장음표시 사용
21쪽
cipienti as obiectorum magii aes sint expositi. Rursumque diciti imitteri iis, seniliterior jam anima hoc sensu suos interiotes motus api tus suinsitivi coeterorumque sensu u, quas ab intus dirigit functiones cognoscit, atque discernit ut infra patebit. Quibus si explicatis, sub J1aes non alia vocis acceptione de sensu interiori nobis erit agendum.
Pa ratione negari, aut iv d Pium retina post exi in tia si in interioris C A A II.
Pristas Philosophis rion destierunt,qui naturaim, ac vatietatem sensuum in quovis anima lium c enere exponentes nullam commen ora
runt vim animae sentit tuam, quae intrinsecus praesidere si initique fere modo , quo sensi is externi in obitastolum perceptione ainceretur. Nam Stoici na' sin. . quantum ex Plutarcho spar in , ac intercise coli 1gi potest quinque dumtaxat enume merunt sensus, qui 1 nobis cognominantur eXterni, nempe vissi , auditu ς, Odoratus, g tr-stias Vc tactus , eosque a Principe parte alaturae, quum ratiocinationem appes lant, enasci, ac instar polypi acetabulorum per corpus extendi dixerunt. Issiid pariter addentes positis operationibus praedictor a sentiatura , fieriinti idem tiinti insecus in Dii ' homini biis, ut inquumt visa illa, quae
a Graecis phantasmata vocantur, non tamen iacinteris , seu in ratione miniine participantibus.
Alij vero tametsi memoriam aliquando, aut imaginationem commemorent, illam nihilosia inus non videntur distinguere a parte discursiua , vel lita rationem aliquam concedebant in bivitis, ut Diogenes, Pythagora , vel quia solbis D de hominibus loquebantur. Sed quidquid sit de placitis antiquorum , illud nobis videndumenti qua ratione forsitan ducti , vel ipsi tunc sensitim interiore in ponere,' cum coeteris sensibus connumerare omiserint, vel alij tunc eun
dem negare, ac de medio tollere probabiliter os ent; ut hac ratione perpens a solidaque ninus reperta , deinceps quos in
22쪽
Rudamento,qui rectius sunt philosephati illum constituant,
Ratio itaque dubitanda de cistentia sensus interiora , J- ciue pariter negandi ca sorsitan sic potest. Nam vel huiusmodi potentia ponitur in animali una pio m genere , tam uam proprietas quae lana, Vt aiunt, quartii dicabius,
Quae omnibus suis spectibus semper, ac lis debeat compe tere, vel ponitur ut accidentalis persectio quibusdam ait
tuto modo conueniens speciebus animalium, non vero omnibus. At neutrum videtur necessario veris in gitur ponenda non est talis facultas in animali. Primum non videtur verit ari ; nam multa sunt animai
tia, in quibus nec vestis iuni apparet sensus interni, ut sunt Conchylia . belluae on ne ad saxa natiuis testibus adlia
restes, Coclea , siue ten es tres , siue marinae Lumbrici, ac vermes uniuersi, cunctaque, quae secta vivunt, ac vix tactum in gustum , ut vescantur coalescant, ostendunt. Accedit quia nimbrione, quem anima sensi sita viuere , Onanes concedunt, si1 militer, in Mola, ex cunctis facultatibus sentiti uis,non nisi tacuis adeste conspicitur, absque ullo inditio alterius sensus, siue interioris, siue exterioris. Vnde Aristoteles docet , aliqua animal tali ab se omne sciensius, rm. alia vero quosdam, quaedam vero num maxime necessa rium tactum. Ac rutius aperte seretur , quibusdam quidem
animandibus nec imaginat Onelu ne te: Non igitur ennas
interior cunctis competit animantibus tanquam proprietas 1p11us antimalis in genere. Praeterea id ipsum coroboratur, quoniam si sensus aliquis interior necessario concedendus esset cuilibet animali, a vim huiusmodi esset vinus memoratiua, qua animalia moueant i ad quaerenda, vel subterfugienda nulli , quae hactenus perceperunt, ne quod iursus cupiant, aut renuant ad tuendam alendauique vitam igno rent. Veruntamen experientia clare dentonstrat, pleraque animantia esse,quae memoria omnino carent ex propria con stitutione sua naturae a sensu eniin, ut alibi ait Aristotele S, - μα-. quibusdam innascit hir memoria ciuibusdam veros On im
23쪽
statur quibus autem tmemoria non innascitur Jhaec bima inatione, extimatione pariter carere necesse est quandi
- . . nam a ualem ad cam partem, id est potentiam animae docet pertinere ad quam perimet magmatio. Et extimatio sem
licet inpluinnis coeterorum animalium, quae persectiorem, a. R sim cremtiomina, ac morum animi hu - les adnotauit adco ut illano iam si ad internorum sensuum participationem communi sient i referantur. Nihilominus tamen si huiusmodi Ven operationes articulatim, ac nihili has expendantur, Ilo ad uisu sensu tenori, commode intelligi possunt
sol iustinctu natiuae, mo potentiae Vectio u in opCra applicantur . Vnde Algazesus 4 Auuinna in V,
