Pyrologia topographica, id est De igne dissertatio iuxta loca cum eorum descriptionibus Dominici Bottoni ..

141쪽

Sed haec quantum a Veritate recedant,Christiano Philosopho facile est concipere; his enim involucris a recto calle aberratur credimus enim ante Creationem purum,& solum nihil futile, ac ex isto, simplicisIima prima corpora esse inchoata. Quod vero in sacra Genesi dicatur. Terra autem erat inanis,& vacua,& tenebrie erant super faciem abysis. Idem est dicere . Terra nihil erat, vel nil de terra erat,b tenebra, puta nihil erant super abyssum, quod nihil est. Idem est Universum ex chaos, Vel tenebris, vel abyssu creasse, quam ex nihilo id fecisse;nam chaos abyssus, tenebrae,5 vacuum,quid aliud sunt praeter sempiternam illam ante Mundi creationem,privationem, S sempiternum nihil, seu non existentium rerum tenebrasci neque has accipere licet,ut luci oppositas ante creatam lucem,sed ut lucis privationes,nimirum, ipsum lucis non esse.

Dicitur ideo in sacra pagina, terra erat thou , cboli , idest terra erat nihil, quae phrasis est hebrais mi ut passim variis idiomatibus utimur, alioqui cum dicimus Creationem ex nihilo fieri , illud, nil, importaret aliquid ex quo creatum educeretur quod falso falsius . Hinc Sanctus Athanasius x Creare est ex nihilo aliud facere 4 ex his, quae, ante nullo modo extitere . Non sicut inepte deli nam .decret.Sinodi Nicenae contra Arrianos.

142쪽

8ὰ Dominici Tottonidelirat Orpheus, laos materiam esse primam, omniumque rerum receptaculum; quamvis tenebras super faciem abyssi fuiste dicatTextus, id de infinitis tenebris in abysso intelligendum , quae sempiternum sunt nihil esseque superfaciem abyssi id est tenebras super rerum non existentium profunditatem, qu aeterna nox erat. A Mose veto, ScMercurio Trimegisto super aquam, qua abysius erat,serri spiritum Domini, scilicet super nihil , sisericii demque fuit tenebras a luce dividere, cissi aeternus Creator diem appellavit lucem, aliquid poscivum in ipso die concipimus, ejus autem privationern noctem, non quod aliquid tenebrae ponant in ipsa mec illam divisionem pro motu intelligere fas est,sed di visisse Deum tempus, in quo lux aderat, Min quo non; noctu autem non ades lucem , aliquid materiale luci oppositum n-gere,Vanum est. Cartessius ante Creationem substantiarum nihilum supponit, hinc creati substantiis, omne esse plenum, Vacuum qu penitus excludi. Sed tantum abest a Veritate, Vacuum non dari , quantum non dari corpora; imo Naturam non Vacuum , sed corporum penetrationem abhorrere planius est . At cum hujus non sit loci deVacuo scribere,ieci ore

143쪽

mitto,alibi que, Vacuum, non ante, sed post Creatione oportere probabimus ducem nunc dicimus spatiola incorporibus reperire, ut illuminet,densaque corpora inveniendo reflecti Recentior quidam idem este ignem me lucer optimis rationibus defendit, concludit tamen circa varias specificas disserentias,ea disserre, ut leo ab

homine, quae in animali conveniunt. Fateor hanc peripateticam assertionem de specifica disterentia atomorum sententiae, quam idem tuetur,ex diametro opponi, nec salvari ea ratio potest , quod lux,&ignis seorsim considerentur, non ideo enim separari censendum est, quia sensuum crassiti satis continuata eliminant experimenta,etsi granum auri

quod per plures amplasque superficies vagari potest, sensibus obscurum a cupri massa voratur, quid de tenuissimis igneorum corpusculorum effluviis percipiendum multa corpora ignea absque calore lucere sensui apparet; nam stellar xae haec inferiora non calefaciunt, sed non ideo ab esse ignis recedunt,nec caloris sensus judicium in medio ponit, quia flamma distans, non aduris idemque dicendum puto de Planetis, quorum calor secus propriasphe- y Vacu.Νat. Z Demot.nat. a gravfact.prop. 2q8.

