cap. XIV. XIX. et alibi prasim. 5 Lael. e. L

83쪽

est, et tenerrimos amicitiae sensus 'e xprimit, alque eo magis lectoris animum rapit, quod haec amicitiae quasi imago secundum summorum praestantissim riamque Romanoriam indolem adumbrata exhibetur - Libris dematura Deorum et de Divinatione adjutarit duos de Fato libros, in toti huic quaestioni abunde satisfactum esset e quibus exordium et est rius libri particula exigua nobis est servata quaeri dici acrimonia et sagacitate sese commendat 7 .

XV. DE LIBRIS DE OFFICIIS ET DE RELIQUIS PHILOSΟΡΗICIS ACRIPTIS.

Tum Cicero tres libros de ossiciis scripsit adsilirum aicum ) qui tum disciplinae inatiΡΝ, philosophi peripatetici, commissus erat. Primum cet, quam gravis et utilis hic philosophiae locus sit, et quam aptum et elati filii it auctoritati lauae,' .6 Hunc Itholium oritio cxamini subjecit Heumanuus in Aet. H. Vol. II. p. 446 sqq. sed iniquissimum de eo idit judicium, atquct Iocum quendam, meridiana luce clariorem, ne intinerit quidem. lux inis in Cic. loco de Fato et de eiu externa forma cf. Breini P. 1 et 2. Si quo vide quae congessit Francisc. inhes in disserti juridica in unal Acad. Lugd. at anni 1818. P 8 3w9 Ad Attic. XV, 13. dos hic λοjοφούμ.9. quid enim aliud

et τὸ περὶ του καθήκοντος magnifice explicamus, προς ομνεμ

84쪽

Scripti sunt hi libri mino DCCIX, M. Antonio et P. Corneli Dolabella Coss. , Ceterum dial0gicam formam, qua in reliquis libris philosoplsicis usus est, in his libris non adhibuit; idclam, uti Videtur, quod non

actae ca subtiliter disputandi sitione hunc locum pertractare, M axiorum Philoapphorum ententias

emamque argumenta semparare atque exami re at

tuit; in omnis praeceptis ad Vitam 'mmunem inclituendam salutaribus filum instruere voluit γ. Ruillo pust duos librq de Gloria ad Atticum auripsit qui diu Post inVentam artem ιγ Πρphia pam servati erant, Postea tamen interciderunt. Multus spripto est Middieipuus ' . Fragmenta librorum do Gloria v. in editi iniurii XVI, II. p. 112. E. mm tempore ex lay ad a, quibus Stoic um eis, quRo a munues hinninum intelligentia abhorre-rφnt, ψ iparo uduit, 'nscripsit Praetex eas me tempore, quo scripti sunt hi Iibri v. Franc Bi ea L p. et ei. ad DRI. r. 2 CL Binke. I. c. p. s. et Gerathard V. CeL, Praes ad hos libros P. XVIII sqq. 3 Cis. ad Attae. XV 27. M uso os Cicero, tu aut veta. I. IV. . IX. P. 233. 5 CL Bru : r. iat Phil. T. II, p. 45. qui cum mulias aliis

85쪽

quae nobis supersunt lailosophie scripta multo plura Ciceronem consecisse, vel ex loco in ossiciis ὶ ubi ipso ait: Quamobrem magnopere te hortor, mi Meero, ut non solum orationes meas, sed hos etiam de philosophia libros, qui iam illos sere aequarunt, at diose legas γζ' luculenter videtur arearerm.

Enumeratis Ciceronis philosophicis scriptis extemporis quo composita sunt Tatione, sequitur, ut oecundum argumentum, quod in iis Pertractatum est, quo ordine sint digerenda, aues expediamus. Ad physiologiam reserendi sunt tres libri dematura Deorum, duo de Divinatione et Dagmentum de Fatorquibus addi potest Timaeus, seu liber de Universitate, e latone in latinum sermonem conversus, qui haud integer ad nos pervenit, et Somnium Scipionis, ah

mihi sensere videtur. Cui sententia ipsius Clearonia verba in Parad. I. r. repugnant Vereor, inquit, ne in vestriam an stoicorum hominum disputationibus, non enineo aena depronua haec videatur oratio dicam tamen, Mod sentio. De his ae γις es proluom Gemhardi p. XXV aqq. eumann acu Phil. T. III p. 694 sqq. et

elegantissime de iis disserentem Bardulum in musa Phl-lesos II. i. 9 sqq.

et Verbum enim aequar de numero aeripiendum. V. Beter P. V

86쪽

ticula sexti libri de Republica, macrobio sexvata atque explicata in quo Platonis quidem vestigiis insistens, nativae tamen indolis atque ingenii doc mentum edidit longe splendidis imum , Ad moralem

philosophiam, quam plurimis libris complexus est, pertinent quinque libri de Finibus B et, tres libri de ossiciis Tusculanae quaestiones dialogi de Senectute et de Amicitia, sex denique aradoxa stoica a Cicerone explicita. Ad politicam philosophiae putem reserendi sunt sex libri de Republica, et libride Legibus. Denique dialecticae adscribendi sunt academici libri, in quibus potissimum de veri falsique notionibus disputatur: quibus addi possint Topica

Ciceronis; sed haec ad dicendi potius artem spectant. Nam de dialectica seu logica a Cicerone consecta haud somniandum est ').

CAPUT TERTIUM.