- - in i rus tor citans, conformiter docet, est a animalia per capere bonum in conueniens, ioci uum solom in natur ' cum tamen ultra illum admittant sensum internum ad alia munera in anima ab ud obeunda quae
Semel tigitur dicatur ad omnia illa , animal moue, inta. naturae, ac satelliti sensuum externorum nil di is necessat in sensuvanternas. Sed sicut Ariitoteles putat in J non re memoria in etiamsi issae ad loca distantia moueantur, ac pullae redeant i inportune iunirum ciuia menti appet mi ac natures instinctu pluries in idem e ssem contingit Itasim res ulvae ctione bruto, ut
abs si memoria, alioue sensu interiori, per instinctum na-
24쪽
turae, ac sensus externos procedere putabiliatur. Nam quod attinet ad hominem Cannia ea munera, qtiae sensibus in rei ni stribui solent, facile per intellectum obiri posse intelliguntur, aut etiam immediat per ipsam an maam intellectivam , ut
colligi videtur ex vel bis quibusdam Platonis in Thaeeteto ubi postquam ad singula genera sensibilium percipi cnda,singula organa externa descruire posuillet, nullum tam cia proprium organun in homine, his, ciliis dixit, accommodari, sed ipsam potius per se plana animam communionem tria, omnibus iudi are. Nam , inquit, videtur anima quaedam per se ipsam animaduertere, nonnulla per corporis vires arprehendere . At i, a cimoia pro ratione dub1tandi adducta, nec prosecto subsistore, nec veraciter concludere constabit in serius , uni non nodo illis experientia manifeste in phiribus sues e serui, sed illata qu*que invidia fals o ex antec eden tibus instrantur. Sensem interior in conss iu dum esse in cunctis animo ribu , eumque ex ommum i sorum natura deprehendi. CAP. III. Aliteris igitur omissis , stabiliendum est cun comunini ininium Philosophorum sententia , p te sensus externos, sensum aliquem intei num incissi cunctis animantibus , sine ille lin plex, unica facultas, in se sit a parte rei,si uerro obsecrorum arietate, mune cum oue distinctione multiplex,ut infra e aminabitur.
Id quod expresse , ac diserte primo tradidit Plato tum in aliis libris, ut notat Galenus,tum in Thaeeteto, ubi post mul G γ ta arpumenta, quibus ostenderat una quadam vi an in nos
b. -- 'φ mgeruntur, atque etiam illis ρ Τ- - i. MI nominibus, atque brutis natur tem huiusmocli facultatem adesse, qua passiones per corpuβ
25쪽
manantes in animam sentiunt, cum ratiocinatio nonnis post Ionga cumcula tempulis adueniat quibus copetu
in autem haiae similiarem senium tib lum naim .io sita ius Quinque ali vocant , ipse or an quinque se sus in omne In Vnum conmiunt, varias pessiones corpor eidemscessu tantus representando Vneinde idem ab Aristotele proditum si constat,tum a primo Metapiti sic cap. i. de ma Piappeis tu in omnibus minalibus esse commut a. Et certe neminem n quam aperte, ac positive hoc videturn es qua intus aliquot vetvistiores, Ophi, Ut nota h subiecto illius plerique etiam recentiores dissideant
ri necem tale autem natura animalis,4 ab X perientia
rationem ausipi cando existentiam sensus interio, Thesepositamus. Pramo, nam ad peristionem in conseruat1oncinnaturae Umique minatis non suffciti ut eunest obierar tib sensum Yterniam illius cadunt anima absolute co Iscat, nasi simul ea valeat aliquo modo distinguem iid
ab II materialiter saltem diseemese, , , sic a dii ET
Odor tactile a commestibili,4 similia, vi notat Ah toteles. Qui autem inter duo discemit, uti umque debet . . .. ogi olae , t adem Philosophus probat ibidem sed uis
tummodo occupatur, nec potes visus quae ad olfactum ves
uduill perta frent iudicare ergo sisti a in illo debe Potenta quae omnia iugula est emorum obieci cominum quadam ipsorum participatione percipi rac tu residens a se extimato
d11c emendo apte diuidice. Quo argumento videtur m iu ste Plato loco citato cu multis adiectis interiόcutionibu
ast, C eo, Quod quae per auditum eadem p. et non possint; por aliud quidpiam de alterutris, arde s
26쪽
c simul esse iudicandum Et Aristoteles, enumeratis n- α bu proprijs sensuum externorum, ex eo tamcludites videt. audit lentit , quia valet discernere, alia quidem est e dulata ab albis, nec gustu, nec visu, nec ambobus seni-hus Opes 'andO,sed quadam cominum panicula omnium' sorioi una Id quod etiam ipse alibi docet, & pr. clare Di 'd'A μ δε ρus,