144쪽

spheram sentiri non permittitur . Ne obest de Sole paritas,qui indeficientis lucis perenne est flume

kjuxta exuberantem ignem caloris activitas metiri debet, remota enim lucula radios transmittere non deseret,quamvis non calefaciat, tamen ignis est ardens;sed non ita nemorum exartiones , quae

per milliaria aerem undique incendunt. Tota igitur dubitatio a sensus crassitie in tam minimis percipiedis oritur, ut in calore disjuncta ignis corpuscula non discernantur, collecta tamen ignis corpulentiam explicat,quod de luce, & splendore est D serendum,ut divus Augustinusia coaequalitatem, consubstantialitatem patris , de filii in divinis erudietis, paritatem ponit de igne,ic luce , sicuti enim ignis in substantia sua, in qua est a Deo creatus enito a se splendori consubstantialis est, ii

8 Verbum Incarnatum , coaeternum, S consubstantiale Patri esse docet. Et divus Ambrosus b eos reprehendens,qui discrimen inter luce Migne ponunt,ait. Sed nihil agunt cum ista componunt, quia nihil interest, utrum ex Natura calore quis habeat,an ex passione, aut aliqua ex causa , quia ignis omnis consumptor humidi est , vel hujusmodi

materiae, quam flamina consuevit exurere . Nar sive

a Diq. 6. ad Maximum.

b Hexameron. lib. 2.

145쪽

Drologia Topographica Lib.m sive ex lignis haudquaquam semi ustulatis sed

inter se collisis, ignis excussus excipiatur folijs, teque flammam adolet, ac si de igne accendas face , sive de flamine lumine lumen accendas, eadem species,& natura est luminis. Ne tamenissitanter in objectorum subtilitate

nobis minus compertum sit, quam exploratunia, pressiore stylo de casestibus agendum, nam tanta siderum a nostra habitatione distantia genuinί figura videri nequit , Sc etiam adinventis thelescopijs , a magnis tamen in hac re laudatis viris dubitatur, an eorum figura conica dici possit,

ex eo quia radij, quos in stellis cernimus,aliud non nisi varitillarum coni esse videntur, quare lumina, vel flammae e longinquis partibus spectatae, quasi

cum radijs , ut tot sidera comprehenduntur, e noctu per conclavis foramen flamma, fere parvus Sol cum suis radijs cernitur, quod excogitatum antiquitus Cleantes protulit,siderum omnium fguram conicam se pronuncians Fixae Stella cum Sole propria luce coruscant, eamque cunctis corporibus impertiuntur, imo cum Sol de fixarum genere sit, non defuerunt, qui tot esse Soles, quot fixa sunt sidera censerunt, ut Anaximander, Metrodorus id vero noviter Iordanus Brunus substinuit stellas fixas innumeras, ac Soli natura, magni-

146쪽

, o Dominici Tottoni

tudine simillimas,omnium oculis ponit, in reruuniversitate innumeros Soles circa quos totide Lunas, Tellures , reliquosque Planetas in orbem agi ac obversari contendit, ac nostro huic simillimata, Mundorum esse systemata inuod deducere laborat Brunus ex multis stellulis circa fixas deprehensis,ac lucis excessum passis, hos aute planetas erret globos esse,i secus fixas circumagi credit: NeVe novitas aliquid Veritati imponat, secus Taurum, septem observavit Ptolomaeus, circa Jovem quatuor quas Medicaras dixere Galilius detexit, inta Saturno stellularum ansas Fontana deprehendit,& septem alias juniores conspexerunt. In Casi1opea stellas circumagi viditThyco, aliasque in igni pectore contemplatur eplerus 3 quae Iordanum movent ad decernendum stellas, Planetas. terrae globos, quamvis ob nimiam distantiam non percipi, tamen circa Solis spheram moveri Conjectari itaque licet, Solem stellasque fixas eadem prorsus natura praeditas esses; hae namque actu nullum lucis patiuntur defectum , quin imo luminis scintillationes,non minus ac Sol,ipse praebent,si attentius helescopio suspiciantur, ut dixerit Gassendus, quod si quesibet stellarum Solis locum suppleret, ab illo minime distingui posset. Sed quid dicemus de lucibus,qua quamvis pro'

147쪽

pinquae nullam tactu passionem imprimunt, ut nocti lucte, marinae scintillse pisces, putrida ligna Malia, quae nullo prorsus modo tactum feriunt si

miram corpusculorum subtilitatem utique animadvertimus, nullius ponderis, haec dissicultas evadit, sensus enim non semper judex in natura censetur, sic ea,quae ignem tegunt,esto no calefaciant, non ideo ignea non erunt disgregatis enim particulis aereis puta, terreis, vel alterius generis, haud tactum movere valent, quod inde eveniet, si in mo- leculas congregentur, solidiusque corpus componant; Sc servata proportione de globulis ad cuspides,dari potest apex tam exiguus, qui dolorem intatactus organum non inducat, aut ejus tam exilissima acies,quae cutim non solvat,nec rerum acrium salia in cutis superficie sensationem faciunt, sed noideo cuspidibus orbata esse, est inferendum,divulsa enim cute dolorem pariunt, ut sal commune , acetum,limonum succus.Hinc viperinum virus absq; lesione voratum non ideo lethiserum non esse liquet, si vulnerato musculo insinuetur; quapropter sensuum criterio semper standum non est, fallitur namque sepiisii ne,& ob propriam crassitiem,& per Oboectorum tenuitatem; quamvis nimium ad rerucognitionem facere non negemus, sensibilium superatis ambagibus , in quibus sententiam ferre arduum est. M a Cun-