Si scriptoris alicujus monumenta curato atque diligente percipere, justumque iis pretium statuere Olumus, ante omnia, quod in iis conficiendis

87쪽

quutus videatur consilium, quam maxime anquire

dum nobis erit. Quod quum in dijudicanda Ciceronis philosophia plerumque a Viris doctis neglectum it, profecto non est, quod hemur, diverdissimas indoatque inter se maxime discrepantes enata esse sententias. Ab hoc igitur consilio, quantum in nobis est, exponendo et inprimis ex Ciceronis ipsius scriptis illustrando ejus quae sequitur disputationis Primordia nobis capionda duximus.

Cicero uti in republica versatus omnem in ea industriam, omnem operam, mnes seras Cogitationesque Osuit, civiumque salutem atque incolumitatem modis omnibus augere et promovere enisus est: ita ei in senili aetate constituto et ab administranda MVitate remoto, quum, romana republica Versa, atque

libertate Caesaris dominatu oppressa, sibi non amplius in vita publica versari liceret, quaerenti multumque et diu cogitanti, quanam re posset civibus suis Ptime consulere, ne quando intermitteret civit sis salutem adjuvare, nulla major occurrit, quam si optimarum Itium vias traderet civibus .suis ' , atque philosophiam e Graecia traductam latinarum uer rum luce illustraret, et divinae illius doctrinae amo-9 Dium II, 1. os Π, 2. Tusc. I, 3. II, 3. et alibi.

88쪽

rem in Romanorum animis accenderet et aleret ), eosque vera, studio et labore uo doctiores ac meliores redderet Quod enim munus, inquit reipublicae adseu majus meliusve possumus, quam si docemus et erudimus juventutem his praesertim moribus atque temporibus, quibus ita prolapsa est, ut omnium opibus reseenanda ad coercenda siti mec, vero id essici posse confido, quod ne postulanduanquidem est, ut omnes adolescentes se ad haec studia convertant Pauci utinam quorum tamen in republica

late Patere Potuit industria; huidem ex his etiam fructum capio laboris mei, qui jam aetate Provecti in nostris litteris acquiescunt quorum studio legendi meum scribendi studium Vehementer ii dies incit

tur quos quidem plures, quam rebar, esse cognovi ' . Cicero igitur, Patriae suae amantissimus, atque -- cessarum Priscoriam Romanorum rerum cogitatione Percussus, majorum Virtutes, quae tum extinctae paene atque deletae Videbantur, in Romanorum i

geniis dandis optimis Philosophiae praeceptis, iisque

O CL. N. D. I, 3. r. I, 4. ubi dicit se intei Bonuiuos inQ-lorum non moa diseendi sed etiam scribendi studia eommovisse et altero loeό: Multum autem, an fluxisse video de libris nostris.

89쪽

Iuculentissimis exemplis ex historia romana petitis illus aratis atque confirmatis resuscitare voluit Socratis, philosophiae parentis, exemplo ' philosophiam inui bibus collocavit, et in domus etiam introduxit, et coegit de vita et moribus rebusque bonis et malis quaerere q). Itaque Ciceio, etsi nullum fere philosophiae locum, qui non latitiis litteris militistratus Pateret, reliquit non persectam artis quandam disci- Plitiam qndidit, neque lao in conscribendis dialogis

si is philosophicis sequutus est consilium, sed para clarissima quaeque et ad mores consermandos vitamque melius instituendam saluberrima apientiae Praecepta, romani sermonis splendore inplanata, ex umbra quasi in solem atque pulverem Producere sibi Proposuit. innino, quod jam supra molauimus, Romanorum ingenium abhorruit a perficienda nova philosophicae disciplinae arte. Cujus rei caussas partim in romanae gentis indole partim vero etiam in eo sitas esse Putavimus, quod Romani ad praestantissima Graecorum ingeniorum monumenta, tanquam exemplaria, imitandi studium dirigentes, se quicquam novi

5 Cic. Tusc. u. V, 4. ubi v. Davis. 6 Cie ad Divers. XV. P. 4. u. - soli propemodum a philosophiam illam veterem se antiquam in forum atquis Tempublicam, atqias in Psam aciem paens deduximus CL ad O. r. III. P . τ Cl. Di in II, 2.

90쪽

invenire atque Vestigare posse, diffisi esse videntur. Eandem ingressus viam Cicero, Graecomam vestigiis insistens, in ipsi philosophiae mysteriis nihil novi invenit, sed ea retractarit, quae jam erant in Promtu

atque Parata, quaeque civibus suis utilissima videbantur. Enimvero Ciceronis Philosophia mimam Partem mera vitae sapientia est, sana tamen Plerumque atque vera Quae paucis jam perstrinximus, ex iis, quae in ceteris hujus disputationis partibus cur lius atque uberius exponentur, clarius elucebunt.

Cicero Academicorum diεciplinae, qualis post Arcesilam, in Carneade atque Philone tradebatur, ditus erat. Sub hujus auspiciis, cui totum se tradidit, ingenium incademicam Philosophiam curatissime lesenescere atque perscrutari didiciti suum enim omnium philosophorum disciplinas perscrutatus, summos Grameiam philosophos de gravissimis suaestionibus vehementer dissentire intierque se dissidere ), intelligeret,

MAEL Tusc. u. V. 1. 2. A deam. Ι, .s Apadem. II, 4. Tusc. , s. s. omniato Posteriorem libri II. Academicorum artem, ubi do 'iapas et subtilissimo dis- Putavit, et logantissima.