ctores permulti . . .. F. Ob . v SVcundo idem probatur, quia ad vitam animalis tradu ri, mimia celidam non modo requiritur cognitio extrinsecorum Omnitim sensibilium in coria in praesentia pro ut habetur per sensum externum, sed etiam in absentia antequam voluptas,vel dolor ab illis praesenti allic histratur , ut ea vel ad salutem , iucunditatem appetat, ac perquirat vel ad molestiam,&noxam cultandam renuat , atque diutagiat. Siquidem ominis acti O, motus animalis sequitur apprornensionen sera sus, 'uritam animalia motu progressitio, quaedam vero alio naotu sibi larum comparare, ac necessaria quaerere, vesconi 1aria etiam remota distu gere conitari, vitaeque suae per apprehelisionem absentibi obiectorum hoc pacto consul cie. At haec apprahensii pertinete non potet ad aliquem κquin ire vulgatis sic nubiis, tam illi non nisi praesentialiter immittentus a suis obice iis, ut expellantia constat ergo constituencla est in animali alia quaedam interna facultas
anui sensitivae, quae sensibilia obiecta extrinseca praefato modo dignoscat, sitque illi proximum principium praedicta
Tertio nain preteter obiecta iam dicta sine praesentia, siue absentia, quae singulis extet ni sensibus affignantur, alia sunt, Vae ab animali omnino dignosci ipsa psius expostulat naturo necessitas cuiusnodi sunt ipsorumme sensuum externorum sensitiones,quibus bene, vel male anacitur ani mal , proindeque ab illo necessario discernendae , de motus Omne S appetitus sensitivi , quibus famulari debent caetea facultates animales, v assequi valeat natura, quod post
27쪽
lat , ac vitare quod remisit, ipsis prius motibus pere eritis ad timem es mi bim. Sed nequit sensius exterior pitacia percipere , quia visus verbi gratia, neque percipit umaut suam ratia ii, neque cordis amorem, Vel Ium actu videre,' si de caeteris; cuni quilibet sensus exterior no m. in V m p tum scia ea quo u utatur absqu a la esse 'one versetur ut praeclare splicatri Tl
moal a lignari debet Iculias, qua inius nodi:
tiones ' motus mina in se ipso percipiat inii, ei mustdmquani in centro ad eorum intulacra eueipienda a Tteles exprestat, cum, non visiu quidem inquit anima vid
re , hoc est cognoscere quod videt , sed eum: et α
s mcula omiatum sensioriosum nisa, Queuo Probatur, mula ad operationem ipsorum mei sei suum X ternorum virtus aliqua interna requiritui ou tam uari ex communi sonte quilibet ipserum, vini co tentem, ac proportionatam recipiat,ne plus, vesciuiram
par est, exerceri vaIeae Athoe sesicis et e
adsit intrinsecus communis sensationum ipsa um,
eis necessam suppeditari, vel improuida aut inopporrirna Ullitate raccum contingeret Ergo dari debe dat
interior aliqua facultas cognosci tua ,: πάππ
sen us externa opportunitate vis ipsis ad opefandu Trinata suo vestiti arbitrio impertiatur Qua pro A eti
siue ad si cu potestate mitte di spirita
ab illa mersa &a parte rei distincta, tamquam putrita cognoicitati a Ioco motiua omnino i merita psa Iurii debent esse interius conuineta in eadem diu , ' mali , nam ab Vtroque tamquam ab integro,
: nnis rei nil si Aristotela sensuum inquit ii inci
pium ab eadem parte est animalibus, a quam ii ii te
28쪽
esk commune sensorium, in quod eo , qui ψη 'M
sensus, necessarium est obviare, hoc est comicnire pei
quam , tanquam ad centrum undique confluunt rerum imam , propri)s sensorius exceptae in actu sentiendi sensuum ternorum, modo, quo infra explicabitur. Quare sensus extemi dum actu sentiunt, illuc dicuntur conuenire , unde per peruos, is eatus , vim sentiendi accipiunt, quo buas sensationes, e propria simulacra transfundunt'. Hinc autem alba oritur necesistas ponendi sensum ternum,nimirum ad regimenae tum ipsorum sensuum externo-
Itura, tum carierarum quoque iunitum facultatum ana malis. Siquidem inter cunctas facultates illius,certus dcbet reperi
m ordo, ac proportio , talisque subalternatio, ut ad aliquam deueniatur potentiam , aqua primo caeterae in suis operationibus aliquo modo reganturin inde tota animalis,suarum l. operationum directio sumat initium, unde cuiusque dependet applicatio, atque cognitio. Verum nullus est sensus exterior, a quo talis oriri possit applicatio, atque cognitio; quia ut diximus , nullus eorum est, qui possit sua , vel aliorum sensationes, ac motus appetitus sensitivi percipere. Igi tu alia in animali dari debet facultas cognoscitiua interius praesidens , ad quam tanquam ad communem terminum a omnes motus animalis , appraehensiones eκternorum sensuum reserantur, ut pro opportunitate, facultates a quibus procedunt, cum Opus fuerit,uel rite ad operandum applicet, vel omnino ab operatione compescat. Unde Aristotelas, am ii.i .ci, malia phantasijs ac memorijs dixit vivere, quia nempe
29쪽
huius inodi cognitionibus taeterae facultates reguntur in suis operationibus d gubernantur. Quare etiam Themistius, interiorem sensium constituens, iudici a stimilat intus protria nati sede illi,st: iudicium de singulis promat, pro iure, quae sunt agenda , decernat.