148쪽

92 Dominici Bottoni

Cunctis in Luculis igneam inesse naturam probabiliter ex his plane conscimus, quamvis enim calor ob corporum tenuitatem sedisgregationem,

non percipitur,4 igneos parere effectuS, Otumque in aere causare sussiciet, ut ex quamplurimis observationibus compertum est.

Quoad potuimus diligenti examine satis curiosam volantis noctilucae observationem adepti su- mu S, quam microscopi ope obtutam in alato ipso insecto commendavimus alis ergo quq perenni

motu aguntur, ligatis , illarum cellante motu, lux intermisit. Idem in felium oculis consutis palpebris, ut moveri non possent, noctu lucidas orbitas obscurari comprehendimus . Nec marinae scintilla ac piscium, Sc lignorum putridorum illa absque motu patescunt; imo referentibus nautis,dum ae stivo temporesquora fervent, percutientibus remis, ex aquis scintillhexiliunt, idem motis piscibus, ac putridis lignis evenit, quodum ii iescunt haud splendent. Sed qugnam vis Piscium fermentationem crebro observavimus, eorumque adhuc minim commestione,sanguinis masiam effervescere, totumque corpus a fermentatibus igneis particulis in saguinem e mandatis,rubris maculis conaquinari experti sumus,dum enim e Ventriculo ad venas

confluunt,suscitatur cruoris ebullitio,pluresque ad

149쪽

sanitatis pristinum statum,solo vomitu manuduxin, us, quo statim adin iraculum ampi ille maculet ad fabarum magnitudinem per universam cutis periferiam consperse evanuerunt: quare quanti sit fermentationis motus ad ignis explicandas particulas, sanguinis experimento detegitur. Maxime autem necessaria ad ignem, seu lucer esse aerem, motum, nostr observationes de ni- tedulis, pro quibus diligentiam comparavimus X- promunt, quantoque Vires tulere, quovilia sunt ornando lac abdita detegendo exposuimus Nitedula,seu Cicendula insectum animalculum cst, mira organorum concinnitate constructum,ipsa

Solis mula est in tenebris humiles radios effundes, diurnas enim lites odio habens, silentio, lucis hesauros impertitur, cujus nitidus splendor ab anguloso ventre reseratur, clauditur, constrictione , ejusdemque dilatatione, hinc nitens arvorum est facula, ac viva favilla,perque aera ac volitans astruspectatur, mox admirabili moti, quasi chalibem, alis tegat, persaepe lucis scintillas evibrat, de nocturnis horroribus, umbrosorum nemorum inter densa,tremulos splendores fundens,Peregrinis, Pastoribusque est lucerna.

Nitedularum usque adcu duplex invenimus genus, alatum, Dreptile, quod cum illo Κirheri coin

150쪽

s Dominici Tottonicideret, nis pennatum diceret, Cicendulas enim summo studio perquirentibus pennatas adhuc aucupari non licuit Alata nitedula est, quae parviscarabe figuram sectatur, cujus caput corticio custoditur cooperculo, ac locusta, inversi clypei, aut

capuli imaginem simulant , duplici r iuberat sinu, ocellos admirabili textui dispositos praefert, hi vero lucidi, varijsque conspersi coloribus, retis ad instar microscopio cernuntur, quibus duo,quas cornua,supereminent flexuosa flamenta. Quatuor alis contegitur , quarum exteriores scarabeorum illis similes , duriuscuta , internae vero exiles apum alis non absimiles, innumeris rectis filis texuntur, inter quae ma)uscula, quasi fibrillae ramificantur sed exteriores corticosae, dum constringuntur, ita in eorum nubus en uviores abscondunt, ut quasi concava opercula ad internam tutandam exilitatem destinata censentur mon- fatur haec alata lucula ex octo quadratulis, quae sicut, ala in tenuissimas desinunt fibrillas, haeque in unum conspirant ramulum , qui ad pulmones tendit, usque ad spinam, unde nascitur. Quadratula hec uti cartilagine alligantur, qui ex illis ad invicem superimpositis media quadam tenuissima membranula sunt connexa, ut elastica quasi vi ad invicem constringi, dilatari, ac ubique ad