Demum praedicta omnia unico argumento recapitulantes, idem probare si sumus, quia praeter actus, ac sensationes cui usique sensus eXterni, aliae sunt cognitiones necessario co- cedendar in animali, tum circa eadem obiecta siensium externorum, na Odo , quo sensius externi nequaquam possunt procedere, ut discernendo unum ab alio , vel ea in absentia quoque percipiendo: tun circa alia obiecta, quae nullo modo cadere possunt sub sensu in Ateinum, ut supra explica- tumus : Seu actiones quaecumque reduci non possunt ad a.M. 8. Vnum principium, ut inquit S. Thomas, requirunt in anim ii diuersiis potentias, a quibus immediate procedant siqvi
o iubilantia, imit communificiis ateticorum sententia. Erinyo alibi . go necessario constituenda erit m animali, praeter sensum . cxternum, distincta quaedam potentia cognoscitiua , quae circa descripta obiecta , quo diae inius modo, sit proximum principium operandi ipsius animae sensitivae, di hanc poten
Ex peculiari qmque must sique si rum natum eundem flusum in animantibo depraehendi. cap. I V. DI de existentia sensus interioris
quantum ex com muri an im alium natura, fui ctionum q. suarum nece imitate colligi potest,iam satis constiterit eandem nunc in sua gulis animalium generibus ex peculiaribus eorum
tionibus probandam esse putauimus Quamobrem a dioniori sumentes initium praeclarum ades primo in iominum g nere huius existentiae argumentum , si1 phantas natum , seu
30쪽
internarum sensationum necessitatem conssideremus, ad ipsisso uoque intellectus Operationes naturali er obe clas. Hic enim cum ex vi suae conditionis,& consortio alari vice rationalis uni corpore , nihil in hac vita percipere, mitiique attingere naturaliter valeat , quod pariter aliquo modo non fite it in seri su , aut ad sitimilitudinen eorum, quae siensibus percipi tui eis iactum imo cum nonnisiissimul cum viribus, cognitionibusque corporeis suas operationes edere queat, ut anima simul, corpus in homine tanquam num totum coutraque parte compositum, iligiter petetur Nequaquam solo uini stelio sensuum e&ternorunn, qui ab obiectis tantum inodo ni sciatia immutantur, haec munera obire suasque mi illactiones, prout opus est, cum libuerit elicere posset, nisi per sensum interiorem , cooperationem assiduam sortiretur cognitionis corporea etiam in absentia obiectorum. Alio
qu7ia intellinus humanus, vel non nisi id, quod sensu ext
riori actu percipitur, intelligere, vel in aliquo concursu seculiatis oro anicae, aut corporeo instrumento, assus ue,4 ut piuὶimram Operaretur m corpore, quod est falsum. Nam ut docet Aristoteles nunquam 11 ne phantasmate intelligit arti-nra, paulo infe ius ait,qui non sentit aliquid, nihil utique i ββ addita et nec intelliget, cum speculatur, necesse in sit
mul phantasma aliquod speculari. Rursus idem sensius in homine satis superque probatur
eXperientia 4 obseruatione nostiarum imaginationum , recordationumque sensibilium obiectorum quandoquident cinis sponte sensum nobis ipsi adimamus, negare non possumus interdum sensibilia remota a sensibus externis, ita nobis obiici,ac si praesentia essent, eXternis l. sensibus tunc actu oblata, adeo et non satis homo quandoque aduertat, si exteriori aliquo sensu, an interiori conccptu ea ipsa, quae imagi-n xur, percipiat, ut egregie Diuus Augus imis declarat . itae 'mis ' Nam inquit,voluntas illa, quae hac, atque 1llac fert, & refert' aciem formandam si ad interiorem phantasiam tota con fluxerit, atque ad eam, quae intus cernitur, imaginem peni'
tu conuerterit , tanta offenditur sunt litudo specie corpo talis